Ferill 634. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.
126. löggjafarþing 2000–2001.
Þskj. 1011 — 634. mál.
Frumvarp til laga
um fólksflutninga, vöruflutninga og efnisflutninga á landi.
(Lagt fyrir Alþingi á 126. löggjafarþingi 2000–2001.)
I. KAFLI
Almenn ákvæði.
1. gr.
Gildissvið.
2. gr.
Yfirstjórn.
II. KAFLI
Orðskýringar.
3. gr.
a. Almennt rekstrarleyfi: Leyfi skv. 4. gr. sem allir sem stunda fólksflutninga, vöruflutninga og/eða efnisflutninga gegn gjaldi þurfa að hafa.
b. Sérleyfi: Leyfi sem veitt er til reglubundinna fólksflutninga og er aðgangur annarra takmarkaður á sérleyfisleið.
c. Einkaleyfi: Sérleyfi sveitarfélags til reglubundinna fólksflutninga innan lögsagnarumdæmis þess.
d. Reglubundnir fólksflutningar: Fastar ferðir á ákveðinni leið samkvæmt fyrir fram birtri áætlun þar sem farþegar eru teknir upp og settir af á leiðinni. Þjónustan er öllum opin, þ.e. almenningssamgöngur.
e. Sérstakir reglubundnir fólksflutningar: Reglubundnir flutningar á ákveðnum hópi farþega og aðrir farþegar eru útilokaðir.
f. Óreglubundnir fólksflutningar: Aðrir fólksflutningar en þeir sem tilgreindir eru í d- og e-lið. Með óreglubundnum flutningum er að jafnaði átt við flutning á hópi fólks sem orðið hefur til fyrir frumkvæði viðskiptavinar eða leyfishafans sjálfs. Slíkar ferðir geta verið farnar með reglulegu millibili án þess að teljast reglubundnir flutningar.
g. Fólksflutningar í atvinnuskyni: Flutningur fólks gegn gjaldi, þar sem farþeginn er ekki tengdur rekstri fyrirtækisins sem sér um flutninginn.
h. Fólksflutningar í eigin þágu: Flutningur fólks, þar sem ekki er innheimt gjald fyrir. Sem dæmi má nefna flutning starfsfólks til og frá vinnustað eða á milli vinnustaða ef fólksflutningabifreiðin er í eigu vinnuveitanda og ökumaður er starfsmaður hans. Flutningur sjúklinga og vistmanna heilbrigðisstofnana, enda sé bifreiðin í eigu stofnunarinnar og ökumaður starfsmaður hennar.
i. Vöruflutningar og efnisflutningar í atvinnuskyni: Flutningur á vöru eða efni gegn gjaldi, þar sem rekstraraðili bifreiðar er hvorki eigandi, leigjandi, seljandi né kaupandi vörunnar/efnisins sem flutt er eða varan/efnið á annan hátt beint tengd starfsemi hans. Með efnisflutningi er átt við flutning á jarðefnum, svo sem möl eða sandi.
j. Vöruflutningar og efnisflutningar í eigin þágu: Flutningur vöru/efnis sem er í eigu skráðs eiganda eða umráðamanns ökutækis sem flutt er með eða flutningur á vörum/efni sem hann hefur á leigu eða að láni, hefur í útleigu eða til láns eða hefur í vörslum sínum í því skyni að kaupa, selja, framleiða, umbreyta eða til viðgerðar eða í öðrum sambærilegum tilgangi. Ef um fyrirtæki er að ræða telst flutningur því aðeins í eigin þágu að flutningurinn sé lítill hluti af starfsemi viðkomandi fyrirtækis og ökumaður sé starfsmaður þess.
III. KAFLI
Leyfisveitingar.
4. gr.
Almennt rekstrarleyfi.
Ekkert leyfi þarf til flutnings í eigin þágu. Samgönguráðherra getur með reglugerð sett nánari skilyrði um veitingu leyfa.
5. gr.
Skilyrði leyfis.
1. Hafa fullnægjandi fjárhagsstöðu eins og nánar er kveðið á um í reglugerð.
2. Fullnægja skilyrðum um starfshæfni eins og nánar er kveðið á um í reglugerð.
3. Hafa ekki verið dæmdir til refsivistar eða framið alvarleg eða ítrekuð brot á lögum og reglugerðum sem um starfsgreinina gilda. Hafi brot verið smávægilegt eða langt er um liðið frá því að brot var framið getur umsækjandi þó öðlast leyfi samkvæmt lögunum.
Skilyrðum skv. 1. mgr. verður leyfishafi einnig að fullnægja á leyfistímanum.
6. gr.
Sérleyfi.
Vegagerðin getur takmarkað fjölda aðila í reglubundnum fólksflutningum á einstökum leiðum með því að veita sérleyfi á þeim leiðum. Öðrum en sérleyfishafa er óheimilt að stunda reglubundna fólksflutninga á sérleyfisleið. Við veitingu sérleyfis skal gerður sérstakur þjónustusamningur þar sem þau skilyrði koma fram sem Vegagerðin setur, svo sem um ferðatíðni, ferðaleiðir, viðkomustaði, leyfilegar bifreiðar, umhverfisstuðla, gildistíma, uppsögn og greiðslu. Nánari útfærsla á þjónustusamningi skal tilgreind í reglugerð. Takist ekki slíkur samningur á milli aðila skal Vegagerðin efna til útboðs, eftir atvikum í samstarfi við aðra aðila sem stunda fólksflutninga, svo sem skólaakstur. Vegagerðin getur, séu fyrir því veigamikil rök, efnt til útboðs án undangenginnar tilraunar til þjónustusamnings fyrir 1. ágúst 2005.
Óheimilt er að framselja sérleyfi nema með samþykki Vegagerðarinnar.
Sérleyfishafa er, með samþykki Vegagerðarinnar, heimilt að nota bifreiðar sem skráðar eru fyrir færri en níu farþega við akstur á sérleyfisleið.
Vegagerðin getur sagt upp samningnum á leyfistímanum vegna skipulagsbreytinga innan ákveðinna svæða sem viðkomandi sveitarfélög standa sameiginlega að. Slíkur uppsagnarfrestur skal ekki vera skemmri en tvö ár. Segi sérleyfishafi upp samningnum eða brjóti gegn ákvæðum 14. gr. á leyfistímanum skal Vegagerðin efna til útboðs.
7. gr.
Einkaleyfi.
Öðrum en einkaleyfishafa er óheimilt nema með samþykki hans að flytja um einkaleyfissvæðið aðra farþega en þá sem teknir eru upp utan þess og þá sem teknir eru upp innan svæðisins til flutnings út fyrir það. Vegagerðinni er heimilt að binda einkaleyfi þeim skilyrðum er þurfa þykir. Vegagerðin getur sagt upp einkaleyfi vegna skipulagsbreytinga á almenningssamgöngum.
Þeir aðilar sem stunda reglubundna flutninga samkvæmt einkaleyfi skulu í einu og öllu uppfylla skilyrði þessara laga, þar á meðal að hafa almennt rekstrarleyfi skv. 4. gr. og fullnægja gæða- og tæknikröfum Vegagerðarinnar.
8. gr.
Sérstakir reglubundnir fólksflutningar.
9. gr.
Almenn ákvæði um leyfishafa.
Ef leyfishafinn er félag skal starfa hjá því forsvarsmaður sem ber ábyrgð á rekstrinum. Hann skal uppfylla skilyrði 2. og 3. tölul. 1. mgr. 5. gr.
Heimilt er að kæra ákvarðanir Vegagerðarinnar samkvæmt lögum þessum til samgönguráðuneytis.
10. gr.
Akstur sérútbúinna bifreiða.
11. gr.
Fólks-, vöru- og efnisflutningar innan
Evrópska efnahagssvæðisins.
IV. KAFLI
Rekstrarleyfi og gjöld.
12. gr.
Gæða- og tæknikröfur.
Framangreindar kröfur Vegagerðarinnar skulu staðfestar af ráðherra.
Vegagerðinni er heimilt að takmarka notkun strætisvagna utan þéttbýlis, sbr. skilgreiningu í reglugerð nr. 411/1993, um gerð og búnað ökutækja.
Vegagerðinni er heimilt að gera sérkröfur til bifreiða sem notaðar eru til flutnings skólabarna.
13. gr.
Eftirlit og leyfisgjöld.
Fyrir rekstrarleyfi skv. 4. gr. skal greiða eftirfarandi árlegt gjald:
1. Fyrir sendibíla 5.000 kr.
2. Fyrir önnur rekstrarleyfi 10.000 kr.
Fyrir sérleyfi og einkaleyfi skal greiða 20.000 kr. á ári.
Fyrir sérútbúnar bifreiðar skv. 10. gr. skal greiða 4.000 kr. á ári.
Halda skal tekjum og gjöldum vegna framangreindra leyfa aðskildum í bókhaldi.
Framangreind gjöld skulu renna til Vegagerðarinnar og standa undir eftirliti og leyfisveitingum samkvæmt lögum þessum. Vegagerðinni er heimilt að fela þriðja aðila þetta eftirlit.
14. gr.
Rekstrarstöðvun.
15. gr.
Refsingar. Svipting leyfis.
Við alvarleg eða ítrekuð brot er Vegagerðinni heimilt að svipta viðkomandi leyfum er honum hafa verið veitt samkvæmt lögum þessum. Slík svipting tekur gildi þegar í stað og gildir þar til úrlausn hefur fengist í málinu skv. 1. mgr.
Sama gildir um skilyrði leyfis eins og þau eru tilgreind í leyfisbréfi.
V. KAFLI
Ýmis ákvæði.
16. gr.
Reglugerð.
Samgönguráðherra er heimilt að setja reglugerðir um skipulag á fólksflutningum með hópferðabifreiðum vegna skuldbindinga er leiðir af samningnum um Evrópska efnahagssvæðið.
Samgönguráðherra er heimilt að setja reglugerðir um skipulag á vöruflutningum með ökutækjum vegna skuldbindinga er leiðir af samningnum um Evrópska efnahagssvæðið.
17. gr.
Gildistaka.
Ákvæði til bráðabirgða.
Handhafar sérleyfa samkvæmt eldri lögum skulu að jafnaði sitja fyrir um endurúthlutun sérleyfa á viðkomandi sérleyfisleið fram til ársins 2005. Endurúthlutuð leyfi skulu ekki gilda lengur en til 1. ágúst 2005 og skal þá efnt til útboðs á öllum sérleyfum.
Þeir sem stunda vöruflutninga með ökutækjum skv. 1. gr. gegn gjaldi við gildistöku laga þessara skulu uppfylla skilyrði laganna og afla sér leyfis Vegagerðarinnar samkvæmt lögum þessum eigi síðar en 31. desember 2001.
Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.
Frumvarp þetta var samið í samgönguráðuneytinu. Við samningu þess var haft samráð við þá hagsmunaaðila sem frumvarpið varðar.Gildandi lög um skipulag á fólksflutningum með hópferðabifreiðum eru nr. 13/1999 og lög um vöruflutninga á landi eru nr. 47/1994. Í ljósi reglna sem settar hafa verið á Evrópska efnahagssvæðinu eða eru væntanlegar á því svæði og rúmast innan gildissviðs EES-samningsins telur ráðuneytið ástæðu til þess að endurskoða þessi tvenn lög í heild og fella saman í einn lagabálk. Miklar breytingar hafa orðið á umhverfi þessarar greinar, m.a. hefur vöruflutningaakstur og akstur með ferðamenn aukist verulega. Aftur á móti hefur afkoma fyrirtækja í sérleyfisakstri farið versnandi og farþegum fækkað.
Meginbreyting laganna felst í því að almennar kröfur sem lögfestar voru með lögum nr. 13/1999 gilda nú einnig um vöruflutninga og efnisflutninga. Þó skal tekið fram hér í upphafi að lögin taka ekki til flutnings á hættulegum efnum og að um hann gildir reglugerð nr. 984/2000, sem sett er með stoð í 2. mgr. 50. gr., 1. mgr. 60. gr. og 73. gr. umferðarlaga, nr. 50/1987. Þá er einnig gert ráð fyrir í frumvarpinu að starfræksla sendibíla sem áður hefur átt undir lög um leigubifreiðar, nr. 61/1995, falli undir þetta frumvarp. Við það fellur stöðvarskylda leigubifreiðalaga út og í staðinn kemur atvinnuleyfakerfi sem setur ramma utan um atvinnureksturinn.
Í gildandi lögum um fólksflutninga var mörkuð sú stefna að setja rammalöggjöf um atvinnustarfsemina sem byggist á útgáfu almennra leyfa. Ábyrgð stjórnenda fyrirtækja á þessum sviðum var gerð skýrari og krafist tiltekinna skilyrða um fjárhagsstöðu, starfshæfni og gott mannorð. Þessi ákvæði standa óbreytt í þessu frumvarpi og taka nú einnig til stjórnenda vöruflutninga- og efnisflutningafyrirtækja.
Önnur meginbreyting laganna snýr að fólksflutningunum. Nú er skýlaus heimild Vegagerðarinnar fyrir því að gera svokallaða þjónustusamninga við sérleyfishafa. Jafnframt er gert ráð fyrir að núverandi sérleyfisfyrirkomulag haldist að mestu óbreytt fram til 1. ágúst 2005. Eftir þann tíma er gert ráð fyrir að öll sérleyfi verði boðin út.
Í áliti umboðsmanns barna um skólaakstur frá 23. nóvember 1998 er lögð áhersla á að til þess að tryggja ákveðna samræmingu í skólaakstri á vegum sveitarfélaga sé nauðsynlegt að settar verði lágmarksreglur um tilhögun skólaaksturs. Þetta álit umboðsmanns barna hefur verið haft til hliðsjónar við samningu frumvarpsins. Álitsgerðin var í fyrstu send menntamálaráðherra sem fer með yfirstjórn grunnskólamála í landinu en hann lýsti þeirri skoðun sinni að eðlilegra væri að skapa forsendur fyrir almennar reglur um skólaakstur á vettvangi laga um skipulag á fólksflutningum með hópferðabifreiðum, nr. 13/1999, en á vettvangi grunnskólalaga.
Það nýmæli er í lögum þessum að Vegagerðinni er heimilt að gera sérkröfu til bifreiða sem notaðar eru til flutnings skólabarna.
Í áliti samkeppnisráðs frá 23. apríl 1998 er fjallað um erindi Félags hópferðaleyfishafa um mismunun í starfsskilyrðum hópferðaleyfishafa og sérleyfishafa. Samkeppnisráð beindi tilmælum til samgönguráðherra í fjórum liðum. Í frumvarpi þessu er tekið á öllum þeim atriðum sem fram komu í álitinu.
Í fyrsta lagi leggur samkeppnisráð til að þeirri mismunun í reglum sem lúta að starfssviði hópferðaleyfishafa miðað við sérleyfishafa verði eytt. Í frumvarpinu er gert ráð fyrir að gerðir verði skýrir þjónustusamningar við sérleyfishafa þar sem m.a. komi fram sú skylda að reka hina styrktu starfsemi aðskilda frá annarri starfsemi, þannig að ekki sé hætta á að styrkurinn greiði niður aðra starfsemi sérleyfishafa.
Í öðru lagi beinir samkeppnisráð þeim tilmælum til samgönguráðherra að gerð verði könnun á rekstrarlegri afkomu sérleyfishafa á einstökum leiðum. Ráðuneytið kynnti fyrir nokkru skýrslu um úttekt og tillögur til úrbóta á fólksflutningum á landsbyggðinni og jafnframt gerði Vegagerðin könnun á rekstrarlegri afkomu sérleyfishafa að beiðni ráðuneytisins.
Í þriðja lagi beinir samkeppnisráð þeim tilmælum til samgönguráðherra að ráðherra beiti sér fyrir því að sérleyfi til fólksflutninga með langferðabifreiðum verði felld úr gildi þar sem rekstur stendur undir kostnaði þegar ríkisstyrkur í formi endurgreiðslu á þungaskatti hefur verið frátalinn. Í frumvarpi þessu er ekki lagt til að sérleyfi falli úr gildi þótt rekstur standi undir kostnaði enda þjóni það ekki hagsmunum almenningssamgangna á landinu.
Í fjórða lagi beinir samkeppnisráð þeim tilmælum til samgönguráðherra að þær leiðir sem sannanlega þurfa að njóta opinberra fjárframlaga verði boðnar út og höfð verði hliðsjón af reglugerð ráðsins (EBE) nr. 2408/92 frá 23. júlí 1992, um aðgang bandalagsflugfélaga að flugleiðum innan bandalagsins. Í frumvarpinu er gert ráð fyrir að sérleyfi verði almennt boðin út eftir 1. ágúst 2005, en þar sem sérstök skilyrði eru fyrir hendi sé heimilt að bjóða sérleyfi út fyrr. Með þessu er komið til móts við framangreind tilmæli samkeppnisyfirvalda en þó með nauðsynlegum aðlögunartíma að mati samgönguráðuneytisins.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Gildissvið laganna nær eingöngu til þeirra flutninga á landi sem framkvæmdir eru í atvinnuskyni.
Um 2. gr.
Um 3. gr.
Um 4. gr.
Um 5. gr.
Um 6. gr.
Í ákvæðinu er tiltekið að Vegagerðin geti boðið út sérleyfi í samvinnu við aðila sem stunda aðra reglubundna fólksflutninga eins og til dæmis akstur skólabarna enda sé það hagkvæmt og almenningssamgöngum til framdráttar. Um getur verið að ræða leiðir í fámennum héruðum sem ekki yrði annars þjónað.
Með ákvæði um útboð er komið til móts við tilmæli samkeppnisráðs, sem að framan voru rakin, og þær tillögur sem nú liggja fyrir hjá framkvæmdastjórn Evrópusambandsins í þessum málaflokki. Jafnframt er þetta í samræmi við útboðsstefnu ríkisstjórnarinnar. Gengið er út frá því að öll sérleyfi verði boðin út eftir 1. ágúst 2005. Staða atvinnugreinarinnar er slík að það þjónar ekki hagsmunum almenningssamgangna á Íslandi að breyta sérleyfisfyrirkomulaginu í einni svipan. Fyrirtækin þurfa nauðsynlega langan aðlögunartíma til þess að vera viðbúin þeirri breytingu sem útboðsfyrirkomulagið hefur í för með sér, sérstaklega þar sem flest þeirra hafa stundað sérleyfisakstur svo áratugum skiptir.
Þá er það nýmæli að sérleyfishafa er, með samþykki Vegagerðarinnar, heimilt að nota bifreiðar sem skráðar eru fyrir færri en níu farþega á fámennari leiðum.
Fellt er út ákvæði um umsagnarumleitan Vegagerðarinnar við veitingu sérleyfa.
Að öðru leyti er ákvæðið efnislega samhljóða eldra ákvæði laga nr. 13/1999 um þetta efni.
Um 7. gr.
Um 8. gr.
Um 9. gr.
Um 10. gr.
Um 11. gr.
Um 12. gr.
Um 13. gr.
Um 14. gr.
Um 15. gr.
Um 16. gr.
Um 17. gr.
Um ákvæði til bráðabirgða.
Fylgiskjal.
Fjármálaráðuneyti,
fjárlagaskrifstofa:
Umsögn um frumvarp til laga um fólksflutninga,
vöruflutninga og efnisflutninga á landi.