Ferill 414. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.
123. löggjafarþing 1998–99.
Þskj. 687 — 414. mál.
Frumvarp til laga
um alþjóðleg viðskiptafélög.
(Lagt fyrir Alþingi á 123. löggjafarþingi 1998–99.)
I. KAFLI
Almenn ákvæði. Skilgreiningar.
1. gr.
Með alþjóðlegu viðskiptafélagi er í lögum þessum átt við félag sem stofnað er og skráð hér á landi, hefur starfsleyfi skv. II. kafla þessara laga og stundar viðskipti sem kveðið er á um í III. kafla.
Alþjóðlegum viðskiptafélögum er einungis heimilt að stunda starfsemi sem kveðið er á um í III. kafla.
Alþjóðlegum viðskiptafélögum er skylt og einum heimilt að hafa í heiti sínu orðin alþjóðlegt viðskiptafélag eða skammstöfunina a.v., a/v eða av.
2. gr.
Atvinnufyrirtæki erlendis er félag sem skráð er erlendis og er að öllu leyti með atvinnustarfsemi sína erlendis.
Erlendur aðili er einstaklingur, búsettur erlendis, án tillits til ríkisfangs, félag, stofnun, sjóður eða annar lögaðili sem á heimili erlendis. Einstaklingur telst búsettur erlendis ef hann á lögheimili erlendis samkvæmt skilgreiningu lögheimilislaga. Lögaðili telst eiga heima erlendis ef hann er skráður til heimilis erlendis eða telur heimili sitt erlendis samkvæmt samþykktum sínum.
Innlendur aðili er einstaklingur, búsettur hér á landi, án tillits til ríkisfangs, félag, stofnun, sjóður eða annar lögaðili sem á heimili hér á landi. Einstaklingur telst búsettur hér á landi ef hann á lögheimili sitt hér á landi samkvæmt skilgreiningu lögheimilislaga. Lögaðili telst eiga heimili sitt hér á landi ef hann er skráður hér á landi eða ef hann telur heimili sitt hér á landi samkvæmt samþykktum sínum.
Íslensk lögsaga er efnahagslögsaga Íslands eins og hún er skilgreind í lögum á hverjum tíma.
II. KAFLI
Stofnun og starfsleyfi.
3. gr.
4. gr.
Viðskiptaráðherra lætur nefndinni í té starfsaðstöðu og greiðir kostnað af starfi hennar. Ráðherra ákveður þóknun nefndarmanna.
5. gr.
Stofnendur, hluthafar, stjórnarmenn og aðrir stjórnendur félags sem sækir um starfsleyfi alþjóðlegs viðskiptafélags skulu vera lögráða og fjár síns ráðandi og mega ekki á síðustu þremur árum hafa hlotið dóm fyrir refsiverðan verknað samkvæmt almennum hegningarlögum eða lögum um hlutafélög, einkahlutafélög, bókhald, ársreikninga, gjaldþrot eða opinber gjöld eða samkvæmt sambærilegum erlendum lögum eða tengjast með einhverjum hætti refsiverðri starfsemi.
Starfsleyfisnefnd kannar umsókn og þær upplýsingar og gögn sem henni fylgja eða nefndin aflar sjálf. Ákvörðun nefndarinnar um veitingu starfsleyfis skal tekin svo fljótt sem unnt er eftir að fullbúin umsókn ásamt þeim upplýsingum og gögnum sem umsókn eiga að fylgja berast nefndinni.
Nefndin skal synja um starfsleyfi ef skilyrði laga þessara eru ekki uppfyllt eða ef hún telur að starfs- eða viðskiptaferill stofnenda, hluthafa, stjórnarmanna eða annarra stjórnenda viðkomandi félags sé með þeim hætti að hæfi þeirra til að starfrækja alþjóðlegt viðskiptafélag með heilbrigðan og traustan rekstur verði dregið í efa. Ákvörðun nefndarinnar um að synja umsækjanda um starfsleyfi sætir ekki stjórnsýslukæru.
Birta skal tilkynningar um starfsleyfi alþjóðlegra viðskiptafélaga í Lögbirtingablaði. Viðskiptaráðuneytið lætur halda sérstaka skrá yfir alþjóðleg viðskiptafélög.
Greiða skal gjald í ríkissjóð til að mæta kostnaði við undirbúning og útgáfu starfsleyfis. Um gjaldið fer samkvæmt ákvæðum laga um aukatekjur ríkissjóðs.
6. gr.
III. KAFLI
Starfsemi.
7. gr.
8. gr.
9. gr.
Heimilt er alþjóðlegu viðskiptafélagi að eiga, fjárfesta í og njóta arðs af eignarréttindum sem skráð eru opinberri skráningu utan Íslands, svo sem vörumerkjum, einkaleyfum og hönnunarréttindum. Einnig er alþjóðlegu viðskiptafélagi heimilt að eiga, fjárfesta í og njóta arðs af útgáfuréttindum erlendis.
10. gr.
Alþjóðlegu viðskiptafélagi er heimilt að kaupa rekstrarvörur og þjónustu hér á landi til eigin nota. Því skal einnig heimilt að eiga viðskipti við önnur alþjóðleg viðskiptafélög bæði hér á landi og erlendis. Þá skal alþjóðlegu viðskiptafélagi heimilt að eiga peningalegar eignir hér á landi til nota í daglegum rekstri og taka lán hér á landi jafnt sem erlendis í eðlilegu samræmi við starfsemi sína.
11. gr.
Alþjóðlegu viðskiptafélagi er heimilt að öðlast hér á landi eignarrétt og afnotarétt yfir fasteign eða öðrum rekstrarfjármunum til beinnar notkunar í atvinnustarfsemi sinni. Óheimilt skal alþjóðlegu viðskiptafélagi að leigja slíkar eignir út eða hafa af þeim aðrar tekjur frá þriðja aðila. Þó skal alþjóðlegu viðskiptafélagi heimilt að leigja öðrum alþjóðlegum viðskiptafélögum afnot af framangreindum eignum sínum, enda séu slíkar leigutekjur einungis óverulegur hluti rekstrartekna viðkomandi félags. Þá skal alþjóðlegu viðskiptafélagi heimilt að endurnýja og selja slíkar eignir með eðlilegu millibili.
IV. KAFLI
Rekstur.
12. gr.
Öll viðskipti alþjóðlegra viðskiptafélaga við aðila þeim tengda skulu gerð á grundvelli almennra kjara og venju í viðskiptum óskyldra aðila.
V. KAFLI
Reikningsskil og endurskoðun.
13. gr.
14. gr.
Hafi endurskoðandi alþjóðlegs viðskiptafélags ástæðu til að ætla að lög og reglugerðir eða reglur sem gilda um félagið eða starfsleyfi félagsins hafi verið brotin skal endurskoðandi tafarlaust gera stjórn félagsins og starfsleyfisnefnd viðvart. Ákvæði þessarar málsgreinar brjóta ekki í bága við þagnarskyldu endurskoðenda samkvæmt ákvæðum annarra laga.
VI. KAFLI
Eftirlit.
15. gr.
Til að mæta kostnaði við eftirlit skv. 1. mgr. skal alþjóðlegt viðskiptafélag árlega greiða gjald í ríkissjóð. Um gjaldið fer samkvæmt ákvæðum laga um aukatekjur ríkissjóðs.
16. gr.
VII. KAFLI
Afturköllun starfsleyfa.
17. gr.
1. hafi hlutaðeigandi félag fengið starfsleyfið á grundvelli rangra upplýsinga eða á annan óeðlilegan hátt,
2. komi að öðru leyti í ljós að fyrir hendi voru við veitingu starfsleyfis atvik eða atriði sem hefðu orðið þess valdandi að starfsleyfi hefði ekki verið veitt hefði verið um þau kunnugt,
3. nýti hlutaðeigandi félag ekki starfsleyfið innan tólf mánaða frá því að það var veitt,
4. uppfylli hlutaðeigandi félag ekki lengur skilyrði til að öðlast starfsleyfi eða brjóti alvarlega eða ítrekað gegn lögum þessum, reglugerðum eða reglum settum samkvæmt þeim eða gegn starfsleyfi eða
5. séu aðstæður með þeim hætti að starfsleyfisnefnd telji hluthafa, stjórnarmenn eða aðra stjórnendur ekki hæfa með tilliti til heilbrigðs og trausts reksturs viðkomandi félags.
Áður en til afturköllunar kemur skv. 1. mgr. skal hlutaðeigandi félagi veittur hæfilegur frestur til úrbóta sé þess kostur.
18. gr.
Komi til afturköllunar á starfsleyfi alþjóðlegs viðskiptafélags skal hlutaðeigandi félagi slitið. Sama gildir ef alþjóðlegt viðskiptafélag afsalar sér starfsleyfi.
VIII. KAFLI
Ýmis ákvæði.
19. gr.
20. gr.
IX. KAFLI
Viðurlög.
21. gr.
X. KAFLI
Gildistaka.
22. gr.
Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.
I.
Í verkefnisstjórninni voru eftirtaldir:
Valur Valsson bankastjóri, formaður, tilnefndur af forsætisráðuneyti.
Tryggvi Jónsson endurskoðandi, tilnefndur af fjármálaráðuneyti.
Jóhannes Geir Sigurgeirsson tilnefndur af utanríkisráðuneyti.
Halldór J. Kristjánsson ráðuneytisstjóri, tilnefndur af viðskiptaráðuneyti.
Brynjólfur Bjarnason forstjóri, tilnefndur af sjávarútvegsráðuneyti.
Vilhjálmur Egilsson framkvæmdastjóri, tilnefndur af Verslunarráði.
Verslunarráð lagði verkefninu til umsjónarmann, aðstöðu og ýmsa aðstoð og hafði Davíð Sch. Thorsteinsson umsjón með verkefninu af hálfu ráðsins. Fjölmargir aðrir komu að málinu með ráðgjöf og ábendingar.
Verkefni þetta á sér alllangan aðdraganda og var síðasta alvarlega athugunin í málinu gerð árið 1992 og þá á möguleikum Íslendinga til að hasla sér völl á sviði alþjóðlegrar fjármálastarfsemi. Þá var niðurstaðan sú að Íslendingar ættu litla sem enga möguleika á því að komast inn í slíka starfsemi, m.a. vegna mikillar samkeppni og ýmissa annarra annmarka.
Snemma árs 1996 hóf Verslunarráð Íslands forathugun á möguleikum Íslands sem vettvangs fyrir alþjóðlega fjármálastarfsemi og naut til þess tilstyrks Iðnþróunarsjóðs, Fjárfestingarskrifstofu viðskiptaráðuneytis og Útflutningsráðs og Seðlabankans. Niðurstaða þeirrar forathugunar var að Íslendingar þyrftu að nálgast þessi mál á annan hátt ef árangur ætti að nást. Flestar alþjóðlegar fjármálamiðstöðvar byggja tilveru sína annaðhvort á grundvelli mikillar þekkingar og mannauðs sem byggður hefur verið upp á viðkomandi sviði eða að á því að skattlagning á starfsemina er nánast engin og jafnvel sérstakar reglur um skatta aðfluttra einstaklinga sem vinna við þessa starfsemi.
Möguleikar Íslendinga væru því helstir að einbeita sér að því að byggja upp slíka alþjóðlega viðskiptastarfsemi á sviðum þar sem þeir hefðu eitthvað það fram að færa sem skapaði þeim sérstöðu. Sérstaða og möguleikar Íslendinga í alþjóðlegum viðskiptum með sjávarfang er augljós og það svið hefur enn fremur þann meginkost að engin önnur þjóð hefur reynt að marka sér sérstöðu á því sviði.
Verslunarráðið kynnti forsætisráðherra og hlutaðeigandi ráðherrum framangreindar niðurstöður og í framhaldi af því var ráðist í það verkefni að kanna til hlítar möguleika Íslands á sviði alþjóðlegrar viðskiptastarfsemi með áherslu á viðskipti með sjávarfang.
II.
Ísland hefur haft sérstöðu að því leyti að skattkerfið hefur ekki verið nýtt til þess að laða að erlenda atvinnustarfsemi og hafa skattabreytingar á Íslandi á undanförnum árum fyrst og fremst miðað að því að skapa atvinnulífinu almennt samkeppnishæf starfsskilyrði. Hefur árangurinn af þeim breytingum verið mikill og stuðlað verulega að efnahagsbatanum sem orðið hefur í landinu.
Enda þótt skattalöggjöf hafi tvímælalaust orðið meira hvetjandi fyrir íslenskt atvinnulíf á undanförnum árum breytir það ekki þeirri staðreynd að á einstökum sviðum hefur íslenska skattkerfið farið halloka í samkeppni við erlend skattkerfi, starfsemi hefur flust úr landi og byggst upp annars staðar.
Við þessu þarf að bregðast einhvern veginn en hins vegar er hæpið að reikna með því að Ísland geti í öllum atriðum fylgt því sem hagstæðast er hjá keppinautunum. Sem dæmi má nefna að íslensk fjármálastarfsemi býr ekki við þannig skattalöggjöf að hingað laðist erlend fjármálafyrirtæki. Þvert á móti hefur komið fram að íslenskt atvinnulíf leitar í síauknum mæli eftir fjármálaþjónustu erlendis, beint eða með milligöngu íslenskra fjármálafyrirtækja. Enn fremur eru íslensk fjármálafyrirtæki farin að hasla sér völl erlendis í rekstri sínum, væntanlega í því skyni að geta boðið íslenskum viðskiptavinum sínum fjölbreyttari og ódýrari þjónustu en ella.
III.
Til skamms tíma þurfti ekki að hafa áhyggjur af því að arður af starfsemi markaðsfyrirtækjanna skilaði sér ekki til Íslands vegna þess að þau voru svo beint tengd við íslenska framleiðendur sjávarafurða.
Nú hefur hins vegar orðið sú þróun að eignarhald á stærstu íslensku fyrirtækjunum er að breytast og þau eru sífellt að öðlast meira sjálfstæði frá framleiðendunum. Þau eru enn fremur að byggjast meira upp sem alþjóðleg markaðsfyrirtæki á sviði viðskipta með sjávarfang. Ekki er því sjálfgefið að þessi fyrirtæki muni í framtíðinni flytja arð af starfsemi sinni til Íslands eins og hingað til eða byggja starfsemi sína að miklu leyti upp hér á landi.
Þessi fyrirtæki eru í harðri alþjóðlegri samkeppni og munu þurfa að gæta ýtrustu hagsýni við uppbyggingu sína til að vera samkeppnishæf.
Fjölmörg minni fyrirtæki á sviði viðskipta með sjávarvörur hafa náð verulegum árangri á undanförnum árum og hafa í æ ríkari mæli tekið að sér verkefni sem ekki tengjast Íslandi á nokkurn hátt. Þessi fyrirtæki eiga líka í harðri alþjóðlegri samkeppni og munu byggja upp reksturinn þar sem það er hagstæðast.
IV.
Hins vegar eru önnur atriði sem gera það að verkum að Íslendingar ættu fremur að reyna að byggja upp alþjóðleg viðskiptafélög á afmörkuðum sviðum en fjármálafrísvæði.
Hugtakið alþjóðleg fjármálamiðstöð er vel þekkt. Slíkar miðstöðvar byggjast eins og áður er rakið á mikilli þekkingu, mannauði og öðrum nauðsynlegum innviðum, svo sem efnahags- og lagalegum stöðugleika og hefðum, eða á afar lágri skattlagningu og hér eru þær fjármálamiðstöðvar sem byggjast á lágri skattlagningu nefndar fjármálafrísvæði.
Ef Íslendingar tækju þá ákvörðun að setja lög sem þarf til þess að hefja starfsemi alþjóðlegs fjármálafrísvæðis hérlendis er ljóst að uppbygging þess tæki töluverðan tíma og alls óvíst um árangur af því að þá værum við Íslendingar að fara inn á svið sem við höfum ekki sérþekkingu á.
Þess vegna er uppbygging alþjóðlegra viðskiptafélaga á afmörkuðum sviðum, ekki síst á sviði sjávarútvegs, mun rökréttara skref fyrir Ísland. Íslendingar hafa ekki eins mikla þekkingu á neinu sviði viðskipta eins og sjávarútvegi og starfsemin gæti því byggst upp í kringum íslenska þekkingu og þann mannauð sem þegar er til hér.
Lögfesting lagaheimilda til stofnunar alþjóðlegra viðskiptafélaga er bæði varnaraðgerð, eins og áður hefur komið fram, og sóknaraðgerð. Þarna er augljóst svið sem íslensk fyrirtæki geta sótt fram á erlendis jafnframt því að byggja upp starfsemi á Íslandi sem annars færi fram annars staðar.
Í kringum starfsemi slíkra félaga kunna að skapast tækifæri fyrir aðra aðila til þjónustu af ýmsum toga, svo sem sölu á vélum og tækjum, hugbúnaði, flutningum, vátryggingum og ýmiss konar fjármálaþjónustu sem alþjóðlegu viðskiptafélögin munu þurfa á að halda.
V.
Uppbygging starfsemi af þessum toga kallar á umfangsmikla markaðs- og kynningarstarfsemi sem reiknað er með að skili mestum árangri á sviði verslunar með sjávarafurðir. Til þess að svo geti orðið þarf að skapa lagalegan grundvöll fyrir alþjóðleg viðskiptafélög sem mega stunda slík viðskipti og greiða 5% tekjuskatt af tekjum sínum. Enn fremur er gert ráð fyrir að þau verði undanþegin stimpilgjöldum og eignarskatti.
VI.
Ljóst er að umfang kynningar á þessum möguleikum skiptir miklu máli, sérstaklega þar sem miðað er við að erlendir aðilar geti stofnað fyrirtæki á Íslandi í því skyni að stunda viðskipti í alþjóðlegum viðskiptafélögum.
Í fyrstu má ætla að markhópurinn verði íslensk fyrirtæki sem ýmist hafa stofnað fyrirtæki erlendis fyrir alþjóðleg viðskipti sín eða eru að hugleiða að gera það. Verkefnisstjórnin taldi að ekki væri óvarlegt að ætla að innan þriggja ára yrðu komin á laggirnar milli 50 og 200 slík fyrirtæki eftir því hversu fljótir þessir aðilar væru að taka við sér.
Tekjuskattur af þessari starfsemi einni yrði ekki mikill en reikna má með að veltan af henni kunni að vera á bilinu 25–100 milljarðar kr. á ári og hagnaður af starfseminni, sem kæmi til skattlagningar væri góður ef hann næði 1–2% af veltu og skattgreiðslur því á bilinu 12–100 millj. kr.
Taldi verkefnisstjórnin að innlendur kostnaður alþjóðlegra viðskiptafélaga sem skapaði aftur tekjur hjá starfsfólki og þjónustuaðilum og skattgreiðslur af þeim tekjum yrðu hins vegar miklu hærri upphæðir.
Með því að miða við að innlendur kostnaður og virðisauki geti orðið á bilinu 4–6% af veltu yrðu óbeinar skatttekjur á bilinu 150–1500 millj. kr., miðað við að ársvelta alþjóðlegra viðskiptafélaga væri á bilinu 25–100 milljarðar kr.
Raunverulegur árangur af markaðsstarfi til kynningar á alþjóðlegum viðskiptafélögum hér á landi kemur þó ekki í ljós fyrr en eftir 5–10 ár sem er sá lágmarkstími sem þarf til þess að sannfæra þá sem hugsanlega hafa áhuga á að koma hingað og setja upp alþjóðleg viðskiptafélög um að þau búi við lagalegan stöðugleika hér á landi og geti náð viðunandi árangri í rekstri. Markviss kynning á möguleikum alþjóðlegra viðskiptafélaga á Íslandi er lykilatriði til þess að besti árangur náist og hún þarf að fara fram bæði innan lands og erlendis.
Mat á kostnaði við kynningarstarfsemina, með hliðsjón af starfsemi Útflutningsráðs, Fjárfestingarskrifstofu viðskiptaráðuneytis og Útflutningsráðs og Markaðsskrifstofu iðnaðarráðuneytis og Landsvirkjunar, bendir til þess að óvarlegt væri að gera ráð fyrir minna en 20–30 millj. kr. í árlegan kynningarkostnað af hálfu ríkisins til að byrja með.
VII.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um I. kafla.
Um 1. gr.
Í 2. mgr. er að finna skilgreiningu á alþjóðlegu viðskiptafélagi. Um þarf að vera að ræða íslenskt félag, þ.e. félag sem innlendir eða erlendir aðilar stofna og skrásetja hér á landi, sem stundar viðskipti sem kveðið er á um í III. kafla en þar er nánar lýst þeirri starfsemi sem alþjóðlegum viðskiptafélögum er heimilt að stunda. Er önnur starfsemi en þar er kveðið á um þeim óheimil. Félag sem stundar eða hefur rétt á að stunda aðra starfsemi uppfyllir því ekki skilyrði þess að vera alþjóðlegt viðskiptafélag þótt það hyggist samhliða stunda starfsemi samkvæmt lögunum. Samkvæmt því getur félag sem fengið hefur starfsleyfi samkvæmt öðrum lögum til starfsemi sem sérstakt starfsleyfi þarf fyrir, t.d. sem viðskiptabanki, lánastofnun önnur en viðskiptabanki eða sparisjóður, vátryggingafélag, verðbréfafyrirtæki eða verðbréfasjóður, ekki jafnframt fengið starfsleyfi sem alþjóðlegt viðskiptafélag.
Í 3. mgr. er skýrt kveðið á um að alþjóðlegum viðskiptafélögum sé óheimilt að stunda aðra starfsemi en heimil er skv. III. kafla. En jafnvel þótt félag stundi einungis starfsemi sem lýst er í kaflanum verður það ekki alþjóðlegt viðskiptafélag samkvæmt þessum lögum með þeim réttaráhrifum sem því eru tengd nema það sæki um og sé veitt starfsleyfi skv. II. kafla.
Í 4. mgr. er tekið fram að alþjóðlegum viðskiptafélögum sé skylt og einum heimilt að hafa í heiti sínu orðin alþjóðlegt viðskiptafélag eða skammstöfun þeirra. Félagi sem fengið hefur starfsleyfi alþjóðlegs viðskiptafélags er því skylt að auðkenna sig á þar til greindan hátt. Eins og fram kemur í 3. gr. verður alþjóðlegt viðskiptafélag einungis stofnað sem hlutafélag eða einkahlutafélag og ber því samkvæmt lögum um þau félagsform jafnframt að auðkenna sig sem slíkt. Samkvæmt þessu gæti alþjóðlegt viðskiptafélag sem stofnað hefði verið sem einkahlutafélag og nefnt Poseidon því t.d. auðkennt sig sem Poseidon ehf., alþjóðlegt viðskiptafélag, eða Poseidon ehf. a/v.
Félagi sem ekki hefði starfsleyfi alþjóðlegs viðskiptafélags yrði á hinn bóginn óheimilt að auðkenna sig á framangreindan hátt þótt það stundaði sams konar viðskipti.
Um 2. gr.
Um II. kafla.
Um 3. gr.
Um 4. gr.
Eðlilegt þykir að matskenndar ákvarðanir af því tagi sem kveðið er á um, sem heyra samtímis undir sérsvið fleiri ráðuneyta, séu teknar af fjölskipuðu stjórnvaldi sem þessu.
Um 5. gr.
Í 2. mgr. er lýst kröfum sem gerðar eru til forsvarsmanna þeirra félaga sem sækja um starfsleyfi alþjóðlegs viðskiptafélags. Er um að ræða sömu skilyrði og lög um hlutafélög og lög um einkahlutafélög hafa að geyma að því er stjórnarmenn og framkvæmdastjóra varðar, en hér eru þessi skilyrði jafnframt látin ná til stofnenda og hluthafa. Þar sem þess er að vænta að oft muni erlendir aðilar eiga í hlut er tekið fram að umræddir forsvarsmenn megi ekki á síðustu þremur árum hafa fengið dóm samkvæmt sambærilegum erlendum lögum og þeim íslensku lögum sem vísað er til. Því til viðbótar er tekið fram að umræddir aðilar megi heldur ekki tengjast refsiverðri starfsemi. Er það þá ekki sett sem skilyrði að viðkomandi hafi hlotið dóm fyrir slíkt athæfi, heldur eftirlátið starfsleyfisnefnd að meta hvort aðstæður séu slíkar að ekki sé álitið rétt að veita því félagi sem í hlut á starfsleyfi samkvæmt lögunum. Rökstuddur grunur gæti t.d. leikið á að umræddir aðilar tengdust með einhverju móti ólöglegri vopnasölu, eiturlyfjasölu eða peningaþvætti.
Í 3. mgr. er kveðið á um málsmeðferð starfsleyfisnefndar. Sérstaklega er kveðið á um að ákvörðun um veitingu starfsleyfis skuli tekin svo fljótt sem unnt er eftir að fullbúin umsókn berst nefndinni ásamt þeim upplýsingum og gögnum sem eiga að fylgja henni. Augljósir og réttmætir hagsmunir umsækjanda eru að afgreiðsla umsóknar dragist ekki á langinn. Hins vegar kann að þurfa mislangan tíma til að fara yfir einstakar umsóknir og upplýsingar sem þeim fylgja eða er aflað, þ.m.t. um erlenda aðstandendur félags sem starfsleyfis er óskað fyrir. Þykir því ekki fært að kveða á um hámarksfrest til afgreiðslu.
Í 4. mgr. er kveðið á um synjun starfsleyfis. Nefndin skal synja um starfsleyfi ef skilyrði laganna eru ekki uppfyllt eða ef hún telur feril aðstandenda félagsins með þeim hætti að hæfi þeirra til að stunda starfsemi samkvæmt lögunum verði dregið í efa. Ákvörðun um að synja félagi um starfsleyfi alþjóðlegs viðskiptafélags gæti byggst á því að forsvarsmenn væru taldir tengjast refsiverðri starfsemi á einhvern hátt eða að ferill þeirra væri þannig að hæfi þeirra til að eiga eða stjórna alþjóðlegu viðskiptafélagi með heilbrigðan og traustan rekstur væri dregið í efa. Er því beinlínis gert ráð fyrir að nefndin hafi verulegt svigrúm til að synja um starfsleyfi samkvæmt lögunum. Engan veginn er víst að til grundvallar mati nefndarinnar liggi í öllum tilvikum ótvíræðar dómsúrlausnir eða endanlegar, formlegar sannanir um aðild viðkomandi að refsiverðri starfsemi, heldur er gert ráð fyrir að nefndin geti byggt mat sitt á upplýsingum og ábendingum sem henni berast um bakgrunn og fyrri feril aðilanna sjálfra eða tengdra aðila, t.d. móðurfélaga eða systurfélaga stofnenda eða hluthafa umrædds félags. Nefndinni sem í sitja fulltrúar fimm ráðuneyta er ætlað að búa yfir þekkingu og yfirsýn til að meta mál af þessu tagi. Ákveði nefndin að synja umsækjanda um starfsleyfi sætir sú ákvörðun ekki stjórnsýslukæru. Hún verður hins vegar borin undir dómstóla eftir almennum reglum.
Í 5. mgr. er kveðið á um að tilkynningar um starfsleyfi til alþjóðlegra viðskiptafélaga skuli birta í Lögbirtingablaði. Enn fremur segir að viðskiptaráðuneytið skuli láta halda sér
staka skrá yfir alþjóðleg viðskiptafélög. Til greina kemur að hlutafélagaskrá sjái um skráninguna. Verður því unnt að sækja þangað upplýsingar um það hvaða aðilar hafi slíkt starfsleyfi á hverjum tíma.
Í 6. mgr. er kveðið á um gjald sem aðili sem veitt er starfsleyfi þarf að greiða í ríkissjóð til að mæta kostnaði við undirbúning og útgáfu starfsleyfis. Samkvæmt fylgifrumvarpi með frumvarpi þessu er gert ráð fyrir að gjald þetta verði 100.000 kr. Þótt mismikil vinna kunni að fylgja athugun og afgreiðslu einstakra umsókna er gert ráð fyrir jafnaðargjaldi.
Um 6. gr.
Um III. kafla.
Um 7. gr.
Við ákvörðun um það hvort vara teljist eiga uppruna sinn hér á landi skal fara samkvæmt upprunareglum samningsins um Evrópska efnahagssvæðið. Þannig má alþjóðlegt viðskiptafélag t.d. hafa milligöngu um útflutning sjávarfangs sem veitt hefur verið af erlendu fiskiskipi utan 12 mílna landhelgi Íslands, þó ekki ef unnið er við aflann hér á landi þannig að varan fái nýtt upprunavottorð, en það má ekki hafa milligöngu um útflutning á sjávarfangi sem veitt hefur verið af íslensku fiskiskipi á alþjóðlegu hafsvæði eins og t.d. „Smugunni“. Afli sem veiddur er af íslensku fiskiskipi telst íslenskur hvar sem hann veiðist en erlendur ef hann er veiddur af erlendu fiskiskipi utan landhelgi. Einnig má taka sem dæmi að samkvæmt greininni væri alþjóðlegu viðskiptafélagi heimilt að kaupa sjávarfang í Namibíu og selja til Argentínu en óheimilt að kaupa sjávarfang af íslensku útgerðar- eða fiskvinnslufyrirtæki og selja innan lands eða utan.
Um 8. gr.
Undir ákvæðið getur fallið flutningamiðlun milli aðila erlendis, miðlun afþreyingarþjónustu af ýmsu tagi o.fl.
Um 9. gr.
Í 2. mgr. er kveðið á um heimildir viðskiptafélags til að eiga, fjárfesta í og njóta arðs af réttindum svo sem vörumerkjum, einkaleyfum og hönnunarréttindum. Heimildin er bundin við réttindi sem skráð eru opinberri skráningu erlendis, auk þess sem kveðið er á um heimild alþjóðlegs viðskiptafélags til að eiga útgáfuréttindi erlendis, svo sem rétt til útgáfu utan Íslands á verkum íslenskra höfunda.
Ákvæði þessarar greinar miða að því að aðilar sem fjárfesta í atvinnufyrirtækjum eða eignarréttindum utan Íslands geti stofnað og starfrækt á Íslandi alþjóðlegt viðskiptafélag til að halda utan um slíkar eignir sínar. Þykir þá ekki ástæða til að þeim sé jafnframt gert skylt að stunda aðra starfsemi alþjóðlegs viðskiptafélags.
Um 10. gr.
Í 2. mgr. er kveðið á um heimild alþjóðlegs viðskiptafélags til að kaupa rekstrarvörur og þjónustu hér á landi til eigin nota. Hér er átt við ýmsa stoðþjónustu, svo sem markaðsráðgjöf, lögfræði- og bókhaldsþjónustu o.fl. Enn fremur er kveðið á um heimild alþjóðlegs viðskiptafélags til að eiga viðskipti við önnur alþjóðleg viðskiptafélög hér á landi sem erlendis. Er um að ræða frávik frá þeirri meginreglu frumvarpsins að alþjóðlegt viðskiptafélag megi ekki eiga viðskipti með vörur og milligöngu um þjónustu við aðila hér á landi. Á móti kemur að viðsemjandi félagsins, sem sjálfur verður að vera alþjóðlegt viðskiptafélag, er bundinn sömu takmörkunum.
Í 2. mgr. segir einnig að alþjóðlegu viðskiptafélagi skuli heimilt að eiga peningalegar eignir hér á landi til nota í daglegum rekstri og að fá fé að láni hér á landi jafnt sem erlendis í eðlilegu samræmi við starfsemi sína. Með peningalegum eignum er átt við það sem telst til eigna við útreikning samkvæmt 2. mgr. 53 gr. laga nr. 75/1981, um tekjuskatt og eignarskatt, sbr. 3. mgr. 53. gr. laganna. Nauðsynlegt er fyrir alþjóðleg viðskiptafélög að fjárstreymi vegna viðskipta sem þau stunda gangi sem greiðast og æskilegt að innlendur fjármagnsmarkaður geti þjónað þessum félögum. Fésýsla alþjóðlegs viðskiptafélags verður þó að vera í eðlilegu hlutfalli við grunnstarfsemi þess en má aldrei vera aðalviðfangsefni.
Um 11. gr.
Í 2. mgr. er kveðið á um heimild alþjóðlegs viðskiptafélags til að öðlast hér á landi eignarrétt og afnotarétt yfir fasteign eða öðrum rekstrarfjármunum til beinnar notkunar í atvinnustarfsemi sinni. Eignarhald fasteigna eða annarra rekstrarfjármuna má því ekki vera sjálfstætt viðfangsefni alþjóðlegs viðskiptafélags, heldur verður það að tengjast þörfum félagsins vegna rekstrar þess að öðru leyti. Lög um eignarrétt og afnotarétt fasteigna og lög um fjárfestingar erlendra aðila í atvinnurekstri geyma sams konar ákvæði að því er varðar eignarrétt og afnotarétt aðila með erlenda eignaraðild að fasteignum. Vísast til fyrrnefndu laganna um framkvæmd varðandi fasteignir. Meginreglan samkvæmt þessu ákvæði frumvarpsins er sú að umræddar eignir séu einungis nýttar í þágu eigin starfsemi alþjóðlegs viðskiptafélags, en heimild er þó veitt til takmarkaðra frávika eins og nánar er lýst í ákvæðinu.
Um IV. kafla.
Um 12. gr.
Um V. kafla.
Um 13. gr.
Um 14. gr.
Um VI. kafla.
Um 15. gr.
Í 2. mgr. er kveðið á um að alþjóðlegt viðskiptafélag skuli árlega greiða í ríkissjóð gjald til að standa undir eftirliti starfsleyfisnefndar skv. 1. mgr. og skal það lagt skal á í samræmi við ákvæði í lögum um aukatekjur ríkissjóðs.
Um 16. gr.
Um VII. kafla.
Um 17. gr.
Um 18. gr.
Í 2. mgr. er kveðið á um að slíta beri alþjóðlegu viðskiptafélagi ef starfsleyfi þess er afturkallað. Sama gildir ef alþjóðlegt viðskiptafélag ákveður að skila sjálft inn starfsleyfi. Er því ekki gert ráð fyrir að slíkt félag geti snúið sér að annarri starfsemi. Þetta ákvæði kemur þó ekki í veg fyrir að félagsslit eigi sér stað í formi sameiningar við annað félag samkvæmt reglum hlutafélagalaga eða einkahlutafélaga þar að lútandi.
Um VIII. kafla.
Um 19. gr.
Um 20.–22. gr.
Fylgiskjal.
Fjármálaráðuneyti,
fjárlagaskrifstofa:
Umsögn um frumvarp til laga um alþjóðleg viðskiptafélög.
Frumvarpið er að meginefni byggt á tillögum verkefnisstjórnar sem forsætisráðherra skipaði. Í athugasemd með frumvarpinu telur hún að ætla megi að 50–200 alþjóðleg viðskiptafélög verði skráð hér á landi innan þriggja ára. Verkefnastjórnin áætlar að miðað við að innlendur kostnaður og virðisauki geti orðið 4%–6% af veltu yrðu óbeinar skatttekjur um 150– 1.500 m.kr. á ári miðað við að ársvelta alþjóðlegra viðskiptafélaga væri 25–100 milljarðar kr. Í athugasemd er enn fremur lagt mat á kostnað af markaðsstarfi til kynningar á alþjóðlegum viðskiptafélögum og er þar gert ráð fyrir 20–30 m.kr. árlega til að byrja með.
Samtals má því reikna með að fyrsta árið verði útgjöld ríkissjóðs 20–30 m.kr. vegna kynningar og eftir það lækki kostnaðurinn og að nefndin standi undir útgjöldum sínum með starfsleyfis- og eftirlitsgjöldum.
