Virðulegi forseti. Ég vil þakka hv. þm. Eyjólfi Ármannssyni fyrir flutning frumvarpsins. Það eru margar spurningar sem vakna og eiginlega fleiri en ég kem fyrir hérna á þessum tveimur mínútum. Eins og segir hérna í greinargerðinni var frumvarpið upphaflega lagt fram af Guðjóni heitnum Arnari Kristjánssyni. Hans barátta leiddi til og stuðlaði að því að opnað var á strandveiðar fyrir rúmum áratug síðan. Í fyrsta lagi langar mig að spyrja: Hafa flutningsmenn eitthvað skoðað áhrif frumvarpsins á það frábæra kerfi sem ég styð innilega, strandveiðarnar? Flutningsmaður talar um að þetta frumvarp verði til þess að hægt verði að vera með útgerð sem fjölskylda getur stundað. Hér á að fara á bát sem er ekki meira en 10 metrar. Í umhverfis- og samgöngunefnd er ég framsögumaður frumvarps um áhafnir skipa sem fjallar mikið um öryggi sjómanna. Það væri fróðlegt að heyra hvernig það öryggi er tryggt í þessu.

Síðan langar mig að spyrja: Ógnar strandveiðifyrirkomulagið fiskstofnunum? Svo langar mig líka að spyrja hvernig flutningsmenn hugsa sér að reka þetta kerfi samhliða strandveiðikerfinu án þess að það verði takmarkanir á aflaheimildum.

Ég þakka hv. þingmanni fyrir andsvarið. Ég hef verið að rannsaka uppruna núverandi strandveiðikerfis og verið að reyna að finna skjölin sem liggja á bak við. Ég hef meira að segja lesið lögfræðiálit sem kom í kjölfar þess og laut að áliti mannréttindanefndar Sameinuðu þjóðanna. Þegar Ísland var dæmt sagði mannréttindanefndin að núverandi fiskveiðistjórnarkerfi væri brot á jafnræðisreglu mannréttindasáttmála Sameinuðu þjóðanna. Hv. þingmaður minnist á 10 metra. Við höfðum 10 metra inni, ekki undir 10 metrum. Í gamla frumvarpinu voru það 30 brúttórúmlestir. Við megum ekki rugla því saman við 30 tonn, þetta er annað hugtak. Þetta er spurning um 10 metra eða jafnvel 12, 10 metrar ættu að vera nóg. Varðandi öryggi segir í lögunum að báturinn skuli hafa viðurkennd haffæri. Smábátarnir í dag eru yfirleitt undir 10 metrum. Hvað varðar haffæri og öryggismál þá er það að sjálfsögðu tryggt. Þetta yrðu að vera skip sem eru með viðurkennd haffærisskírteini þannig að öryggið ætti alveg fyrir hendi í núverandi kerfi.

Varðandi núverandi kerfi, 48 daga kerfið, sé ég fyrir mér að með því að gefa strandveiðar algerlega frjálsar myndi núverandi kerfi leggjast af með tíð og tíma. Ég tel reyndar að það myndi leggjast af með það sama. Það er alger óþarfi að hafa 48 daga þegar við erum búin að gefa frjálsar strandveiðar. Strandveiðikerfið í dag byggist á frelsi, það byggist á því að einstaklingarnir sjálfir fái sér bát og þetta ætti að vera þannig að þeir ættu að eiga bátana sjálfir. Stórútgerðin getur ekki farið að kaupa 50 báta og farið að gera menn út. Það er grundvallaratriði. Þetta ógnar ekki fiskstofnum en þetta kemur í staðinn fyrir núverandi kerfi.

Virðulegi forseti Ég þakka hv. þingmanni fyrir svarið. Þetta ætti að koma í stað núverandi strandveiðikerfis. Á síðasta ári voru veidd um 11.000 tonn og við erum með ráðgjöf upp á 220.000 tonn, eins og hv. þingmaður kom inn á og fullyrti að enginn árangur hefði orðið af kvótakerfinu sem var sett á fyrir 40 árum. Þá langar mig að spyrja hv. þingmann: Hvernig liti dæmið út núna hefðu ekki verið settar á þær takmarkanir fyrir 40 árum, ef ráðgjöfin væri enn þá 220.000 tonn? Hefði kvótinn ekki verið settur á 1983, hvernig liti fiskstofninn út núna, ef enginn árangur hefur orðið af kvótakerfinu, sem við getum tekið aðra umræðu um? Það eru þá komnar tvær spurningar um þetta.

Síðan finnst mér mjög undarlegt að ekki sé verið að horfa á að við eflum frekar strandveiðarnar sem hafa skilað sjávarbyggðum miklu og eru mjög mikilvægar fyrir byggðir landsins. Í strandveiðikerfinu eru stærri bátar, þar er hægt að notast við stærri báta, öruggari báta, og ef við færum að horfa til minni báta erum við náttúrlega farin að ógna svolítið örygginu. Við erum að tala um að 9 metra bátur með tveimur mönnum geti gert út allt árið um kring. Þá finnst mér vanta inn í þetta að við horfum svolítið til þess hvað þetta þýðir, af því að við höfum núverandi kerfi, við höfum þessa ráðgjöf og höfum ákveðið kvótakerfi, þá skil ég ekki hvernig er hægt að afmarka þessa veiðar ef við ætlum að hleypa þeim frjálsum allt árið um kring.

Virðulegur forseti. Ég þakka hv. þingmanni fyrir seinna andsvar sitt. Hvernig mæla menn árangur? Þorskveiðin var 220.000 tonn 1984. Í dag held ég að hún sé 220.417 tonn. Það er 471 tonna árangur. Ef þú stendur í stað er það enginn árangur, það bara er það ekki. Við erum reyndar farin að tala um kerfi sem er ekki strandveiðikerfið, svo það liggi alveg fyrir. Í strandveiðikerfinu, ef það er mikill fiskur þá er væntanlega mikil veiði. Veiðihæfni öngla er bara þannig að það er ekki alltaf sem bitið er á. Ef þú hendir öngli eða króki út í Faxaflóa er ekkert víst að þú sért farin að stunda handfæraveiðar þar. Það er ekki víst að fiskurinn bíti á. Ég sá einhvers staðar að það væri 0,6% veiðihæfni, eða hvort það var 0,06%. Það þyrftu nokkur hundruð fiskar að synda fram hjá áður en bitið væri á. Sá sem veiðir með trolli sópar þessu öllu upp. Hann myndi taka alla 1.000 fiskana. Veiðihæfnin er bara allt öðruvísi með öngli. Það að allir fiskar bíti á hvern þann öngul sem fer ofan í hafið þannig að allir fiskar deyi og við útrýmum fiskstofnunum er bara ekki að fara að gerast. Það mun aldrei gerast, aldrei nokkurn tímann.

Varðandi stærðina þá erum við með 10 metra af því það er stærðin sem er verið að nota í dag. Við vorum að hugsa um 12 metra. En þú ferð ekki á 20 metra skip með fjórar rúllur. Það bara gerist ekki. Það er ekki þannig. Það komast fjórar rúllur á bát, á þessum 10 metra skipum, allt að 10 metrum. Það má alveg opna fyrir það að hafa 12 metra eða stærri báta, það er alveg sjálfsagt mál, en þú ferð ekki að setja fjórar rúllur á risaskip. Það gerist ekki. Þetta frumvarp á að gefa tækifæri fyrir landsbyggðina, tækifæri fyrir sjávarbyggðir. Það er alveg sjálfsagt mál ef hv. þingmaður (Forseti hringir.) er á móti frjálsum strandveiðum að hún segi það bara. Það sama með Vinstri græna, sama með sjávarútvegsráðherra. En í guðanna bænum verið ekki að fara í kosningabaráttu og segja að það eigi að efla strandveiðar, (Forseti hringir.) efla byggð í landinu, efla sjávarbyggðir (Forseti hringir.) og gera svo allt annað þegar komið er inn í þennan sal.

(Forseti (JSkúl): Forseti minnir ræðumenn á að virða ræðutíma.)

Virðulegur forseti. Hér erum við að flytja mjög þarft mál sem ég hef stutt liggur við síðan ég man eftir mér. Hef ég kynnst strandveiðum? Já, fyrsta skiptið sem ég fór á sjó til veiða var á árabát í Álftafirði, sex, sjö ára gamall. Þá fórum við út og veiddum fisk sem var síðan hengdur upp í hjall og þurrkaður og búinn til harðfiskur. Ég man enn og mun alltaf muna þegar ég fékk steinbít að borða í fjörunni í Álftafirði. Ég var unglingur, 14, 15 ára, þegar ég fór á handfærabát sem gerði út héðan frá Reykjavík á sumrin og við fórum að Snæfellsnesi, undir jökul, og veiddum þar. Þar voru ekki neinar rafmagnsrúllur, það voru bara venjulegar handfærarúllur, og það veiddist virkilega vel yfirleitt. Þetta var góður sumarpeningur sem við fengum.

Eftir að hafa kynnst þessum málum get ég sagt að þetta frumvarp Flokks fólksins er, eins og flutningsmaður, hv. þm. Eyjólfur Ármannsson, kom svo vel að áðan, gjörsamlega frábært. Við erum ekki að gera neitt annað en að gefa öllum byggðum kringum landið tækifæri, tækifæri sem hefur kerfisbundið verið drepið niður af fjármálaöflum sem hafa sölsað undir sig næstum því allan kvótann, stórfyrirtæki sem eru orðin gífurlega sterk fjárhagslega vegna þess að þau hafa fengið ótrúlegt magn kvóta sem þau geta nýtt sér til að græða á tá og fingri.

Eins og komið hefur fram er árangurinn af þessu stórkostlega fiskveiðikerfi sem allir eru að hæla einhver 400 tonn á 40 árum, af þessum 220.000 tonnum. Ef við tökum bara 10% af þessum 220.000 eru það 22.000 tonn. Ég efast um að þótt við myndum gefa frjálsar handfæraveiðar yrði það niðurstaðan og þótt það yrði niðurstaðan væri það algerlega ásættanlegt vegna þess að það myndi gefa þvílíkt líf í þær byggðir við landið sem hafa nú þegar misst frá sér allan kvótann. Hann hefur verið seldur burtu og fólkið skilið eftir án þess að eiga nokkra möguleika á að róa til sjávar og bjarga sér. Við erum ekki að tala um nein ósköp. Þetta er 10 metra bátar með fjórar rúllur og þessar tvær rafmagnsrúllur á mann. Við ættum því á mjög einfaldan hátt að geta stutt frumvarpið.

Ef við tökum núverandi strandveiðikerfi er það að mörgu leyti gott en líka að mörgu leyti meingallað. Það er þessi 48 daga regla og þessi furðulega regla um að það megi ekki fara út nema á ákveðnum dögum. Hvaða fíflagangur er það á Íslandi að segja við einhvern að hann megi ekki fara út þegar það er blankalogn og besta veðrið til að fara að veiða: Nei, þú mátt það ekki, það er ekki réttur dagur?

Ég held að þeir sem bjuggu til þetta kerfi séu sama liðið og kom að byggingu almannatryggingakerfisins, sem er meingallað kerfi, fáránlega uppbyggt og búið til í algjörri heimsku, eins og einhver hafi fengið þá hugmynd að reyna að klekkja á fólki, bregða fæti fyrir fólk og reyna að plata það. Þetta kerfi er að mörgu leyti líka byggt þannig upp, sem er algerlega óskiljanlegt. Það er óskiljanlegt að einhver skuli reyna að verja þetta í stað þess að setjast strax niður og reyna að breyta því og koma kerfinu í þannig horf að það sé sátt um það, sérstaklega sátt meðal þjóðarinnar því að þjóðin er svo sannarlega ekki sátt við núverandi fiskveiðikerfi. Ég held að það sé enginn sáttur við þetta kerfi nema þeir sem græða á tá og fingri, þeir eru auðvitað alsælir: Bara frábært, við skulum berjast með kjafti og klóm, nota alla okkar fjármuni til að berjast fyrir því að halda kerfinu eins óbreyttu og hægt er. Það að fullyrða að frjálsar handfæraveiðar með fjórum rúllum rústi kerfinu, hverjum dettur svona fíflagangur í hug? Jú, áróðursmönnunum sem vilja ekki gefa eftir. Á sama tíma erum við með handfæraveiðar sem eru vistvænar, umhverfisvænustu veiðarnar. Af hverju er rækjustofninn hruninn? Af hverju er humarstofninn hruninn? Jú, af því að við erum búin að draga og við erum búin að eyðileggja botninn með trolli. Trollið er eitt versta veiðarfæri sem við getum verið að djöflast með. Við eyðileggjum botnana alveg kerfisbundið á stórum svæðum. En við höldum þessu áfram. Það er allt í lagi að hafa það. En vistvænt kerfi sem eyðileggur ekki neitt, þar sem aflinn kemur í land og fer 90% á markað — nei. Það er allt of skynsamlegt fyrir ríkisstjórnina og þá sem styðja þetta gamla úrelta kerfi sem stór hluti þjóðarinnar vill ekki sjá. Það eru, eins og ég segi, aðeins þessi fáeinu prósent sem eiga þetta allt og geta grætt á tá og fingri af þessu kerfi sem styðja það.

Málið er ekki flókið. Við eigum að sjá til þess í eitt skipti fyrir öll að taka afstöðu með landsbyggðinni, tökum afstöðu með litlu þorpunum í kringum landið þar sem var blómleg veiði, þar sem fólk gat með góðu móti siglt út, örstutt, bara nokkur hundruð metra, til að komast í gjöful fiskimið og dregið ferskan fisk að landi, farið vistvænustu leiðina beint heim. En því miður hefur það sýnt sig hjá ríkisstjórn eftir ríkisstjórn að það er ekki til nein heilbrigð skynsemi. Þeir munu setja undir sig hausinn. Þeir munu halda áfram að verja arfavitlaust kerfi sem segir að sjómenn megi ekki veiða nema ákveðna daga í viku, sama hvernig viðrar þá bara verða þeir að gjöra svo vel og sleppa því að veiða. Ef maður horfir á þetta þá stuðlar það frekar að því að menn séu að fara út í viðsjárverðu veðri sem getur skapað hættu. Að þeir skulu ekki fá að velja sjálfir eftir skynsemi, þótt þeir hafi 48 daga í kerfinu. Við hljótum að treysta sjómönnum. Þeirra er öryggið, líf þeirra er undir, þannig að við ættum alveg að geta treyst þeim. Bara þetta sýnir hversu arfavitlaust kerfið er og hversu vitlaust kerfi er verið að verja hér.

Virðulegi forseti. Eins og kom fram í máli hv. þm. Guðmundar Inga Kristinssonar og ég benti á í framsögu minni er hér um mjög umhverfisvænar veiðar að ræða. Það er lítið kolefnisspor, mjög lítið. Af hverju er það? Jú, það er siglt á litlum bát út á miðin, slökkt á vélunum og rafmagnsrúllur settar í gang. Sjálf veiðin skilur ekki eftir sig kolefnisspor. Rúllurnar eru rafmagnsrúllur og svo þegar búið er að veiða er siglt í land aftur. Það er ekki hægt að finna umhverfisvænni veiðar þannig að ríkisstjórn sem vill vera best í heimi í loftslagsmálum þegar kemur að kolefnisspori, ætti að gefa þessar veiðar frjálsar. Annað stenst einfaldlega ekki skoðun út frá umhverfissjónarmiðum.

Byggðasjónarmiðin eru alveg skýr og þau eru að búseturéttur á landsbyggðinni, í sjávarbyggðunum byggist á því að geta sótt á miðin utan netlaga. Jónsbókarákvæðið frá 1282 er alveg skýrt hvað það varðar. Ég fór yfir sögu takmarkana á veiðum hér áðan. Þær byggjast allar á því að það er verið friða einstök svæði fyrir veiðum, og þá er ég að tala um togveiðar, þær byggjast allar á því að þorskstofninn sé ofveiddur og það þurfi takmarka þorskveiðar og afstýra ofveiði. Það er ekki hægt að ofveiða þorskstofninn við Ísland, fiskstofna við Ísland með krókaveiðum. Það er ekki hægt. Það að einstaklingar fái fjórar sjálfvirkar rúllur, handfærarúllur, á bát og ætli að stunda veiðar með því frjálst, í krafti atvinnufrelsis síns, mun ekki ógna fiskstofnum.

Rökin fyrir strandveiðunum eru alveg skýr. En rökin fyrir því að takmarka þær eru ekki málefnaleg, þau byggjast ekki á vernd fiskstofna, svo það sé alveg skýrt. Það sem hefur gerst með kvótakerfinu er að það er orðið til eins konar kerfi sem snýst um að verja kerfið. Það er það sem þetta snýst allt orðið um. Ég tók þátt í umræðum um kvótasetningu á sandkola og sæbjúgum og ef maður les greinargerðina fjallar hún ekkert um friðun eða vernd sandkola. Nei, nei, hún fjallar um að það gekk svolítið illa í veiðinni hjá fyrirtækjunum. Þess vegna átti að kvótasetja það. Það voru rökin. Það voru rökin sem voru sett á blað. Það var ekkert sett á blað í greinargerðinni, og ég skora á alla að lesa þá greinargerð, um að sandkoli væri í hættu. Við getum líka tekið grásleppuna. Það var umræða um hana á síðasta þingi skilst mér, áður en ég kom til starfa á Alþingi. Það hefur ekkert verið vandamál núna með grásleppuna en samt er krafa um að kvótasetja hana. Það getur vel verið að það séu ákveðin vandamál varðandi lagnir og annað slíkt. Þær eru m.a. í netlögum sem lúta að eignarrétti einstaklinga. En þetta snýst orðið mikið um að verja núverandi kerfi. Það að gefa bara 12 veiðidaga í mánuði, 48 daga á ári til að veiða, sem klárast oft strax, mjög fljótlega á veiðitímabilinu og áður en því lýkur, er einfaldlega engan veginn nægjanlegt, engan veginn. Það er allt of lítið frelsi og fjölskyldur í dag geta ekki lifað á þessum veiðum á ársgrundvelli. Það er ekki hægt. Meira að segja Samtök fyrirtækja í sjávarútvegi líta ekki á þetta sem alvöruatvinnugrein. Það hefur komið fram í umsögn þeirra. Ef maður skoðar tölurnar, fjárfestingar í greininni, þá er verið að halda þessu úti sem einhverjum bita til að friða fólk. Ég held því fram að þetta sé bara blekking.

Ég ber mikla virðingu fyrir strandveiðimönnum í núverandi kerfi. Það er bara ekki nógu mikið frelsi, það er ekki nógu mikið atvinnufrelsi, það eru ekki nógu miklar tekjur. Þeir eiga að fá að veiða allan ársins hring. Ég hef fengið upplýsingar hjá mönnum sem eru í strandveiðum og þeir eru að leigja kvóta á 330 kr. kílóið, selja síðan á 365 kr. kílóið og fá 35 kall. Það er kannski aðeins meira út af ýsu og öðru slíku sem kemur að landi. En það eru líka leiguliðar í strandveiðunum sem eru að kaupa sér kvóta til að reyna að bjarga sér. Það að það séu leiguliðar í strandveiðikerfinu á þessum veiðum er algjört hneyksli. Það á að gefa þetta frjálst. Það myndi gera gríðarlega mikið gagn fyrir sjávarbyggðirnar. Þeir sem styðja þetta frumvarp styðja sjávarbyggðirnar. Þeir sem eru á móti þessu frumvarpi eru á móti sjávarbyggðunum. Það er algerlega kristaltært. Út á það gengur þetta og ekkert annað. Einhverjir þingmenn hafi komið upp í andsvör og haldið öðru fram en það er einfaldlega ekki rétt. Hræsnin í kringum þetta kvótakerfi er algerlega með ólíkindum og það skal enginn efast um réttmæti þeirrar gagnrýni sem hefur komið fram, réttmæti þeirrar umfjöllunar sem kom í kjölfar Verbúðarinnar og réttmæti þeirrar gagnrýni sem kom í kjölfar kvikmyndarinnar Hafsins sem kom út fyrir 21 ári. Þessi mynd var frumsýnd árið 2001. Núna er aftur verið að fjalla um þetta tímabil og þá á grundvelli eins konar sagnfræði. Verbúðin er frábærir þættir og þeir sýna svart á hvítu hvað var í gangi. Þeir sem voru næst lagasetningarvaldinu, þeir sem voru næst pólitíkinni, næst Alþingi Íslendinga, högnuðust á þessu og um það snýst þetta. Kvótakerfið snýst um að búa til verðmæti úr kvótanum, framseljanlegum kvóta, það er hægt að veðsetja hann. Löggjafinn, lagasetningarvaldið er að búa til verðmæti sem eru óháð veiðunum sjálfum.

Hérna er lítið frumvarp sem er ætlað að virða þau sjálfsögðu mannréttindi að allir eigi rétt á veiði utan netlaga með handfærarúllum, með frjálsum veiðum. Það eru engin takmörk sem eiga að vera á þessu nema stærð bátsins og svo loftslag og veðurfar sem hefur mikil áhrif og takmarkar veiðarnar. Þetta er erfið vinna, mjög erfið vinna, og hún er ekki öllum fær. Það eru ekki allir sem eru með veiðieðli í sér og hafa getu til að stunda þessar veiðar. Ég bendi aftur á að í Noregi er miklu betra aðgengi fyrir ungt fólk að veiðum og mikil fjölgun á ungu fólki í veiðum. Ungt fólk á Íslandi mun fara til Noregs til að stunda veiðar og það flytur líka af landi brott af öðrum orsökum. Þetta er eina vonin fyrir sjávarbyggðirnar og landsbyggðina, að gefa þessar veiðar frjálsar svo að við getum fengið rétt okkar til baka.