Ferill 431. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.
1994–95. – 1064 ár frá stofnun Alþingis.
118. löggjafarþing. –
431
. mál.
706. Frumvarp til laga
um umgengni um auðlindir sjávar.
(Lagt fyrir Alþingi á 118. löggjafaþingi 1994–95.)
I. KAFLI
Almenn ákvæði.
1. gr.
Markmið laga þessara er að bæta umgengni um auðlindir sjávar og stuðla að því að þær verði nýttar með sjálfbærum hætti er tryggi til langs tíma hámarksafrakstur fyrir íslensku þjóðina.
II. KAFLI
Veiðar.
2. gr.
Skylt er að hirða og koma með að landi allan afla. Þó getur ráðherra ákveðið með reglugerð að sleppa skuli lifandi fiski sem er undir tiltekinni lengd og fæst í ákveðin veiðarfæri.
Þrátt fyrir ákvæði 1. mgr. getur ráðherra ákveðið með reglugerð að heimilt sé að varpa fyrir borð fisktegundum sem ekki sæta takmörkunum á leyfilegum heildarafla enda hafi viðkomandi tegund ekki verðgildi. Þá getur ráðherra með reglugerð heimilað að varpað sé fyrir borð innyfl
um, hausum, afskurði og öðru sem fellur til við verkun eða vinnslu afla um borð enda verði þessi fiskúrgangur ekki nýttur með arðbærum hætti. Um skyldur varðandi skip sem leyfi hafa til full
vinnslu um borð fer eftir ákvæðum laga um fullvinnslu botnfiskafla um borð í veiðiskipum.
3. gr.
Bátum undir 30 brúttótonnum að stærð er óheimilt að stunda veiðar með þorskfisknetum frá 1. nóvember til febrúarloka. Liggi brúttótonnamæling á báti ekki fyrir skal miðað við 30 brúttó
rúmlestir.
4. gr.
Fiskistofa skal fylgjast með aflasamsetningu fiskiskipaflotans þannig að jafnan liggi fyrir sem gleggstar upplýsingar um aflasamsetningu skipa eftir stærð og gerð skips, gerð og búnaði veiðarfæra, veiðislóð og veiðitíma.
Óheimilt er að hefja veiðiferð skips sem leyfi hefur til veiða í atvinnuskyni með aflamarki nema skipið hafi aflamark sem telja má líklegt að dugi fyrir afla í ferðinni, jafnt þeirri tegund eða þeim tegundum sem veiði beinist sérstaklega að sem og líklegum meðafla af öðrum tegund
um.
5. gr.
Skeri aflasamsetning skips sig úr aflasamsetningu annarra skipa er hliðstæðar veiðar stunda og útgerð skipsins getur ekki gefið fullnægjandi skýringu á því fráviki með staðfestum upplýs
ingum um annan búnað veiðarfæra, aðra veiðislóð eða önnur veruleg efnisleg frávik frá veiði
mynstri skipa er hliðstæðar veiðar stunda skal Fiskistofa áætla skipinu viðbótarafla af þeim tegundum sem ætla má að vantaldar séu. Afli sem áætlaður er samkvæmt þessari grein telst með þegar metið er hversu mikið af aflamarki skips er náð hverju sinni og getur hann orðið grundvöllur álagningar sérstaks gjalds vegna ólög
mæts sjávarafla að fullnægðum skilyrðum laga um það efni.
6. gr.
Net og önnur veiðarfæri, sem skilin eru eftir í sjó, skulu dregin með eðlilegum og reglubundnum hætti.
Fiskistofu er heimilt að taka eða láta taka upp veiðarfæri sem ekki hefur verið vitj
að með eðlilegum hætti. Sama á við um veiðarfæri sem liggja í sjó eftir að veiðitíma
bili lýkur svo og veiðarfæri sem eru á svæðum þar sem notkun þeirra er óheimil.
Fiskistofa skal krefja eigendur veiðarfæra, sem dregin eru úr sjó samkvæmt heimild í 2. mgr., um kostnað sem af því hlýst. Verði ekki upplýst hver er eigandi veiðarfæra er Fiskistofu heimilt að selja veiðarfærin og rennur andvirði þeirra að frádregnum kostn
aði til Hafrannsóknastofnunarinnar.
III. KAFLI
Vigtun sjávarafla.
7. gr.
Allur afli sem íslensk skip veiða úr stofnum sem að hluta eða öllu leyti halda sig í efnahagslögsögu Íslands skal veginn í innlendri höfn. Ráðherra getur með reglugerð heim
ilað að ísfiski sé landað í erlendum höfnum enda sé hann seldur á opinberum fiskmörk
uðum þar sem vigtunaraðferðir og eftirlit er viðurkennt af Fiskistofu. Þá getur ráðherra heimilað með reglugerð að bræðslufiski sé landað í fiskimjölsverksmiðjur erlendis, enda sé eftirlit með löndun og vigtun afla talið fullnægjandi. Þegar sérstaklega stendur á, t.d. vegna alvarlegrar vélarbilunar, getur Fiskistofa heimilað að skip sem vinna afla um borð landi erlendis. Skal slíkt leyfi bundið því skilyrði að útgerð skipsins greiði kostnað vegna ferðar eftirlitsmanns til að fylgjast með löndun úr skipinu erlendis eða kostnað vegna ann
arra eftirlitsaðgerða sem Fiskistofa telur nauðsynlegar.
8. gr.
Allur afli skal veginn á hafnarvog í löndunarhöfn þegar við löndun aflans. Skal við vigtunina nota löggilta vog í eigu hafnar. Vigtun skal framkvæmd af starfsmanni hafn
ar sem hlotið hefur til þess löggildingu. Sé hafnarvog ekki í verstöð eða ef sérstakar ástæður eru fyrir hendi getur Fiskistofa leyft vigtun með öðrum hætti.
Fiskistofa getur veitt einstökum aðilum undanþágu frá vigtun á hafnarvog að feng
inni umsögn hafnaryfirvalda á löndunarstað. Slíkt leyfi skal því aðeins veitt að veruleg vandkvæði séu á því að vega aflann á hafnarvog, eftirlit hafnar sé nægilegt og innra eft
irlit þess aðila sem í hlut á sé traust, auk þess sem vigtunarbúnaður sé löggiltur og vigt
un framkvæmd af löggiltum vigtarmanni.
Sjávarútvegsráðuneytið getur bannað löndun á sjávarafla í einstökum höfnum ef nauð
synleg aðstaða er ekki fyrir hendi til að vigta aflann, skrá hann eða senda upplýsingar um landaðan afla til Fiskistofu. Einnig er unnt að banna löndun ef sannað þykir að eftirlit hafnar með löndun og vigtun sjávarafla sé ófullnægjandi eða skráningu ábótavant.
9. gr.
Löggiltir vigtarmenn er vigta sjávarafla skulu gæta þess að fara í hvívetna eftir regl
um um framkvæmd vigtunar, skráningu upplýsinga og skil á þeim.
10. gr.
Eftirlitsmönnum Fiskistofu og starfsmönnum hafnaryfirvalda er heimill aðgangur að fiskiskipum, flutningstækjum, fiskverkunum og birgðageymslum sem nauðsynlegur er til að vigta sjávarafla eða hafa eftirlit með vigtun hans. Hafnaryfirvöld skulu senda Fiski
stofu jafnharðan upplýsingar um landaðan afla í því formi sem ráðherra ákveður með reglugerð.
Ráðuneytið skal að höfðu samráði við samgönguráðuneytið og Hafnasamband sveit
arfélaga kveða nánar á um það í reglugerð hvernig afli skuli veginn og upplýsingum um landað aflamagn safnað.
11. gr.
Skipstjóra fiskiskips er skylt að halda afla um borð í skipi sínu aðgreindum eftir teg
undum. Verði því ekki komið við vegna smæðar báts skal afli aðgreindur eftir tegund
um við löndun. Skipstjóra fiskiskips er skylt að láta vigta hverja tegund sérstaklega. Ber honum að tryggja að réttar og fullnægjandi upplýsingar um aflann berist til vigtarmanns.
Skipstjórnarmönnum veiðiskipa sem vinna afla um borð skal auk afladagbókar skylt að halda um vinnslu aflans sérstaka vinnsludagbók sem Fiskistofa leggur til.
12. gr.
Ökumaður flutningstækis er flytur afla frá skipshlið skal kynna sér samsetningu farms
ins og gefa vigtarmanni réttar og fullnægjandi upplýsingar um hann. Ökumanni er óheim
ill annar akstur með óveginn afla en stystu leið frá skipshlið að hafnarvog, að undan
teknum þeim tilvikum þegar Fiskistofa hefur veitt undanþágu frá vigtun á hafnarvog, sbr. 2. mgr. 8. gr.
13. gr.
Kaupandi afla skal ganga úr skugga um að afli sem tekið er við hafi verið veginn sam
kvæmt gildandi reglum um vigtun sjávarafla.
Kaupandi afla skal fylla út og skila skýrslum um ráðstöfun afla í því formi og með þeim hætti er ráðuneytið ákveður.
IV. KAFLI
Framkvæmd og viðurlög.
14. gr.
Fiskistofa og eftirlitsmenn í hennar þjónustu annast eftirlit með framkvæmd laga þess
ara. Heimildir Fiskistofu og eftirlitsmanna samkvæmt lögum um stjórn fiskveiða gilda um eftirlit samkvæmt lögum þessum.
15. gr.
Fiskistofa skal svipta hvert það skip leyfi til veiða í atvinnuskyni sem veitt hefur um
fram aflamark. Veita skal skipi leyfi að nýju ef aflamark þess á fiskveiðiárinu er aukið þannig að afli skipsins á fiskveiðiárinu rúmist innan aflamarksins.
Nú veiðir skip ítrekað umfram aflamark á sama fiskveiðiári og skal þá svipta það leyfi til veiða í atvinnuskyni, til viðbótar því sem segir í 1. mgr., í tvær vikur við fyrstu ítrek
un, í sex vikur við aðra ítrekun en til loka fiskveiðiárs við þriðju ítrekun, þó aldrei skem
ur en tólf vikur.
Þegar veitt hefur verið eða aflamarki ráðstafað þannig að einungis standi eftir einn tí
undi hluti eða minna af aflamarki af einhverri tegund sem skipi var úthlutað í upphafi fiskveiðiárs skal Fiskistofa tilkynna útgerð skips um þá stöðu og jafnframt að til leyfis
sviptingar kunni að koma skv. 1. og 2. mgr. Skal útgerð gefinn kostur á að kynna sér gögn er málið varðar og koma athugasemdum sínum á framfæri.
16. gr.
Fiskistofa skal svipta skip leyfi til veiða í atvinnuskyni ef í ljós er leitt að útgerð eða áhöfn skips eða aðrir þeir sem í þágu útgerðar starfa brjóta gegn ákvæðum laga þess
ara.
Við fyrsta brot skal leyfissvipting ekki standa skemur en tvær vikur og ekki lengur en tólf vikur eftir eðli og umfangi brots. Við ítrekuð brot skal svipting ekki standa skem
ur en sex vikur og ekki lengur en eitt ár.
17. gr.
Sé skip ítrekað svipt leyfi til veiða í atvinnuskyni skv. 15. og 16. gr. laga þessara get
ur Fiskistofa ákveðið að veiðieftirlitsmaður skuli vera um borð á kostnað útgerðar í til
tekinn tíma, allt að tveimur mánuðum. Skal útgerð skips þá greiða allan kostnað sem hlýst af veru eftirlitsmanns um borð þar með talinn launakostnað. Sama gildir ef ítrekað er beitt áætlun skv. 5. gr.
18. gr.
Fiskistofa skal afturkalla undanþágu skv. 2. mgr. 8. gr. ef hlutaðeigandi aðili, fyrir
svarsmenn hans, starfsmenn eða aðrir þeir sem í þágu hans starfa hafa brotið gegn III. kafla laga þessara eða reglum settum samkvæmt þeim kafla.
19. gr.
Ákvörðunum Fiskistofu samkvæmt þessum kafla verður skotið til ráðuneytis enda sé það gert innan eins mánaðar frá því að aðila var tilkynnt um ákvörðun. Kæra samkvæmt þessari grein frestar ekki réttaráhrifum ákvörðunar.
20. gr.
Ráðuneytinu er heimilt að svipta uppboðsmarkað fyrir sjávarafla rekstrarleyfi sam
kvæmt lögum um það efni ef markaður eða þeir sem í þágu hans starfa hafa brotið gegn ákvæðum III. kafla laga þessara eða reglum settum samkvæmt honum.
21. gr.
Ákvarðanir stjórnvalda samkvæmt þessum kafla má bera undir dómstóla. Slíkt mál
skot frestar ekki réttaráhrifum ákörðunar.
22. gr.
Fiskistofa skal reglulega birta opinberlega upplýsingar um sviptingu veiðiheimilda samkvæmt þessum kafla. Skal þar tilgreina heiti skips, skipaskrárnúmer, útgerð skips, til
efni leyfissviptingar og til hvaða tímabils svipting nái. Þá skulu birtar opinberlega ákvarð
anir um afturköllun heimilda skv. 18. og 20. gr. laga þessara.
23. gr.
Upplýsingar um aflahlutdeild einstakra skipa, úthlutun aflamarks til þeirra, veiðar ein
stakra skipa og ráðstöfun aflaheimilda eru opinberar upplýsingar sem öllum er heimill að
gangur að. Fiskistofa skal reglulega birta upplýsingar um þau skip sem veitt hafa um
fram aflaheimildir. Þá skal Fiskistofa árlega birta upplýsingar um álagningu gjalds vegna ólögmæts sjávarafla á liðnu fiskveiðiári.
24. gr.
Nú skýrir starfsmaður útgerðar eða annars vinnuveitanda frá því að ákvæði laga þess
ara eða laga um stjórn fiskveiða hafi verið brotin og má vinnuveitandi þá ekki beita starfsmanninn neins konar viðurlögum af því tilefni, svo sem með því að segja honum upp starfi, skerða laun hans eða önnur kjör, nema í ljós verði leitt að upplýsingarnar hafi í meginatriðum verið rangar. Verði starfsmaður beittur viðurlögum af hálfu vinnuveit
anda í kjölfar skýrslugjafar verður vinnuveitandinn að færa sönnur á að til þeirra hafi ver
ið gripið af öðru tilefni.
25. gr.
Brot gegn ákvæðum laga þessara og reglum settum samkvæmt þeim varða sektum, varðhaldi eða fangelsi allt að sex árum, hvort sem þau eru framin af ásetningi eða gá
leysi.
Við fyrsta brot skal sekt eigi nema lægri fjárhæð en 400.000 krónum og eigi hærri fjárhæð en 4.000.000 krónum eftir eðli og umfangi brots. Við ítrekað brot skal sekt eigi nema lægri fjárhæð en 800.000 krónum og eigi hærri fjárhæð en 8.000.000 krónum, sömuleiðis eftir eðli og umfangi brots.
Beita skal ákvæðum laga um sérstakt gjald vegna ólögmæts sjávarafla vegna brota gegn lögum þessum eftir því sem við á.
Nú er skipstjóri ítrekað dæmdur sekur um brot skv. 1. mgr. og skal þá svipta hann skipstjórnarréttindum um tiltekinn tíma, allt að fimm árum.
26. gr.
Sektir má jafnt gera lögaðila sem einstaklingi. Þrátt fyrir ákvæði 1. mgr. 25. gr. má ákvarða lögaðila sekt þótt sök verði ekki sönnuð á fyrirsvarsmenn eða starfsmenn hans eða aðra þá einstaklinga, sem í þágu hans starfa, enda hafi brotið orðið eða getað orðið til hagsbóta fyrir lögaðilann. Með sama skilorði má einnig gera lögaðila sekt ef fyrir
svarsmenn eða starfsmenn hans eða aðrir einstaklingar sem í þágu hans starfa hafa gerst sekir um brot.
Tilraun og hlutdeild í brotum á lögum þessum er refsiverð eftir því sem segir í al
mennum hegningarlögum.
27. gr.
Mál út af brotum gegn lögum þessum skulu sæta meðferð opinberra mála.
V. KAFLI
Breyting á lögum nr. 38 15. maí 1990, um stjórn
fiskveiða, með síðari breytingum.
28. gr.
Ákvæði 19. gr. laganna orðast svo:
Fiskistofa skal svipta skip leyfi til veiða í atvinnuskyni fyrir brot á lögum þessum, eft
ir því sem nánar er fyrir mælt í lögum um umgengni um auðlindir sjávar.
29. gr.
Ákvæði 20. gr. laganna orðast svo:
Brot gegn ákvæðum laga þessara, reglum settum samkvæmt þeim og ákvæðum leyf
isbréfa varða sektum, varðhaldi eða fangelsi allt að sex árum, hvort sem þau eru fram
in af ásetningi eða gáleysi.
Við fyrsta brot skal sekt eigi nema lægri fjárhæð en 400.000 krónum og eigi hærri fjárhæð en 4.000.000 krónum eftir eðli og umfangi brots. Við ítrekað brot skal sekt eigi nema lægri fjárhæð en 800.000 krónum og eigi hærri fjárhæð en 8.000.000 krónum, sömuleiðis eftir eðli og umfangi brots.
Beita skal ákvæðum laga um sérstakt gjald vegna ólögmæts sjávarafla vegna brota gegn lögum þessum eftir því sem við á.
Nú er skipstjóri ítrekað dæmdur sekur um brot skv. 1. mgr. og skal þá svipta hann skipstjórnarréttindum um tiltekinn tíma, allt að fimm árum.
30. gr.
Við lögin bætist ný grein, 20. gr. a, er orðast svo:
Sektir má jafnt gera lögaðila sem einstaklingi. Þrátt fyrir ákvæði 1. mgr. 20. gr. má ákvarða lögaðila sekt þótt sök verði ekki sönnuð á fyrirsvarsmenn eða starfsmenn hans eða aðra þá einstaklinga sem í þágu hans starfa, enda hafi brotið orðið eða getað orðið til hagsbóta fyrir lögaðilann. Með sama skilorði má einnig gera lögaðila sekt ef fyrir
svarsmenn eða starfsmenn hans eða aðrir einstaklingar sem í þágu hans starfa hafa gerst sekir um brot.
Tilraun og hlutdeild í brotum á lögum þessum er refsiverð eftir því sem segir í al
mennum hegningarlögum.
31. gr.
Við lögin bætist ný grein, 20. gr. b, er orðast svo:
Mál út af brotum gegn lögum þessum skulu sæta meðferð opinberra mála.
VI. KAFLI
Breyting á lögum nr. 54 16. maí 1992,
um fullvinnslu botnfiskafla um borð í veiðiskipum, með síðari breytingum.
32. gr.
Ákvæði til bráðabirgða, er verði ákvæði til bráðabirgða I, orðast svo:
Skipum, sem hafið hafa fullvinnslu botnfiskafla fyrir 22. júní 1992, skal veittur frest
ur til að fullnægja kröfum laganna eða reglugerða settra samkvæmt þeim. Er fresturinn við það miðaður að innan hans sé heimilt að halda áfram fullvinnslu botnfisks með svip
uðum hætti og hafin var fyrir gildistöku laganna. Skal fresturinn vera til 1. janúar árið 2000 en ráðherra getur með reglugerð ákveðið að tilteknum kröfum um nýtingu skuli full
nægt fyrr. Þetta ákvæði tekur einnig til nýrra fullvinnsluskipa hafi verið samið um smíði eða kaup á þeim fyrir 22. júní 1992. Sama gildir hafi verið samið um breytingar á eldri skipum í fullvinnsluskip fyrir þann tíma.
33. gr.
Við lögin bætist nýtt ákvæði, merkt II. ákvæði til bráðabirgða, er orðast svo:
Frá gildistöku laga þessara og til 1. janúar árið 2000 er þrátt fyrir ákvæði laga þess
ara óheimilt að veita leyfi til fullvinnslu botnfiskafla um borð í öðrum skipum en þeim sem slíkt leyfi hafa fengið fyrir gildistöku laga þessa. Ráðherra getur vikið frá þessu ef skip sem fullvinnsluleyfi hefur ferst eða verður fyrir altjóni.
34. gr.
Við lögin bætist nýtt ákvæði, merkt III. ákvæði til bráðabirgða, er orðast svo:
Sjávarútvegsráðherra skal láta endurskoða lög þessi og skal þeirri endurskoðun lok
ið fyrir upphaf fiskveiðiárs þess er hefst 1. september 1998.
VII. KAFLI
Ýmis ákvæði.
35. gr.
Ráðherra getur með reglugerð kveðið nánar á um framkvæmd laga þessara.
36. gr.
Lög þessi öðlast þegar gildi. Jafnframt fellur úr gildi 16. gr. laga nr. 38/1990, um stjórn fiskveiða, sbr. 11. gr. laga nr. 36/1992 og 10. gr. laga nr. 87/1994.
Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.
Auðlindir sjávar eru sameign þjóðarinnar sem verður að nýta þannig að þær gefi sem mestan arð. Um 80% af útflutningstekjum Íslendinga eru af sjávarafurðum. Góð um
gengni um þessar auðlindir er því augljóslega eitt helsta hagsmunamál þjóðarinnar. Upp
lýsingar um afla og aflasamsetningu er mikilvægasta forsendan sem fiskifræðingar styðj
ast við þegar lagt er mat á ástand stofna og afrakstursgetu þeirra. Ráðgjöf fiskifræðinga er sá þáttur sem vegur þyngst þegar tekin er ákvörðun um leyfilegan hámarksafla. Rang
ar eða ónákvæmar upplýsingar um afla leiða óhjákvæmilega til ónákvæmni í útreikningi varðandi ástand fiskistofna og þar með eykst hættan á að of nærri þeim verði gengið.
Sjávarútvegsráðherra skipaði nefnd í maímánuði 1994 til að fjalla um hvernig megi bæta umgengni um auðlindir sjávar. Var nefndinni m.a. falið að meta í hve miklum mæli sjávarafla er varpað fyrir borð á íslenskum skipum og hvernig auka megi kjörhæfni veið
arfæra svo og að kanna með hvaða hætti megi bæta nýtingu aukaafla og enn fremur hvernig bæta megi virkni veiðieftirlits.
Ráðuneytið fór þess á leit við nefndina í septembermánuði sl. að hún hraðaði tillögu
gerð er lyti að því hvernig mætti koma í veg fyrir að afla væri varpað fyrir borð og hvernig auka mætti virkni veiðieftirlits. Nefndin skilaði áfangaskýrslu til ráðherra í des
ember sl. Verða hér nefnd helstu atriði skýrslunnar, en að öðru leyti er vísað til hennar í fskj. I. Þar kemur fram að nauðsynlegt sé að grípa til aðgerða til þess að koma í veg fyr
ir að fiski sé varpað fyrir borð og að fiski sé landað framhjá vigt. Í áfangaskýrslunni er m.a. bent á að nauðsynlegt sé að aflaheimildir byggi á vísindalegri ráðgjöf og að afli fari ekki fram úr heimildum, auk þess sem samræmi þurfi að vera í aflaheimildum milli teg
unda. Bent er á að reglur um veiðar og umgengni um auðlindina þurfi að vera einfald
ar og skýrar og veiðieftirlitið markvisst og það skuli beinast að þeim vandamálum sem við er að glíma hverju sinni. Viðurlög við brotum eigi að vera ströng og þyngjast við end
urtekin brot.
Í skýrslu nefndarinnar kemur fram að lagaákvæði, er varða umgengni um auðlindir sjávar, skorti og því þurfi að setja ákveðnar lagareglur um umgengnina og viðurlög við brotum gegn þeim. Enn fremur eru tillögur um útfærslu á ýmsum atriðum sem nefndin telur að bæta þurfi úr.
Frumvarp þetta er að verulegu leyti byggt á tillögum nefndarinnar. Kveðið er skýr
ar á um ýmsar reglur sem lúta að umgengni um auðlindir sjávar og þær gerðar mark
vissari. Þá er einnig kveðið á um til hvaða viðurlaga skuli gripið ef út af er brugðið.
Í I. kafla frumvarpsins er almenn lýsing á markmiðum þess.
Í II. kafla frumvarpsins eru ákvæði sem lúta veiðum. Er þar lagt til að eftirfarandi ákvæði verði lögfest:
— Bann við að henda fiski í hafið.
— Bann við netaveiðum báta undir 30 brúttótonnum frá 1. nóvember til loka febrúar.
— Að óheimilt verði að hefja veiðiferð án þess að skip hafi veiðiheimildir í þeim teg
undum sem líklegt er að fáist í veiðiferðinni.
— Að Fiskistofu verði heimilt að áætla viðbótarafla á skip víki aflasamsetning þess verulega frá aflasamsetningu annarra skipa sem hliðstæðar veiðar stunda.
— Að skylt verði að draga reglulega veiðarfæri sem skilin eru eftir í sjó, svo sem net og línu. Heimilt verði á kostnað eiganda að draga upp veiðarfæri sem ekki er sinnt.
Í III. kafla frumvarpsins eru ákvæði, sem lúta að vigtun sjávarafla. Þessi ákvæði eru að efni til að mestu leyti samhljóða gildandi reglugerð um vigtun sjávarafla en þó er kveðið með skýrari hætti á um skyldur og ábyrgð þeirra aðila sem að vigtun sjávarafla koma. Nýmæli er í 8. gr. en samkvæmt því er heimilt að banna að afla sé landað í höfn
um þar sem ekki er fullnægjandi aðstaða til vigtunar eða reglum um vigtun sjávarafla er ekki fylgt.
IV. kafli fjallar um framkvæmd laganna og viðurlög. Fiskistofa og eftirlitsmenn í hennar þjónustu annast framkvæmdina. Hér er lagt til að skýrt verði kveðið á um við
brögð stjórnvalda vegna brota á lögum þessum. Er hér um að ræða mjög mikilvægt ný
mæli. Gert er ráð fyrir að skip verði svipt leyfi til veiða í atvinnuskyni í ákveðinn tíma og að ítrekun brots varði lengri leyfissviptingu. Auk þess er gert ráð fyrir að aðili geti misst undanþáguheimild til vigtunar afla standi hann ekki rétt að vigtun. Þá er gert ráð fyrir að heimilt sé að svipta uppboðsmarkað starfsleyfi vegna brota á reglum um vigt
un sjávarafla. Jafnframt er í frumvarpinu kveðið á um að brot geti auk sekta varðað varð
haldi eða fangelsi.
Í V. kafla er lagt til að breytingar verði gerðar á lögum um stjórn fiskveiða til sam
ræmis við ákvæði sem er að finna í IV. kafla frumvarpsins varðandi framkvæmd leyf
issviptinga og viðurlög.
Að lokum er í VI. kafla frumvarpsins lagt til að breytingar verði gerðar á lögum um fullvinnslu botnfiskafla um borð í vinnsluskipum, þannig að fram til næstu aldamóta verði ekki fjölgað fullvinnsluskipum. Jafnframt er lagt til að frestað verði til 1. janúar árið 2000 skyldu eldri fullvinnsluskipa til að nýta allan afla og fiskúrgang.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Hér er kveðið á um markmið frumvarpsins. Um það efni vísast nánar til almennra at
hugasemda hér að framan.
Um 2. gr.
Með 1. mgr. er lagt til að lögfest verði sú meginregla að skylt sé að hirða og koma með að landi allan afla. Um rök að baki henni vísast til almennra athugasemda og fskj. I með frumvarpinu. Lögin um stjórn fiskveiða ganga út frá að þessi meginregla gildi og hún er beinlínis orðuð í 20. gr. reglugerðar nr. 405/1994, sem sett er á grundvelli þeirra laga. Í tilvitnaðri grein reglugerðarinnar eru ákvæði um að sleppa skuli lifandi þorski, ufsa og ýsu undir vissum stærðarmörkum er fæst á handfæri. Þessi fiskur er almennt líf
vænlegur og því full ástæða til að kveða á um skyldu til að sleppa honum. Er því lagt til að slík regla skuli gilda áfram en ráðherra er falið að ákveða við hvaða stærðarmörk skuli miðað. Samkvæmt núgildandi reglum er miðað við 50 sm lengd varðandi þorsk og ufsa en 45 sm varðandi ýsu. Þá getur ráðherra ákveðið að fleiri veiðarfæri komi til greina í þessu sambandi en handfæri. Mætti þar t.d. hugsa sér að skylt yrði að sleppa undirmáls
fiski er veiddist í gildrur.
Með 2. mgr. er ráðherra heimilað að veita tvenns konar undanþágu frá meginregl
unni um að komið skuli með allan afla að landi. Er ráðherra annars vegar heimilað að ákveða með reglugerð að heimilt sé að henda fyrir borð fiski af ókvótabundnum tegund
um enda hafi tegundin ekki verðgildi. Er vakin sérstök athygli á því að ráðherra getur ekki heimilað að fiski af kvótabundnum tegundum sé hent fyrir borð þótt verðlaus sé í einstökum tilvikum. Skilyrði fyrir því að heimila megi að öðrum tegundum sé hent er að tegundin hafi ekki verðgildi. Í því sambandi verður að telja að allar tegundir sem mann
eldismarkaður er fyrir hafi verðgildi. Varðandi aðrar tegundir hlýtur verðgildismatið ávallt að vera nokkuð vandasamt. Þá er ráðherra heimilað að ákveða með reglugerð að varpa megi fyrir borð fiskhlutum sem falla til við verkun eða vinnslu um borð enda verði þessi fiskúrgangur ekki nýttur með arðbærum hætti. Í upphafi má reikna með að heimilað verði við ísfiskveiðar að henda fiskúrgangi öðrum en hrognum og lifur. Lagagreinin gefur hins vegar svigrúm til að herða þessar kröfur eftir því sem möguleikar aukast til arðbærrar nýt
ingar fiskúrgangs.
Um 3. gr.
Lengi hefur verið rætt um að banna eigi minnstu bátunum netaveiðar að vetrarlagi, fyrst og fremst vegna þess að þeir nýti afla illa og hendi afla vegna þess hve oft veður hamlar að vitjað sé um net, en einnig af öryggisástæðum. Umgengnisnefndin gerir til
lögur um slíkt bann, sbr. IV. kafla, lið 2.5, í fskj. I með frumvarpinu. Það er nokkuð vandasamt að ákveða til hvaða stærðar báta og hvaða tímabils slíkt bann skuli taka. Nefndin gerir tillögur um síðara atriðið og er þeim fylgt í frumvarpi þessu. Til að skapa grundvöll til mats á fyrra atriðinu var tekið saman yfirlit um netaveiðar báta af þremur stærðarflokkum á þessu tímabili. Er sú samantekt birt í fskj. II. Eftir skoðun á tiltækum gögnum og viðræður við kunnuga menn á vertíðarsvæðinu varð það ofan á að miða bann
ið við 30 brúttótonn en ljóst er að slík tillaga hlýtur ávallt að byggjast að töluverðu leyti á mati.
Um 4. gr.
Með 1. mgr. er lagt til að sú skylda verði lögð á Fiskistofu að fylgjast með aflasam
setningu fiskiskipaflotans þannig að jafnan liggi fyrir sem gleggstar upplýsingar um sam
setningu afla skipa er mismunandi veiðar stunda eftir stærð og gerð skips, gerð og bún
aði veiðarfæra, veiðislóð og veiðitíma. Þetta er að sjálfsögðu gert að vissu marki nú þeg
ar, enda hlýtur slík upplýsingasöfnun að vera forsenda alls veiðieftirlits. Hér er reiknað með að þessi þáttur starfseminnar verði efldur mjög enda eru glöggar upplýsingar af þessu tagi nauðsynlegar til að framfylgja ákvæðum 2. mgr. þessarar greinar og jafnframt grundvöllur áætlana skv. 5. gr. frumvarpsins.
Með 2. mgr. er lagt til að lögfest verði með ótvíræðum hætti sú sjálfsagða regla að skip hafi við upphaf veiðiferðar aflaheimildir er duga fyrir líklegum afla af öllum teg
undum í ferðinni.
Um 5. gr.
Með þessari grein er lagt til að lögfest verði heimild til að áætla skipi afla til afla
marks ef aflasamsetning þess sker sig úr aflasamsetningu þeirra skipa er sambærilegar veiðar stunda. Í aflasamsetningu hér felst ekki eingöngu hvert hlutfall einstakra fiskteg
unda er í afla, heldur einnig hvernig aflinn skiptist, m.a. með tilliti til stærðar fisks og ástands hans. Má hér sem dæmi nefna skip sem aðeins kemur að landi með fisk yfir til
tekinni stærð eða netabát sem eftir langa brælu kemur aðeins með lifandi blóðgaðan fisk að landi. Það liggur í eðli máls að oftast er afar erfitt að færa beina sönnun fyrir því að afla sé hent þar sem vitni að slíku eru einungis skipverjar hins brotlega skips. Ytri að
stæður geta þó gefið svo eindregna vísbendingu um að brot hafi verið framið að réttlæt
anlegt sé að byggja á þeim líkum við mat á afla. Áður en til slíkrar áætlunar kæmi yrði útgerð skips að sjálfsögðu gefinn kostur á að koma sínum sjónarmiðum á framfæri sam
kvæmt almennum stjórnsýslureglum. Til að komast hjá áætlun dugir útgerð ekki að benda á að skipstjóri sé heppinn eða óvenjulega góður fiskimaður. Staðfestar upplýsingar um verulegt frávik í útbúnaði veiðarfæra, veiðislóð eða önnur atriði sem gerir aðra aflasam
setningu líklega þurfa að liggja fyrir. Ljóst er að þessari heimild verður ekki beitt í fram
kvæmd nema um veruleg frávik frá aflamynstri samanburðarhópsins sé að ræða. Hlið
stæð heimild til áætlunar er í 96. gr. tekjuskattslaga.
Um 6. gr.
Hér er lagt til að Fiskistofa fái heimild til að taka upp eða láta taka upp veiðarfæri sem vanrækt eru þannig að ætla megi að afli sem í þau fæst skemmist.
Heimildin nær einnig til að taka upp veiðarfæri, sem ekki er hirt um að draga úr sjó við lok veiðitímabils, svo sem grásleppunet sem eru í sjó eftir lok grásleppuvertíðar.
Þá er gert ráð fyrir að Fiskistofa geti tekið upp veiðarfæri sem lögð hafa verið á svæð
um þar sem bannað er að leggja veiðarfæri af þeirri gerð, svo sem línu sem lögð hefur verið á svæði þar sem línuveiðar eru bannaðar.
Eðlilegt og sanngjarnt er að sá sem ábyrgur er fyrir ólögmætri notkun veiðarfæranna beri þann kostnað sem því fylgir að aflétta hinu ólögmæta ástandi og er því gert ráð fyr
ir að Fiskistofa skuli krefja eigendur veiðarfæranna um þann kostnað. Séu eigendur hins vegar óþekktir má selja veiðarfærin til að mæta kostnaðinum og skal það sem umfram kann að vera renna til Hafrannsóknastofnunarinnar.
Um 7. gr.
Í þessari grein er sett fram sú meginregla að allan afla sem íslensk skip veiða úr stofn
um sem að einhverju eða öllu leyti halda sig í efnahagslögsögu Íslands verði að vigta í íslenskri höfn. Þó er gert ráð fyrir að heimilt verði að selja ísfisk á opinberum uppboðs
mörkuðum erlendis sem hafa fengið viðurkenningu sjávarútvegsráðuneytisins til þess. Gert er ráð fyrir að ráðuneytið taki ákvörðun um leyfisveitingu að undangenginni úttekt Fiskistofu á vigtunaraðferðum og eftirliti á markaðnum. Er þetta í samræmi við núver
andi framkvæmd. Þá er í greininni gert ráð fyrir að ráðherra geti með reglugerð veitt und
anþágu frá þessum ákvæðum þegar um er að ræða fisk sem veiddur er til bræðslu. Fyrst og fremst mundi þetta ákvæði eiga við um loðnu, en íslensk skip hafa selt loðnu til bræðslu erlendis þegar vinnslugeta hér á landi hefur ekki verið nægileg til að taka við veiðinni. Loks er gert ráð fyrir að Fiskistofa geti heimilað að skip sem vinna afla um borð landi erlendis standi sérstaklega á, t.d. ef um alvarlega vélarbilun eða annað tjón er að ræða. Kostnaður vegna ferðar eftirlitsmanns Fiskistofu til að fylgjast með löndun og vigt
un eða vegna annarra nauðsynlegra ráðstafana Fiskistofu skal borinn af útgerð viðkom
andi skips. Með vinnslu um borð er átt við alla aðra vinnslu en slægingu sem og ef afli er frystur eða saltaður um borð.
Um 8. gr.
Hér er í 1. mgr. kveðið á um hvernig skuli standa að vigtun á afla. Meginreglan er sú að afli skuli veginn á hafnarvog sem er í eigu viðkomandi hafnar og skal hún fram
kvæmd af starfsmanni hafnarinnar sem er löggiltur vigtarmaður. Er þetta eðlilegt þar sem allur afli sem landað er hér á landi fer um einhverja af um það bil 60 höfnum landsins. Vigtunarkerfið hefur verið byggt upp kringum hafnarvogir og mikið átak hefur verið gert í því að styrkja hafnirnar í sessi. Þær aðstæður geta komið upp að ekki sé unnt að upp
fylla skilyrði um vigtun á hafnarvog í löndunarhöfn, t.d. vegna bilunar í hafnarvog, vegna þess að hún henti ekki til ákveðinnar vigtunar eða að löggiltur vigtarmaður sé tímabund
ið forfallaður. Því er gert ráð fyrir að Fiskistofa geti heimilað tímabundnar undanþágur frá framangreindum skilyrðum.
Í 2. mgr. er gert ráð fyrir að Fiskistofa geti heimilað fyrirtækjum að sjá um að vigta afla þótt hann hafi ekki verið veginn áður á hafnarvog, enda séu veruleg vandkvæði á vigtun á hafnarvog. Ekki er gert ráð fyrir að þessi heimild verði nýtt hvað varðar vigt
un á botnfiski, nema ströng skilyrði varðandi skráningu og eftirlit séu uppfyllt.
Í 3. mgr. er gerð tillaga um að sjávarútvegsráðuneytinu verði heimilt að banna lönd
un á afla í höfnum þar sem fullnægjandi aðstaða til vigtunar eða aflaskráningar er ekki til staðar eða eftirliti hafnarinnar með löndun er mjög ábótavant. Löndun og vigtun afla og eftirlit með þessum þáttum er og hefur verið samstarfsverkefni hafna, ráðuneytis og Fiskistofu. Samstarf þetta hefur verið með ágætum og borið mikinn árangur eins og upp
bygging hafnarvoga og aflaskráningarkerfisins Lóðsins ber vitni um. Árangur í eftirliti er fyrst og fremst kominn undir því að þetta samstarf sé virkt. Það er ljóst að slælegt eft
irlit í einni höfn getur gert það að verkum að minni afli fari um hafnir sem uppfylla skyldur sínar. Það er því talið nauðsynlegt að heimilt verði að banna löndun í þeim höfn
um sem ekki uppfylla þessar skyldur. Heimild sem þessari yrði að sjálfsögðu ekki beitt nema fullreynt sé að hafnaryfirvöld fullnægi ekki lágmarkskröfum. Ekki er líklegt að oft komi til að ákvæðum þessarar málsgreinar verði beitt, enda má ætla að hafnaryfirvöld telji það almennt eftirsóknarvert að viðkomandi höfn teljist fiskihöfn.
Um 9. gr.
Hér er kveðið á um að þeir löggiltu vigtarmenn sem annast vigtun, hvort sem það er gert á hafnarvog eða annars staðar samkvæmt heimild Fiskistofu, fylgi þeim aðferðum við vigtun, skráningu á upplýsingum og skil á skýrslum sem lög og reglugerðir um vigtun sjávarafla segja til um á hverjum tíma.
Um 10. gr.
Grein þessi er efnislega samhljóða ákvæðum 1. og 2. mgr. 16. gr. núgildandi laga um stjórn fiskveiða og þarfnast ekki skýringa.
Um 11. gr.
Hér er kveðið á um skyldur skipstjóra hvað varðar vigtun á afla. Hann skal sjá til þess að afla sé haldið aðgreindum eftir tegundum um borð sé þess nokkur kostur vegna stærð
ar skipsins og í öllum tilvikum skal hann sjá til þess að hver tegund verði vegin sérstak
lega. Einnig skal hann tryggja að vigtarmaður fái réttar og fullnægjandi upplýsingar um aflann þannig að skráning á honum verði rétt.
Í 2. mgr. er kveðið á um skráningu á afla meðan á veiðiferð stendur. Er gert ráð fyr
ir að auk afladagbóka verði færðar vinnsludagbækur um borð í skipum sem vinna afla um borð. Sambærilegt ákvæði er nú í 3. mgr. 16. gr. laga um stjórn fiskveiða.
Um 12. gr.
Hér er kveðið á um ábyrgð ökumanns flutningstækis. Er þess krafist að hann hafi vitn
eskju um farminn sem fluttur er og tryggi að vigtarmaður fái réttar upplýsingar um hann. Enn fremur er lagt til að honum verði gert að aka stystu eðlilegu leið til hafnarvogar
innar frá skipshlið og þar með loku fyrir það skotið að ökumaður geti sagst vera á leið á hafnarvogina ef hann er stöðvaður með óveginn fisk á bílnum langt frá höfninni.
Um 13. gr.
Til að efla eftirlit er nauðsynlegt að leggja þá skyldu á kaupendur afla að þeir kanni uppruna hans og hvernig staðið hafi verið að vigtun.
Í 2. mgr. er kveðið á um skyldur kaupenda til að skrá og skila skýrslum um ráðstöf
un afla og framleiðslu. Er þetta ákvæði nauðsynlegt til að unnt sé að safna upplýsing
um um framleiðslu í sjávarútvegi og er einnig mikilvægur þáttur í eftirliti með veiðum sem m.a. fer fram með þeim hætti að upplýsingar um landaðan afla eru bornar saman við upplýsingar framleiðanda um kaup og ráðstöfun afla.
Um IV. kafla.
Í þessum kafla er að finna ákvæði sem lúta að framkvæmd laganna og reyndar að nokkru leyti framkvæmd laga nr. 38/1990, um stjórn fiskveiða, auk þess sem kaflinn hef
ur að geyma ákvæði um viðurlög við brotum á lögunum.
Sjálfsagt er að leggja þungar refsingar við brotum á jafn mikilvægum lögum og hér um ræðir, ekki síst ef brot eru ítrekuð eða stórvægileg. Í 25.–27.gr. er lagt til að það verði gert, þar á meðal að unnt verði að gera lögaðilum að greiða sektir þótt sök verði ekki sönnuð á þá einstaklinga sem í þágu hans starfa. Jafnframt er gert ráð fyrir að al
varleg brot á lögunum geti varðað varðhaldi eða fangelsi allt að sex árum og er þar tek
ið mið af refsingum fyrir meiri háttar efnahagsbrot, svo sem auðgunarbrot og skattsvik.
Það eitt að lýsa brotin refsiverð er þó ekki nóg til þess að búa svo um hnúta, eins og nokkur kostur er í lögum, að ákvæðum laganna verði fylgt í framkvæmd. Enginn vafi leikur á því að virkasta ráðið til þess er að skip verði svipt leyfi til veiða í atvinnuskyni ef brotið er gegn ákvæðunum. Til þessa hefur leyfissviptingu nær einvörðungu verið beitt til þess að aflétta ólögmætu ástandi, t.d. þegar afli skips hefur verið kominn yfir leyfi
legt aflamark. Aftur á móti hefur þessu úrræði lítið verið beitt í refsiskyni gagnvart þeim sem brotið hafa gegn ákvæðum fiskveiðilöggjafarinnar, jafnvel margítrekað, enda þótt heimild hafi verið til þess í lögum.
Í 15. og 16.gr. er hins vegar lagt til að skip verði fortakslaust svipt leyfi til veiða í at
vinnuskyni í tiltekinn tíma ef um er að ræða brot á þessum lögum eða ítrekuð brot á lög
um um stjórn fiskveiða. Í síðarnefndu tilvikunum yrðu skip að sjálfsögðu svipt leyfi með
an þau hefðu ekki heimild til frekari veiða, t.d. vegna þess að þau hefðu veitt umfram leyfilegt aflamark, en jafnvel þótt aflamarkið mundi aukast stæði leyfissviptingin í tvær vikur til viðbótar við fyrstu ítrekun og svo framvegis. Í 18. og 20. gr. er og að finna hlið
stæð ákvæði sem miða að því, eftir því sem frekast er kostur, að koma í veg fyrir að brot
ið verði gegn ákvæðum laganna.
Þar sem um er að ræða skerðingu á mjög mikilvægum atvinnuréttindum eru að sjálf
sögðu miklir hagsmunir í húfi. Af þeim sökum verður að gera þær kröfur til þeirra stjórn
valda, sem um þessi mál fjalla, að þau virði þær grundvallarreglur um málsmeðferð í stjórnsýslunni sem sjálfsagðar þykja við aðstæður sem þessar.
Svipting leyfis eða afturköllun þess er sjálfstæð stjórnvaldsákvörðun og því gilda um hana ákvæði stjórnsýslulaga, nr. 37/1993, eftir því sem við á. Af þeim ákvæðum er sér
stök ástæða til að nefna svonefnda andmælareglu, sbr. IV. kafla stjórnsýslulaga. Í þeirri reglu felst í fyrsta lagi að skýra þurfi þeim sem í hlut á að mál hans sé til athugunar, í öðru lagi ber að gefa honum kost á að kynna sér gögn í máli hans og í þriðja lagi veita honum færi á að tjá sig um það áður en því er ráðið til lykta. Með tilliti til þessarar reglu er gerð sú tillaga í 2. mgr. 15. gr. að útgerð verði veitt eins konar viðvörun um að afli skips sé farinn að nálgast leyfilegt aflamark og til leyfissviptingar komi ef farið verður fram úr því marki. Slík viðvörun er hugsuð sem tilkynning um upphaf máls í skilningi 14. gr. stjórnsýslulaga, þannig að þá strax verði útgerðinni gefinn kostur á að koma að andmælum ef hún telur upplýsingar þær sem á er byggt séu að einhverju leyti rangar eða málatilbúnaði að öðru leyti áfátt. Þannig hefði gefist svigrúm til andmæla áður en til leyf
issviptingar kæmi, en að öðrum kosti gæfist naumur tími til þess vegna þess að óhjá
kvæmilegt er að grípa til sviptingar um leið og afli skips fer fram úr leyfilegu aflamarki.
Við samningu ákvæða um heimild til þess að svipta skip leyfi til veiða í atvinnuskyni í þessum kafla hefur og verið horft til tveggja annarra reglna í stjórnsýslulögum, þ.e. til jafnræðisreglunnar í 11. gr. laganna og meðalhófsreglunnar í 12. gr. þeirra. Með tilliti til jafnræðisreglunnar er lagt til að reglur um það hvenær til leyfissviptingar verði gripið og hversu lengi svipting skuli vara verði í senn fortakslausar og ítarlegar þannig að allir sitji að þessu leyti við sama borð. Segja má að sú tilhögun í 3. mgr. 15. gr. um að gefa með góðum fyrirvara til kynna að til sviptingar kunni að koma eigi rætur að rekja til meðal
hófsreglunnar og hið sama má segja um þann hátt að svipting skuli standa í sífellt lengri tíma við hvert ítrekað brot.
Í lögum nr. 36/1992 segir að Fiskistofa skuli starfa að stjórnsýsluverkefnum á sviði sjávarútvegsmála og heyri undir sjávarútvegsráðherra. Í samræmi við þetta hlutverk Fiski
stofu og stöðu hennar í stjórnkerfinu er eðlilegt að hún taki ákvarðanir um sviptingu veiðileyfa, hvort sem er vegna brota á þessum lögum eða lögum um stjórn fiskveiða. Þeim ákvörðunum verður skotið til sjávarútvegsráðuneytisins og þær eftir atvikum born
ar undir dómstóla, svo sem fram kemur í 19. og 21. gr.
Í kaflanum er að öðru leyti að finna ákvæði sem með einum eða öðrum hætti snúa að framkvæmd á lögum þessum eða lögum um stjórn fiskveiða. Verða þau skýrð hér á eft
ir, hvert fyrir sig, eftir því ástæða þykir til.
Um 14. gr.
Í samræmi við lög nr. 36/1992 er kveðið á um að Fiskistofa skuli hafa eftirlit með framkvæmd laganna svo og eftirlitsmenn í þjónustu hennar. Tekið er fram að þessir að
ilar hafi sömu heimildir til þess að rækja þetta eftirlitshlutverk og fram koma í lögum um stjórn fiskveiða, sbr. nú lög nr. 38/1990, einkum 3. mgr. 17. gr. laganna.
Um 15. gr.
Í þessari grein er mælt svo fyrir að Fiskistofu sé skylt að svipta hvert það skip leyfi til veiða í atvinnuskyni sem veitt hefur umfram leyfilegt aflamark af einhverri fiskteg
und. Nær sviptingin til hvers konar veiða í atvinnuskyni, en er ekki einskorðuð við þá tegund eða tegundir sem of mikið hefur verið veitt af. Ákvæði 2. og 3. mgr. eru skýrð í athugasemdum um IV. kafla og þarfnast ekki frekari skýringa.
Um 16. gr.
Hér er mælt svo fyrir að Fiskistofa skuli svipta skip leyfi til veiða í atvinnuskyni hafi útgerð, áhöfn eða aðrir þeir sem í þágu útgerðar starfa brotið gegn ákvæðum þessara laga. Með síðastnefndu orðalagi er átt við aðra starfsmenn en þá sem eru í áhöfn skips og jafn
framt þá er starfa í þágu útgerðar sem verktakar, t.d. bifreiðastjóra og aðra stjórnendur flutningstækja.
Um 17. gr.
Rétt þykir að Fiskistofa geti ákveðið að veiðieftirlitsmaður á hennar vegum skuli vera um borð í skipi í allt að tvo mánuði samfleytt ef skipið hefur ítrekað verið svipt leyfi skv. 15. og 16. gr. eða skipinu hefur ítrekað verið áætlaður viðbótarafli skv. 5. gr. Þessi heim
ild er eitt af þeim úrræðum sem lagt er til að lögfest verði til þess að koma í veg fyrir brot á þessum lögum og lögum um stjórn fiskveiða.
Um 18. gr.
Greinin þarfnast ekki frekari skýringa.
Um 19. gr.
Hér er kveðið á um heimild til þess að skjóta ákvörðunum Fiskistofu skv. 14.–18. gr. til sjávarútvegsráðuneytisins með stjórnsýslukæru. Um hana gildar almennar reglur, þar á meðal ákvæði VII. kafla stjórnsýslulaga, að öðru leyti en því að lagt er til að kæru
frestur verði einn mánuður í stað þriggja mánaða.
Um 20. gr.
Greinin þarfnast ekki frekari skýringa.
Um 21. gr.
Í greininni er, til að taka af allan vafa, mælt svo fyrir að ákvarðanir stjórnvalda skv. IV. kafla verði bornar undir dómstóla, sbr. 60. gr. stjórnarskrárinnar. Ekki er þörf á að skjóta ákvörðunum Fiskistofu til sjávarútvegsráðuneytisins áður en þær verða bornar und
ir dómstóla af þeim sem hlut eiga að máli hverju sinni.
Um 22. gr.
Hér er lagt til að skylt sé að birta opinberlega upplýsingar um sviptingu veiðileyfa skv. 15. og 16. gr. svo og afturköllun heimilda skv. 18. og 20. gr. Eiga sömu rök við þessa grein og 23. gr.
Um 23. gr.
Lagt er til að lögfest verði sú meginregla að upplýsingar um úthlutun aflamarks til ein
stakra skipa og önnur þau atriði sem upp eru talin í greininni skuli vera opinberar upp
lýsingar sem öllum skuli heimill aðgangur að. Ákvæðið er byggt á því sjónarmiði að al
menningur skuli að öðru jöfnu eiga aðgang að upplýsingum í stjórnsýslunni. Við það bæt
ist þörf á því að sem flestir eigi kost á að fylgjast með framkvæmd laga á þessu sviði, en með því móti má fremur búast við að brot á lögunum upplýsist.
Um 24. gr.
Því hefur verið haldið fram að erfitt sé að upplýsa það hvort fiski sé hent útbyrðis og lönduðum afla komið framhjá vigt vegna þess að skipverjar og aðrir þeir sem störfuðu fyrir útgerð og fiskvinnslu þyrðu ekki að skýra frá slíku af ótta við að þeir yrðu beittir einhvers konar viðurlögum af hálfu vinnuveitenda. Þetta ákvæði miðar að því að sporna við þvílíkum viðurlögum, m.a. er vinnuveitanda ætlað að færa sönnur á að uppsögn úr starfi eða skerðing á kjörum í tilefni af skýrslugjöf eigi rætur að rekja til annars tilefn
is. Að öðrum kosti yrði litið á viðurlögin sem ólögmæt og gæti starfsmaður t.d. krafist skaðabóta af þeirri ástæðu fyrir dómi.
Um 25. gr.
Áður hefur verið gerð grein fyrir því að ástæða sé til að sama refsing liggi við alvar
legum brotum á þessum lögum og meiri háttar efnahagsbrotum. Í greininni er hnykkt á því að um refsivert brot sé að ræða hvort sem það er framið af ásetningi eða gáleysi, auk þess sem hlutlæg refsiábyrgð er lögð á lögaðila í 26. gr. Þá er leitast við að þrengja nokk
uð refsiramma frá því sem venja er þar sem mælt er fyrir um sektir vegna brota á lög
unum þótt óhjákvæmilegt sé að láta dómstólum eftir verulegt svigrúm vegna þess hve brotin geta verið ólík að eðli og umfangi. Ef um er að ræða alvarlegt brot væri eðlilegt að dæma hvort tveggja refsivist og sektir, sbr. 2. mgr. 49. gr. almennra hegningarlaga, nr. 19/1940.
Um 26. og 27. gr.
Greinin þarfnast ekki frekari skýringa.
Um V. kafla.
Í samræmi við hlutverk Fiskistofu er eðlilegt að fela henni að svipta skip leyfi til veiða í atvinnuskyni fyrir brot á lögum um stjórn fiskveiða í stað sjávarútvegsráðuneytisins, svo sem nú er fyrir mælt í 19. gr. laga nr. 15/1990. Til þess að tryggja samræmi í fram
kvæmd varðandi leyfissviptingu er lagt til að í þeim lögum verði vísað um það atriði til þessara laga. Jafnframt er ráð fyrir því gert að ákvæði um refsingar og refsikennd við
urlög í lögum um stjórn fiskveiða verði samhljóða þeim ákvæðum í þessum lögum.
Um 28. gr.
Greinin þarfnast ekki frekari skýringa.
Um 29.–31. gr.
Þessi ákvæði eru sem fyrr segir samhljóða ákvæðum 25.–27. gr. og vísast til athuga
semda um þær greinar.
Um 32. gr.
Hér er lögð til breyting á ákvæði til bráðabirgða við lög nr. 54/1992, um fullvinnslu botnfiskafla um borð í veiðiskipum, sbr. lög nr. 109/1993. Með lögum nr. 54 16. maí 1992, um fullvinnslu botnfiskafla um borð í veiðiskipum, sem tóku gildi 22. júní 1992, var mörkuð sú meginstefna að fullvinnsluskipum skyldi skylt að koma með allan afla að landi, þar með talið fiskúrgang sem til félli við vinnsluna. Þar sem ljóst var að fæst skip
anna, sem þegar höfðu hafið fullvinnslu, gátu fullnægt þessum kröfum var ákveðið að veita þeim frest til 1. september 1996 til þess að uppfylla þessi skilyrði. Sama gilti um ný skip sem samið hafði verið um smíði á fyrir 22. júní 1992 og eldri skip sem samið hafði verið um breytingar á fyrir sama tíma. Óheimilt var að veita öðrum skipum leyfi til fullvinnslu botnfiskafla um borð nema þau hefðu möguleika á að nýta allan afla, sem fengist við veiðarnar, þar með talið fiskúrgang.
Frá því að lögin tóku gildi hefur tveimur nýjum skipum verið veitt leyfi til fullvinnslu botnfiskafla um borð. Eru það skip er búin eru fullkomnum útbúnaði til nýtingar afla, þar með talið fiskimjölsverksmiðju. Varðandi hin eldri skip hefur komið í ljós að fæst þeirra hafa möguleika á því að sinna skyldu til fullnýtingar afla, án verulegra kostnaðarsamra breytinga. Ljóst er því að nauðsynlegt er að veita útgerðum þessara skipa lengri frest og er því lagt til að fresturinn verði lengdur til 1. janúar árið 2000.
Um 33. gr.
Hér er lagt til að við lögin um fullvinnslu botnfiskafla um borð í veiðiskipum komi nýtt ákvæði, merkt II, til bráðabirgða sem fram til 1. janúar árið 2000 leggi bann við að veita ný leyfi til fullvinnslu botnfiskafla um borð í veiðiskipum.
Á undanförnum árum hefur þorskafli dregist verulega saman. Má hér nefna að á fisk
veiðiárinu 1991/1992 þegar lögin um fullvinnslu botnfiskafla um borð í veiðiskipum tóku gildi var heildarþorskaflinn 273 þúsund lestir en á yfirstandandi fiskveiðiári er stefnt að því, að þorskaflinn fari ekki yfir 155 þúsund lestir og samkvæmt fyrirliggjandi upplýs
ingum um ástand þorskstofnsins má ekki vænta verulegrar aukningar í þorskveiði á næstu árum. Með hliðsjón af þessum samdrætti í þorskafla og atvinnuástandi þykir eðlilegt að stöðva fjölgun fullvinnsluskipa um tíma.
Í síðustu málsgrein greinarinnar segir að ráðherra geti vikið frá þessu banni ef skip, sem fullvinnsluleyfi hefur, ferst eða verður fyrir altjóni. Verði aðili fyrir því að missa vinnsluskip úr rekstri þykir rétt að heimilt sé að veita honum nýtt vinnsluleyfi á annað skip enda verði öllum kröfum sem gerðar eru til nýrra fullvinnsluskipa fullnægt.
Um 34. gr.
Að lokum er hér lagt til að við lögin um fullvinnslu botnfiskafla um borð í veiði
skipum, komi nýtt ákvæði, merkt III, til bráðabirgða, þar sem ráðherra er falið að láta endurskoða lögin og skuli endurskoðun þeirri lokið fyrir 1. september 1998.
Frá upphafi hafa verið skiptar skoðanir um hvort þær kröfur sem lög nr. 54/1992 gera til fullvinnsluskipa séu raunhæfar miðað við verð afurða úr fiskúrgangi og þann kostn
að sem leiðir af fullnýtingu aflans. Jafnframt hafa verið skiptar skoðanir um hvort stemma eigi stigu við fjölgun fullvinnsluskipa. Þá krefjast hinar öru tækniframfarir sem orðið hafa í fiskvinnslu endurskoðunar á lögunum. Þar sem hér er um flókin og vandasöm álitaefni að ræða þykir rétt að ætla sér rúman tíma til endurskoðunar laganna og er því miðað við að endurskoðun ljúki 1. september 1998.
Um 35. og 36. gr.
Greinar þessar þarfnast ekki skýringa.
..........
Frumvarpinu fylgdu þrjú fylgiskjöl. Á fskj. I var birt áfangaskýrsla samstarfsnefnd
ar um bætta umgengni um auðlindir sjávar, „Tillögur um úrræði gegn útkasti fisks og löndun fram hjá vigt“; nefndina skipaði sjávarútvegsráðherra í maí 1994 og lauk hún störfum í desember sl. Um fylgiskjalið vísast til þingskjalsins (lausaskjalsins).
..........
Fylgiskjal II.
REPRÓ 1 bls.
Fylgiskjal III.
Fjármálaráðuneyti,
fjárlagaskrifstofa:
Umsögn um frumvarp til laga um umgengni um auðlindir sjávar.
Tilgangur með frumvarpi þessu er að bæta umgengni um auðlindir sjávar. Lagt er til að hert verði eftirlit með afla, meðferð hans á sjó og vigtun við löndun. Er með því ætl
að að laga veikleika í núverandi löggjöf við framkvæmd á aflastjórnun.
Samkvæmt 4. gr. frumvarpsins skal Fiskistofa fylgjast með aflasamsetningu fiski
skipaflotans þannig að jafnan liggi fyrir sem gleggstar upplýsingar um aflasamsetningu skipa. Þá verður óheimilt að hefja veiðiferð skips nema skipið hafi aflamark sem telja má líklegt að dugi fyrir afla í ferðinni. Í 5. gr. er kveðið svo á að skeri aflasamsetning skips sig úr aflasamsetningu annarra skipa er hliðstæðar veiðar stunda geti Fiskistofa áætlað skipinu viðbótarafla af þeim tegundum sem ætla má að vantaldar séu. Í athugasemdum við 4. gr. er skýrt frá að reiknað sé með að þessi þáttur starfseminnar verði efldur mjög og verði hann jafnframt grundvöllur að framfylgd 5. gr. frumvarpsins. Í 6. gr. er lagt til að Fiskistofa fái heimild til að taka upp veiðarfæri sem liggja í sjó og vanrækt eru. Í 7.–9. gr. er fjallað um vigtun afla og skyldur viðkomandi aðila í því sambandi.
Hinar hertu umgengnisreglur sem lagðar eru til í frumvarpi þessu leggja aukna vinnu á veiðieftirlit Fiskistofu. Þar eru nú 23–24 störf við veiðieftirlit, en fylgjast verður með um 60 höfnum kringum landið. Það er mat fjármálaráðuneytisins að framfylgd þessa frumvarps kalli á fjölgun um 2–3 störf við veiðieftirlit og að kostnaður við þau störf og starfsemi tengdum þeim geti orðið 6–10 m.kr. Í lögum nr. 38/1990, með síðari breyt
ingum, er gert ráð fyrir að kostnaður við veiðieftirlit verði borinn uppi af sérstöku gjaldi — veiðieftirlitsgjaldi. Því má gera ráð fyrir að hækka verði veiðieftirlitsgjaldið af þess
um sökum þannig að viðbótarkostnaðurinn falli ekki á ríkissjóð.
