sjúkratryggingar.
Herra forseti. Ég mæli fyrir frumvarpi til laga um breytingu á lögum um sjúkratryggingar, nr. 112/2008, með síðari breytingum.
Með frumvarpi þessu eru lagðar til breytingar á lögum um sjúkratryggingar er varða samninga um heilbrigðisþjónustu. Lagt er til að við 40. gr. laganna, sem fjallar um samninga um heilbrigðisþjónustu, bætist tvö ný skilyrði fyrir samningsgerð. Annars vegar er lagt til að svo að ráðherra sé heimilt að ganga til samninga um rekstur heilsugæslu eða heilbrigðisstofnana, samanber 14., 15. og 17. gr. laga um heilbrigðisþjónustu, nr. 40/2007, þurfi að liggja fyrir ályktun Alþingis þar sem kveðið verði sérstaklega á um hvaða samninga ráðherra beri að gera sem og helstu forsendur þeirrar samningsgerðar. Í því felst að ráðherra, eða eftir atvikum aðrir þingmenn, leggi fyrir Alþingi tillögu til þingsályktunar þar sem ráðherra verði falið að ganga til samninga um rekstur tiltekinnar heilsugæslustöðvar eða heilbrigðisstofnunar, einnar eða fleiri, og að í ályktuninni verði markaður skýr rammi um það umboð sem ráðherra hefur til samningsgerðarinnar hverju sinni. Aðrar forsendur samningsgerðar sem kveðið er á um í 40. gr. laganna munu einnig gilda um samninga sem ráðherra gerir að fenginni ályktun Alþingis að því leyti sem ekki er mælt sérstaklega fyrir um þær forsendur í ályktuninni. Tilgangur þessarar breytingar er að ráðherra hafi skýrt umboð lýðræðislega kjörinna fulltrúa þjóðarinnar hverju sinni til að ganga til samninga við einkaaðila um rekstur mikilvægra grunnstoða heilbrigðiskerfisins. Að óbreyttu geta ráðherrar tekið stefnumótandi ákvarðanir fyrir heilbrigðiskerfið án þess að bera þær undir þingið.
Að mati flutningsmanna verður ekki við það unað að færa sífellt meira af grunnstoðum velferðarkerfisins í einkarekstur enda þarf að virða vilja mikils meiri hluta þjóðarinnar um að grunnþjónusta líkt og heilbrigðisþjónusta verði veitt af hinu opinbera. Tryggja þarf að einkaaðilar fleyti ekki rjómann í samningum við hið opinbera á þann veg að þeir fái greitt án þess að axla sambærilegar skyldur og opinberir aðilar þurfa að gera. Tryggja þarf að allir landsmenn hafi jafnan aðgang að þjónustunni og að greiðsluþátttöku sjúklinga verði haldið í lágmarki. Þá hafa fræðimenn margir bent á að einkarekstur í heilbrigðiskerfi auki frekar heildarkostnað en að hann dragi úr honum vegna hás stjórnunarkostnaðar, aukins eftirlitskostnaðar, ósveigjanleika í þjónustusamningum og ósamhæfðrar og ósamfelldrar þjónustu. Í könnun sem gerð var í apríl 2013 kom fram að 80% landsmanna vildu að rekstur heilbrigðisþjónustu yrði fyrst og fremst á vegum hins opinbera. Hlutfall þeirra sem vilja að ríkið sjái um rekstur sjúkrahúsa hefur hækkað verulega á undanförnum árum. Alls voru 80,7% þeirrar skoðunar í sambærilegri könnun sem gerð var árið 2006, 83,2% í könnun sem gerð var árið 2015 og 86% í könnun Félagsvísindastofnunar sem kynnt var í maí 2017.
Um 80% vilja að heilsugæslustöðvar séu reknar af hinu opinbera í könnuninni frá því í maí 2017 og tæp 70% vilja að hjúkrunarheimili séu rekin af hinu opinbera.
Þá hafa rúmlega 86 þús. manns nýlega skrifað undir undirskriftalista þess efnis að setja eigi heilbrigðismálin í forgang og leggja aukið fé í heilbrigðiskerfið.
Með frumvarpinu er einnig lögð til sú breyting á 40. gr. laga um sjúkratryggingar að í samningi um heilbrigðisþjónustu skuli kveðið sérstaklega á um ráðstöfun hagnaðar sem til verði í rekstri þess einkaaðila sem gerður er samningur við. Skal í samningnum m.a. kveðið á um að viðkomandi aðila sé óheimilt að greiða arð til eigenda sinna. Í ákvæðinu felst því skilyrðislaust bann við arðgreiðslum þegar gerðir eru samningar um heilbrigðisþjónustu og jafnframt verði heimilt að kveða á um hvernig hagnaði skuli að öðru leyti ráðstafað. Ákvæðið gildir um alla samninga um heilbrigðisþjónustu sem gerðir eru á grundvelli laga um sjúkratryggingar og rétt er að taka fram samhengis vegna að gildissvið þess er því mun rýmra en ákvæði a-liðar 1. gr. þessa frumvarps. Tilgangur þessa ákvæðis er augljós en hann er að koma í veg fyrir að skattfé almennings, sem varið er til að veita landsmönnum heilbrigðisþjónustu, verði varið í arðgreiðslur til eigenda félaga sem hafa gert samning við ráðherra um veitingu heilbrigðisþjónustu og greitt er fyrir að hluta eða öllu leyti með skattfé almennings. Skattfé sem Alþingi hefur ákveðið með fjárlögum að nýta skuli í heilbrigðiskerfinu á með sönnu að nýta þar. Ef afgangur er í rekstri einkaaðila sem fjármagnaður er með skattfé ber að nýta þann afgang til fjárfestingar í rekstrinum og auka þannig gæði þjónustunnar, bæta umbúnað sjúklinga og starfsskilyrði og menntun starfsfólks og stuðla með því að betri heilbrigðisþjónustu sem nýtir almannafé á ábyrgan hátt. Með þessari tillögu er horft til tillagna sama efnis í Svíþjóð en þar hefur sýnt sig með auknum einkarekstri í velferðarþjónustu síðustu ár að arðgreiðslur til eigenda félaga sem starfa í velferðarþjónustu hafa ekki gefið góða raun og sænskir sósíaldemókratar hafa lagt til að slíkum aðilum verði bannað að greiða arð. Árétta ber að eigendur slíkra fyrirtækja geta eftir sem áður greitt sér þau laun sem þeir telja hæfileg miðað við reksturinn. Þeir munu hins vegar ekki geta greitt sér út arð, en skatthlutfall af arðgreiðslum er mun lægra en af launagreiðslum.
Gildandi samningar um heilbrigðisþjónustu halda gildi sínu en við endurnýjun þeirra þurfa þeir að vera í samræmi við ákvæði frumvarps þessa verði það þá orðið að lögum.
Flutningsmenn þessa frumvarps eru ásamt þeirri sem hér stendur hv. þingmenn Logi Einarsson, Guðjón S. Brjánsson, Albertína Friðbjörg Elíasdóttir, Ágúst Ólafur Ágústsson, Guðmundur Andri Thorsson og Helga Vala Helgadóttir.
Herra forseti. Það er ekki verið að mæla fyrir þessu frumvarpi eða svipuðu í fyrsta sinn heldur er þetta í fjórða skipti sem mælt er fyrir þessu frumvarpi. Það er að vísu lítillega breytt, en nánast samhljóða. En það var fyrst lagt fram á 145. löggjafarþingi. Þá var fyrsti flutningsmaður Sigríður Ingibjörg Ingadóttir.
Á síðasta ári fórum við hér á Alþingi í gegnum umræður um einkarekstur og Klíníkina, held ég að fyrirtækið heiti, hvaða heimildir það fyrirtæki ætti að fá og hverjir mættu veita þær, hvort það væri ráðherra eða landlæknir. Ráðuneytið og landlæknisembættið tókust á um að veita leyfi til stórra aðgerða. Það þarf að skerpa á þessu, herra forseti. Þetta frumvarp gerir það svo sannarlega. Almenningur í landinu kallar eftir því að opinberir aðilar reki grunnþjónustuna í heilbrigðiskerfinu, sem reki heilsugæslustöðvarnar og sjúkrastofnanirnar. Við eigum að hlýða því kalli. Við eigum ekki að færa einstaka ráðherra þau völd að setja grunnstoðir samfélagsins í einkarekstur án þess að lýðræðislega kjörnir fulltrúar þjóðarinnar, sem sitja hér á Alþingi, fái að koma að þeirri ákvörðun.
Það að sífellt sé verið að setja fleiri grunnstoðir í einkarekstur kemur okkur sem sitjum hér á Alþingi við. Það skiptir sannarlega máli og ekki síður hvernig farið er með skattfé. Við erum með nýlegar kannanir og greiningar sem sýna að oflækningar eru víða í kerfinu okkar eins og það er og einkum á stofum sem eru reknar úti í bæ. Þar eru gerðar allt of margar ódýrar aðgerðir og miklu fleiri en í öðrum löndum. Ég nefni hálskirtlatöku, það er nánast leitun að því barni sem enn er með kirtla hér á landi svo tíðar eru þær aðgerðir og margfalt tíðari en í nágrannalöndunum og þeim löndum sem við berum okkur saman við. Það sama má til dæmis segja um speglanir á hnjám og fleiri dæmi eru til.
Það er sannarlega ástæða til að kanna það sérstaklega og skoða hvernig farið er með skattfé og hvaða skilyrði eru sett í þjónustusamninga. Þar eigum við, ríkið, að setja viðmiðin en ekki þeir sem selja þjónustuna; þeir eiga ekki að setja viðmiðin sjálfir. Langbest er að Alþingi fái um það að segja hvernig þessum málum er háttað. Um það snýst frumvarpið sem ég vona að fái góða umfjöllun í velferðarnefnd og fái að koma hér aftur inn í þingsal. Þetta er í fjórða skipti sem mælt er fyrir því og fjórða skipti sem það fer í gegnum nefndina og ég vona að það verði ekki svæft þar eina ferðina enn.
Ég treysti á að það að Vinstri hreyfingin – grænt framboð sitji í meiri hluta velferðarnefndar hafi einhver áhrif á það að slíkt frumvarp fari í gegn núna þó að það hafi ekki gert það á undanförnum þremur árum.
