Ferill 654. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.
122. löggjafarþing 1997–98.
Þskj. 1127 – 654. mál.
Frumvarp til laga
um breytingu á lögum um atvinnuleysistryggingar, nr. 12/1997.
(Lagt fyrir Alþingi á 122. löggjafarþingi 1997–98.)
1. gr.
5. tölul. 2. gr. laganna orðast svo: Hafa í upphafi bótatímabils verið skráðir sem atvinnu2. gr.
Sá sem uppfyllir skilyrði um bótarétt en hverfur af innlendum vinnumarkaði af ástæðum sem valda því að ekki ber að skila af launum hans tryggingagjaldi heldur í allt að tuttugu og fjóra mánuði, frá því að hann hvarf af vinnumarkaði, þeim bótarétti sem hann hafði áunnið sér. Að tuttugu og fjórum mánuðum liðnum fellur réttur hans samkvæmt þessari grein að fullu niður. Með sama hætti skal farið með þann sem tekur að stunda hlutastarf eða hverfur af vinnumarkaði vegna töku fæðingarorlofs. Ákvæði þetta gildir ekki um þá sem fara í atvinnu
3. gr.
Ef sá sem hefur áunnið sér rétt til bóta verður óvinnufær af völdum sjúkdóms eða slyss og verður að hverfa frá vinnu heldur hann þeim bótarétti þegar hann verður vinnufær á ný, enda sanni hann að hann hafi verið óvinnufær með læknisvottorði þegar hann sækir um at
4. gr.
Hafi umsækjandi um atvinnuleysisbætur misst starf sitt að hluta og haldið fastráðningu í hlutastarfi eða ráðist í fast hlutastarf, sem að starfshlutfalli er minna en bótaréttur hans, er úthlutunarnefnd heimilt að ákvarða honum bætur sem nema mismun bótaréttar hans og þess starfshlutfalls sem hann gegnir.
Ef samanlagðar tekjur af hlutastarfi og atvinnuleysisbótum umsækjanda, sbr. 1. mgr., eru hærri en fullar bætur samkvæmt bótarétti hans að viðbættu frítekjumarki, sbr. 4. mgr. 7. gr., skal skerða atvinnuleysisbætur hans um það sem umfram er.
Leiði ákvæði 2. mgr. til þess að umsækjandi verði fyrir skerðingu bóta skal farið með bóta
Heimilt er að greiða bætur á móti hlutastarfi í allt að tuttugu og fjóra mánuði á hverju bóta
Kjósi umsækjandi að segja starfi sínu lausu, innan tuttugu og fjögurra mánaða tímabilsins, fremur en að missa hinn skerta bótarétt sinn, eiga ákvæði 4. tölul. 5. gr. laga þessara ekki við.
5. gr.
a. Í stað „2.433 kr.“ í 1. mgr. kemur: 2.752 kr.
b. 4. mgr. orðast svo:
Atvinnuleysisbætur þess sem nýtur elli- eða örorkulífeyris, svo og örorkustyrks frá Tryggingastofnun ríkisins, skulu skerðast, á mánaðargrundvelli, um það sem umfram er frítekjumark tekjutryggingar einstaklings vegna almennra tekna eins og það er ákveðið á hverjum tíma. Sama gildir um elli- og örorkulífeyri úr lífeyrissjóðum og tekjur af hluta
6. gr.
a. Á eftir 1. mgr. kemur ný málsgrein sem orðast svo:
Úthlutunarnefnd starfar í umboði sjóðstjórnar og undir eftirliti hennar.
b. 7. mgr. orðast svo:
Úthlutunarnefnd ákveður fyrirkomulag á afgreiðslu bóta í samráði við sjóðstjórn.
7. gr.
Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.
Gildandi lög um atvinnuleysistryggingar, nr. 12/1997, tóku gildi 1. júlí 1997. Í frumvarpi þessu eru lagðar til nokkrar breytingar á þeim lögum sem ætlað er að vera til ívilnunar fyrir atvinnulausa.
Frumvarpið er samið með hliðsjón af tillögum stjórnar Atvinnuleysistryggingasjóðs til félagsmálaráðherra.
Helstu breytingar á gildandi lögum sem felast í frumvarpinu eru eftirfarandi:
1. Lagt er til að jafnaður verði réttur fiskvinnslufólks sem ekki á rétt á að gera kauptryggingarsamning skv. 16. kafla kjarasamnings VMSÍ og VSÍ/VMS og þeirra sem eiga þann rétt.
2. Kveðið er á um rétt manna til geyma áunninn bótarétt í allt að 24 mánuði. Ákvæðið felur í sér umtalsvert svigrúm fyrir þá sem misst hafa vinnu sína til að leita að nýrri vinnu án milligöngu vinnumiðlunar og án þess að sjálfstæð leit þeirra leiði til skerðingar bótaréttar. Samkvæmt gildandi lögum leiðir það til skerðingar bótaréttar skrái hinn at
3. Lagt er til að sá sem hverfur af vinnumarkaði vegna töku fæðingarorlofs öðlist rétt til að geyma áunninn bótarétt í allt að 24 mánuði. Gildandi lög kveða á um að réttur til atvinnu
4. Mælt er fyrir um rýmkun á rétti fanga gagnvart atvinnuleysisbótakerfinu. Samkvæmt gildandi lögum um atvinnuleysistryggingar geymir fangi áunninn rétt meðan hann er í afplánun en þó að hámarki í 24 mánuði. Frumvarpið gerir ráð fyrir því að fangar geymi áunninn rétt sinn til atvinnuleysisbóta svo lengi sem afplánun varir.
5. Einnig er í frumvarpinu að finna ákvæði um rétt manna sem gegna hlutastarfi til hlutabóta. Í gildandi lögum er ekki kveðið á um tilvist þessa réttar og hefur það leitt af sér réttaróvissu. Er lagt til að réttur þessi verði takmarkaður með tvennum hætti; annars vegar að réttur þessi geti verið til staðar í allt að tvö ár á bótatímabili og hins vegar að réttur til hlutabóta falli niður fari tekjur af hlutastarfi yfir ákveðin viðmiðunarmörk. Þá er einnig gert ráð fyrir í frumvarpinu að þeir sem stunda hlutastörf geti geymt áunninn bótarétt í allt að 24 mánuði hafi starfshlutfall þeirra verið hærra áður en þeir réðu sig í viðkomandi starf. Er þetta ákvæði til rýmkunar á réttarstöðu fólks sem gegnir hluta
6. Að lokum er skýrt kveðið á um hvaða greiðslur úr Tryggingastofnun eða lífeyrisjóðum komi til frádráttar atvinnuleysisbótum. Vísast að öðru leyti til athugasemda við einstakar greinar frumvarpsins.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Í 16.3 gr. kjarasamnings VMSÍ og VSÍ/VMS segir að eftir fjögurra mánaða starf í sama fyrirtæki fari um réttindi og skyldur starfsmanns samkvæmt kauptryggingarákvæðum samn
Fiskvinnslufólk sem á ekki rétt til að gera kauptryggingarsamning skv. 16. kafla kjara
Um 2. gr.
Í öðru lagi er kveðið á um að að liðnum 24 mánuðum falli þessi áunni réttur niður. Það þýðir að réttur þessi helst óbreyttur í 24 mánuði en fellur síðan alfarið niður.
Í þriðja lagi er kveðið á um að ákvæði þessu verði einnig beitt í þeim tilvikum þegar einstaklingur hverfur af vinnumarkaði vegna töku fæðingarorlofs. Gildandi lög kveða á um að áunninn réttur til atvinnuleysisbóta geymist meðan á töku fæðingarorlofs stendur. Skv. 2. gr. laga um fæðingarorlof, nr. 57/1987, eins og þeim var breytt með lögum nr. 51/1997, eiga foreldrar, sem gegna launuðum störfum og eiga lögheimili á Íslandi, rétt á fæðingarorlofi í allt að sex mánuði vegna fæðingar, frumættleiðingar eða töku barns í varanlegt fóstur, sbr. þó ákvæði 15. og 16. gr. laga nr. 117/1993, um almannatryggingar, um lengingu fæðingarorlofs af sérstökum ástæðum. Samkvæmt þessu geymist áunninn réttur meðan fæðingarorlof varir. Ákvæði þetta hefur leitt til þess að konur hafa mætt til skráningar hjá svæðisvinnumiðlun strax að loknu þessu tímabili þó að hugur þeirra hafi í mörgum tilvikum ekki staðið til þess að fara út á vinnumarkaðinn. Tilgangurinn með skráningu hjá svæðisvinnumiðlun hefur því fyrst og fremst verið sá að koma í veg fyrir skerðingu á rétti þeirra til atvinnuleysisbóta. Gildandi lög taka ekki nægilegt tillit til þessara atvika og er því mælt með að áunninn bótaréttur geymist í allt að 24 mánuði. Það þýðir að áunninn bótaréttur geymist meðan á töku fæðingarorlofs stendur og í allt að 18 mánuði því til viðbótar.
Í fjórða lagi er lagt til að sá sem tekur að stunda hlutastarf haldi áunnum rétti til atvinnu
Í fimmta lagi er kveðið á um að réttur samkvæmt ákvæðinu eigi ekki við um þá sem fara í atvinnuleit til annars EES-ríkis og flytja með sér rétt til atvinnuleysisbóta á grundvelli reglugerðar Evrópusambandsins nr. 1408/71, um beitingu almannatryggingareglna gagnvart launþegum, sjálfstætt starfandi einstaklingum og fjölskyldum þeirra sem flytjast milli aðildar
Um 3. gr.
Lagt er til að í stað orðanna „vegna veikinda“ í 1. mgr. gildandi laga komi orðin „af völdum sjúkdóms eða slyss“ og verði þannig kveðið skýrt á um að ekki sé gerður greinarmunur eftir því hvort maður verður óvinnufær vegna vinnuslyss eða annarra atvika. Þá hefur ákvæðið að geyma það nýmæli að áunninn réttur til atvinnuleysisbóta geymist þann tíma sem viðkomandi einstaklingur sætir frelsissviptingu samkvæmt dómi en gildandi lög kveða á um að réttur þessi verði aðeins geymdur að hámarki í 24 mánuði. Felst í þessu ákvæði réttarbót fyrir fanga.
Um 4. gr.
Í 2. mgr. felst að tekjur af hlutastarfi og atvinnuleysisbótum geta að hámarki orðið samtala fullra atvinnuleysisbóta samkvæmt bótarétti viðkomandi að viðbættu frítekjumarki, 78.974 kr. Fari tekjur viðkomandi af hlutastarfi að viðbættum fullum og óskertum bótarétti hans fram úr þessum mörkum eru bætur hans skertar sem því nemur, sbr. 4. mgr. 7. gr. Er að öðru leyti vísað til athugasemda með 5. gr. frumvarpsins og þeirra dæma sem sýnd eru í töflu. Á það er bent að leiði 2. mgr. til skerðingar eða niðurfellingar á rétti til greiðslu atvinnuleysisbóta geymir viðkomandi einstaklingur engu að síður áunninn rétt sinn, sbr. 3. gr. laganna.
Í 4. mgr. ákvæðisins er kveðið á um að heimilt sé að greiða hlutabætur á móti hlutastarfi í allt að tuttugu og fjóra mánuði á hverju bótatímabili sem er fimm ár, sbr. 9. gr. gildandi laga. Samkvæmt því ákvæði getur nýtt bótatímabil hafist að liðnum tólf mánuðum frá því að bótatímabili lauk, enda eigi maður að baki samtals a.m.k. sex mánaða launaða vinnu eftir að því lauk. Ákvæði frumvarpsins um hlutabætur er í samræmi við ákvæði þetta en setur þann fyrirvara á áframhaldandi rétt til hlutabóta að viðkomandi hafi unnið í samtals 12 mánuði í vinnu sem gefur rétt til hærra bótahlutfalls en heildarhlutfall þess sem hann átti áður.
Ákvæði 5. mgr. felur í sér að sá sem hefur þegið hlutabætur á móti hlutastarfi geti valið þann kost að segja upp hlutastarfi sínu og njóta atvinnuleysisbóta í samræmi við áunninn rétt sinn. Í því tilviki þarf hann ekki að sæta því að felldur sé niður bótaréttur í 40 bótadaga, sbr. 4. tölul. 5. gr. gildandi laga en því ákvæði er beitt þegar umsækjandi um atvinnuleysisbætur hefur sagt starfi sínu lausu án gildra ástæðna.
Um 5. gr.
Ákvæði b-liðar greinarinnar er hliðstætt 4. mgr. 7. gr. gildandi laga. Þó felur það í sér það nýmæli að skerðing atvinnuleysisbóta vegna elli- eða örorkulífeyris, svo og örorkustyrks frá Tryggingastofnun ríkisins, skuli því aðeins eiga sér stað að þessar tekjur séu umfram frítekju
Þá er með því að tilgreina sérstaklega í ákvæðinu þær tegundir greiðslna sem koma til skerðingar atvinnuleysisbótum komið í veg fyrir að greiðsla makalífeyris eða aðrar greiðslur sem umsækjandi um atvinnuleysisbætur nýtur frá framangreindum aðilum geti komið til frá
Um heimild Tryggingastofnunar ríkisins til að kveða á um skerðingu vegna tekna bótaþega er vísað til 66. gr., sbr. 17. og 18. gr. laga nr. 117/1993, um almannatryggingar, sbr. og reglugerð nr. 485/1995, um tekjutryggingu. Samkvæmt reglum þessum eru ólíkar reglur viðhafðar hjá Tryggingastofnun eftir því hvort um almennar tekjur er að ræða eða lífeyris
Frá 1. janúar 1998 eru hámarksbætur atvinnuleysistrygginga á dag 2.752 kr. Hámarks
Í 2. málsl. 4. mgr. 7. gr. laganna er kveðið á um skerðingu vegna tekna af hlutastarfi. Eins og fram kemur í 1. mgr. 6. gr. a samkvæmt frumvarpinu er heimilt að ákvarða manni sem gegnir hlutastarfi rétt til atvinnuleysisbóta. Er sá réttur reiknaður sem mismunur bótahlutfalls og þess starfshlutfalls sem hann er í. Hafi umsækjandi verið í 100% vinnu en starfshlutfall hans síðan lækkað í 50% á hann rétt á 50% atvinnuleysisbótum á móti hlutastarfinu. Þegar fyrir liggur hvert bótahlutfall umsækjanda er eftir að starfshlutfall hefur verið dregið frá er skoðað hvaða tekjur viðkomandi hefur í hlutastarfinu. Að fengnum upplýsingum um tekjur fæst niðurstaða skv. 2. mgr. 6. gr. a, sbr. 4. mgr. 7. gr., um það hvort hann skuli sæta skerðingu og þá hve mikil skerðingin skuli vera á mánaðargrundvelli.
Í eftirfarandi töflu er því lýst nánar hvernig tekjur í hlutastarfi geta leitt til skerðingar á atvinnuleysisbótum. Nánar tiltekið er útreikningur miðaður við að fullar atvinnuleysisbætur séu 59.635 kr. Við tekjutengingu dragast tekjur fyrir hlutastarfið frá samtölu fullra atvinnu
Dæmi A | Dæmi B | Dæmi C | Dæmi D | |
Atvinnuleysisbætur 100% | 59.635 | 59.635 | 59.635 | 59.635 |
Frítekjumark | 19.339 | 19.339 | 19.339 | 19.339 |
78.974 | 78.974 | 78.974 | 78.974 | |
Tekjur fyrir 50% starf | -35.000 | - 50.000 | - 60.000 | - 70.000 |
Mismunur | 43.974 | 28.974 | 18.974 | 8.974 |
Greiddar bætur 50% | 29.817 | 28.974 | 18.974 | 8.974 |
Tekjur fyrir 50% starf | 35.000 | 50.000 | 60.000 | 70.000 |
Atvinnuleysisbætur 50% | 29.817 | 29.817 | 29.817 | 29.817 |
64.817 | 79.817 | 89.817 | 99.817 | |
100% bætur + frítekjumark | 78.974 | 78.974 | 78.974 | 78.974 |
Skerðing bóta | - | 843 | 10.843 | 20.843 |
Niðurstaða: | 35.000 | 50.000 | 60.000 | 70.000 |
29.817 | 28.974 | 18.974 | 8.974 | |
64.817 | 78.974 | 78.974 | 78.974 |
Um 6. gr.
Í gildandi lögum er ekki kveðið á um stöðu úthlutunarnefnda atvinnuleysisbóta gagnvart stjórn Atvinnuleysistryggingasjóðs og er nauðsynlegt að bæta úr því. Samkvæmt ákvæðinu verður skýrt að stjórn Atvinnuleysistryggingasjóðs hefur vald til að samræma störf og vinnu
Í b-lið greinarinnar er gert ráð fyrir að úthlutunarnefnd atvinnuleysisbóta skuli hafa samráð við stjórn Atvinnuleysistryggingasjóðs að því er snertir fyrirkomulag á afgreiðslu bóta. Er hér m.a. haft í huga að Atvinnuleysistryggingasjóður verður, vegna eftirlits og samprófunar á gögnum er varða ákvarðanir úthlutunarnefnda um útgreiðslu atvinnuleysisbóta, að geta skipulagt störf sín þannig að afgreiðsla þessara mála um land allt gangi fljótt og vel fyrir sig. Þá er einnig horft til þess að stjórn Atvinnuleysistryggingasjóðs ber ábyrgð á kostnaði sem hlýst af störfum úthlutunarnefnda og því eðlilegt að fullt samráð sé á milli þessara aðila.
Um 7. gr.
Fylgiskjal.
Fjármálaráðuneyti,
fjárlagaskrifstof a:
Umsögn um frumvarp til laga um breytingu á lögum
um atvinnuleysistryggingar, nr. 12/1997.
Þau atriði sem hafa áhrif á kostnað við atvinnuleysistryggingar eru eftirfarandi:
Í 1. gr. frumvarpsins er lagt til að starfsfólk í fiskvinnslu sem ekki á rétt til að gera kaup
Í 2. gr. frumvarpsins er lagt til að menn hafi rétt til geymslu áunnins bótaréttar í allt að 24 mánuði eftir að viðkomandi verður atvinnulaus. Í gildandi lögum byrjar bótaréttur að skerðast á fyrsta degi. Þessi breyting mun draga úr hvata til þess að skrá sig strax atvinnulausa. Sé tekið mið af því að 30 einstaklingar fresti því í eitt ár að skrá sig atvinnulausa mundi það spara um 22 m.kr. Í 2. gr. frumvarpsins er einnig lagt til að sá sem hverfur af vinnumarkaði vegna töku fæðingarorlofs öðlist rétt til að geyma áunninn bótarétt í allt að 24 mánuði. Meginreglan nú er sú að rétturinn geymist í sex mánuði, eða á meðan á töku fæðingarorlofs stendur. Sömu almenn rök eiga við um þetta atriði og hið fyrra. Sé tekið mið af því að 15 einstaklingar fresti því að skrá sig atvinnulausa mundi það spara um 11 m.kr. á ári. Samtals mundu þannig sparast 33 m.kr.
Í 3. gr. er lagt til að réttur fanga gagnvart atvinnuleysisbótakerfinu verði rýmkaður en í núgildandi lögum á fangi rétt á að geyma áunninn bótarétt í 24 mánuði að hámarki. Lagt er til að fangar geti geymt rétt sinn til atvinnuleysisbóta svo lengi sem afplánun varir. Sé gert ráð fyrir því að allt að 15 einstaklingar muni að jafnaði geta nýtt sér þessa breytingu mun það þýða 11 m.kr. aukinn kostnað fyrir Atvinnuleysistryggingasjóð.
Í 4. gr. frumvarpsins er að finna ákvæði um rétt manna sem gegna hlutastarfi til að fá at
Loks er í 5. gr. frumvarpsins kveðið skýrar á um hvernig greiðslur frá Tryggingastofnun eða lífeyrissjóðum komi til frádráttar atvinnuleysisbótum og þannig dregið úr skerðingum. Á árinu 1997 námu skerðingar vegna þessara bóta um 34 m.kr. Viðmiðunin breytist þannig frá núgildandi lögum að sett er inn ákvæði um frítekjumark þannig að meginhluti þessa frádráttar mun falla niður eða um 29 m.kr. Eftir stendur þá um 5 m.kr. skerðing. Útgjöld At
Mat á heildaráhrifum frumvarpsins á kostnað ríkissjóðs er ekki einhlítt og fer eftir því hversu margir nýta sér hin nýju ákvæði. Þó má ætla að kostnaður ríkissjóðs breytist óverulega, verði frumvarpið að lögum, jafnvel lækki lítils háttar.