friðlýsing Íslands fyrir kjarnorkuvopnum og bann við umferð kjarnorkuknúinna farartækja.

Virðulegi forseti. Það er ánægjulegt að fá að mæla fyrir þessu máli hér í kvöld. Af og til áður hefur verið mælt fyrir því í þessum sal, mér skilst að þetta sé í fjórtánda skipti sem mælt er fyrir þessu góða og þarfa máli. Það er með þetta eins og margt annað að stundum þarf að hamra steininn og góðir hlutir gerast oft hægt. Ég þakka þeim hv. þingmönnum sem sýndu af sér þau liðlegheit að liðka fyrir því að málið kæmist til umræðu núna. Flutningsmenn þessa máls ásamt mér eru hv. þingmenn Steinunn Þóra Árnadóttir, Lilja Rafney Magnúsdóttir, Una Hildardóttir, Þórunn Egilsdóttir, Helgi Hrafn Gunnarsson, Þórhildur Sunna Ævarsdóttir og Oddný G. Harðardóttir.

Hægt er að fara mörgum orðum um mikilvægi þessa máls og í máli sem er flutt svona oft hleðst utan á greinargerðina, málið slípast til og verður æ betra. Ég ætla ekki að æra óstöðugan með því að lesa allt, hvorki allt málið né greinargerðina, heldur vísa til þeirra gagna sem dreift hefur verið. Mig langar þó að vitna örlítið í greinargerðina, með leyfi forseta, á nokkrum mikilvægum stöðum. Þar er að finna mörg rök með þessu góða máli. Það er mjög fróðleg lesning að lesa sér til um hvernig farið hefur með þetta mál. Farið er ágætlega yfir þróunina í málum er varða friðlýsingu fyrir kjarnorkuvopnum víða um heim.

Hér segir, með leyfi forseta:

„Langflest ríki viðurkenna þó hættuna sem stafar af slíkum vopnum og hafna kenningunni um gagnkvæmt ógnarjafnvægi sem er löngu orðin úrelt ef hún hefur þá nokkurn tímann átt við.

Í því sambandi má benda á dóm Alþjóðadómstólsins í Haag um beitingu kjarnorkuvopna og ógnun þess. Dómstóllinn komst að þeirri niðurstöðu“ — og ég fletti því upp að þetta er árið 1992, ef mér skjöplast ekki — „að ekki aðeins bryti notkun kjarnorkuvopna gegn alþjóðalögum, heldur líka það að ógna eða hóta því að beita þeim gegn öðru ríki. Rökstuðningur dómstólsins er sá að til þess að vopn geti talist lögmætt verði beiting þess að geta beinst að hernaðarlegum skotmörkum eingöngu en ekki óbreyttum borgurum. Eðli kjarnorkuvopna sé hins vegar þannig að beiting þeirra muni ávallt bitna á óbreyttum borgurum, auk þess sem þau hafi neikvæð umhverfisáhrif sem leiðir til enn meiri skaða óbreyttra borgara. Sams konar rök eru færð á grundvelli þess að ávallt beri að virða hlutlaus svæði, en kjarnorkuvopn séu þess eðlis að aldrei sé hægt að útiloka að beiting þeirra bitni líka á íbúum og umhverfi hlutlausra svæða. Að lokum telur Alþjóðadómstóllinn að þjóðum heims sé skylt að semja um algjöra kjarnorkuafvopnun undir ströngu alþjóðlegu eftirliti.“

Virðulegi forseti. Þetta er ekki einhver framtíðarsýn friðelskandi þingmanna á hinu háa Alþingi Íslendinga, heldur er beinlínis verið að lýsa dómi Alþjóðadómstólsins í Haag. Við þetta má bæta að margir alþjóðlegir sáttmálar, eins og Genfarsáttmálinn og fleiri, kveða á um það að í það minnsta í teoríunni, ég bið virðulegan forseta að afsaka slettuna, eigi vopn að vera þannig að hægt sé að beina þeim að tilgreindum skotmörkum, en þau hafi ekki áhrif á allt nærumhverfið. Við höfum rætt hér klasasprengjur og fleira sem þetta á við um.

Þetta er fyrir heiminn allan gríðarlega mikilvægt og stórt mál. Við ræddum um daginn um bann við notkun kjarnorkuvopna. Þar erum við að taka þátt í alþjóðlegu samstarfi og leggja það til. Hér erum við kannski að horfa aðeins á nærumhverfið. Það þarf engum blöðum um það að fletta að friðlýsing fyrir kjarnorkuvopnum er fyrir Íslendinga, eins og fyrir allar aðrar þjóðir, stórt umhverfismál. Það er tímabært að hugað sé að þeirri umhverfisógn sem okkur og heiminum öllum stafar af kjarnorkuvopnum. Ég held að enginn þingmaður á Alþingi Íslendinga sé andsnúinn því að með öllum mögulegum ráðum sé komið í veg fyrir að slys verði í nágrenni Íslands við meðferð eða flutninga á kjarnorkuvopnum. Við getum rétt ímyndað okkur hvað gæti gerst hér ef kjarnorkuúrgangur, kjarnorkuknúin farartæki og kjarnorkuvopn yrðu meðhöndluð í landhelgi Íslands og slys yrði. Við getum rétt ímyndað okkur hver áhrifin yrðu á okkur sem fiskveiðiþjóð, ef geislavirk efni kæmust út í lífríki sjávarins í kringum landið. Það er því sjálfsagður liður út frá umhverfissjónarmiðum, þótt ekki væri annað, að banna með öllu siglingar eða umferð kjarnorkuknúinna farartækja upp að landinu.

Eins og ég kom inn á hefur þetta mál verið flutt þrettán sinnum áður, þetta er í fjórtánda sinn. En ég tel að flutningurinn nú sé mikilvægari en oft áður og ekki bara af því ég er 1. flutningsmaður, heldur vegna þess að við höfum séð það á síðustu árum að þróunin er því miður í neikvæða átt. Það er ekki eins og heimurinn sé allur að sammælast um að notkun kjarnorkuvopna sé slæm og að við þurfum með öllum ráðum að koma í veg fyrir hana, heldur hefur notkun kjarnorkuvopna þvert á móti komið til tals eins og eðlilegur valkostur í deilum ríkja; vissulega alvarlegur, það gera sér allir grein fyrir því, en allt í einu er hann kominn aftur upp á borðið sem einn af valkostunum. Það er breyting frá því sem áður var. Stórar þjóðir með mikil kjarnorkuvopnabúr eins og Bandaríkjamenn eru farnar að ræða það að endurnýja sín vopnabúr, gera kjarnorkusprengjur minni og meðfærilegri, sem þýðir að hægt er að flytja þær til með fleiri farartækjum og koma þeim víðar. Ég held að málið hafi alltaf verið mikilvægt, en það sé sérstaklega mikilvægt nú.

Ég er sérstaklega vongóður um það núna að málið nái fram að ganga. Ég held að allir þingmenn á hv. Alþingi vilji koma í veg fyrir að einhvers konar slys með kjarnorkuvopn verði hér í landhelgi eða á Íslandi. Árið 2011 samþykkti Alþingi þjóðaröryggisstefnu fyrir Ísland. Þar kom sá vilji skýrt fram. Nefndin var skipuð árið 2011, en þjóðaröryggisstefnan var samþykkt síðar, tillögum skilað til utanríkisráðherra árið 2014 og fyrir örfáum árum var þessi þjóðaröryggisstefna samþykkt.

Af hverju er ég að vísa í þjóðaröryggisstefnuna? Jú, af því þar segir í 10. tölulið:

„Að Ísland og íslensk landhelgi sé friðlýst fyrir kjarnavopnum, að teknu tilliti til alþjóðlegra skuldbindinga, í því augnamiði að stuðla að afvopnun og friði af Íslands hálfu.“

Aftur — þetta er ekki draumur þeirra sem lengst vilja ganga eða þeirra sem hafa verið árum og áratugum saman í baráttu gegn kjarnorkuvopnum. Þetta er samþykkt þjóðaröryggisstefna Íslands. Ég ber mikla von í brjósti um að þetta verði samþykkt núna og einkum vegna þess að ríkisstjórn Vinstri grænna, Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks vísar sérstaklega í stjórnarsáttmála sínum í umrædda og samþykkta þjóðaröryggisstefnu.

Í stjórnarsáttmálanum segir, um öryggis- og þróunarmál, með leyfi forseta:

„Þjóðaröryggisstefna Íslands sem samþykkt var af Alþingi verður höfð að leiðarljósi.“

Ég ber því þá von í brjósti að þetta mál nái fram að ganga.

Ég talaði áðan um að við höfum verið að ræða, ef ég man rétt í síðustu viku, um bann við kjarnorkuvopnum, hér værum við kannski að líta okkur aðeins nær. Mig langar að minnast á það að í öðrum tilvikum hafa menn verið að líta sér enn nær. Hér erum við að horfa á landið allt og landhelgi þess. Staðreyndin er sú að öll sveitarfélög á Íslandi, nema þrjú, eru búin að samþykkja ályktun, gera samþykkt um að í landi þeirra sé búið að friðlýsa fyrir meðferð og umferð kjarnorkuvopna. Þau þrjú sveitarfélög sem ekki hafa gert það eru Reykjanesbær, Skútustaðahreppur og Grímsnes- og Grafningshreppur. Það sjá það allir í hendi sér, bæði áheyrendur og áhorfendur, að ef Ísland allt, öll sveitarfélög landsins, fyrir utan þessi þrjú sveitarfélög, er friðlýst þá er hálfur sigur unninn og jafnvel meira en það.

Mig langar rétt í lokin á mínu máli að vitna í fundargerð umhverfis- og heilbrigðisnefndar Reykjavíkurborgar hvar umrædd tillaga var samþykkt 14. febrúar 2002, fyrir 16 árum og tveimur vikum.

Þar segir, með leyfi forseta:

„Umferð og geymsla kjarnorku-, efna- og sýklavopna í Reykjavík. Lögð fram á ný svohljóðandi tillaga Kolbeins Proppé:

„Umhverfis- og heilbrigðisnefnd vísar því til borgarstjórnar að samþykkt verði að borgarlandið verði friðlýst fyrir umferð og geymslu kjarnorku-, efna- og sýklavopna, í samræmi við samþykktina Abolition 2000 fyrir sveitarfélög. Tillögunni fylgir greinargerð.““

Að þessu máli höfum við mörg okkar unnið lengi á ýmsum vígstöðvum og hallar ekki á nokkurn mann þegar ég segi að þegar kemur að sveitarfélagamálum hafi Samtök hernaðarandstæðinga virkilega dregið vagninn þar og sýnt algjört frumkvæði í þeim málum.

Virðulegur forseti. Ég ber mikla von til þess að málið verði nú að lögum. Góð mál þarf oft að ræða oft. Við höfum rætt ýmis mál hér margoft, bæði í þessum sal og utan. Sjálfstæði Íslands er mál sem kemur upp í hugann sem lagðar voru fram tillögur um ár eftir ár, áratugum saman, áður en þær urðu að veruleika. Þannig að það að mál sé lagt fram oft getur oft verið til góða.

Eins og ég hef rakið hér þá hefur dropinn holað steininn á ýmsum sviðum. Við erum búin að stíga í áttina að þessu á mörgum sviðum. Þegar við erum komin með þetta inn í þjóðaröryggisstefnu okkar, þegar sveitarfélögin, öll nema þrjú, eru búin að friðlýsa sín svæði, þá er ekkert eftir nema að festa þetta í lög, að löggera þetta, þ.e. að Ísland verði friðlýst fyrir kjarnorkuvopnum og umferð kjarnorkuknúinna farartækja verði bönnuð.

Virðulegur forseti. Ég ætla ekki að hafa þetta lengra. Ég legg til að málinu verði vísað til hv. utanríkismálanefndar og 2. umr. Ég vona að nefndin taki frumvarpið til góðrar og rækilegrar skoðunar. Ég vona að við gerum það að lögum.