Ferill 359. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.
122. löggjafarþing 1997–98.
Þskj. 1265 – 359. mál.
Nefndarálit
um frv. til l. um eignarhald og nýtingu á auðlindum í jörðu.
Frá meiri hluta iðnaðarnefndar.
Nefndin hefur fjallað um málið og fengið á sinn fund Pál Gunnar Pálsson og Jón Ingi
Umsagnir um málið bárust nefndinni frá Náttúruvernd ríkisins, Alþýðusambandi Íslands, Samtökum sunnlenskra sveitarfélaga, Samtökum iðnaðarins, Náttúrufræðistofnun Íslands, Vegagerðinni, Skipulagsstofnun, Orkustofnun, Hitaveitu Suðurnesja, Landssambandi veiði
Með frumvarpi þessu er lagt til að skipað verði í einn lagabálk reglum um allar auðlindir í jörðu hvort sem um er að ræða í föstu, fljótandi eða loftkenndu formi. Meginmarkmið þess er að stuðla að skynsamlegri nýtingu auðlinda í jörðu frá þjóðhagslegu sjónarmiði.
Í frumvarpinu er fylgt þeirri skipan sem viðurkennd hefur verið í löggjöf og réttarfram
Í frumvarpinu er jafnframt lagt til að sveitarfélög hafi forgang til nýtingarleyfa vegna grunnvatns og jarðhita innan marka sveitarfélags vegna þarfa þess og því tryggður réttur til umsagnar áður en nýtingarleyfi eru veitt. Auk þess geti iðnaðarráðherra heimilað sveitarfélagi að taka eignarnámi auðlindir ef brýna nauðsyn ber til vegna almannahagsmuna í sveitarfélag
Þá er gert ráð fyrir að iðnaðarráðherra hafi heimild til að taka auðlindir eignarnámi ásamt öðrum réttindum sem nauðsynleg eru til að nýtingarleyfi komi að notum. Ef auðlind í eigu landeiganda er nýtt af öðrum fær hann fullt endurgjald fyrir. Sé auðlind tekin eignarnámi hefur landeigandi val um það hvort endurgjald fyrir hana verður metið sem bætur sem greiðist í einu lagi eða árleg greiðsla meðan vinnsla auðlindar stendur yfir.
Í frumvarpinu er jafnframt að finna ákvæði um skilyrði fyrir veitingu leyfa, vernd og eftirlit með vinnslusvæðum, meðferð upplýsinga og fleira.
Meiri hluti nefndarinnar leggur áherslu á að með frumvarpi þessu er ekki á nokkurn hátt verið að hrófla við eða víkja úr vegi löggjöf og reglum á sviði umhverfis-, náttúruverndar- og skipulagsmála, hvorki að því er varðar rannsóknir eða nýtingu auðlinda, sbr. breytingartillögu við 16. gr. frumvarpsins. Frumvarpinu er þannig ekki ætlað að taka með heildstæðum hætti á umhverfismálum, náttúruvernd eða skipulagsmálum sem tengjast rannsóknum eða nýtingu þessara auðlinda. Um þau atriði gilda ýmis lög á sviði umhverfis- og skipulagsmála og eiga þau einnig við um rannsóknir og nýtingu samkvæmt þessu frumvarpi. Það er jafnframt álit meiri hlutans að frumvarpið raski ekki með neinu móti heildarstefnumörkun hvað varðar alþjóðaskuldbindingar um umhverfismál og áætlun ríkisstjórnarinnar um sjálfbæra þróun.
Þá hefur komið fram gagnrýni á að frumvarpið setji ekki ákvæði um vernd og nýtingu á sandi, vikri, grjóti o.fl. Meiri hlutinn telur að setja þurfi reglur um vernd og nýtingu þessara jarðefna en telur hins vegar ekki rétt að það verði gert með því að kveða á um að nýtingarleyfi þurfi að koma til. Réttara væri að endurskoða ákvæði laga um umhverfismat og setja lög um frágang og eftirlit með vinnslusvæðum.
Nefndin ræddi sérstaklega hvort málsmeðferðarreglur við veitingu leyfa séu nægilega skýr
Meiri hlutinn leggur til að frumvarpið verði samþykkt með breytingum sem gerð er tillaga um á sérstöku þingskjali. Helstu efnisatriði breytinga eru eftirfarandi:
1. Lögð er til breyting á skilgreiningu grunnvatns í því skyni að gera hana skýrari. Samkvæmt skilgreiningunni telst á sem rennur neðan jarðar til grunnvatns í þessum skilningi.
2. Lögð er til breyting á 2. mgr. 7. gr. sem fjallar um nýtingu auðlinda. Eins og málsgreinin er orðuð mætti ætla að landeigandi sem látið hefur rannsaka auðlind án rannsóknarleyfis geti krafið nýtingarleyfishafa um allan sannanlegan kostnað vegna rannsóknarinnar, einnig þann sem ekki getur nýst nýtingarleyfishafanum. Því er lagt til að landeigandi geti einungis krafið nýtingarleyfishafa um sannanlegan kostnað vegna nýtanlegra rannsókna, gegn afhendingu á niðurstöðum þeirra.
3. Lögð er til breyting á 10. gr. sem fjallar um jarðhita. Fram hafa komið upplýsingar um það að 5 MW séu nokkuð há mörk á nýtingu án leyfis. Samkvæmt upplýsingum frá Orkustofnun notar stærsta gróðrarstöð landsins, sem er 6.000 fermetrar, jarðhita sem jafngildir 2,8 MW. Þá hefur jafnframt komið fram að orka úr einni borholu á háhitasvæði sé óvíða meiri en 5 MW. Með hliðsjón af þessu er lagt til að mörkin verði færð niður í 3,5 MW.
4. Lögð er til breyting á 14. gr. sem fjallar um grunnvatn. Samkvæmt upplýsingum frá Orkustofnun eru 100 ltr./sek. sem mörk nýtingar án leyfis nokkuð há. Með hliðsjón af þessu er lagt til að mörkin verði færð niður í 70 ltr./sek.
5. Lögð er til breyting á 18. gr. sem fjallar um innihald rannsóknar- og nýtingarleyfa. Lagt er til að tilgreina skuli einnig form gagnaskila svo að auðvelt og hagkvæmt verði að miðla upplýsingum og gögnum.
6. Lagt er til að við bætist ný grein sem verði 34. gr. og fjalli um nýtingu hitakærra örvera. Brýna nauðsyn ber til að setja á næstu árum heildarlöggjöf um hagnýtingu lífrænna verðmæta. Mótun slíkrar löggjafar tekur þó nokkurn tíma. Því er hér lagt til að bætt verði inn í frumvarpið ákvæði um rannsóknir og nýtingu örvera á jarðhitasvæðum, en sú að
7. Lögð er til viðbót við 35. gr. sem verður 36. gr. Eins og fram er komið er nauðsynlegt að vinna heildstæða löggjöf um vernd og nýtingu lífrænna verðmæta í náttúru landsins. Með ákvæði um að endurskoða skuli nýja 34. gr. frumvarpsins fyrir árið 2001 er verið að leggja áherslu á það.
8. Lögð er til breyting á fyrirsögn frumvarpsins. Ný tillaga að nafngift er talin lýsa betur tilgangi frumvarpsins og efnisinnihaldi þess þar sem það hefur að geyma ákvæði um rann
Alþingi, 27. apríl 1998.
Stefán Guðmundsson,
form., frsm.
Guðjón Guðmundsson.
Árni R. Árnason.
Sigríður A. Þórðardóttir.
Hjálmar Árnason.
Pétur H. Blöndal.