Ferill 2. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.
1991. – 1060 ár frá stofnun Alþingis.
114. löggjafarþing. – 2 . mál.
Nd.
2. Frumvarp til laga
um þingsköp Alþingis.
Flm.: Páll Pétursson, Geir H. Haarde, Guðrún Helgadóttir,
Össur Skarphéðinsson, Anna Ólafsdóttir Björnsson.
I. ÞINGSKIPUN
1. gr.
Þegar Alþingi kemur saman við þingsetningu skal sá þingmaður, sem hefur lengsta fasta þingsetu að baki, stjórna umræðunum þangað til forseti þingsins er kosinn og standa fyrir kosningu hans. Hafi tveir þingmenn eða fleiri setið jafnlengi á þingi skal sá teljast aldursforseti sem eldri er.
Á fyrsta fundi þingsins eftir kosningar til Alþingis skal kjósa níu þingmenn í nefnd eftir reglum 68. gr. til þess að prófa kjörbréf og kosningu nýkjörinna þingmanna og varaþingmanna. Nefndin kýs sér formann og framsögumann og gerir tillögu til þingsins um hvort kosning og kjörgengi þingmanns skuli talin gild. Tillögurnar má bera upp munnlega, án nokkurs fyrirvara, og ræður afl atkvæða um gildi kosninga og kjörgengi, svo og hvort fresta skuli úrskurði þar um, sbr. 46. gr. stjskr.
Umræður á þingsetningarfundum fara fram eftir fyrirmælum 55. gr.
2. gr.
Sérhver nýr þingmaður skal vinna drengskaparheit að stjórnarskránni undir eins og búið er að viðurkenna að kosning hans sé gild skv. 47. gr. stjskr.
3. gr.
Þá skal kjósa forseta Alþingis. Í kjöri eru þeir einir sem tilnefndir eru og eigi hreyfa andmælum við því.
Rétt kjörinn forseti er sá er hefur meira en helming greiddra atkvæða. Verði þeim atkvæðafjölda eigi náð við fyrstu kosningu skal kosið að nýju um þá tvo þingmenn er flest fengu atkvæði; hafi við þá kosningu fleiri fengið jafnmörg atkvæði ræður hlutkesti um hverja tvo skuli kjósa. Ef þeir fá báðir jafnmörg atkvæði ræður hlutkesti hvor þeirra verður forseti.
Forseti gengst fyrir kosningu fjögurra varaforseta samkvæmt reglum 68. gr.
Þegar þessum kosningum er lokið skal hluta um sæti þingmanna.
4. gr.
Kjörbréfanefnd skv. 1. gr. skal einnig prófa kjörbréf er síðar koma fram, svo og rannsaka kosningar og kjörgengi, er þingið hefur frestað að taka gild, og kærur yfir kosningum eða kjörgengi er þegar eru tekin gild.
Ef nefnd þessi lætur uppi skriflega tillögu eða ef hún leggur til að kosning skuli teljast ógild skulu tillögur hennar ræddar eftir reglunum um 2. umr. lagafrumvarpa skv. 1. mgr. 39. gr. Ella fer um tillögur nefndarinnar eftir því sem ákveðið er um tillögur hennar í 1. gr.
5. gr.
Þingið getur við rannsókn þá, er ræðir um í 1. gr., úrskurðað kosningu ógilda þótt eigi hafi hún kærð verið og einnig frestað að taka kosningu gilda til þess að fá skýrslur. Svo er og um kosningu þingmanns er eigi er kominn, eða kjörbréf hans, þá er þing er sett.
Sama er um kjörgengi.
Að öðru leyti tekur þingið eigi upp hjá sjálfu sér að rannsaka kosningar eða kjörgengi en gerir það því aðeins að kært sé yfir þeim.
Kæru yfir kosningu þingmanns eða kjörgengi skal því aðeins taka til greina að hún sé komin til Alþingis í byrjun þings næst á eftir kosningu eða áður en kosning þingmanns er tekin gild á Alþingi.
Við prófun kosninga og kjörgengis hefur sérhver þingmaður fullan þingmannsrétt. En fresti þingið úrskurði um það þá tekur hann engan þátt í störfum þingsins uns það mál er útkljáð og kosning hans og kjörgengi viðurkennd.
6. gr.
Kosning forseta og varaforseta gildir þangað til nýtt þing er sett. Kosning kjörbréfanefndar er fyrir allt kjörtímabilið.
Þó er hverjum forseta þingsins heimilt að leggja niður störf ef meiri hluti leyfir; svo getur og Alþingi vikið forseta frá en þó þarf til þess samatkvæði tveggja þriðju hluta þingmanna. Skal þá þegar kjósa nýjan forseta í sæti það er losnaði.
7. gr.
Aldursforseti, sbr. 1. gr., hefur, meðan hann skipar forsetasæti, allan sama rétt og skyldur sem forseti.
8. gr.
Forseti stjórnar umræðum og sér um að allt fari fram með góðri reglu. Forseti tekur við öllum erindum til Alþingis og annast um afgreiðslu þeirra mála er frá þinginu eiga að fara. Forseti skýrir á fundi frá erindum sem send eru þinginu og því sem útbýtt er á þingfundi.
Nú vill forseti taka þátt í umræðum frekar en forsetastaða hans krefur og víkur hann þá á þingmannabekk en varaforseti tekur forsetasæti á meðan.
Forseti hefur umsjón með starfi þingnefnda, sbr. II. kafla.
Í forföllum forseta ganga varaforsetar að öllu leyti í hans stað.
9. gr.
Forseti ber ábyrgð á rekstri Alþingis og hefur æðsta vald í stjórnsýslu þess.
10. gr.
Forseti og varaforsetar mynda forsætisnefnd. Forseti stjórnar fundum hennar.
Forsætisnefnd skal gera starfsáætlun fyrir hvert þing og skipuleggja nánar störf þess. Auk þess fjallar nefndin um þau málefni sem forseti leggur fyrir hana eða varaforsetar óska að ræða.
Forsætisnefnd fer með þau verkefni sem forsetum Alþingis hafa verið falin í öðrum lögum.
11. gr.
Forsætisnefnd ræður skrifstofustjóra til sex ára í senn. Hann stjórnar skrifstofu Alþingis og framkvæmdum á vegum þingsins, hefur umsjón með fjárreiðum þess og eignum í umboði forseta.
Skrifstofustjóri situr fundi forsætisnefndar og er forseta og nefndinni til aðstoðar í öllu er varðar stjórn þingsins.
Skrifstofustjóri gerir tillögur til forseta um ráðningu annarra starfsmanna þingsins.
12. gr.
Skrifstofustjóri, eða fulltrúi hans, situr þingfundi og heldur gerðabók, undir umsjón forsetans, og getur í henni mála þeirra, er rædd eru á fundum, og úrslita þeirra.
Í byrjun fundar skal gerðabók frá síðasta fundi samþykkt og undirskrifuð af forseta. Þingmenn skulu eiga kost á að kynna sér gerðabók í skrifstofunni að minnsta kosti tveimur tímum áður en næsti fundur byrjar.
Forseta er heimilt að kveðja til tvo þingmenn til að telja saman atkvæði við atkvæðagreiðslur og kosningar.
Skrifstofustjóri skal ásamt forseta sjá um að samþykktir þingsins séu skrásettar og rita forsetinn og skrifstofustjórinn undir þær.
II. NEFNDIR
13. gr.
Á Alþingi starfa þessar fastanefndir:
Fastanefndir skal kjósa á fyrsta fundi hvers þings og skal kosið hlutbundinni kosningu, sbr. 68. gr. Kosning fastanefnda gildir til upphafs næsta þings.
14. gr.
Í hverja fastanefnd skulu kosnir níu þingmenn. Fastanefnd kýs sér formann og varaformann er gegnir störfum formanns í forföllum hans og skulu þeir kosnir á fyrsta fundi nefndarinnar er boða skal til innan viku frá kosningu hennar.
Sá kveður þingnefnd saman til fyrsta fundar er fyrstur var kosinn og lætur hann kjósa formann og varaformann nefndarinnar. Forseti skal tilkynna kjör þeirra á þingfundi.
Formanni og varaformanni nefndar er heimilt að leggja niður störf ef nefnd leyfir; svo getur og nefnd vikið formanni og varaformanni frá en þó þarf til þess samþykki tveggja þriðju hluta nefndarmanna.
15. gr.
Formaður, eða varaformaður í forföllum hans, boðar til fundar í nefnd og stýrir fundum hennar. Ef formaður og varaformaður eru forfallaðir, eða varaþingmenn sitja fyrir þá, felur nefnd öðrum að gegna formannsstörfum.
16. gr.
Heimilt er þingflokkum að hafa mannaskipti í nefndum. Ósk um slík mannaskipti skal lögð fyrir forseta er tilkynnir um hana á þingfundi. Sé óskað atkvæðagreiðslu um mannaskiptin skal forseti láta ganga til atkvæða um þau á þingfundi.
17. gr.
Um skyldu nefndarmanna til að sækja nefndarfund gilda almennar reglur um fundarsókn þingmanna, sbr. 53. gr. Forföll skulu tilkynnt formanni.
Varaþingmaður, sem tekur sæti á Alþingi í forföllum þingmanns, skal eiga sæti í þeim nefndum sem aðalmaður var kjörinn í.
Í forföllum nefndarmanns er þingflokki hans heimilt að tilnefna varamann um stundarsakir til setu í nefnd og skal tilkynna formanni nefndar um það. Staðgengill nýtur allra sömu réttinda og aðrir nefndarmenn.
Til utanríkismálanefndar skal kjósa níu varamenn.
18. gr.
Forseti ákveður í samráði við formenn fastanefnda fundatíma nefnda, starfsáætlun þeirra og starfshætti að svo miklu leyti sem ekki er kveðið á um þá í þingsköpum.
Forseti skal gera áætlun um afgreiðslu mála úr nefndum í samráði við formenn þeirra þannig að unnt sé að skipa málum niður á dagskrá þingsins í hagkvæmri tímaröð og dreifa þeim sem jafnast á þingtímann.
19. gr.
Fundir nefnda skulu lokaðir öðrum en nefndarmönnum og starfsmönnum þeirra nema nefnd ákveði annað.
20. gr.
Nefndarfundi skal ekki halda þegar þingfundur stendur yfir. Frá þessu má þó víkja ef allir nefndarmenn samþykkja enda sé forseta tilkynnt um fundinn og hann hreyfir ekki andmælum.
21. gr.
Nefndir skulu halda gerðabók um það sem fram fer á fundum. Starfsmaður nefndar, nefndarritari, ritar fundargerð og skal fundargerðin undirrituð af formanni og nefndarritara. Forseti setur nánari reglur um frágang fundargerða nefnda.
22. gr.
Formanni er heimilt að setja nefndarfund ef til hans hefur verið boðað með dagskrá. Fundurinn er þó því aðeins ályktunarbær að meiri hluti nefndarmanna sé staddur á fundi.
23. gr.
Til fastanefnda getur þingið vísað þeim þingmálum sem lögð eru fram og þörf þykir að nefnd íhugi. Vísa skal frumvörpum, þingsályktunartillögum og skýrslum til nefnda eftir efni þeirra og hafa um það hliðsjón af skiptingu málefna í Stjórnarráðinu. Vísa má máli til nefndar á hverju stigi þess. Sé það gert áður en umræðu er lokið þá skal henni frestað.
Nefnd, sem fengið hefur mál til athugunar, skal heimilt að vísa því til annarrar fastanefndar telji hún við nánari athugun að málið eigi frekar heima í þeirri nefnd. Áður skal þó liggja fyrir samþykki þeirrar nefndar sem málinu er vísað til.
24. gr.
Utanríkismálanefnd skal vera ríkisstjórninni til ráðuneytis um meiri háttar utanríkismál enda skal ríkisstjórnin ávallt bera undir hana slík mál jafnt á þingtíma sem í þinghléum. Nefndarmenn eru bundnir þagnarskyldu um þá vitneskju sem þeir fá í nefndinni ef formaður eða ráðherra kveður svo á.
25. gr.
Til fjárlaganefndar skal vísa frumvarpi til fjárlaga, fjáraukalaga, lánsfjárlaga og laga um samþykkt á ríkisreikningi.
Fjárlaganefnd skal að jafnaði vísa til fastanefnda þeim þáttum fjárlagafrumvarpsins sem fjalla um málefnasvið þeirra. Til efnahags- og viðskiptanefndar vísar fjárlaganefnd þeim köflum frumvarps til lánsfjárlaga er fjalla um skatta- og efnahagsmál og tekjuhlið fjárlagafrumvarps. Nefndirnar skulu áður en 2. umr. fer fram um frumvarpið skila fjárlaganefnd, ef þær svo kjósa, áliti og tillögum er skal prenta með áliti hennar þegar hún hefur lokið afgreiðslu frumvarpsins.
Fjárlaganefnd á rétt á að fá þær upplýsingar sem hún telur nauðsynlegar um rekstur og fjárhagsáætlanir fyrirtækja og stofnana sem óska eftir framlögum úr ríkissjóði. Enn fremur er þeim stofnunum ríkisins, er fást við efnahagsmál, skylt að veita nefndinni upplýsingar og aðstoð sem hún þarf á að halda við afgreiðslu þingmála.
26. gr.
Heimilt er nefnd að eigin frumkvæði að fjalla um önnur mál en þau sem þingið vísar til hennar. Um slík mál getur nefnd gefið þinginu skýrslu, sbr. 31. gr.
27. gr.
Þegar máli hefur verið vísað til nefndar til athugunar tekur hún ákvörðun um málsmeðferð og getur þá jafnframt falið einum nefndarmanni að vera framsögumaður málsins. Framsögumaður skal þá fyrir hönd nefndarinnar vinna að athugun málsins, gera tillögu um afgreiðslu þess og drög að nefndaráliti þegar hann hefur lokið athugun sinni.
28. gr.
Nefnd getur við umfjöllun máls óskað skriflegra umsagna um það frá aðilum utan þings. Á sama hátt geta þeir er mál varðar komið skriflegum athugasemdum sínum að eigin frumkvæði á framfæri við nefnd. Sömuleiðis getur nefnd samþykkt að taka við gestum og hlýða á mál þeirra.
Forseti setur nánari reglur um meðferð erinda og umsagna sem berast nefndum.
29. gr.
Þá er nefnd telur sig hafa lokið athugun máls lætur hún uppi álit sitt í nefndaráliti. Ef nefnd er ekki einhuga um afgreiðslu máls og hver hluti hennar skilar áliti skal hann nefna framsögumann.
Nefndarálit skal prenta og útbýta meðal þingmanna á fundi. Eigi má taka málið til umræðu fyrr en að minnsta kosti einni nóttu síðar en nefndarálitinu var útbýtt.
Fái nefnd mál til umfjöllunar á nýjan leik eftir útgáfu nefndarálits getur hún gefið út framhaldsnefndarálit.
30. gr.
Nefnd getur látið uppi álit á tveimur eða fleiri málum saman ef þau fjalla um skyld efni.
Forseti skal setja reglur um frágang nefndarálita, m.a. um hvað koma skuli fram í þeim, og um prentun fylgiskjala.
31. gr.
Nefnd getur með skýrslu gert þinginu grein fyrir athugun sinni á þingmáli sem hún hefur ekki lokið athugun á að fullu telji hún sérstaka ástæðu til þess. Á sama hátt getur nefnd enn fremur gefið þinginu skýrslu um störf sín.
32. gr.
Heimilt er að kjósa sérnefndir til að íhuga einstök mál. Um sérnefndir gilda sömu reglur og um fastanefndir eftir því sem við á.
33. gr.
Heimilt er þingnefnd að afla sér sérfræðilegrar aðstoðar við afgreiðslu þingmála frá stofnunum eða einstaklingum utan skrifstofu Alþingis. Forseti setur nánari reglur um þetta efni.
34. gr.
Hver fastanefnd skal hafa nefndarritara er ritar fundargerðir, aðstoðar við gerð nefndarálita og breytingartillagna, aflar upplýsinga, er nefnd óskar eftir, og hefur á hendi önnur þau verkefni sem nefnd ákveður.
35. gr.
Á Alþingi starfa þessar alþjóðanefndir:
Til hverrar alþjóðanefndar skal velja árlega samkvæmt starfsreglum sem um hana gilda. Þó er þingflokkum heimilt að tilnefna þingmenn í alþjóðanefndir ef um það er samkomulag milli þeirra. Tilnefningu skal þá lýst á þingfundi.
Hver alþjóðanefnd skal hafa ritara sem er nefndinni til aðstoðar.
Um aðrar alþjóðanefndir, er Alþingi kann að koma á fót, gilda ákvæði 2. og 3. mgr.
Forseti setur almennar reglur um störf alþjóðanefnda þingmanna.
III. ÞINGMÁL
36. gr.
Lagafrumvörp skulu vera samin með lagasniði og skal prenta þau og útbýta þeim meðal þingmanna á fundi. Hverju frumvarpi skal fylgja greinargerð um tilgang þess yfirleitt og skýring á höfuðákvæðum. Eigi má, nema með samþykki þingsins, taka frumvarp til umræðu fyrr en liðnar eru að minnsta kosti tvær nætur frá því er því var útbýtt.
Lagafrumvörp, sem útbýtt er sex mánuðum eftir þingsetningu, verða því aðeins tekin á dagskrá að meiri hluti þingmanna samþykki það.
37. gr.
Ekki er lagafrumvarp samþykkt til fullnaðar fyrr en það hefur verið rætt við þrjár umræður.
38. gr.
Við fyrstu umræðu skal ræða frumvarpið í heild sinni. Þá er þeirri umræðu er lokið er leitað atkvæða um hvort það eigi að ganga til annarrar umræðu og nefndar.
39. gr.
Önnur umræða fer eigi fram fyrr en einni nóttu eftir fyrstu umræðu eða útbýtingu nefndarálits og skal þá ræða greinar frumvarpsins og breytingartillögur við þær. Síðan skal greiða atkvæði um hverja grein og breytingartillögur við hana, ef fram hafa komið, og loks um það hvort frumvarpið eigi að ganga til þriðju umræðu.
Breytist frumvarp við aðra umræðu á annan hátt en þann er nefnd leggur til skal hún fjalla um það áður en þriðja umræða hefst ef einhver þingmaður eða ráðherra krefst þess.
40. gr.
Þriðja umræða má eigi fara fram fyrr en einni nóttu eftir aðra umræðu. Þá skal ræða breytingartillögur og greinar er þær eiga við, svo og frumvarpið í heild. Þá er umræðum er lokið skal leita atkvæða um breytingartillögur og síðan um frumvarpið í heild sinni eins og það þá er orðið.
Sé þriðju umræðu frestað eftir atkvæðagreiðslu um breytingartillögur við frumvarpið og því vísað á ný til nefndar er ráðherra, þingnefnd, sem haft hefur málið til athugunar, eða einstökum nefndarmönnum heimilt að leggja fram nýjar breytingartillögur við frumvarpið. Við framhald umræðunnar gilda ákvæði 55. gr. að nýju og þegar umræðum er lokið skal fyrst greiða atkvæði um breytingartillögur, ef fram hafa komið, og síðan um frumvarpið í heild eins og það þá er orðið.
41. gr.
Þá er frumvarp hefur þannig verið samþykkt við þrjár umræður sendir forseti það ríkisstjórninni sem lög frá Alþingi.
42. gr.
Lagafrumvarpi, er felur í sér tillögu um breytingu á stjórnarskránni eða viðauka við hana, skal vísa til sérnefndar skv. 32. gr. Í fyrirsögn skal það nefnt frumvarp til stjórnarskipunarlaga. Hafi það eigi þá fyrirsögn vísar forseti því frá.
Breytingartillögu, sem felur í sér tillögu um breytingu á stjórnarskránni eða viðauka við hana, má aðeins gera við frumvarp til stjórnarskipunarlaga. Sé hún gerð við annað frumvarp vísar forseti henni frá.
43. gr.
Lagafrumvarp, er hefur verið fellt, má eigi bera upp aftur á sama þingi.
44. gr.
Tillögur til þingsályktunar skulu vera í ályktunarformi. Skal prenta þær og útbýta þeim meðal þingmanna á þingfundi. Hverri tillögu til þingsályktunar skal fylgja greinargerð með skýringu á efni hennar. Umræða má eigi fara fram fyrr en í fyrsta lagi tveimur nóttum eftir að tillögunni var útbýtt.
Ekki er þingsályktunartillaga samþykkt til fullnaðar fyrr en hún hefur verið rædd við tvær umræður. Tillögur um vantraust og um frestun á fundum Alþingis skulu þó afgreiddar við eina umræðu.
Við fyrri umræðu má hver ræðumaður tala tvisvar, flutningsmaður allt að fimmtán mínútum og aðrir þingmenn og ráðherrar allt að átta mínútum í senn. Þá er þessari umræðu er lokið er leitað atkvæða um hvort tillagan eigi að ganga til síðari umræðu og nefndar. Forseti getur ákveðið frávik frá þessari málsmeðferð ef fyrir liggur rökstudd beiðni þingflokks þar að lútandi. Hver þingflokkur hefur rétt til að bera slíka beiðni fram við forseta einu sinni á hverju þingi.
Síðari umræða fer eigi fram fyrr en einni nóttu eftir fyrri umræðu eða útbýtingu nefndarálits. Skal þá ræða tillögugreinar og breytingartillögur við þær. Þá er umræðu er lokið skal greiða atkvæði um hverja tillögugrein og breytingartillögur við þær og loks tillöguna í heild sinni. Við umræðuna gilda ákvæði 55. gr.
Forseta er heimilt að láta ákvæði 55. gr. gilda við fyrri umræðu um þingsályktunartillögur, er fjalla um stjórnskipun, utanríkis- eða varnarmál, staðfestingu framkvæmdaáætlana, alþjóðasáttmála eða milliríkjasamninga, liggi fyrir ósk um það.
Þingsályktunartillögur, sem útbýtt er sex mánuðum eftir þingsetningu, verða því aðeins teknar á dagskrá að meiri hluti þings samþykki það.
45. gr.
Ef ráðherra óskar að gera grein fyrir opinberu málefni gerir hann það með skýrslu til Alþingis er skal prentuð og útbýtt meðal þingmanna á fundi.
Ef ráðherra óskar skal skýrslan tekin til umræðu. Sama gildir ef níu þingmenn óska þess. Ráðherrann gerir þá grein fyrir skýrslunni.
Ef ekki verður við komið að prenta og útbýta skýrslu skv. 1. mgr. eða ekki þykir ástæða til getur ráðherra gert grein fyrir opinberu málefni með munnlegri skýrslu til Alþingis. Fer þá um umræðu sem um skriflega skýrslu.
46. gr.
Níu þingmenn geta óskað skýrslu ráðherra um opinbert málefni. Skal beiðnin vera skrifleg og beint til forseta og má fylgja henni stutt greinargerð. Skal beiðnin prentuð og útbýtt meðal þingmanna á fundi. Á næsta þingfundi ber forseti það undir atkvæði umræðulaust hvort beiðnin skuli leyfð. Forseti tilkynnir hlutaðeigandi ráðherra um beiðni um skýrslu sem leyfð hefur verið.
Er ráðherra hefur lokið skýrslugerðinni skal skýrslan prentuð og útbýtt meðal þingmanna á fundi.
Ef ráðherra eða skýrslubeiðendur, einn eða fleiri, óska þess skal skýrslan tekin til umræðu. Ráðherra gerir þá grein fyrir henni.
47. gr.
Alþjóðanefnd getur lagt skýrslu fyrir þingið. Skýrslan skal tekin til umræðu ef nefndin óskar þess eða beiðni kemur um það frá þingmanni.
48. gr.
Við umræður um skýrslur skv. 45. – 47. gr. mega þingmenn og ráðherrar tala tvisvar nema sá ráðherra er leggur skýrsluna fram, hann má tala svo oft sem honum þykir þurfa. Sama gildir um framsögumenn alþjóðanefnda, sbr. 47. gr.
Vísa má skýrslu til nefnda. Sé það gert skal fresta umræðunni og henni eigi fram haldið fyrr en einni nóttu eftir útbýtingu nefndarálits.
49. gr.
Óski alþingismaður upplýsinga ráðherra eða svars um opinbert málefni eða einstakt atriði þess gerir hann það með fyrirspurn er afhent skal forseta. Fyrirspurn skal vera skýr, um afmörkuð atriði og mál sem ráðherra ber ábyrgð á og sé við það miðað að hægt sé að svara henni í stuttu máli. Alþingismaður segir til um það hvort hann óskar skriflegs eða munnlegs svars. Stutt greinargerð má fylgja fyrirspurn ef óskað er skriflegs svars.
Forseti ákveður svo fljótt sem hann telur sér unnt hvort fyrirspurn skuli leyfð eða ekki. Ef vafi er getur forseti þó borið málið umræðulaust undir atkvæði á þingfundi. Skal það einnig gert ef fyrirspyrjandi óskar þess er forseti synjar fyrirspurn.
Fyrirspurn skal prentuð og útbýtt meðal þingmanna á fundi. Fyrirspurn, sem leyfð hefur verið, skal send hlutaðeigandi ráðherra eða ráðherrum.
Á sérstökum þingfundi skal forseti taka á dagskrá fyrirspurnir er útbýtt hefur verið í síðasta lagi þremur virkum dögum fyrir fundinn. Fyrirspurn skal þó að jafnaði ekki tekin á dagskrá síðar en átta virkum dögum eftir að henni var útbýtt.
Fyrirspyrjandi eða framsögumaður fyrirspyrjenda mælir fyrir fyrirspurn. Ráðherra, er hlut á að máli, svarar síðan fyrirspurn. Hvor um sig, fyrirspyrjandi og ráðherra, má ekki tala oftar en tvisvar, fyrirspyrjandi eigi lengur en þrjár mínútur og ráðherra eigi lengur en fimm mínútur í senn. Öðrum þingmönnum er heimilt að gera einu sinni stutta athugasemd, eina mínútu hverjum.
Ef óskað er skriflegs svars sendir ráðherra forseta það að jafnaði eigi síðar en tíu virkum dögum eftir að fyrirspurn var leyfð. Við það skal miða að skriflegt svar sé eigi lengra en svo að það rúmaðist innan reglna 5. mgr. ef munnlegt væri. Forseti sendir fyrirspyrjanda svarið og skal það prentað og útbýtt meðal þingmanna á fundi.
Í allt að hálftíma á fyrir fram ákveðnum fundi getur forseti heimilað þingmönnum að bera fram munnlegar fyrirspurnir til ráðherra. Um ræðutíma gilda ákvæði 5. mgr.
Við umræður um fyrirspurnir má engar ályktanir gera.
50. gr.
Í allt að hálftíma á venjulegum fundartíma geta þingmenn fengið tekið fyrir mál utan dagskrár, hvort heldur er í formi yfirlýsingar eða fyrirspurnar til ráðherra. Skal þá þingmaður bera fram við forseta ósk sína hér um eigi síðar en tveimur klukkustundum áður en þingfundur hefst. Í upphafi þingfundar skal forseti tilkynna hvaða mál fyrirhugað er að taka til umræðu utan dagskrár. Málshefjandi hvers máls má eigi tala lengur en þrjár mínútur og aðrir eigi lengur en tvær mínútur í senn. Enginn má tala oftar en tvisvar.
Forseti getur leyft að tekið sé fyrir mál utan dagskrár sem í senn er svo mikilvægt að ekki rúmast innan ramma 1. mgr. og svo aðkallandi að ekki geti beðið meðferðar formlegra þingmála. Málshefjandi og ráðherra, sem hlut á að máli, mega eigi tala lengur en þrjátíu mínútur og aðrir þingmenn og ráðherrar eigi lengur en fimmtán mínútur í senn. Enginn má tala oftar en tvisvar.
51. gr.
Breytingartillögur við lagafrumvörp og þingsályktunartillögur skulu vera prentaðar og þeim útbýtt ekki síðar en einni nóttu áður en þær koma til umræðu. Breytingartillögu má fylgja stutt greinargerð. Ráðherra og hver þingmaður má koma fram með breytingartillögur við hverja umræðu sem er.
Breytingartillögu við breytingartillögu má þingmaður bera upp við upphaf þess fundar er hún skal tekin til umræðu. Þó skal þá vera búið að útbýta henni. Nefnd getur einnig borið upp breytingartillögu við frumvarp eða þingsályktunartillögu með jafnstuttum fresti.
Breytingartillögu um atriði, sem búið er að fella, má eigi bera upp aftur á sama þingi. Forseti úrskurðar hvort það er sama atriði sem gerð er tillaga um og áður hefur verið fellt og er þingmönnum skylt að hlíta þeim úrskurði.
52. gr.
Þingmál, sem ekki hafa hlotið lokaafgreiðslu við þinglok, falla niður.
IV. FUNDARSKÖP
53. gr.
Skylt er þingmönnum að sækja alla þingfundi nema nauðsyn banni. Forföll skal tilkynna forseta svo fljótt sem unnt er og metur hann nauðsynina. Ákvæði þessarar málsgreinar gilda þó ekki um fyrirspurnafundi.
Ef þingmaður forfallast svo að nauðsyn krefji að varamaður hans taki sæti hans á meðan skal hann tilkynna forseta það bréflega og jafnframt gera grein fyrir í hverju forföllin eru fólgin og hversu lengi þau muni vara. Forseti kynnir þinginu bréfið. Þegar varamaður tekur sæti í forföllum þingmanns skal hann ekki sitja skemur en tvær vikur nema þingið hafi áður verið rofið eða því frestað. Þingmaður nýtur ekki þingfararkaups meðan varamaður hans situr á þingi nema fjarvist sé vegna veikinda eða þingmaður sé fjarverandi í opinberum erindum.
Þegar fundur er settur skal samþykkja gerðabók frá síðasta fundi, sbr. 12. gr. Þar næst skýrir forseti frá erindum þeim sem honum hafa borist eða þingskjölum sem útbýtt hefur verið. Þá er gengið til dagskrár.
54. gr.
Þingmaður, sem hefur óskað að taka til máls og fengið leyfi til þess, skal mæla úr ræðustól nema forseti heimili annað. Sama gildir um ráðherra. Ræðumaður skal jafnan víkja ræðu sinni til forseta eða fundarins en eigi ávarpa nokkurn einstakan þingmann. Kenna skal þingmann við kjördæmi hans eða nefna hann fullu nafni.
55. gr.
Framsögumaður meiri og minni hluta nefndar, svo og flutningsmaður máls, en eigi nema einn þótt fleiri flytji, mega við hverja umræðu um mál tala þrisvar. Ef tveir eða fleiri eru flutningsmenn skal sá er fyrstur stendur á skjalinu teljast framsögumaður nema annar sé tilnefndur. Aðrir mega ekki tala oftar en tvisvar. Ráðherra, er hlut á að máli, má tala svo oft sem honum þykir þurfa.
Jafnan er heimilt að gera stutta athugasemd um atkvæðagreiðslu, um gæslu þingskapa og til þess að bera af sér sakir. Enginn má þó tala lengur en fimm mínútur í senn.
Þegar útvarpað er umræðum um þingmál skal farið eftir reglum VI. kafla.
56. gr.
Forseti gefur þingmönnum venjulega færi á að taka til máls í þeirri röð er þeir beiðast þess þá er dagskrármálið er tekið fyrir. Þó getur hann vikið frá þeirri reglu við ráðherra, sem hlut á að máli, og framsögumann, svo og til þess að ræður með og móti málefni skiptist á, eða til þess að þingmaður geti gert stutta leiðréttingu eða athugasemd er snertir sjálfan hann.
Forseti getur leyft þingmönnum að veita stutt andsvar við einstökum ræðum strax og þær hafa verið fluttar. Skal þá sá er vill svara bera fram ósk um það við forseta. Andsvari má einungis beina að máli ræðumanns en ekki öðru andsvari. Hvert andsvar má ekki taka lengri tíma en tvær mínútur og skal ræðumanni heimilt að svara því á tveimur mínútum. Heimilt er forseta að stytta ræðutíma hvers ræðumanns í þessum umræðum. Enginn má veita andsvar oftar en tvisvar sinnum hverju sinni. Orðaskipti í andsvörum mega ekki standa lengur en í fimmtán mínútur í einu.
57. gr.
Ef umræður dragast úr hófi fram getur forseti úrskurðað að ræðutími hvers þingmanns skuli ekki fara fram úr ákveðinni tímalengd.
Forseti getur stungið upp á að umræðum sé hætt og einnig getur forseti lagt til, hvort heldur í byrjun umræðu eða síðar, að umræðum um mál skuli lokið að liðnum ákveðnum tíma. Eigi má þó, meðan nokkur þingmaður kveður sér hljóðs, takmarka ræðutíma við nokkra umræðu svo að hún standi skemur en þrjár klukkustundir alls. Tillögur forseta skulu umræðulaust bornar undir atkvæði og ræður afl atkvæða úrslitum.
Sömuleiðis geta níu þingmenn krafist þess að greidd séu atkvæði um það umræðulaust hvort umræðu skuli lokið, umræðutími eða ræðutími hvers þingmanns takmarkaður. Nöfn þeirra þingmanna skulu lesin upp og rituð í gerðabókina.
Nú hefur verið samþykktur takmarkaður umræðutími eða ákveðinn ræðutími hvers þingmanns og skal þá forseti skipta umræðutímanum í heild sem jafnast á milli fylgismanna og andstæðinga máls þess sem er til umræðu, án þess að hann sé bundinn við í hvaða röð þingmenn hafa kvatt sér hljóðs, eða milli flokka ef hentara þykir.
Ákvæði þessarar greinar ná einnig til ræðutíma ráðherra.
58. gr.
Eigi má, nema með leyfi forseta, lesa upp prentað mál.
59. gr.
Skylt er þingmanni að lúta valdi forseta í hvívetna er að því lýtur að gætt sé góðrar reglu. Skyldi almenn óregla koma upp er það skylda forseta að gera hlé á fundinum um stundarsakir eða, ef nauðsyn ber til, slíta fundinum.
60. gr.
Frumvörp, hvort heldur eru frá ríkisstjórn eða þingmönnum, svo og tillögur til þingsályktunar og breytingartillögur, má kalla aftur á hverju stigi umræðu sem vill. En heimilt er hverjum þingmanni að taka það jafnskjótt upp aftur á sama fundi, sbr. þó 2. mgr. Fyrirspurn má og afturkalla.
Breytingartillögu, sem er á dagskrá við 2. umr. um lagafrumvarp, má flutningsmaður kalla aftur, að hluta eða í heild, til 3. umr. og kemur hún þá til afgreiðslu við þá umræðu.
61. gr.
Þyki eigi ástæða til að gera ályktun um eitthvert málefni sem á dagskrá er getur þingið vísað því til ríkisstjórnarinnar eða einstakra ráðherra.
62. gr.
Heimilt er þingmanni að krefjast þess að gengið sé til atkvæða um eitthvert þingmál umræðulaust, en það skal því aðeins gert að tveir þriðju hlutar fundarmanna séu því samþykkir.
Meðan á umræðum stendur má gera rökstudda tillögu um að taka skuli fyrir næsta mál á dagskránni og skal þá afhenda forseta tillöguna um það skrifaða. Slíka tillögu má og gera í prentuðu þingskjali.
63. gr.
Forseti ákveður dagskrá hvers fundar. Þó má ákveða dagskrá næsta fundar eftir ályktun þingsins.
Forseti getur breytt röðinni á þeim málum sem eru á dagskrá og einnig tekið mál út af dagskrá.
Forseti getur heimilað, ef ósk berst um það frá flutningsmanni eða flutningsmönnum og enginn þingmaður andmælir því, að umræður fari fram um tvö eða fleiri dagskrármál í einu ef þau fjalla um skyld efni eða það þykir hagkvæmt af öðrum ástæðum.
64. gr.
Eigi má gera neina ályktun nema meira en helmingur þingmanna sé á fundi og taki þátt í atkvæðagreiðslunni, sbr. 53. gr. stjskr. Þingmaður, sem er á fundi en greiðir ekki atkvæði við nafnakall, telst taka þátt í atkvæðagreiðslunni.
Engin ályktun er lögmæt nema meira en helmingur fundarmanna, þeirra sem atkvæði greiða, greiði atkvæði með henni.
Skylt er þingmanni að vera viðstaddur og taka þátt í atkvæðagreiðslu nema hann hafi lögmæt forföll eða fararleyfi.
Enginn þingmaður má greiða atkvæði með fjárveitingu til sjálfs sín.
65. gr.
Forseti ræður því hvernig atkvæðagreiðslu er skipt og hvernig hún fer fram. Þó getur þingið, ef níu þingmenn krefjast þess, breytt ákvörðun forseta.
66. gr.
Þá er forseti hefur ástæðu til að ætla að allir séu á einu máli má hann lýsa yfir því að gert sé út um atriði án atkvæðagreiðslu ef enginn þingmaður krefst þess að hún fari fram og skal þá sú yfirlýsing forseta koma í stað atkvæðagreiðslu. Um lagafrumvörp og þingsályktunartillögur verður forseti þó jafnan að hafa atkvæðagreiðslu við allar umræður, sbr. 20. – 25. og 28. gr.
Atkvæðagreiðslan fer fram á þann hátt að hver þingmaður réttir upp hönd sína hvort sem hann greiðir atkvæði með eða móti máli. Teljarar telja atkvæðin en forseti skýrir frá úrslitum atkvæðagreiðslunnar eftir að atkvæða hefur verið leitað með og móti. Hafi atkvæðagreiðslan fallið þannig að málið sé hvorki samþykkt né fellt lætur forseti nafnakall fara fram. Sömuleiðis er forseta heimilt að láta atkvæðagreiðslu fara fram með nafnakalli annaðhvort þegar í stað eða ef atkvæðagreiðsla hefur áður farið fram en verið óglögg. Komi fram ósk um nafnakall skal við henni orðið.
Við nafnakall skal farið eftir tölusettri nafnaskrá í stafrófsröð og hluta um í hvert sinn á hverri raðtölunni skuli byrja nafnakallið.
Forseti skal jafnan greiða atkvæði síðastur.
Atkvæðagreiðsla með rafeindabúnaði, þar sem staðfest er hverjir taka þátt í henni og hvernig hver þingmaður greiðir atkvæði, jafngildir nafnakalli. Þó skal því aðeins skrásetja atkvæði hvers þingmanns í þingtíðindunum að einhver þingmaður óski þess.
67. gr.
Afl atkvæða ræður um úrslit mála og málsatriða nema öðruvísi sé ákveðið í stjórnarskránni eða þingsköpum.
68. gr.
Um kosningar fer eftir því sem fyrir er mælt í 3. gr. að því viðbættu að þegar kjósa á um tvo menn eða fleiri, hvort heldur er til starfa innan þings eða utan, skal forseti beita hlutfallskosningu með aðferð þeirri er kennd er við d'Hondt (listakosning). Aðferðin er þessi:
Þeir þingmenn, er komið hafa sér saman um að kjósa allir sömu menn í sömu röð, afhenda forseta, þegar til kosninga kemur, lista yfir þá í þeirri röð. Þegar hann hefur tekið við listunum merkir hann hvern þeirra bókstaf, A, B, C o.s.frv., eftir því sem sjálfur hann ákveður eða ákveðið hefur verið með samkomulagi eitt skipti fyrir öll þann þingtíma. Síðan les forseti upphátt stafnafn hvers lista og nöfn þau er á honum standa. Þá kjósa þingmenn þannig að hver ritar á kjörmiða aðeins stafnafn (A, B o.s.frv.) þess lista er hann vill kjósa eftir. Kjörmiðarnir eru afhentir forseta og nefnir hann upphátt bókstaf hvers miða en teljarar rita jafnóðum og telja saman hve mörg atkvæði hafa fallið á hvern lista, hve mörg á A, hve mörg á B o.s.frv. Tölu þeirri, sem hver listi fær þannig, er svo skipt, fyrst með 1, síðan 2, síðan með 3 o.s.frv. eftir því sem með þarf. Hlutatölur hvers lista eru ritaðar í röð, hver niður undan annarri, og yfir dálkinum er ritaður bókstafur þess lista.
Kosning fer eftir hlutatölunum þannig að sá listi fær fyrsta mann er hæsta á hlutatöluna, sá listi næsta mann er á næsthæsta hlutatölu o.s.frv. þar til fullskipað er. Ef jafnháar hlutatölur koma á tvo eða fleiri lista skal varpa hlutkesti um hvor eða hver listanna skuli koma að manni.
Af hverjum lista skulu menn hljóta kosningu í þeirri röð sem þeir standa á listanum.
Ef kjósa skal einnig varamenn skal listi, sem hlotið hefur mann eða menn, eiga rétt til jafnmargra varamanna í þeirri röð sem þeir standa á listanum.
69. gr.
Þingfundir skulu haldnir í heyranda hljóði. Þó getur forseti lagt til eða þingmaður óskað þess að öllum utanþingsmönnum sé vísað á braut og sker þá þingið úr því hvort svo skuli gert og umræður fara fram í heyranda hljóði eða fyrir luktum dyrum, sbr. 57. gr. stjskr.
70. gr.
Forseti skipar fyrir um hvernig mönnum skuli gefinn kostur á að vera við fundi þá er haldnir eru í heyranda hljóði. Áheyrendur eru skyldir til að vera kyrrir og hljóðir. Brjóti nokkur móti því getur forseti látið vísa honum á braut og, ef þörf er á, öllum áheyrendum.
V. ÞINGFLOKKAR OG ALMENNAR STJÓRNMÁLAUMRÆÐUR
71. gr.
Skipi þingmenn sér í þingflokka skulu þeir velja sér formann er komi fram fyrir þeirra hönd gagnvart forseta og öðrum þingflokkum og þingmönnum.
Í þingflokki skulu vera a.m.k. tveir þingmenn og má enginn þingmaður eiga aðild að fleiri en einum þingflokki.
72. gr.
Forseti skal hafa reglulega samráð við formenn þingflokka, eða fulltrúa þeirra, um skipulag þingstarfa og leggja fyrir þá til umfjöllunar starfsáætlun þingsins og áætlanir um þingstörf hverrar viku.
Enn fremur skal forseti hafa samráð við formenn þingflokka um fyrirkomulag umræðna um mikilvæg mál ef ætla má að umræður verði miklar.
Forseti skal sjá um að þingflokkum og einstökum þingmönnum innan þeirra sé búin starfsaðstaða og hafa um það samráð við formenn þingflokkanna. Sama gildir um þingmenn utan flokka.
73. gr.
Innan tíu daga frá setningu Alþingis skal forsætisráðherra flytja stefnuræðu fyrir hönd ríkisstjórnarinnar, en eftirrit af ræðunni skal afhent þingmönnum sem trúnaðarmál eigi síðar en viku áður en hún er flutt.
Útvarpa skal stefnuræðunni og umræðu um hana. Umferðir skulu vera tvær. Í fyrri umferð hefur forsætisráðherra til umráða allt að hálfri klukkustund og fulltrúar annarra þingflokka en forsætisráðherrans 20 mínútur hver. Í annarri umferð hefur hver flokkur 10 mínútur til umráða.
74. gr.
Á síðari hluta þings skal fara fram almenn stjórnmálaumræða. Umræðunni skal útvarpað og fer um þessa umræðu eins og þegar útvarpað er umræðu um þingmál, sbr. 79. gr.
VI. ÚTVARP UMRÆÐU
75. gr.
Útvarpa skal frá þingsetningu.
76. gr.
Útvarpa skal umræðu um vantraust ef níu þingmenn krefjast þess.
77. gr.
Nú óskar þingflokkur að umræðu um þingmál verði útvarpað og beinir formaður þingflokksins tilmælum sínum til forseta. Skal forseti þegar tilkynna það formönnum annarra þingflokka en þeir leita samþykkis flokks síns svo fljótt sem auðið er. Útvarpa skal umræðu þegar samþykki allra flokka liggur fyrir. Sama gildir ef þingflokkur óskar að útvarpað verði umræðum á þingfundi eða hluta af þingfundi.
78. gr.
Nú næst ekki samkomulag milli þingflokka um útvarp umræðu og skal forseti þá tilkynna það þeim sem kröfuna átti. Ef þingflokkur ítrekar kröfu sína skal umræðunni útvarpað. Réttur til útvarps án samþykkis annarra þingflokka gildir þó aðeins um tvær umræður umfram þann flokk sem sjaldnast hefur neytt þess réttar.
79. gr.
Þegar útvarpað er umræðu um þingmál skulu þingflokkar hafa rétt til jafnlangs ræðutíma og forsetar gefa þingmönnum færi á að taka til máls þannig að flokkarnir skiptist á. Við útvarpsumræðu gilda ekki ákvæði 55. gr. um málfrelsi ráðherra. Rétt skal þingmönnum utan flokka að eiga þátt í útvarpsumræðum, þó þannig að enginn þeirra fái lengri tíma en helming þess er hver þingflokkur hefur til umráða og ekki skulu þingmenn utan flokka, ef fleiri eru en tveir, fá lengri tíma samanlagt við útvarpsumræðu en hver einstakur þingflokkur.
80. gr.
Þegar útvarpað er umræðu um þingmál fær hver þingflokkur til umráða þrjátíu mínútur. Forseti getur, með samþykki allra þingflokka, ákveðið að ræðutími skuli vera annar.
Þegar útvarpsumræðu um þingmál er lokið getur umræða haldið áfram eftir venjulegum reglum.
Forseti ákveður í samráði við þingflokka tölu umferða og ræðutíma í einstökum umferðum. Það er umferð þegar fulltrúar allra þingflokka hafa tekið til máls og þeir þingmenn utan flokka sem þátt taka í umræðum.
81. gr.
Óski útvarps- eða sjónvarpsstöð að útvarpa umræðu um þingmál beinir hún tilmælum sínum til forseta. Ef um er að ræða umræðu skv. 79. gr. ákveður forseti í samráði við þingflokkana hvort orðið skuli við tilmælunum.
Ef útvarps- og sjónvarpsstöð óskar hins vegar að útvarpa venjubundinni umræðu eða hluta af umræðu ákveður forseti hvort það skuli leyft. Þegar útvarpað er umræðu á þennan hátt skal þess gætt að ræðutími skiptist sem jafnast milli flokka eða mismunandi sjónarmiða.
82. gr.
Dag og stund útvarpsumræðu skal tilkynna í útvarpi og á þingfundi svo fljótt sem unnt er.
83. gr.
Umræðum skal útvarpa í sömu röð og kröfur um útvarp bárust forseta enda sé að öðru leyti fullnægt ákvæðum þingskapa. Forseti getur þó vikið frá þessari röð ef sérstakar ástæður liggja til.
84. gr.
Formenn þingflokka eru réttir aðilar gagnvart forseta og þingmönnum flokksins um allt það er að útvarpi umræðu lýtur.
85. gr.
Forseti sker úr ágreiningi sem verður um skilning á reglum þessum um útvarp umræðu eða framkvæmd þeirra.
86. gr.
Í þessum kafla er orðið útvarp notað um hljóðvarp og enn fremur um sjónvarp eftir því sem við á.
Þar sem segir að útvarpa skuli, sbr. 73. – 76. gr., er skyldan bundin við hljóðvarp.
VII. ÝMISLEG ÁKVÆÐI
87. gr.
Alþingi má ekki taka við neinu málefni nema einhver þingmanna eða ráðherra taki það að sér til flutnings, sbr. 55. gr. stjskr.
88. gr.
Umræður á Alþingi, ásamt þingskjölum og atkvæðagreiðslum, skal prenta í Alþingistíðindum.
Í Alþingistíðindunum má ekkert undan fella það er þar á að standa og fram hefur komið í þinginu og gerðabækur þingsins og handrit af umræðum í þinginu bera með sér. Engar breytingar má gera á hvorugu þessu nema leiðrétta þurfi auðsæjar og sannanlegar villur. Engu má bæta inn í Alþingistíðindin, hvort sem það varðar menn eða málefni, nema þess sé óhjákvæmilega þörf eða í því felist sjálfsögð leiðrétting. Forseti getur sett nánari reglur um útgáfu Alþingistíðinda, frágang þingskjala o.fl.
89. gr.
Ef þingmaður talar óvirðulega um forseta Íslands eða ber þingið eða ráðherra eða einhvern þingmann brigslyrðum eða víkur með öllu frá umtalsefninu skal forseti kalla til hans: „Þetta er vítavert“, og nefna þau ummæli sem hann vítir. Nú er þingmaður víttur tvisvar á sama fundi og má þá forseti, með samþykki fundarins, svipta þingmanninn málfrelsi á þeim fundi.
90. gr.
Eftir uppástungu forseta eða formanns þingflokks má bregða út af þingsköpum þessum ef tveir þriðju hlutar þeirra þingmanna, er um það greiða atkvæði, samþykkja.
91. gr.
Lög þessi öðlast gildi samtímis stjórnarskrárbreytingu þeirri sem samþykkt er á Alþingi sumarið 1991 og falla þá jafnframt úr gildi lög nr. 52 1985, um þingsköp Alþingis.
Greinargerð.
Frumvarp þetta til breytinga á þingsköpum Alþingis er flutt í tengslum við frumvarp til stjórnarskipunarlaga um breytingu á stjórnarskránni. Frumvarpið er upphaflega samið af nefnd sem skipuð var formönnum þingflokka og komið var á fót á síðasta þingi að beiðni forseta Alþingis til að vinna að endurskoðun stjórnarskrárinnar og samhliða því nauðsynlegum breytingum á þingsköpum Alþingis.
Þegar nefndin lagði á síðasta þingi fram frumvarp til stjórnarskipunarlaga um breytingu á stjórnarskránni fylgdu því sem fylgiskjal drög að frumvarpi til laga um þingsköp Alþingis. Um þau drög fjölluðu fulltrúar þingflokkanna frekar að loknum þingkosningum í apríl sl. og sendu síðan öllum þingmönnum bréf þar sem tiltekin voru ýmis álitamál varðandi endurskoðun þingskapalaganna. Núverandi og fráfarandi þingflokksformenn ásamt öðrum fulltrúum þingflokkanna unnu síðan að lokafrágangi frumvarpsins í samráði við þingflokkana. Þeir eru: Ólafur G. Einarsson og Geir H. Haarde, Sjálfstæðisflokki, Páll Pétursson, Framsóknarflokki, Eiður Guðnason og Össur Skarphéðinsson, Alþýðuflokki, Margrét Frímannsdóttir og Svavar Gestsson, Alþýðubandalagi, og Anna Ólafsdóttir Björnsson og Kristín Einarsdóttir, Kvennalista.
Samkomulag hefur orðið um að flytja frumvarpið í þeim búningi sem það nú liggur fyrir í og standa fulltrúar allra þingflokka að málinu. Þingflokkur Kvennalistans hefur þó fyrirvara um tímamörk sem skulu gilda í umræðum utan dagskrár, sbr. 2. mgr. 50. gr. frumvarpsins.
Þær breytingar, sem Alþingi samþykkti á stjórnarskránni á síðasta þingi (113. þingi) og fólu m.a. í sér brottfall deildaskiptingar þingsins og að þingið sitji að formi allt árið, kalla á verulegar breytingar á þingsköpum Alþingis. Það var jafnframt mat þeirra er unnu að endurskoðun þingskapalaganna að heppilegt væri gera samhliða þessari endurskoðun nokkrar aðrar tímabærar breytingar á þingsköpunum, m.a. að setja ítarlegri ákvæði um fastanefndir en verið hafa.
Þær meginbreytingar, er felast í frumvarpinu, eru eftirfarandi:
I. Stjórn þingsins.
II. Nefndir.
III. Umræður.
IV. Meðferð þingmála.
V. Fyrirspurnir og skýrslur.
VI. Fundarsókn og varaþingmenn.
VII. Þingsetning, skrifarar og varamenn.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um I. kafla.
Um 1. gr.
Í greininni eru lagðar til tvær meginbreytingar. Í fyrsta lagi skal nú sá þingmaður, sem hefur lengsta þingsetu að baki, stjórna umræðum á þingsetningarfundi þangað til forseti þingsins er kosinn, en áður var elsti þingmaðurinn kvaddur til þess. Hér er því lagt til að breytt verði skilgreiningu aldursforseta. Í öðru lagi er lagt til að þegar á þingsetningarfundi verði kosin sérstök kjörbréfanefnd sem rannsakar kjörbréf allra þingmanna.
Ákvæði þingskapalaga um þingsetningarfund hafa verið óbreytt frá 1875. Elsti þingmaðurinn hefur stjórnað umræðum og kosningu forseta á þingsetningarfundi í sameinuðu þingi og á fyrsta fundi deildanna. Þá hefur þingmönnum verið skipt upp í þrjár kjördeildir sem hver um sig rannsakar kjörbréf þingmanna sem sæti eiga í annarri kjördeild.
Ákvæðið um að elsti þingmaður skuli stjórna þingsetningarfundi er komið úr dönsku þingskapalögunum. Þessu ákvæði breyttu Danir 1953, þegar þingið þar hóf störf í einni málstofu, með því að skilgreina „aldursforseta“ sem þann þingmann sem lengsta þingsetu hefur að baki. Skiptir þá ekki máli hvort hún er samfelld eða ekki en, ef tveir þingmenn hafa jafnlanga þingsetu, þá er talinn með sá tími þegar þeir sátu sem varamenn, ef því er að skipta, að öðrum kosti ræður aldur. Þetta verður að teljast eðlilegri skipan því að þá verða aldursforsetar aðeins þeir þingmenn sem hafa mikla reynslu af þingstörfum. Samkvæmt núverandi fyrirkomulagi er sá möguleiki fyrir hendi að elsti þingmaðurinn sé nýliði á þingi.
Rannsókn kjörbréfa á þingsetningarfundi er sömuleiðis eftir samsvarandi ákvæðum í dönsku þingskapalögunum. Í Danmörku breyttist hins vegar skipan þessara mála upp úr 1920 og síðan þá hefur sérnefnd, kosin á þingsetningarfundi, annast rannsókn kjörbréfa og farið yfir skýrslu innanríkisráðuneytisins um kosningaúrslit. Með þessu móti hafa þingmenn (þ.e. þeir sem sæti eiga í sérnefndinni) tekið þátt í að rannsaka kjörbréf sjálfra sín, en það hefur ekki þótt koma að sök því að þingmenn hafa hvort eð er rétt til að fjalla um kjörbréf sín við afgreiðslu þeirra á þingfundi og greiða atkvæði um þau.
Núverandi skipan mála með skiptingu þingmanna í kjördeildir verður að teljast harla þunglamaleg og fyrirhafnarmikil miðað við þá afgreiðslu sem kjörbréf hafa yfirleitt fengið í þinginu. Því er lagt til að þegar á fyrsta fundi verði kosin kjörbréfanefnd sem rannsaki kjörbréf þingmanna og varaþingmanna og jafnframt er gert ráð fyrir því, gagnstætt því sem er í danska þinginu, að sú nefnd haldi áfram að starfa allt kjörtímabilið svipað og kjörbréfanefnd hefur gert fram að þessu.
Um 2. gr.
Þessi grein er efnislega samhljóða 47. gr. stjórnarskrárinnar. Fellt hefur verið brott ákvæði um eiðvinningu í samræmi við breytingu á stjórnarskrá.
Um 3. gr.
Í þessari grein eru lagðar til fimm meginbreytingar frá gildandi þingsköpum. Í fyrsta lagi er það nýmæli að forseti skuli kosinn samkvæmt tilnefningu en ekki óbundinni kosningu eins og verið hefur. Þá er jafnframt gert ráð fyrir að þeir einir séu í kjöri sem ekki hreyfa andmælum við tilnefningunni.
Í öðru lagi er gert ráð fyrir fjórum varaforsetum í stað tveggja áður. Fyrir þessari breytingu eru einkum tvær ástæður. Hin fyrri er sú að í einni málstofu starfa sömu forsetar alla fundadaga þingsins og forsetastarfið er því orðið umfangsmeira að því er lýtur að fundarstjórn. Er reiknað með að forseti og varaforsetar setji sér starfsreglur um hvernig þeir skipta með sér verkum við fundarstjórn. Síðari ástæðan er sú reynsla frá síðustu þingum að tæpast er nóg að hafa tvo varaforseta vegna þess að embættisskyldur forseta hafa aukist og þátttaka þingmanna í alþjóðlegu samstarfi hefur einnig farið vaxandi.
Í þriðja lagi er lagt til að embætti skrifara verði lagt af en starfsmenn skrifstofu þingsins sinni þeim störfum sem hvílt hafa á skrifurum fram til þessa, þ.e. að gera drög að fundargerð, færa málaskrár og telja atkvæði. Skrifarastörf þingmanna í nálægum þingum hafa alls staðar verið lögð niður og þau verkefni fengin starfsmönnum. Verður að telja óeðlilegt að alþingismenn séu bundnir við þess háttar störf á þingfundum. Í breytingunni felst jafnframt sá ávinningur fyrir forseta að geta haft sér við hlið starfsmann með sérstaka þekkingu á þingsköpum.
Í fjórða lagi er gert ráð fyrir því að varaforsetar verði kjörnir listakosningu. Er þessi skipan talin heppilegri en gildandi fyrirkomulag því að hún er einfaldari og tryggir einnig að forsætisnefndin (forseti og varaforsetar) sé skipuð í samræmi við þingstyrk flokkanna. Jafnframt er með þessu skipulagi svigrúm fyrir þingflokkana að semja um skiptingu varaforseta milli sín ef vilji er til þess, t.d. með því að skila einum lista. Eðlilegt er að halda þeirri hefð sem verið hefur frá 1971 að fyrsti varaforseti sé úr röðum stjórnarandstæðinga og jafnframt þykir æskilegt að sem flestir flokkar eigi aðild að forsætisnefnd.
Í fimmta lagi eru tekin upp í greinina ákvæði 7. gr. gildandi þingskapa um sætaskipun. Er ekki gert ráð fyrir að raska þeirri löngu hefð sem gilt hefur um hvernig þingmenn skipa sér til sætis.
Um 4. gr.
Samkvæmt 4. gr. gildandi þingskapa skal kjósa kjörbréfanefnd til að prófa kjörbréf er koma fram eftir þingsetningarfund, hefur verið frestað að taka gild og fjalla um kærur yfir kosningum eða kjörgengi er þegar hafa verið tekin gild. Samkvæmt 1. gr. frumvarpsins er lagt til að kjörbréfadeildirnar verði lagðar niður og í stað þeirra komi kjörbréfanefnd. Ekki þykir ástæða til þess að kjósa nýja kjörbréfanefnd þegar á 2. þingfundi heldur er lagt til að sú kjörbréfanefnd, sem kosin er á þingsetningarfundi, starfi allt kjörtímabilið, jafnvel þótt kosning hennar hafi farið fram áður en kjörbréf nefndarmanna hafa verið samþykkt. Í ljósi takmarkaðra verkefna nefndarinnar þykir hagkvæmast að hafa þetta fyrirkomulag. Þess ber jafnframt að geta að kjörbréfanefnd getur tæpast talist fastanefnd í skilningi þessara laga, sbr. 13. gr.
Um 5. gr.
Greinin er samhljóða 5. gr. gildandi laga.
Um 6. gr.
Greinin felur í sér þá breytingu frá ákvæðum 8. gr. gildandi þingskapa sem leiðir af þeim nýju ákvæðum stjórnarskrárinnar að Alþingi sitji allt árið. Kjör forseta og varaforseta gildir þar af leiðandi þar til nýtt þing er sett þó að þingfrestun sé rofin með því að kalla þing saman.
Jafnframt er breytt orðalagi síðari mgr. 8. gr. laganna um afsögn forseta í samræmi við aðrar breytingar á lögunum. Samkvæmt ákvæðinu skal kjósa í það embætti er losnar við afsögn forseta eða varaforseta en ekki gert ráð fyrir að sú kosning breyti röð áður kjörinna forseta, enda hefur svo verið í framkvæmd.
Um 7. gr.
Greinin er efnislega óbreytt frá 10. gr. gildandi laga.
Um 8. gr.
Greinin er efnislega óbreytt frá ákvæðum 1. og 2. mgr. 11. og 12. gr. gildandi laga.
Um 9. gr.
Grein þessi er nýmæli. Með henni er staðfest að forseti þingsins fer með æðstu stjórn þess í þeim málum er lúta að rekstri þess og stjórnsýslu (administration). Hins vegar skal skrifstofustjóri stjórna daglegum rekstri, framkvæmdum og fjármálum í umboði forseta.
Um 10. gr.
Samkvæmt greininni er lagt til að komið verði á fót forsætisnefnd sem verði skipuð forseta og varaforsetum. Jafnframt er gert ráð fyrir að forsætisnefndin geri starfsáætlun fyrir fram fyrir hvert þing, svo sem gert hefur verið nokkur undanfarin ár. Enn fremur eru sett ákvæði um að forsætisnefndin skipuleggi störf þingsins nánar, t.d. með vikuáætlunum, í samráði við formenn þingflokka.
Þá er forseta ætlað að bera undir nefndina þau mál sem hann telur ástæðu til að hún fjalli um, svo sem um rekstur þingsins, málefni þeirra stofnana sem undir Alþingi heyra og það alþjóðasamstarf sem Alþingi sem heild á þátt í. Jafnframt mun forsætisnefnd fjalla um þau málefni er varaforsetar óska að þar séu rædd.
Loks er forsætisnefndinni falið að fara með þau verkefni sem forsetum Alþingis hafa verið falin í öðrum lögum, svo sem að ráða ríkisendurskoðanda.
Um 11. gr.
Greinin fjallar um skrifstofustjóra Alþingis. Gert er ráð fyrir að forsætisnefnd ráði hann til sex ára í senn, svo sem nú er farið að tíðkast um æðstu embættismenn ríkisins.
Með greininni er reynt að marka skýrari skil milli yfirstjórnar forseta og hinnar daglegu framkvæmdastjórnar, þar á meðal starfsmannahalds, sem verður á hendi skrifstofustjóra.
Greinin skýrir sig að öðru leyti sjálf.
Um 12. gr.
Greinin er að mestu leyti samhljóða ákvæðum 13. gr. gildandi laga. Starfsmenn skrifstofu þingsins koma í stað skrifara og skulu sitja þingfundi, færa gerðabók, telja atkvæði og vera forseta til aðstoðar við fundarstjórn.
Um II. kafla.
Viðamestu breytingarnar á þingsköpunum varða nefndir þingsins. Ástæða þessa er þríþætt. Í fyrsta lagi verða óhjákvæmilega verulegar breytingar á nefndaskipuninni samhliða afnámi deildaskiptingar og mikilvægi nefndanna í þingstörfunum mun aukast við þá breytingu. Í öðru lagi hefur nefndakafli þingskapa verið afar stuttur og ekki verið tekið í honum á ýmsum atriðum sem þörf þykir að hafa skýr ákvæði um. Í þriðja lagi hafa flestöll ákvæði um nefndir verið í einni mjög langri lagagrein sem heppilegra þykir að skipta upp eftir efnisþáttum.
Um 13. gr.
Með því að ein málstofa kemur nú í stað þriggja áður, er hver hafði eigið nefndakerfi, fækkar fastanefndum úr 23 í 12. Af þessum 12 fastanefndum hafa 11 starfað áður, heiti tveggja er breytt, fjárhags- og viðskiptanefnd verður efnahags- og viðskiptanefnd og fjárveitinganefnd verður fjárlaganefnd, en ein er ný, þ.e. umhverfisnefnd. Gert ráð fyrir að fastanefndir þingisins samsvari í meginatriðum skiptingu Stjórnarráðsins í ráðuneyti.
Þá er lögð til sú breyting að kjör í nefndirnar fari fram á 1. fundi þingsins í stað 2. fundar áður. Þykir eðlilegast að ljúka kjöri í nefndir þegar á 1. fundi þar sem nefndakjör er einn þáttur þess að setja þingið á stofn.
Kveðið er á um að kosning fastanefnda gildi til upphafs næsta þings og er það í samræmi við breytt ákvæði 35. gr. stjórnarskrárinnar sem segir að reglulegt Alþingi standi frá 1. október til jafnlengdar næsta árs. Þetta ákvæði þýðir að fastanefndir geta komið saman til fundar þegar Alþingi er ekki að störfum án þess að þurfa til þess sérstaka heimild þingsins.
Um 14. gr.
Þar sem mikilvægi nefndarstarfsins mun aukast frá því sem áður var þykir rétt að fjölga í nefndunum og tryggja þar með að þingflokkar eigi fulltrúa í sem flestum nefndum þingsins. Því er lagt til að hver nefnd sé skipuð níu þingmönnum í stað sjö áður.
Gert er ráð fyrir að nefnd kjósi formann og varaformann til að stýra störfum nefndar, en embætti skrifara verði lagt niður enda er þeim verkefnum nú sinnt af sérstökum starfsmanni, nefndarritara. Varaformaður mun gegna störfum formanns í forföllum hans en láti formaður af störfum kýs nefndin sér nýjan formann.
Lagt er til að formaður og varaformaður geti lagt niður störf ef nefnd leyfir og jafnframt að nefnd geti vikið þeim frá með samþykki tveggja þriðju hluta nefndarmanna. Sams konar ákvæði hefur verið í þingsköpum um forseta, varaforseta og skrifara þingsins og þykir rétt að það gildi einnig um formenn og varaformenn fastanefnda.
Um 15. gr.
Lagt er til að tekin séu af öll tvímæli um að ef formaður og varaformaður eru forfallaðir, eða varamenn sitja fyrir þá, skuli nefnd fela öðrum nefndarmanni að gegna formannsstörfum.
Um 16. gr.
Lagt er til að heimiluð verði varanleg mannaskipti í nefndum óski þingflokkur eftir slíku. Heimild til mannaskipta eru í 15. gr. gildandi þingskapa en rétt þykir að heimildin sé veitt að ósk þingflokks. Nauðsynlegt getur verið að koma slíkum mannaskiptum á, t.d. ef þingflokkur klofnar eða hættir stuðningi við ríkisstjórn, auk þess sem sú staða getur komið upp að þingflokkur telji heppilegt að einhverjir þingmenn hans skiptist á sætum í nefndum.
Um 17. gr.
Lagt er til að þegar aðalmaður í nefnd er forfallaður sé þingflokki hans heimilt að tilnefna annan þingmann um stundarsakir til setu í nefnd í hans stað og skal formanni nefndar tilkynnt um það. Eðlilegt þykir að staðgengill njóti allra sömu réttinda og aðrir nefndarmenn. Löng hefð er fyrir því innan þingsins að nefndarmaður geti kallað til staðgengil úr hópi samflokksmanna vegna tímabundinna forfalla.
Þá er lagt til að tekið sé upp það ákvæði 130. gr. kosningalaga að varaþingmaður, sem tekur sæti á Alþingi í forföllum þingmanns, skuli eiga sæti í þeim nefndum sem aðalmaður var kjörinn í. Þykir eðlilegra að slíkt ákvæði sé í þingsköpum en kosningalögum.
Vegna sérstöðu utanríkismálanefndar, sem ráðgjafa fyrir ríkisstjórn um meiri háttar utanríkismál, er lagt til að nefndin hafi kjörna varamenn, jafnmarga og aðalmenn eru, líkt og verið hefur.
Í greininni er einnig kveðið á um skyldu nefndarmanna til að sækja nefndarfundi og að forföll skuli tilkynnt formanni nefndar.
Um 18. gr.
Efnislega svipuð ákvæði eru í 2. mgr. 11. gr. gildandi þingskapalaga. Gert er ráð fyrir að samráð forseta við nefndarformenn varði m.a. eftirfarandi þætti:
1. Ákvörðun um fundatíma nefnda.
2. Starfsáætlun fyrir nefndir. Forseti og nefndarformenn fjalli reglulega um áætlun um afgreiðslu mála úr nefndum þannig að unnt sé að skipa þeim niður á dagskrá þingsins í hagkvæmri tímaröð og dreifa þeim sem jafnast á þingtímann.
3. Setningu reglna um frágang nefndarálita sem og fundargerða.
4. Setningu reglna um meðferð erinda og umsagna sem nefndum berast.
5. Setningu reglna um aðkeypta sérfræðiþjónustu fyrir nefndir.
Um 19. gr.
Lagt er til að tekin séu af öll tvímæli um að fundir nefnda séu lokaðir öðrum en nefndarmönnum og starfsmönnum þeirra nema nefnd ákveði annað.
Um 20. gr.
Samkvæmt greininni skal ekki halda nefndarfundi þegar þingfundur stendur yfir nema allir nefndarmenn samþykki og forseti hreyfi ekki andmælum við því. Um þetta hafa ekki gilt skýrar reglur og hefur það valdið deilum í nefndum. Með greininni eru tekin af öll tvímæli um þetta efni.
Um 21. gr.
Greinin þarfnast ekki skýringa.
Um 22. gr.
Ekki hafa verið skýrar reglur um það hvenær formanni nefndar er heimilt að setja fund. Í greininni er lagt til að formaður geti sett fund ef til hans hefur verið boðað með dagskrá. Ekki er því tilskilinn neinn lágmarksfjöldi nefndarmanna þegar nefndarfundur er settur, aðeins að til fundarins hafi verið boðað með dagskrá. Jafnframt er þó í greininni kveðið skýrt á um að til þess að fundurinn sé ályktunarbær þurfi meiri hluti nefndarmanna að vera staddur á fundi. Það er hins vegar mikilvægt að formaður geti sett fund þó að ekki sé meiri hluti viðstaddur því að stundum skapast sú staða að gestir hafa verið boðaðir til fundar við nefndina en meiri hluti nefndarmanna fjarstaddur. Getur þá nefnd rætt við gesti þótt ekki yrðu teknar neinar ákvarðanir fyrr en tilskilinn fjöldi nefndarmanna er á fundi.
Efnislega er grein þessi í samræmi við þær reglur er gilda um þingfundi.
Um 23. gr.
Fyrri málsgrein felur í sér það nýmæli að auk frumvarpa og þingsályktunartillagna verði hægt að vísa til nefndar skýrslum ráðherra til umfjöllunar.
Í síðari málsgrein er lagt til að nefnd, sem fengið hefur mál til athugunar, geti með samþykki nefndarmanna vísað því til annarrar fastanefndar telji hún við nánari athugun að málið eigi frekar heima í þeirri nefnd. Þó er jafnframt talið rétt að áskilja samþykki þeirrar nefndar sem málinu er vísað til. Þessi breyting kemur til af því að þau tilvik hafa komið upp að til nefndar hefur verið vísað máli sem hún hefur talið eðlilegra að vísað hefði verið til annarrar nefndar. Hins vegar hafa ekki verið ákvæði um það í þingsköpum hvernig bregðast bæri við í slíkum tilvikum.
Um 24. gr.
Greinin þarfnast ekki skýringa, enda samhljóða gildandi ákvæðum um utanríkismálanefnd.
Um 25. gr.
Í 1. mgr. eru tilgreind þau mál er koma til umfjöllunar fjárlaganefndar, þ.e. frumvarp til fjárlaga, fjáraukalaga, lánsfjárlaga og laga um samþykkt á ríkisreikningi.
Þá er í 2. mgr. lagt til það nýmæli að fjárlaganefnd skuli að jafnaði vísa til fastanefnda þeim þáttum fjárlagafrumvarpsins sem fjalla um málefnasvið þeirra. Til að taka af öll tvímæli er sérstaklega kveðið á um að til efnahags- og viðskiptanefndar vísi fjárlaganefndin þeim köflum lánsfjárlagafrumvarps er fjalla um skatta- og efnahagsmál og tekjuhlið fjárlagafrumvarps. Gert er ráð fyrir að fastanefndirnar geti tekið við þeim erindum og annast þau viðtöl sem fjárveitinganefnd hefur haft á sinni hendi. Jafnframt er gert ráð fyrir að áður en 2. umr. fer fram um fjárlagafrumvarpið skili fastanefndirnar, ef þær svo kjósa, fjárlaganefnd áliti og tillögum er skuli prenta með áliti hennar þegar hún hefur lokið afgreiðslu frumvarpsins fyrir 2. umr. Rétt er að taka fram að við athugun á fjárlagafrumvarpinu starfa fastanefndirnar í umboði fjárlaganefndar. Milli 2. og 3. umr. mun fjárlaganefndin fjalla ein um allt frumvarpið svo sem verið hefur.
Vegna þeirra breytinga á meðferð fjárlagafrumvarpsins, sem felast í þessu frumvarpi, er rétt að vekja athygli á að víða í öðrum þingum (t.d. norska, sænska og þýska) fjalla fagnefndir milli 1. og 2. umr. um þann þátt fjárlagafrumvarpsins sem snertir málefnasvið þeirra en fjárlaganefnd um heildarramma fjárlaga og það sem fellur ekki undir fagnefndir. Þá eru skattamál einnig víða hjá fjárlaganefnd þannig að hún fjallar í senn um tekjur og gjöld, skatta og fjárveitingar. Í þessu frumvarpi hefur þó verið gengið út frá því að skattamál verði áfram hjá sérstakri nefnd, efnahags- og viðskiptanefnd, sem jafnframt fjalli um tekjuhlið fjárlaga.
Þá eru í 3. mgr. settar reglur um upplýsingaskyldu þeirra fyrirtækja og stofnana sem fjárlaganefnd fjallar um við afgreiðslu fjárlaga. Enn fremur er ákvæði um að þeim stofnunum ríkisins, er einkum fást við efnahagsmál, svo sem fjármálaráðuneyti, Ríkisendurskoðun, Seðlabanka og Þjóðhagsstofnun, sé skylt að veita nefndinni upplýsingar og aðstoð við heildaryfirferð fjárlagafrumvarpsins. Með þessu er tryggt að fyrir nefndinni liggi ávallt greinargerðir um þau mál sem hún telur nauðsynlegt að fjalla um og svör við einstökum atriðum sem nefndarmenn óska eftir.
Um 26. gr.
Lagt er til að nefnd verði heimilt að eigin frumkvæði að fjalla um önnur mál en þau sem þingið vísar til hennar. Jafnframt er gert ráð fyrir að nefnd geti gefið þinginu skýrslu um slíka athugun, sbr. 31. gr. Hér er m.a. haft í huga að nefnd geti, þegar þing er ekki að störfum að sumri, unnið að athugun tiltekinna mála sem gæti verið vísir að eftirliti fagnefndar með þeim stofnunum framkvæmdarvaldsins sem heyra undir málefnasvið nefndarinnar.
Um 27. gr.
Lagt er til að þegar máli hefur verið vísað til nefndar þá geti hún strax í upphafi falið einum nefndarmanni að vinna sérstaklega að athugun málsins fyrir hönd nefndarinnar. Hann gerði síðan tillögu um afgreiðslu málsins og legði fyrir hana drög að nefndaráliti þegar hann hefur lokið athugun sinni. Þessi tilhögun gæti gert nefndarstarfið markvissara, umfjöllun um mál vandaðri og dreift vinnu í nefndinni betur niður á nefndarmenn en nú er.
Um 28. gr.
Samkvæmt greininni er staðfest sú hefð að nefnd sé heimilt að óska skriflegra umsagna um mál, sem og að aðilar utan þings geti komið skriflegum athugasemdum að eigin frumkvæði á framfæri við nefnd. Þá er sömuleiðis lagt til að lögfest verði sú hefð að nefnd geti samþykkt að taka við gestum og hlýða á mál þeirra.
Gert er ráð fyrir að forseti setji reglur um meðferð erinda og umsagna sem nefndum berast. Þar yrði m.a. kveðið á um aðgang annarra en nefndarmanna að þessum gögnum.
Um 29. gr.
Meginefni greinarinnar er samhljóða 10. mgr. 15. gr. og 2. mgr. 17. gr. gildandi þingskapalaga, nema í 3. mgr. er það nýmæli að kveðið er á um hvenær nefnd gefur út framhaldsnefndarálit.
Um 30. gr.
Í greininni er það nýmæli að nefnd er heimilt að láta uppi álit á tveimur eða fleiri málum saman ef þau fjalla um skyld efni. Hér er haft í huga að stundum fjalla nefndir samtímis um tvö eða fleiri mál, t.d. fylgifrumvörp með öðrum frumvörpum. Getur þá verið hagkvæmt að skila einu áliti um bæði eða öll málin saman.
Um 31. gr.
Lagt er til að nefnd geti með skýrslu gert þinginu grein fyrir athugun sinni á þingmáli sem hún hefur ekki lokið afgreiðslu á að fullu telji hún sérstaka ástæðu til þess. Heppilegt getur verið að nefnd hafi möguleika á að skila slíkri greinargerð til þingsins, t.d. þegar þrýst er á að afgreiða mál en meiri hluti nefndarmanna er þó andvígur því að skila formlega nefndaráliti. Eðlilegast er að slík skýrsla yrði lögð fram á þinginu en kæmi ekki á dagskrá.
Þá er lagt til að nefnd geti á sama hátt gefið þinginu skýrslu um störf sín, t.d. ef komið hefur fram alvarleg gagnrýni á störf hennar og hún telur ástæðu til að svara slíkum aðfinnslum á formlegan hátt.
Um 32. gr.
Greinin þarfnast ekki skýringa enda efnislega samhljóða 9. mgr. 15. gr. gildandi þingskapalaga um sérnefndir.
Um 33. gr.
Lagt er til að þingnefndir hafi almenna heimild til að afla sér aðkeyptrar sérfræðiþjónustu við afgreiðslu þingmála frá stofnunum og einstaklingum utan skrifstofu þingsins. Gert er ráð fyrir að forseti setji nánari reglur um þetta efni. Þar sem hér getur verið um nokkurn kostnað að ræða þarf í slíkum reglum að tilgreina nákvæmlega þau tilvik þegar nefnd getur leitað slíkrar aðstoðar.
Um 34. gr.
Greinin þarfnast ekki skýringa enda eru ákvæði hennar í samræmi við gildandi fyrirkomulag um aðstoð við fastanefndir.
Um 35. gr.
Í greininni eru tilgreindar þær nefndir er sinna alþjóðasamstarfi þingmanna. Um leið er veitt almenn heimild fyrir þingið til að koma á fót öðrum alþjóðanefndum og munu þá ákvæði þessarar greinar einnig ná til þeirra. Kveðið er á um að til hverrar alþjóðanefndar skuli velja árlega samkvæmt starfsreglum sem um hana gilda. Alþingi hefur þegar samþykkt með þingsályktun starfsreglur fyrir Íslandsdeild Alþjóðaþingmannasambandsins. Jafnframt er kveðið á um að hver alþjóðanefnd skuli hafa ritara sem er nefndinni til aðstoðar eins og verið hefur.
Um III. kafla.
Um 36. – 38. gr.
Greinarnar eru í meginatriðum efnislega óbreyttar frá 18. – 20. gr. gildandi þingskapalaga nema hvað í 36. gr. er nú kveðið á um að ekki megi taka frumvarp til umræðu fyrr en liðnar eru að minnsta kosti tvær nætur frá því er frumvarpinu var útbýtt. Áður var miðað við eina nótt. Þá er um að ræða orðalagsbreytingar er leiðir af þeirri breytingu sem verður á skipulagi þingsins.
Um 39. gr.
Fyrri mgr. er í efnislega samhljóða 21. gr. gildandi þingskapalaga nema hvað orðalag er nákvæmara um það við hvað skuli miða þegar 2. umr. getur farið fram. Er þar farið eftir þeim hefðum sem skapast hafa um það efni.
Síðari mgr. er nýmæli. Tilgangur hennar er að tryggja sem vandaðasta málsmeðferð, nú þegar þingið starfar í einni málstofu. Samkvæmt greininni ber að vísa máli til nefndar hafi það breyst við 2. umr. á annan hátt en þann sem nefnd leggur til og einhver þingmaður eða ráðherra krefst slíks. Ákvæðið tryggir því að ef samþykktar eru breytingartillögur frá öðrum en nefndinni gefst henni tækifæri til að fara á ný yfir málið eftir þær breytingar sem á því hafa orðið við 2. umr.
Um 40. gr.
Fyrri mgr. er í efnislega samhljóða 22. gr. gildandi þingskapalaga.
Síðari mgr. er nýmæli af sama tagi og síðari mgr. 39. gr. Samkvæmt henni er skapað sérstakt úrræði til þess að koma í veg fyrir vankanta á frumvarpi sem kunna að verða við samþykkt breytingartillögu á síðasta stigi afgreiðslu máls, þ.e. við 3. umr. um lagafrumvörp. Samkvæmt öðrum ákvæðum þingskapa er heimilt að fresta umræðu á hvaða stigi sem er, jafnvel í miðri atkvæðagreiðslu, og vísa málinu til nefndar, en samkvæmt þessari grein verður ráðherra og nefndinni einnig heimilt að leggja fram nýjar breytingartillögur við frumvarpið er það kemur á ný til umræðu. Er þá gert ráð fyrir að umræður um málið fari á ný fram samkvæmt reglum um 3. umr. lagafrumvarpa. Í raun er gert ráð fyrir sérstakri aukaumræðu um málið ef nýjar breytingartillögur koma fram.
Um 41. gr.
Nýtt orðalag greinarinnar, sem svarar til 3. mgr. 25. gr. gildandi þingskapalaga, leiðir af afnámi deildaskiptingarinnar.
Um 42. gr.
Greinin er að mestu óbreytt frá 26. gr. gildandi laga. Aðeins hefur verið bætt við því ákvæði að frumvörp til stjórnarskipunarlaga skulu ætíð fara til sérnefndar.
Um 43. gr.
Greinin er efnislega óbreytt frá 27. gr. gildandi laga.
Um 44. gr.
Greinin er í megindráttum samhljóða 28. gr. gildandi laga. Breytingar eru tvenns konar. Annars vegar falla brott ákvæði sem ekki eiga lengur við eftir afnám deildaskiptingar og hins vegar eru sett ákvæði um sérstaka meðferð tillagna um vantraust og um frestun á fundum Alþingis sem eðli máls samkvæmt þykir ekki ástæða til að hafa tvær umræður um. Þá eru jafnframt nokkrar orðalagsbreytingar til að gera ákvæði greinarinnar skýrari. Í því sambandi er um tvennt að ræða. Hið fyrra er til þess að gera ótvíræðan rétt flutningsmanns þingsályktunartillögu til að tala tvisvar sinnum í 15 mínútur við fyrri umræðu. Hið síðara er að tímamörk falli því aðeins niður við fyrri umræðu um tiltekna veigamikla málaflokka að fyrir liggi skýr ósk um það, en forseta verði ekki skylt að ákveða það fyrir fram, svo sem nú er, hvort umræðan sé takmörkuð eða samkvæmt almennum reglum, þ.e. ótakmörkuð.
Um 45. gr.
Greinin er í meginatriðum samhljóða 29. gr. gildandi þingskapalaga. Aðalbreytingin er sú að síðasta málsgreinin, um að engar ályktanir megi gera um skýrslur, fellur brott. Er gert ráð fyrir að þingið hafi tækifæri til þess að lýsa efnislega afstöðu sinni til skýrslunnar með dagskrártillögu. Þá þykir ekki ástæða til að tiltaka í 2. mgr. að þingmenn megi taka þátt í umræðu um skýrsluna. Verður slíkt að teljast sjálfsagður réttur.
Um 46. gr.
Greinin er í meginatriðum efnislega samhljóða 30. gr. gildandi laga. Aðalbreytingarnar eru þær að tvær síðustu málsgreinarnar falla brott. Fjallar önnur þeirra um að eigi megi gera ályktanir um skýrslur (sjá athugasemd um 45. gr.) og hin um rétt þingmanna skv. 54. gr. stjórnarskrárinnar til að beiðast skýrslu ráðherra í þingdeildum. Þeirri grein stjórnarskrárinnar er nú verið að breyta. Þá þykir ekki ástæða til að tiltaka í 3. mgr. að þingmenn megi taka þátt í umræðu um skýrsluna. Verður slíkt að teljast sjálfsagður réttur.
Um 47. gr.
Grein þessi er nýmæli. Samkvæmt henni er alþjóðanefndum skv. 35. gr. skylt að gera þinginu grein fyrir störfum sínum árlega. Gert er ráð fyrir að sömu reglur gildi um skýrslur alþjóðanefnda og skýrslur frá ráðherrum, að þær séu því aðeins teknar á dagskrá að nefndin óski eftir því eða beiðni komi frá þingmönnum um það. Jafnframt gildi sömu reglur um ræðutíma.
Um 48. gr.
Í grein þessari eru tekin saman ákvæði um umræður um skýrslur sem áður voru í 29. og 30. gr. Gert er ráð fyrir að sams konar reglur gildi um umræðu um skýrslur alþjóðanefnda og um skýrslur ráðherra.
Um 49. gr.
Í greininni er reynt að setja þrengri mörk en gilt hafa um skrifleg svör ráðherra við fyrirspurnum. Hefur þótt brenna við að skrifleg svör væru svo löng og ítarleg að þau jöfnuðust á við skýrslur og er það í andstöðu við upprunalegan tilgang þessa fyrirkomulags. Samkvæmt greininni skal miða við að skrifleg svör séu ekki lengri en svo að þau mætti lesa á fimm til tíu mínútum. Hér er vitaskuld um viðmiðunarreglu að ræða sem undantekningar gætu orðið á. Enn fremur er lengdur sá frestur sem ráðherrum er veittur til þess að undirbúa svörin. Er það gert í ljósi fenginnar reynslu. Með þessum breytingum er ekki verið að stemma stigu við því að þingmenn geti aflað upplýsinga frá framkvæmdarvaldinu heldur reynt að finna því eðlilegri búning, þ.e. að þingmenn biðji um skýrslur um þau mál sem þeir vilja fá ítarlegar upplýsingar um. Með því móti hafa þeir rétt til umræðna um málið þegar skýrsla berst, gagnstætt því sem er um skrifleg svör.
Felldur er niður sá stutti frestur sem forseti hefur til þess að ákveða hvort hann leyfi fyrirspurnina eða ekki. Jafnframt er styttur sá tími sem líða þarf frá því að fyrirspurn er útbýtt og þar til henni er svarað. Samkvæmt reglunni á að svara í fyrirspurnatíma þeim fyrirspurnum sem fram hafa komið í vikunni á undan.
Réttur fyrirspyrjenda til að gera grein fyrir fyrirspurn er rýmkaður, úr tveimur mínútum í þrjár. Þá eru sett ákvæði um að öðrum þingmönnum en fyrirspyrjanda og ráðherra sé heimilt að gera stutta athugasemd einu sinni í eina mínútu. Er það nokkurn veginn í samræmi við þá framkvæmd sem verið hefur.
Loks er það nýmæli að forseti geti heimilað þingmönnum á fyrir fram ákveðnum fundi, sem ætlað er að halda sem næst vikulega yfir þingtímann, að beina til ráðherra munnlegum fyrirspurnum án nokkurs sérstaks fyrirvara. Ekki má þessi umræða standa lengur en í hálftíma. Þetta fyrirspurnarform tíðkast víða annars staðar í þjóðþingum, þykir líflegt og hefur gefist vel.
Um 50. gr.
Samkvæmt greininni eru gerðar tillögur um að umræður utan dagskrár samkvæmt síðari mgr. þessarar greinar verði nú takmarkaðar þannig að málshefjandi og ráðherrar megi ekki tala lengur en í 30 mínútur, aðrir þingmenn ekki lengur en í 15 mínútur en allir megi tala tvisvar. Er þetta gert til þess að draga úr löngum umræðum utan dagskrár.
Ekki eru aðrar efnislegar breytingar á greininni frá 32. gr. gildandi laga.
Um 51. gr.
Greinin er efnislega óbreytt frá 33. gr. gildandi laga. Breytingar stafa annars vegar af afnámi deildaskiptingar og hins vegar af nýju og skýrara orðalagi varðandi framlagningu breytingartillagna.
Um 52. gr.
Grein þessi er nýmæli. Hún er hins vegar sett til þess að festa í lög þann skilning að þingmál, sem ekki hafa hlotið lokaafgreiðslu við þinglok, falli niður og að þau verði að endurflytja eigi þau að koma til frekari meðferðar þingsins.
Um IV. kafla.
Um 53. gr.
Greinin er efnislega samhljóða 34. gr. gildandi laga. Þó hefur verið bætt við í greinina ákvæðum um setu varamanna í forföllum þingmanna en þau ákvæði eru nú í lögum um kosningar til Alþingis. Þykir eðlilegra að þau ákvæði séu í þingskapalögum.
Reglur um rétt þingmanna og ráðherra til að taka inn varamenn þykja nú að ýmsu leyti gallaðar en ekki var samstaða um að gera breytingar á þeim að svo komnu máli. Hljóta þær þó að koma til endurskoðunar innan tíðar.
Um 54. gr.
Greinin samsvarar 35. gr. gildandi laga. Á henni hafa verið gerðar tvær breytingar. Fyrri breytingin er sú að heimilt verður jafnan að nefna þingmann fullu nafni en ekki skylt að kenna hann við kjördæmi hans. Er þetta í samræmi við þá þróun sem orðið hefur á undanförnum árum, m.a. með brottfalli landskjörs og fjölgun þingmanna í stórum kjördæmum. Hafa forsetar átölulaust leyft ræðumönnum að nefna þingmenn fullu nafni án þess að kenna þá við kjördæmi. Síðari breytingin er sú að forseta er veitt heimild til að víkja frá þeirri reglu að ræðumaður skuli mæla úr ræðustól. Hér er annars vegar haft í huga að fötlun þingmanns geti gert honum nauðsynlegt að flytja mál sitt úr sæti sínu og hins vegar er opnuð leið fyrir forseta til þess að bregða út af meginreglu ef hagkvæmt þykir.
Um 55. gr.
Greinin er efnislega samhljóða 36. gr. gildandi laga. Þó verður sú breyting á að sett verða tímamörk á svokallaðar þingskapaumræður. Má enginn þingmaður tala lengur en fimm mínútur í senn um þingsköp. Enn fremur er hinn ótakmarkaði réttur réðherra til þátttöku í umræðum nú bundinn við þann ráðherra sem flytur mál eða ber ábyrgð á málaflokki sem til umræðu er.
Um 56. gr.
Fyrri mgr. er efnislega samhljóða 37. gr. gildandi laga. Þó eru sett skýr ákvæði um það hvenær þingmenn geta skráð sig á mælendaskrá, þ.e. ekki fyrr en dagskrármálið er tekið fyrir á þingfundi.
Síðari mgr. er nýmæli. Eru fyrirmyndir að henni sóttar til þjóðþinga nágrannalanda okkar þar sem þetta umræðuform (replikker) hefur þótt gefa góða raun. Er megintilgangur þessarar breytingar sá að gera umræður líflegri, skoðanaskipti hraðari og jafnframt að stytta umræður. Hefur oft borið við að þingmenn hafi ekki komið að andsvörum sínum við ræðum annarra þingmanna eða ráðherra fyrr en mörgum klukkustundum eftir að þær voru fluttar; hefur þá jafnframt þótt brenna við að menn flyttu lengra mál en í upphafi var ætlað. Samkvæmt ákvæðinu geta þingmenn með leyfi forseta veitt stutt andsvör, í allt að tvær mínútur, við ræðu strax og hún hefur verið flutt. Andsvari má einungis beina að máli ræðumanns en ekki öðru andsvari til að tryggt sé að þetta form umræðu njóti sín en ekki komi til orðaskipta milli annarra þingmanna en ræðumanns og þess sem veitir andsvarið. Ræðumaður hefur tvær mínútur til að svara andsvari. Orðaskipti í andsvörum skulu ekki standa lengur en 15 mínútur í einu. Forseta er heimilt samkvæmt greininni að stytta ræðutíma hvers þingmanns ef margir biðja um orðið til andsvara.
Um 57. – 59. gr.
Greinarnar eru óbreyttar frá 38. – 40. gr. gildandi laga að því undanskildu að í 38. gr. eru nokkrar orðalagsbreytingar vegna afnáms deildaskiptingar.
Um 60. gr.
Fyrri mgr. er samhljóða 41. gr. gildandi laga. Í síðari mgr. er fest í lög sú venja sem ríkt hefur á undanförnum þingum, eftir forsetaúrskurð þar um, að flutningsmanni breytingartillögu sé heimilt við 2. umr. að kalla aftur tillögu sína til 3. umr. og óheimilt sé öðrum þingmönnum að taka hana þá upp aftur við 2. umr. Samkvæmt þessari málsgrein hefur tillögumaður forræði yfir tillögu sinni fram að 3. umr. Við þá umræðu er hins vegar heimilt að taka breytingartillögu upp aftur hafi tillögumaður afturkallað hana.
Um 61. gr.
Greinin er efnislega samhljóða 42. gr. gildandi laga. Þó er til samræmis við venju orðalagi breytt á þann veg að þinginu sé heimilt að vísa dagskrármáli til ríkisstjórnarinnar en ekki einvörðungu einstakra ráðherra eins og nú er.
Um 62. gr.
Greinin er óbreytt frá 43. gr. gildandi laga. Í fyrri mgr. er gamalt ákvæði um að unnt sé að ganga til atkvæða um þingmál án þess að um það fari fram nokkur umræða. Tilgangurinn var að koma í veg fyrir umræður sem gætu verið meiðandi fyrir einstaklinga utan þingsins sem ættu aðild að máli. Ekki hefur reynt á þetta ákvæði í samræmi við upphaflegan tilgang í mjög langan tíma, en ekki þykir ástæða til að fella það brott.
Síðari mgr. fjallar um rökstuddar dagskrártillögur. Ekki er ástæða til að breyta orðalagi málsgreinarinnar þótt það eigi ekki við að öllu leyti lengur því að skapast hefur sú venja að taka ekki slíkar tillögur til afgreiðslu fyrr en umræðum er lokið. Ákvæði þessarar málsgreinar hefur því ekki verið beitt áratugum saman til að stöðva umræður um mál.
Um 63. gr.
Greinin er að mestu leyti samhljóða 44. gr. gildandi laga. Felldur er brott síðari málsl. síðari mgr. um að unnt sé, með afbrigðum, að taka mál fyrir sem eigi er á dagskrá. Framkvæmdin hefur verið sú að boðað hefur verið til nýs fundar með nýrri dagskrá ef þurft hefur að flýta meðferð máls.
Í 3. mgr. er lagt til að forseti geti heimilað umræður um tvö eða fleiri dagskrármál ef þau fjalla um skyld efni. Hefur nokkuð borið á því á síðari árum að þingmenn eða ráðherrar hafi óskað eftir því að ræða í einu um tvö eða fleiri dagskrármál og hafa forsetar jafnan orðið við því.
Um 64. gr.
Greinin svarar til 45. gr. gildandi þingskapa. Á greininni eru gerðar þær breytingar sem leiðir af brottfalli deildaskiptingar Alþingis auk breytts orðalags til samræmis við væntanlegt ákvæði 53. gr. stjórnarskrárinnar.
Í 1. og 2. mgr. er fjallað um lögmæti atkvæðagreiðslu. Í fyrsta lagi þarf meiri hluti þingmanna að vera á fundi og taka þátt í atkvæðagreiðslu og eru þá þar taldir með þingmenn sem greiða ekki atkvæði við nafnakall, enda er hverjum þingmanni skylt skv. 3. mgr. að taka þátt í atkvæðagreiðslu. Í öðru lagi þarf samþykkt Alþingis að hljóta meðatkvæði meiri hluta þeirra sem atkvæði greiða til að vera lögmæt.
Þessar breytingar á greininni eru til samræmis við þá venju sem skapast hefur um skilning á henni og framkvæmd atkvæðagreiðslna. Við nafnakall er þá skylt að meira en helmingur þingmanna svari því, þ.e. að minnsta kosti 33 þingmenn samtals segi „já“, „nei“ eða „greiði ekki atkvæði“, til þess að atkvæðagreiðslan sé lögmæt. Úrslit atkvæðagreiðslunnar veltur svo á því hvort fleiri segja „já“ eða „nei“. Er þessi skilningur einnig í samræmi við framkvæmd atkvæðagreiðslu er kjörnir eru forsetar þingsins skv. 2. mgr. 3. gr. Auður seðill við þá kosningu jafngildir því að greiða ekki atkvæði svo að rétt kjörinn forseti skv. 3. gr. er sá sem hefur fengið fleiri atkvæði en samtals eru greidd öðrum þingmönnum, að því tilskildu að borist hafi a.m.k. 33 seðlar.
Orðalag 45. gr. núgildandi þingskapa eru leifar frá gömlum tíma er þingmönnum var óheimilt að víkja sér undan því að greiða atkvæði (að viðlögðum missi þingfararkaups) nema fyrir því væru „lögmætar ástæður“. Er nú orðin löng hefð fyrir því að þingmenn „sitji hjá“ við atkvæðagreiðslur án þess að færa fram skýringar á því. Er sú þróun og í samræmi við það sem gerst hefur annars staðar þar sem hliðstæð ákvæði eru í þingsköpum.
Ástæða þykir til að gera nú þessa breytingu á 45. gr. gildandi þingskapa vegna þess að orðalag hennar hefur valdið misskilningi enda framkvæmd hennar ekki nákvæmlega eftir orðanna hljóðan.
Um 65. gr.
Greinin er efnislega óbreytt frá 46. gr. gildandi laga.
Um 66. gr.
1. – 4. mgr. greinarinnar eru efnislega samhljóða 1. – 2. og 4. – 5. mgr. 47. gr. gildandi laga.
Í 5. mgr. eru ný og ítarlegri ákvæði um atkvæðagreiðslu með rafeindabúnaði. Í greininni segir að slík atkvæðagreiðsla jafngildi nafnakalli, þannig að þeir þingmenn, sem ekki greiða atkvæði, teljast taka þátt í atkvæðagreiðslunni. Jafnframt eru ákvæði um að ekki sé skylt að skrá í þingtíðindum hvernig hver þingmaður greiðir atkvæði nema fram komi ósk um það. Eru þessi ákvæði í samræmi við hliðstæðar reglur í nágrannaþingum þar sem komið hefur verið upp svokölluðu atkvæðagreiðslukerfi. Gert er ráð fyrir að upplýsingar um hvernig hver þingmaður greiðir atkvæði, sem ekki eru birtar í þingtíðindum, verði aðgengilegar í skjalasafni þingsins.
Um 67. – 70. gr.
Greinarnar eru efnislega samhljóða 48. – 51. gr. gildandi laga að öðru leyti en því sem leiðir af afnámi deildaskiptingar og öðrum breytingum samkvæmt þessu frumvarpi.
Um V. kafla.
Um 71. gr.
Þótt þingflokkar hafi í marga áratugi gegnt veigamiklu hlutverki í störfum Alþingis hafa ekki verið bein ákvæði um þá í þingsköpum að undanskilinni einni grein í kaflanum um útvarp umræðu. Samkvæmt greininni skulu þingmenn, er skipa sér í þingflokk, velja sér formann er komi fram fyrir þeirra hönd gagnvart forseta þingsins og öðrum þingflokkum og þingmönnum. Jafnframt er kveðið á um að í hverjum þingflokki skuli vera tveir þingmenn hið minnsta og að enginn þingmaður megi eiga aðild að fleiri en einum þingflokki.
Um 72. gr.
Um langt skeið hefur það verið venja að forsetar hafi samráð við formenn þingflokka um skipulag þingstarfanna. Rétt þykir að þetta samráð sé formlega bundið í þingskapalögum.
Þá eru sett ákvæði um að forseti hafi samráð við þingflokksformenn um fyrirkomulag umræðna um meiri háttar mál, lengd umræðunnar og skiptingu hennar í umferðir.
Loks er ákvæði í 3. mgr. um að forseti sjái um að þingflokkum og einstökum þingmönnum sé búin viðunandi starfsaðstaða að því er varðar húsnæði, tæki og þjónustu.
Um 73. gr.
Greinin er efnislega samhljóða 52. gr. gildandi þingskapalaga nema að því leyti að lagt er til að stefnuræðu forsætisráðherra verði flýtt þannig að hún verði flutt innan tíu daga frá setningu Alþingis í stað þess að fara fram allt að tveimur vikum frá þingsetningu eins og nú er. Hefur sýnt sig að þörf er á að fram fari þegar við upphaf þings almenn umræða um stjórnarstefnuna. Er það oft gert nú með umræðu utan dagskrár.
Um 74. gr.
Greinin er efnislega samhljóða 54. gr. gildandi þingskapalaga.
Um VI. kafla.
Um 75. gr.
Greinin er efnislega samhljóða 52. gr. gildandi þingskapalaga en felld hafa verið brott ákvæði um að útvarpa skuli frá þinglausnum því þær falla niður samkvæmt stjórnarskrárbreytingu.
Um 76. – 86. gr.
Greinarnar eru í meginatriðum samhljóða 55. – 65. gr. gildandi þingskapalaga nema hvað gerðar eru tvær efnisbreytingar á 60. gr. Fyrri breytingin er sú að útvarps- og sjónvarpsstöðvar, en ekki einungis Ríkisútvarpið eins og nú er, geti óskað eftir að útvarpa umræðu um þingmál. Síðari breytingin lýtur að því að ef útvarps- eða sjónvarpsstöð óskar eftir að útvarpa umræðu eða hluta af umræðu ákveði forseti hvort það skuli leyft. Í gildandi þingskapalögum er gert ráð fyrir því að forseti taki slík tilmæli á dagskrá og þingið ákveði hvort fallist verði á þau. Reynslan hefur sýnt að það fyrirkomulag er of þunglamalegt. Aðrar breytingar á greinum þessum eru smávægilegar.
Um VII. kafla.
Um 87. gr.
Greinin er efnislega óbreytt frá 66. gr. gildandi þingskapalaga nema að því leyti sem leiðir af afnámi deildaskiptingar.
Um 88. gr.
Greinin er efnislega óbreytt frá 67. gr. gildandi þingskapalaga. Við greinina hefur þó verið bætt því ákvæði að forseti setji nánari reglur um útgáfu þingtíðinda, skjala o.fl.
Um 89. gr.
Greinin er samhljóða 68. gr. gildandi þingskapalaga.
Um 90. gr.
Í 69. gr. gildandi þingskapalaga er ákvæði um afbrigði frá þingsköpum. Þar er gert ráð fyrir að tillögu um slíkt geti forseti gert eða tiltekinn hópur þingmanna. Samkvæmt greininni er nú lagt til að slíka uppástungu geti forseti gert (eins og áður) og formenn þingflokka. Er þessi breyting gerð til að einfalda framkvæmd þessa ákvæðis. Þá er gert ráð fyrir að sama regla gildi um afbrigði fyrir stjórnarfrumvörpum og þingmannafrumvörpum og að jafnan þurfi samþykki tveggja þriðju hluta þingmanna til að bregða út af þingsköpum. Í gildandi þingskapalögum þurfti einungis einfaldan meiri hluta um stjórnarfrumvörp en samþykki þriggja fjórðu hluta þingmanna um önnur mál.
Um 91. gr.
Samkvæmt frumvarpinu skulu ný þingsköp öðlast gildi samtímis stjórnarskrárbreytingu þeirri sem samþykkt var á síðasta þingi og staðfesta á á því þingi sem nú situr, enda er endurskoðun þeirra reist á þeirri breytingu.
