vegalög, 2. umræða.
Virðulegi forseti. Ég mæli fyrir nefndaráliti samgöngunefndar um frumvarp til vegalaga.
Nefndin hefur fjallað ítarlega um málið og fengið á sinn fund fjölda gesta og enn fremur fjölmargar umsagnir.
Markmið þessa frumvarps er að skilgreina nánar ábyrgð á veghaldi og stuðla að öruggari samgöngum. Helstu breytingar sem lagðar eru til í frumvarpinu eru m.a. eftirfarandi: Í fyrsta lagi er lögð til breytt flokkun vega þar sem m.a. er kveðið á um stöðu almennra stíga. Í öðru lagi er lagt til að vegamálastjóri hafi skýra heimild til að framselja veghald til þriðja aðila. Í þriðja lagi er lagt til að heimild til gjaldtöku vegna byggingar og reksturs samgöngumannvirkja verði almenn í stað þess að mælt verði fyrir um sérstaka lagasetningu fyrir slíka gjaldtöku vegna einstakra verkefna hverju sinni. Í fjórða lagi er lagt til að heimilt verði að veita fé til almennra stíga af fjárveitingum til vegagerðar. Í fimmta lagi er lagt til að hlutverk Vegagerðarinnar sem umsagnaraðila um áhrif skipulags á umferð um þjóðvegi verði skýrt nánar. Í sjötta lagi eru skyldur Vegagerðarinnar til að vanda sérstaklega til undirbúnings ákvörðunar um eignarnám áréttaðar þannig að réttaröryggi borgaranna sé tryggt. Í sjöunda lagi eru reglur um girðingar með vegum einfaldaðar og kveðið á um heimild fyrir Vegagerðina til að taka þátt í kostnaði við gerð ganga fyrir búfé.
Nefndin leggur til eftirfarandi breytingar á frumvarpinu:
1. Lagt er til að í stað orðsins „sveitarstjórn“ í 1. og 2. mgr. 14. gr., 2. mgr. 44. gr. og 2. mgr. 52. gr. komi „sveitarfélag“.
2. Lagt er til að í c-lið 2. mgr. 18. gr. verði tiltekið að aukist umferð verulega umfram það sem gert var ráð fyrir þegar skipulag var staðfest eða þegar af öðrum ástæðum mátti ekki reikna með að umferðarhávaði yrði yfir leyfilegu hámarki beri Vegagerðin að minnsta kosti helming kostnaðar. Í framangreindum tilvikum þykir eðlilegt að sveitarfélag og veghaldari beri að mestu leyti saman áhættuna af þessu og þar með þeim kostnaði af hávaðavörnum sem nauðsynlegar reynast vegna þess að umferð eykst umfram það sem spáð var. Í samræmi við þetta er lagt til að Vegagerðin greiði að lágmarki helming kostnaðar í slíkum tilvikum og að Vegagerðin og viðkomandi sveitarfélag nái samkomulagi um þann kostnað sem eftir stendur.
3. Lagt er til að 20. gr. frumvarpsins verði breytt þannig að kveðið verði á um að við lagningu nýs héraðsvegar að íbúðar- eða atvinnuhúsnæði skuli skráður eigandi fasteignarinnar greiða helming kostnaðar við vegagerðina, þar með talið kaup á landi undir veginn, hönnun, byggingu vegarins og eftirlit með gerð hans, enda sé lega og gerð vegar ákveðin í samráði við hinn skráða eiganda fasteignarinnar. Með þessari breytingu leggur nefndin til að veghaldara verði heimilt að leggja á skráðan eiganda fasteignar að taka þátt í hluta kostnaðar við lagningu nýs héraðsvegar að fasteign hans. Meðal helstu raka fyrir þessu er að forræði og ákvörðunarvald í skipulagsmálum og búsetuþróun innan sveitarfélags er í höndum viðkomandi sveitarfélags yfir veghaldi héraðsvega. Samkvæmt gildandi lögum er sveitarfélagi heimilt að leggja á gatnagerðargjald til að standa straum af gatnagerð í þéttbýli. Eðlilegt þykir að réttarstaða íbúanna sé sambærileg hvað snertir vegtengingu og kostnað vegna hennar, hvort sem búseta er í dreifðri eða þéttri byggð, og er með þessari breytingu stefnt að því. Því er lagt til að veghaldari hafi hliðstæða heimild til þess að fara fram á kostnaðarhlutdeild við lagningu vegar í dreifðri byggð sem byggist á raunkostnaði. Þannig er veghaldara heimilt að leggja á skráðan eiganda fasteignar að greiða helming raunkostnaðar af lagningu nýs héraðsvegar. Ef um fleiri en einn eiganda er að ræða skiptist kostnaðarhlutdeildin í samræmi við það. Nefndin telur eðlilegt að samráð verði haft við fasteignareiganda um gerð og legu vegar enda kemur hann til með að taka þátt í kostnaði við hann.
4. Lagt er til að í 2. mgr. 28. gr. verði sérstaklega tiltekið að sveitarstjórn sé óheimilt að víkja frá tillögu Vegagerðarinnar um legu þjóðvega ef það leiðir til minna umferðaröryggis en tillagan felur í sér. Með þessari breytingu er leitast við að tryggja að sveitarstjórn taki við beitingu skipulagsvalds síns fullt tillit til sjónarmiða um umferðaröryggi þegar lega þjóðvega er ákveðin. Nefndin telur þessa breytingu nauðsynlega í ljósi skýrra markmiða umferðaröryggisáætlunar stjórnvalda um fækkun umferðarslysa og kröfu þjóðfélagsins almennt um að umferðaröryggi njóti forgangs á öllum sviðum. Í þessu sambandi ber að nefna að gert er ráð fyrir að tillögur Vegagerðarinnar um umferðaröryggi séu studdar viðurkenndu mati á umferðaröryggi mismunandi valkosta og m.a. stuðst við sérstaka umferðaröryggisrýni sérfræðinga á því sviði. Í samræmi við framangreint er lagt til að fellt verði út orðið „umferðaröryggis“ í 3. mgr. 28. gr.
5. Lagt er til að í stað orðanna „ákvörðun eignarnámsbóta“ í 2. mgr. 38. gr. komi „framkvæmd eignarnáms“ í samræmi við rétt heiti laganna.
6. Lagt er til að fyrirsögn 59. gr. verði Refsing í stað Viðurlög.
Nefndin leggur til að frumvarpið verði samþykkt með framangreindum breytingum sem gerð er tillaga um í sérstöku þingskjali.
Hjálmar Árnason var fjarverandi við afgreiðslu málsins.
Anna Kristín Gunnarsdóttir, Kristján L. Möller, Þórunn Sveinbjarnardóttir og Kristinn H. Gunnarsson skrifa undir álit þetta með fyrirvara.
Jón Bjarnason sat fundi nefndarinnar sem áheyrnarfulltrúi og er andvígur áliti þessu.
Hæstv. forseti. Undir nefndarálit um frumvarp þetta til vegalaga sem hér er til 2. umr. eftir vinnu samgöngunefndar skrifa ég ásamt öðrum þingmönnum Samfylkingarinnar með hefðbundnum fyrirvara.
Ég vil nefna að einn af þingmönnum okkar jafnaðarmanna, Einar Már Sigurðarson, var í þeirri undirbúningsnefnd sem vann að gerð þessa frumvarps og það er tvímælalaust til bóta á mjög mörgum sviðum. Síðan tek ég eftir því að komið hafa fram breytingartillögur eftir á sem gera frumvarpið kannski enn betra þannig að víðtækari sátt verður um það, sem ég fagna auðvitað.
Ég ætla aðeins á þeim örstutta tíma sem við höfum fyrir þetta mál að fagna sérstaklega því sem tekið var tillit til í því sem ég sagði við 1. umr. málsins, þ.e. þar sem ég gagnrýndi mjög að sveitarfélög sem sannarlega fara með skipulagsvald gátu skipulagt vegi að þjóðvegum. Ég tók sem dæmi Borgarnes þar sem hæstv. landbúnaðarráðherra keyrir oft um en í Borgarnesi voru gerð vegamót sem ég held að ekki séu til að auka umferðaröryggi og þess vegna var það tekið inn í nefndarálitið og inn í frumvarpið að sveitarstjórnum sé óheimilt að víkja frá tillögu Vegagerðarinnar um legu þjóðvega ef það leiðir til minna umferðaröryggis en tillagan felur í sér.
Þetta er veigamikið atriði og er kannski merkilegasta breytingin sem gerð var. Hún er tvímælalaust til bóta vegna þess að við getum ekki látið það gerast áfram að hagsmunir skarist milli skipulags sveitarfélaga og almennra vegfarenda, umferðaröryggismála og Vegagerðarinnar. Ég fagna því að það sé komið hér inn.
Virðulegi forseti. Eins og ég hef áður sagt styðjum við þingmenn Samfylkingarinnar þetta frumvarp og teljum það tvímælalaust til bóta.
Frú forseti. Frumvarp til vegalaga kemur nú til 2. umr. og hv. þm. Guðmundur Hallvarðsson hefur greint frá því að ég sem áheyrnarfulltrúi í samgöngunefnd gat ekki stutt álitið.
Það eru tvö meginatriði sem ég get ekki stutt. Annars vegar það sem fram kemur í 4. gr. frumvarpsins þar sem kveðið er á um að Vegagerðin skuli við framkvæmd vegamála leitast við að bjóða út alla hönnun, nýbyggingar, viðhald, þjónustu og eftirlit. Ég get ekki stutt þetta. Með þessari grein er verið að vega að starfsemi Vegagerðarinnar um allt land, útibúum hennar á Ísafirði, á Hólmavík, á öllum þeim stöðum þar sem hún hefur útibú og þykir sumum nóg að gert í að hagræða og einkavæða burt þau verkefni sem þessar deildir hafa haft með höndum.
Ef þetta frumvarp yrði að lögum óbreytt mundi það ekki bara þýða að Vegagerðinni bæri að gera það heldur væri henni skylt að einkavæða verkefnin út frá þessum stöðvum. Er nú ekki nóg að gert við að einkavæða opinber störf frá Vegagerðinni á Ísafirði, frá Vegagerðinni á Hólmavík og svo hringinn í kringum landið? Er ekki nóg að gert þó að við séum ekki að samþykkja lög sem skylda Vegagerðina til að einkavæða þessi störf út og burt?
Þetta er eitt atriðið sem ég gat ekki stutt. Reyndar skal ég taka fram að ég á von á því að fyrir 3. umr. komi breytingartillaga sem fellir þessa grein burt. Ég á von á því að menn hafi séð að sér, að þarna væri verið að fara fullkomlega gegn hagsmunum íbúa hinna dreifðu byggða og reyndar Vegagerðarinnar sem slíkrar. Þetta var ástæðan. Svona fór málið út úr nefnd og ég gat þess vegna ekki stutt það.
Hitt atriðið sem ég gat heldur ekki stutt var það sem kveðið er á um bæði í 14. gr. og 17. gr. sem var heimildin til að þess að einkavæða einstaka vegi. Einkavæða uppbyggingu og viðhald á vegum, fela það fyrirtækjum eða öðrum slíkum og ráðherra í rauninni og vegamálastjóra gefið frjálst val í þeim efnum. Ég get ekki heldur stutt það. Síðan í 17. þar sem verið er að heimila einkaaðilum, félögum og fyrirtækjum mjög rúm ákvæði til gjaldtöku, opna heimild til mjög rúmra ákvæða til gjaldtöku af umferð. Ég get ekki stutt það. Þjóðvegirnir eiga að vera sameign þjóðarinnar. Við eigum að hafa manndóm til að byggja þá upp með þeim hætti og gjaldtaka á ekki að vera sú leið sem við veljum til að fjármagna byggingu og rekstur þjóðvega.
Þetta eru þau meginatriði sem ég set út á í frumvarpinu og þess vegna gat ég ekki stutt það. En ég vil taka fram að ég vænti þess að á milli 2. og 3. umr. komi breytingartillögur frá meiri hlutanum sem lúta að þessu atriði einnig og gera það í nokkru aðgengilegra.
Ég fagna þeim atriðum sem hér koma inn þó að í litlu sé, um hjólreiðastíga og rétt þeirra í samgöngukerfinu þannig að þeir eru viðurkenndir sem hluti af því. Í öðru lagi vil ég líka fagna því að hér komið inn baráttumál Vinstri grænna. Hv. þm. Þuríður Backman hefur flutt ítrekað tillögur á Alþingi um að undirgöng komi undir vegi sem víðast til að hægt sé að koma búfé á milli svæða þegar vegurinn sker slík lönd. Hér er komið ákvæði um að það skuli nú vera hluti hinnar skipulögðu vegagerðar.
Fleiri atriði í þessu frumvarpi til vegalaga eru ágæt og alveg hægt að styðja. En þau meginatriði sem ég nefndi, annars vegar einkavæðingin og hins vegar skyldan á Vegagerðina að bjóða út og rústa starfsemi útibúa hennar, hvort heldur það er á Ísafirði, Hólmavík eða annars staðar, eru alveg afleit og ég gat ekki stutt þau. En vonandi fáum við breytingartillögur sem leiðrétta þetta, frú forseti.
Hæstv. forseti. Ég vil aðeins tjá afstöðu mína. Ég hafði fyrirvara um þetta mál og hann sneri m.a. að því að það væri ekki skylda hjá Vegagerðinni að bjóða út hönnun, viðhald og vegagerð þannig að miðað við þau orð hv. þm. Jóns Bjarnasonar áðan þá vænti ég þess að það gangi eftir að þetta verði lagfært á milli 2. og 3. umr.
Einnig hafði ég nokkrar áhyggjur af því sem varðar svokallaða héraðsvegi, hæstv. forseti, en nú á að heimila að ákveðnir aðilar sem eiga hús á viðkomandi svæðum skuli vera skyldaðir til að greiða helming í lagningu slíkra vega. Þó að ég skilji í sjálfu sér hugsunina á bak við það þá er það hins vegar svo að byggð er sett niður miðað við skipulagslög og skipulag í viðkomandi sveitarfélögum. Það ætti því auðvitað að koma fram krafa frá sveitarfélögum og afstaða sveitarfélagsins varðandi staðsetningu íbúabyggðar, sérstaklega ef um nýbyggingar er að ræða mjög fjarri samgöngukerfi landsins, um það hvernig með eigi að fara og hvaða kvaðir fylgi því að reisa slík býli.