[prenta uppsett í dálka] 112. fundur, 130. lþ.
Jóhanna Sigurðardóttir:
Herra forseti. Sú umræða sem fram hefur farið síðasta klukkutíma og tuttugu mínútur lýsir vel, herra forseti, þeirri óbilgirni sem við í stjórnarandstöðunni þurfum að búa við að hálfu stjórnarmeirihlutans. Ég verð að segja að þessi vinnubrögð eru óskiljanleg. Við erum að greiða fyrir þingstörfum með því að óska eftir því að þessari umræðu ljúki fljótlega. Rökin fyrir því eru þau að í fyrramálið fer fram umræða í tveimur þingnefndum, efh.- og viðskn. og menntmn., um frv. sem hér er til umræðu. Öllum hv. þm. hlýtur að vera ljóst að niðurstaða efh.- og viðskn. og menntmn. þarf að komast að í þessari umræðu. Það gæti kallað á endurtekningar ef þessari umræðu verður haldið áfram áður en niðurstaða fæst í þeim tveimur nefndum.
Efh.- og viðskn. er langt frá því að ljúka þeim hluta þessa máls sem vísað var sérstaklega til hennar af hv. allshn. sem snertir einn mikilvægasta þátt frv., þ.e. samkeppnislög. Samkeppnisstofnun sem mætti á fund nefndarinnar hafði mikið við málið að athuga og í vandaðri umsögn Samkeppnisstofnunar koma fram mörg gagnrýnisatriði sem greinilegt er að stjórnarliðar ætla að hunsa.
Eðli máls samkvæmt kemur verulegur hluti frv. til kasta menntmn. þar sem við erum að fjalla um lög á fjölmiðla eða réttara sagt sérlög á einn fjölmiðil. Mikilvægt er að sjónarmið menntmn. og niðurstaða hennar komi til umræðu strax við 2. umr. Herra forseti ætlar ekki að verða við óskum okkar um að þingmenn fái eðlilegan hvíldartíma áður en þeir hefja vinnu klukkan átta í fyrramálið. Þeir hafa verið stanslaust í vinnu í 16 tíma en það eru ekki nema nokkrir tímar þangað til áðurnefndir fundir hefjast. Það hefði verið miklu skynsamlegra og farsælla fyrir framgang málsins og vitleg vinnubrögð að verða við óskum okkar.
Það kann ekki góðri lukku að stýra, herra forseti, að ætla að hafa þingmenn örþreytta við störf á morgun og þeim vikum sem fram undan eru á þessu þingi. Auðvitað hljótum við að tala um þinghaldið og hvort það muni teygjast fram í næsta mánuð, miðað við öll þau mál sem eru á dagskrá. Virðulegi forseti, maður skilur ekki það offors og það ofbeldi gegn lýðræðinu sem við höfum upplifað á síðustu dögum.
Ég skil ekki stjórnina á þinghaldinu, nema ef vera skyldi sem mig grunar nú helst, að hæstv. forsrh. stjórni hér þinghaldinu, ef það er rétt sem maður hefur heyrt að það eigi ekki að taka önnur mál á dagskrá þingsins fyrr en þetta umdeilda fjölmiðlafrumvarp er orðið að lögum. Það á að keyra það með offorsi í gegnum 2. og 3. umr. en önnur mikilvæg mál, sem eru nú fjölmörg, komast ekki á dagskrá. Mér býður í grun, virðulegi forseti, að hér séu ein 40--50 mál tilbúin til afgreiðslu í þinginu en þau skipta minna máli. Samt eru það mál sem ég hygg, herra forseti, að skipti meira máli fyrir fólkið í landinu en fjölmiðlafrumvarpið sem á ekki að taka gildi fyrr en eftir tvö ár.
Virðulegi forseti. Mér finnst það satt að segja niðurlæging fyrir þingið hvernig á þessu máli hefur verið haldið. Við búum í lýðræðissamfélagi, erum í virðulegri stofnun í einu elsta löggjafarþingi í heimi. Það hefur mátt búa við niðurlægingu og ofríki ríkisstjórnarinnar sem ég verð að segja, herra forseti --- ég held að það sé ekki ofsagt --- að misbeiti valdi sínu, ekki bara í þessu máli heldur í fleiri málum. En birtingarmyndin er kannski sérstaklega sterk í því máli sem við fjöllum um nú.
Hér hafa verið stunduð hroðvirknisleg vinnubrögð frá því að hæstv. forsrh. ákvað að keyra yfir allt og alla, samstarfsflokkinn, stjórnarandstöðuna og hagsmunaaðila, þá sem við eiga að búa. Frá því að málið kom fyrir þingið hafa verið stunduð hroðvirknisleg vinnubrögð í því. Réttur fólks sem ekki er sammála valdstjórninni er í engu virtur, réttur fólks til eðlilegrar umræðu eða svigrúm til að koma skoðunum sínum eða athugasemdum á framfæri. Við heyrum þá síbylju að hér sé um einfalda löggjöf að ræða eða einfalt frv. og að stjórnarandstöðunni ætti ekki að verða skotaskuld úr því að afgreiða þetta mál, að það fái flýtiafgreiðslu og sé afgreitt hér á örfáum dögum.
Ég gat um það áðan, virðulegi forseti, þegar við vorum í umræðu um stjórn fundarins, að annað frv., sérlög fyrir annað fyrirtæki sem hæstv. forsrh. í því tilviki hafði velþóknun á, sem var deCODE og gagnagrunnur á heilbrigðissviði, tók fjóra daga í umræðunni í þinginu. Í að ræða það mál fóru 50 klukkustundir. Þau áhrif sem þetta mál getur haft í þjóðfélaginu kalla líka á mikla umræðu. Hér er um að ræða sérlög á eitt fyrirtæki og forsvarsmenn þess, sem hæstv. forsrh. er eitthvað illa við af óskiljanlegum ástæðum. Hæstv. forsrh. virðist hafa sett sér það markmið að setja í lögbókina lög sem beinast að einu fyrirtæki. Þetta er auðvitað eftir öðru hjá hæstv. forsrh. sem hefur ekki hikað við að leggja niður stofnanir, t.d. Þjóðhagsstofnun, af því að hún var ekki viljalaust verkfæri í höndum hans.
Virðulegi forseti. Umsagnaraðilar fengu einn til tvo sólarhringa til að skila umsögnum. Svo lágt leggst þetta þing og misbýður fólki. Það fær erindi frá allshn. á föstudegi og á að skila á mánudegi --- hafi yfirleitt gefist svo langur tími --- hefur eina helgi til að skila áliti sínu í þessu máli, sem er stórt mál, virðulegi forseti, á margan hátt og mun ég koma síðar að því í máli mínu. Álitaefnin eru gríðarlega mörg.
Þjóðþingin, virðulegi forseti, fara misjafnlega að. Þau umgangast landsmenn með misjöfnum hætti, með mismikilli virðingu. Ég heyrði það t.d. í frétt í fjölmiðlum í hádeginu í dag að í norska þinginu hefur verið í undirbúningi í fögur ár fjölmiðlalöggjöf. Slíkt mál liggur fyrir norska Stórþinginu, ef ég skil málið rétt, en þar á bæ treysta menn sér ekki til að afgreiða svo stórt mál með hraði. Sú löggjöf bíður haustsins. Samt hefur sú löggjöf verið í undirbúningi í heil fjögur ár. Hér eru menn rétt byrjaðir að ræða þetta mál en samt á að keyra það í gegn.
Það er líka athyglisvert, virðulegi forseti, að skoða málið í ljósi þess að stjórnvöld vilja setja þessi lög vegna einkenna sem benda til samþjöppunar á fjölmiðlamarkaðnum, sem eru væntanlega hættuleg lýðræðinu og ganga gegn almannahagsmunum. Maður spyr af hverju stjórnvöld hafa lítið aðhafst varðandi aðrar greinar atvinnulífsins þar sem sannarlega ríkir einokun og samþjöppun. Hvað með vátryggingamarkaðinn? Maður heyrir ekki mikið frá stjórnvöldum þó að aftur og aftur komi fram verulegar hækkanir hjá tryggingafélögunum þar sem greinilega er um samráð að ræða milli tryggingafélaganna, sem hafa ákveðinn samstarfsvettvang, Samband íslenskra tryggingafélaga, ef ég man rétt. Ég biðst afsökunar ef ég hef ekki farið rétt með en maður hefur verið vakandi hér í sextán klukkutíma.
Við þekkjum samráð olíufélaganna og fákeppni sem þar hefur verið. Við getum talað um flutningastarfsemi og fjármálamarkaðinn, þegar við tölum um einokun og samkeppni, og matvörumarkaðinn. En maður heyrir ekki mikið um það frá stjórnvöldum að nauðsynlegt sé að setja lög til að koma í veg fyrir samþjöppun valds og eigna á fárra hendur á þessum sviðum þjóðlífsins. Það virðist sem það sé fyrst nauðsynlegt að huga að slíkri lagasetningu þegar kolkrabbinn, sem var stjórnvöldum þóknanlegur, var að líða undir lok.
Ég hygg, virðulegi forseti, að það sé einsdæmi í sögunni að af tugum umsagnaraðila skuli aðeins örfáir, ég hef heyrt að þeir hafi verið þrír, veita stjórnvöldum einhvern stuðning í þessu máli. Flestir aðrir gagnrýna frv. harðlega. Það er athyglisvert að það er m.a. Skjár 1, sem er í samkeppni við það fjölmiðlafyrirtæki sem þessi sérlög beinast að, sem lýsir andstöðu sinni við málið. Það var athyglisvert sem fram kom í dag hjá 5. þm. Reykv. n., Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur, að þær brtt. sem gerðar eru á frv. beinast m.a. að því að tryggja að löggjöfin skaði á engan hátt samkeppnisaðilann Skjá 1. Þetta er athyglisvert sem sannar enn betur en áður hefur komið fram að hér er um að ræða skraddarasaumaða löggjöf sem beinist að einum aðila, einu fyrirtæki.
Það er ljóst að hér er um að ræða mannréttindabrot, eins og margoft hefur komið fram. Það er verið að undirbúa málshöfðun gegn ríkinu nái þessi lög fram að ganga.
Virðulegi forseti. Ég varð raunverulega agndofa þegar ég hlustaði á hæstv. forsrh. í sjónvarpinu í kvöld, yfir því virðingarleysi sem hann sýndi starfsfólki Norðurljósa þegar hann sagði að allt fjölmiðlafólk sem starfaði hjá Baugi væri á sama máli og enginn hefði sjálfstæða skoðun, sagði hæstv. ráðherra, aðra en eigenda sinna.
Hvers lags lítilsvirðing er þetta, virðulegi forseti, gagnvart þessu starfsfólki? Ég spyr: Hefur hæstv. forsrh. eða aðrir ráðherrar í ríkisstjórninni lesið þann tölvupóst sem borist hefur frá starfsfólkinu sem hæstv. forsrh. talar svona til? Ég er sannfærð um að hæstv. forsrh. hefur ekki lesið eitt einasta af þessum tölvuskeytum vegna þess að í þeim kemur fram hvaða áhrif það getur haft á lífsafkomu þessa fólks, nái umrædd löggjöf fram að ganga. Þetta fólk lifir í ótta og er óöruggt um starf sitt vegna yfirvofandi löggjafar. Margir sjá fyrir sér að missa lifibrauð sitt og eru kvíðnir fyrir framtíðinni.
Þetta er nú kveðjan, virðulegi forseti, sem hæstv. forsrh. sendir þessu fólki, að segja að allt fólk sem starfi hjá Baugi sé á sama máli, enginn hafi sjálfstæða skoðun og gangi raunverulega erinda eigenda sinna. Það er ekki boðlegt, virðulegi forseti, að tala svona til fólks. Hvað segir hæstv. forsrh. við fólk sem vinnur á þeim fjölmiðlum, sem ber virðingu fyrir starfi sínu, rækir það af trúmennsku og í samræmi við siðareglur Blaðamannafélagsins, rækir starf sitt af trúmennsku gagnvart sjálfstæði fréttamiðlanna? Hæstv. forsrh. segir að það gangi erinda eigenda sinna.
Ég hjó eftir því að hæstv. forsrh. sagði líka í sama viðtali að það væri áberandi hvernig fjölmiðlar Baugs, eins og hann orðaði það, hefðu afflutt málið og væru gjörsamlega misnotaðir þegar eigendunum hentaði. Maður er eiginlega orðlaus yfir því að hæstv. forsrh., oddviti ríkisstjórnarinnar, velji orð sín með þeim hætti sem ég hef lýst. Manni finnst svo mikið offors í svona málflutningi og svo mikil vanvirða við fólk og ofbeldi gegn lýðræðinu að maður á ekki til eitt einasta orð.
Hvað eru eðlileg vinnubrögð í þessu sambandi, þegar við erum að velta fyrir okkur hvort setja þurfi löggjöf fyrir fjölmiðlana? Það er fyllilega eðlilegt að ræða um hvort slíkt eigi að gera og þá af hverju og menn skilgreini af hverju en hlaupi ekki í að setja löggjöf án þess að málið fái ítarlega umræðu í þjóðfélaginu, vandaða umræðu um stöðu og starfsemi fjölmiðla. Málið þarf að ræða ítarlega í ljósi tjáningarfrelsis og frjálsra skoðanaskipta, í ljósi ritstjórnarlegs frelsis og sjálfstæðis fréttastofa og ritstjórna, og síðast og ekki síst í ljósi gegnsæis í eignarhaldi, óæskilegrar samþjöppunar og hvort og með hvaða hætti nauðsyn er á fjölmiðlalöggjöf.
Mér finnst, virðulegi forseti, sem fyrirtækið sem þessi löggjöf beinist að geri sér fyllilega ljóst með hvaða hætti eigi að taka á þessu máli. Mér finnst þeir setja fram álit sitt og skoðun í því efni af mikilli skynsemi. Í því sambandi vil ég t.d. nefna það sem fram kemur í álitsgerðum sem við fengum afhentar í efh.- og viðskn., m.a. álitsgerð Ragnars Aðalsteinssonar og Sigríðar Rutar Júlíusdóttur um fjölmiðlafrv.
Í þeirri álitsgerð er m.a. verið að ræða hvaða lausnir eru til staðar ef menn vilji skoða þetta mál. Þar segir, með leyfi forseta:
,,Sem dæmi má nefna reglur sem tryggja sjálfstæði ritstjórnar og óhlutdrægni í fréttaflutningi eða skyldar ráðstafanir. Þessar leiðir virðast vera heppilegri, ekki síst að teknu tilliti til eðlis fjölmiðlamarkaðarins á Íslandi þar sem eigendur fjölmiðla hafa hvað eftir annað lent í fjárhagslegum erfiðleikum. Að þessu leyti yrði það ekki heppileg lausn að setja lög í því skyni að leysa upp og sundra aðila á fjölmiðlamarkaði.``
Í þeirri álitsgerð sem kemur frá Norðurljósum og er undirrituð af forsvarsmönnum fyrirtækisins fyrir hönd Norðurljósa og dótturfélaga, Sigurði G. Guðjónssyni og Skarphéðni Berg Steinarssyni, kemur fram, með leyfi forseta:
,,Í fjölmiðlafyrirtæki er brýnt að varðveita sjálfstæði ritstjórna og tekjuöflunar með sölu áskrifta eða auglýsinga. Var það skoðun nýrra eigenda Norðurljósa að það væri best gert með því að hver hluti væri sjálfstæður en ætti viðskipti sín á milli með hefðbundnum hætti eins og um óskyld fyrirtæki væri að ræða. Þannig voru ritstjórnir blaðanna og fréttastofa ljósvaka ekki sameinaðar né heldur auglýsingasöludeildir.``
Maður veltir fyrir sér, virðulegi forseti, af hverju ekki var hægt að ráðast í þetta verkefni, að skoða stöðu og starfsemi fjölmiðla á markaðnum og nálgast viðfangsefnið með eðlilegum hætti. Af hverju liggur svona mikið á? Er það virkilega svo að hæstv. forsrh. sé þetta svo mikið í mun að eitt af síðustu verkefnum hans í stóli forsrh. verði að fótumtroða lýðræðið og standa að lagasetningu sem er skraddarasaumuð til að ganga frá einu fyrirtæki? Breytingartillögurnar, virðulegi forseti, herða enn þar á svo enginn getur velkst í vafa um að frv. er sérsniðið um eitt fyrirtæki, skraddarasaumað kringum eitt fyrirtæki til að þrengja að athafnafrelsi þess. Á árum áður hefði þurft að spyrja tvisvar að því hvort sjálfstæðismenn ætluðu að standa að slíkri löggjöf.
En hæstv. forsrh. hefur ekki getað leynt þeirri bræði sinni sem hann virðist vera uppfullur af gagnvart þessu fyrirtæki og með góðu eða illu skal þetta frumvarp fara í gegn til þess að hægt sé að knésetja það.
Ég velti aftur fyrir mér, virðulegi forseti, hvers vegna ríkisstjórnin sem hefur nú setið frá árinu 1995 hafi ekki haft svona miklar áhyggjur af samþjöppun í íslensku atvinnulífi fyrr. Ég vil vitna til þess að á árinu 1994 gaf Samkeppnisstofnun út rit um stjórnar- og eignatengsl í íslensku atvinnulífi.
Þar kemur fram, með leyfi forseta:
,,4. Merki eru um að í atvinnulífinu myndist ,,blokkir`` fyrirtækja þar sem fyrirtæki í ,,blokk,, tengjast eigna- og stjórnunarlega.
Stærstu fyrirtækin á sviði trygginga, olíuverslunar, flutninga, útflutnings sjávarfangs og ferðaþjónustu tengjast með gagnkvæmu eignarhaldi og stjórnunartengsl eru einnig mikil þar sem sömu aðilar sitja í stjórnum þessara fyrirtækja og veita þeim forustu.``
En í þessu máli virðist vera að sérhagsmunir skulu hafðir í forgrunni en almannahagsmunir víkja.
Ég hef satt að segja mikið velt fyrir mér markmiði þessa frumvarps sem sagt er vera að auka fjölbreytni og lýðræðislega umræðu. Nú hefur fjölbreytni aldrei verið meiri á fjölmiðlamarkaðnum en nú. Við erum með þrjú öflug dagblöð í stað þess risaveldis sem Morgunblaðið var á markaðnum þegar það var að mestu einrátt áður. Og maður spyr: Þegar við erum núna með þrjú öflug dagblöð, er það ekki fjölbreytni? Ég minnist þess ekki að maður hafi heyrt hósta eða stunu frá stjórnarflokkunum um að einhver fábreytni ríkti á markaðnum eða að sérstaka fjölmiðlalöggjöf hafi þurft þegar Morgunblaðið var að mestu einrátt á markaðnum.
Við erum líka núna með þrjár öflugar sjónvarpsstöðvar. Netið er sífellt að auka fjölbreytni í skoðanaskiptum og lýðræðislegri umræðu. Tímaritamarkaðurinn er mjög öflugur. Svo mætti lengi telja.
Virðulegi forseti. Mig langar að líta aðeins á umsögn Samkeppnisstofnunar sem aðeins hefur verið vitnað til í kvöld. Það er ekki skrýtið vegna þess að umsögnin er mjög athyglisverð. Ég er viss um að menn eiga lengi eftir að vitna til þessarar umsagnar vegna þess að hún tekur mjög faglega á málinu og ástæða er til þess að fara ítarlega yfir hana þegar við fjöllum um þetta mál.
Ég vil fyrst segja að það er athyglisvert að þegar Baugur keypti Norðurljós var það tilkynnt til Samkeppnisstofnunar og málið er þar til skoðunar. En samkvæmt upplýsingum forsvarsmanna Samkeppnisstofnunar telja þeir að þessi kaup Baugs á Norðurljósum hafi engin áhrif á fjölmiðlamarkaðinn heldur er fyrst og fremst á vegum Samkeppnisstofnunar verið að skoða samruna Skífunnar og BT og verið að skoða samkeppnisleg áhrif á afþreyingariðnaðinn en ekki fjölmiðlamarkaðinn. Það er líka nauðsynlegt að benda á það sem Samkeppnisstofnun segir um bann við að fyrirtæki tengdu útgefanda dagblaðs sé veitt útvarpsleyfi. Þar ætla ég að vitna til þess sem Samkeppnisstofnun segir í áliti sínu, með leyfi forseta:
,,Í frv. eru ekki settar skorður við því að fyrirtæki eigi eða eignist hlut í dagblaði og gilda því almenn samrunaákvæði samkeppnislaga um slíkt eignarhald og umfang þess. Í frv. er hins vegar algjörlega tekið fyrir það að fyrirtæki sem á eða eignast einhvern hlut í dagblaði geti átt hlut í fyrirtæki sem hefur útvarpsleyfi. Samkeppnisstofnun fær ekki séð að svo afdráttarlaus aðgreining eignarhalds á útgáfu dagblaðs annars vegar og fyrirtækis með útvarpsleyfi hins vegar sé nauðsynleg til að tryggja markmið frv. Ná megi markmiðinu með vægari hömlum svo sem því að óheimilt sé að veita fyrirtæki útvarpsleyfi sem lýtur virkum yfirráðum aðila sem hefur (hafa) jafnframt virk yfirráð í útgefanda dagblaðs. Með óbreyttu orðalagi felast í ákvæði frv. aðgangshindranir að markaði sem að mati Samkeppnisstofnunar fara gegn markmiði samkeppnislaga.``
Það er alveg skýrt hjá Samkeppnisstofnun að þeir telja að í ákvæði frumvarpsins um bann við að fyrirtæki tengt útgefanda dagblaðs sé veitt útvarpsleyfi felist með óbreyttu orðalagi aðgangshindranir að markaði sem að mati Samkeppnisstofnunar fara gegn markmiði samkeppnislaga. Þetta er alveg skýrt. Svona tekur Samkeppnisstofnun hvern þáttinn á fætur öðrum og fer yfir það hvernig þetta gengur gegn samkeppnislögum.
Samkeppnisstofnun ræðir nokkuð um það sem ég ræddi áðan, þ.e. fjölbreytnina sem sett er fram sem eitt meginmarkmið frumvarpsins.
Þar segir, með leyfi forseta:
,,Samkeppnisstofnun fær ekki séð að þetta ákvæði sé nauðsynlegt til þess til að tryggja markmið frv. um æskilega fjölbreytni í fjölmiðlun. Jafnvel má leiða að því líkur að ákvæðið stuðli frekar að einsleitni í eignarhaldi þar eð þeim fyrirtækjum kann að fækka að óþörfu, miðað við tilgang frv., sem þátt geta tekið í eignarhaldi og þar með rekstri fjölmiðla. Þannig fæst ekki séð hvernig það getur takmarkað fjölbreytni og aukið samþjöppun að markaðsráðandi fyrirtæki taki þátt í því að stofna nýjan fjölmiðil. Ekki fæst heldur séð að það geti takmarkað fjölbreytni að markaðsráðandi fyrirtæki styrki með eignarhlut sínum möguleika lítils fjölmiðils að keppa við stærri fyrirtæki, m.a. þau sem njóta ríkisaðstoðar eða eru í markaðsráðandi stöðu. Þvert á móti eru slíkar aðgerðir til þess fallnar að auka fjölbreytni og draga úr samþjöppun. Í þessu samhengi verður að hafa í huga að ákvæði samkeppnislaga leggja bann við hvers konar misnotkun á markaðsráðandi stöðu. Samkeppnislög eiga því að koma í veg fyrir að markaðsráðandi fyrirtæki í óskyldum rekstri nýti styrk sinn með óeðlilegum hætti á fjölmiðlamarkaði.
Umrætt ákvæði virðist byggja á þeirri forsendu að það sé í eðli sínu óæskilegt að markaðsráðandi fyrirtæki komi að rekstri útvarpsfyrirtækja. Ekki er fullkomlega ljóst á hvaða grunni þetta er talið óheppilegt. Eins og leiðir af framangreindu getur aðkoma markaðsráðandi fyrirtækja að fjölmiðlarekstri bæði aukið fjölbreytni og minnkað samþjöppun. Ef ástæða þessa ákvæðis er sú að hætta sé talin á því að markaðsráðandi fyrirtæki hafi of mikil áhrif á umhverfi sitt með rekstri hljóðvarps eða sjónvarps hefði verið heppilegra að mati Samkeppnisstofnunar að takmarka ákvæðið við eignarhlut í markaðsráðandi útvarpsfyrirtæki eða fyrirtæki sem hefur verulegt áhorf eða hlustun. Engin sérstök samfélagsleg áhrif leiða af eignarhlut markaðsráðandi fyrirtækis í útvarpsfyrirtæki sem slíku heldur leiða áhrifin, ef einhver eru, af stöðu viðkomandi fjölmiðils á markaðnum.``
Þarna finnst mér nú Samkeppnisstofnun hreinlega taka ríkisstjórnina í nefið og þar með talinn Framsóknarflokkinn og alla framsóknarmenn. Hér er verið að hnekkja afstöðu þeirra sem hefur komið fram, þessu tali þeirra um fjölbreytni og komist að allt annarri niðurstöðu. Hér erum við að tala um faglega stofnun sem gerst þekkir til að því er varðar samþjöppun og markaðsráðandi fyrirtæki. Mér finnst því þessi kafli sem ég var hér að lesa mjög mikilvægt innlegg í umræðuna. Ég held að það sé nauðsynlegt að halda honum til haga og skora á stjórnarliða, ekki síst þá ungu upprennandi menn sem komu núna nýir inn á þetta þing en virðast bara ætla að kokgleypa allt sem að þeim er rétt af þeirra forustumönnum, að þeir lesi nú vel þennan kafla í umsögn Samkeppnisstofnunar.
Hér segir alveg skýrt, með leyfi forseta:
,,Þannig fæst ekki séð hvernig það getur takmarkað fjölbreytni og aukið samþjöppun að markaðsráðandi fyrirtæki taki þátt í því að stofna nýjan fjölmiðil. Ekki fæst heldur séð að það geti takmarkað fjölbreytni að markaðsráðandi fyrirtæki styrki með eignarhlut sínum möguleika lítils fjölmiðils að keppa við stærri fyrirtæki, m.a. þau sem njóta ríkisaðstoðar eða eru í markaðsráðandi stöðu.``
Þannig væri hægt að halda áfram, virðulegi forseti. Það er alveg skýrt hvernig Samkeppnisstofnun lítur á þennan mikilvæga þátt málsins.
Ég vil þá víkja að því sem fram kemur í umsögn Sigurðar Líndals. Hann víkur líka að fjölbreytni fjölmiðla. Í umsögn hans ber einn kafli yfirskriftina: Tryggja takmarkanir á eignarhaldi fjölbreytni fjölmiðla á Íslandi?
Þar kemur fram, með leyfi forseta:
,,Þegar tekin er afstaða til reglna sem takmarka eiga eignarhald á fjölmiðlum verður að hafa í huga að mjög strangar takmarkanir henta illa hér á landi vegna þess hversu smár markaðurinn er og málsvæðið lítið. Allur samanburður við margfalt fjölmennari ríki um samþjöppun á fjölmiðlamarkaði er því villandi. Fjölmiðlanefnd hefur vakið athygli á þessu í skýrslu sinni og bent á að ótilhlýðilegar skorður raski rekstrargrundvelli fjölmiðlafyrirtækja; þess verði að gæta að reglur hamli ekki svo að þær vinni gegn þeim hagsmunum sem vernda á með því að fyrirtæki verði ekki svo lítil að þau fái ekki þrifist. Slíkar reglur geti unnið gegn því markmiði, að almenningur eigi aðgang að fjölbreyttum fjölmiðlum. Þá verði að tryggja íslenskum fyrirtækjum aðstæður til að þrífast og jafnframt bent á, að því öflugri sem innlend fyrirtæki séu því minni hætta sé á yfirtöku eða uppkaupum erlendra aðila og því líklegra sé að þau hafi burði til að standa undir innlendri dagskrárgerð.``
Maður óttast það einmitt að hér sé verið að stefna inn í fábreyttara umhverfi að því er varðar dagskrárgerð í fjölmiðlum og það er einu sinni svo, virðulegi forseti, eins og við þekkjum að fjárskortur hefur háð því að hægt sé að efla hér innlenda dagskrárgerð og það kemur einmitt fram í umsögn frá Sigurði Líndal.
Áfram segir Sigurður Líndal, með leyfi forseta:
,,Þetta skipti máli um eflingu innlendrar menningar til mótvægis gegn erlendri fjöldamenningu sem nú þegar sé mjög áberandi, einkum í sjónvarpi.
Því hefur verið haldið fram að hvergi í nálægum löndum sé viðlíka samþjöppun á fjölmiðlamarkaði og hér á landi. En hér er verið að stilla upp ósambærilegum hlutum. Við Íslendingar erum í alþjóðlegri samkeppni, þurfum að verja menningararfleifð okkar, hlú að henni og sækja fram á grundvelli hennar. Eins og fjölmiðlanefnd bendir á verða íslensk fjölmiðlafyrirtæki að vera tiltölulega stór á innlendan mælikvarða og því fylgir óhjákvæmilega nokkur samþjöppun og hún reisir einnig skorður við fjölda slíkra fyrirtækja. Þá verður að hafa í huga að lítil og veikburða fjölmiðlafyrirtæki eru miklu líklegri til að verða leiksoppar hagsmunaafla en þau sem stærri eru og standa styrkum fótum fjárhagslega.
Þegar þetta er haft í huga hlýtur það að vera nokkurt álitamál hvort fortakslaust eigi að vera óheimilt að veita fyrirtæki útvarpsleyfi sem hefur annan rekstur en fjölmiðlarekstur að meginmarkmiði, ...``
Síðan kemur eftirfarandi, með leyfi forseta:
,,Niðurstaðan af því sem hér hefur verið rakið er sú, mjög ólíklegt sé að með framangreindum reglum verði því yfirlýsta markmiði náð, að tryggja fjölbreytni á fjölmiðlamarkaði, þannig að almenningur hafi aðgang að fjölbreyttum, sjálfstæðum og öflugum fjölmiðlum og þær séu vænlegar til að tryggja skoðana- og tjáningarfrelsi, en að því verður nánar vikið hér á eftir.``
Það er einmitt athyglisvert að Sigurður Líndal er í hópi þeirra fjölmörgu sem telja að þetta frumvarp gangi gegn stjórnarskránni, tjáningarfrelsi, atvinnufrelsi og eignarréttarákvæðum og jafnræðisreglu stjórnarskrárinnar.
Það kom einmitt fram í kvöld í útvarpsþættinum Speglinum að Sigurður Líndal telur að líkur séu á því, þrátt fyrir þær breytingar sem meiri hlutinn hefur gert á frumvarpinu, að engu að síður brjóti ákvæðin í frumvarpinu enn í bága við stjórnarskrána.
Virðulegi forseti. Margt af því sem kemur fram í umsögn Verslunaráðs Íslands vakti mjög athygli mína. Ég tel nú ekki oft ástæðu til að draga sérstaklega upp úr pússi mínu þegar við erum að fjalla hér um hin ýmsu mál umsagnir frá Verslunarráði Íslands. En í þessu tilviki get ég tekið undir margt sem þar kemur fram. Vil ég fá að vitna til þess. Þeir segja, með leyfi forseta:
,,Markmið frumvarpsins er að tryggja fjölbreytta og sjálfstæða fjölmiðla. Sú leið sem valin er felst í því að takmarka eignarhald á fjölmiðlum með ýmsum hætti. Verslunarráð dregur í efa að ofangreint frumvarp sé til þess fallið að ná markmiðum sínum.
Verslunarráð telur að fjölmiðlafyrirtæki lúti samkeppnisreglum eins og önnur fyrirtæki. Verslunarráð furðar sig á því að eftir síauknar heimildir samkeppnisyfirvalda og ítarlegri samkeppnisreglur þá telji menn nú að þær almennu samkeppnisreglur nái ekki til fyrirtækja í fjölmiðlun.
Verslunarráð telur að með frumvarpinu sé gengið miklu mun lengra en nauðsynlegt er telji menn brýnt að kveða á um eignarhald á fjölmiðlum í löggjöf.``
Þar höfum við það hvorki meira né minna en frá Verslunarráði Íslands. Þeir telja að hér sé gengið miklu lengra en eðlilegt er ef menn telji brýnt að kveða á um eignarhald í fjölmiðlum í löggjöf.
Þeir segja síðar í umsögn sinni, með leyfi forseta:
,,Íslensk fyrirtæki hafa svo áratugum skiptir verið mikilvæg kjölfesta fjölmiðlunar hérlendis á markaði sem hefur einkennst af meiri ríkisumsvifum en í flestum nágrannalöndum okkar. Verslunarráð telur ekki að fjölbreytni útvarps og sjónvarps stafi ógn af eignarhaldi fyrirtækja í annars konar rekstri. Þvert á móti mætti ætla að aðkoma fyrirtækja á ýmsum sviðum að fjölmiðlun gæti leitt til meiri fjölbreytni.``
Þeir fara svo yfir fyrirtæki í markaðsráðandi stöðu og segja, með leyfi forseta:
,,Verslunarráð telur ekki rétt að meina fyrirtækjum í markaðsráðandi stöðu þátttöku í útvarpsrekstri. Þrátt fyrir umtalsverð ríkisumsvif og algera fjárhagslega yfirburði ríkisstöðvanna hefur mikil gróska verið í einkafjölmiðlum og vel á annan tug öflugra fyrirtækja hafa lagt fé í þá. Verði nýtt frumvarp að lögum verður flestum þessara fyrirtækja gert erfitt að fjárfesta í starfsemi af þessu tagi vegna markaðshlutdeildar sinnar á öðrum sviðum. Á eins litlum markaði og sá íslenski er liggur ljóst fyrir að fjölmörg fyrirtæki geta talist markaðsráðandi á sínum sviðum, jafnvel lítil fyrirtæki.``
Það væri nú hægt að fara yfir meira í umsögninni en niðurstaða þeirra er þessi, með leyfi forseta:
,,Verslunarráð telur að upplýsingar um afleiðingar frumvarpsins séu ófullnægjandi, bæði hvað varðar fyrirkomulag á fjölmiðlamarkaðinum og einnig hvað snertir hugsanlega skaðabótakröfu núverandi fjölmiðlafyrirtækja á hendur ríkinu.``
Það er full ástæða til þess að ræða skaðabótakröfuna á hendur ríkinu sem stjórnarliðar virðast vera alveg óttalausir um að þeir fái á sig. En ég er hrædd um að því miður geti það farið svo að íslenska ríkið muni fá á sig skaðabótakröfu ef þeir ætla að halda sínu striki og lögfesta þetta frumvarp. Vil ég geta þess að forráðamenn Norðurljósa sem komu á fund efnahags- og viðskiptanefndar töldu að tjón hluthafa og hugsanlegar skaðabótakröfur sem settar yrðu fram fyrir dómstólunum verði á bilinu 2,5--3 milljarðar króna.
Það má nú nokkuð gera fyrir þá fjárhæð, virðulegi forseti, fyrir ýmsa hópa í þjóðfélaginu sem hafa verið skildir eftir í tíð núverandi ríkisstjórnar, fyrir 2,5--3 milljarða. Getum við átt von á því að skattgreiðendur þurfi að súpa seyðið af því að dómstólar dæmi íslenska ríkið til skaðabótakröfu upp á 2,5--3 milljarða króna?
Virðulegi forseti. Eins og hér hefur komið fram í dag er mjög athyglisvert að þeir lögfræðingar sem hafa fjallað um þetta mál, annars vegar þeir sem hafa fjallað um málið fyrir Norðurljós og hins vegar lögfræðingar eins og Sigurður Líndal og fleiri mætti nefna, Einar Pál Tamimi til dæmis sem er forstöðumaður Evrópuréttarstofnunar Háskólans í Reykjavík, komast að mjög sambærilegum niðurstöðum varðandi það hvernig með þessu ákvæði er gengið gegn stjórnarskránni, tjáningarfrelsi, atvinnufrelsi og eignarréttarákvæði hennar og jafnræðisreglu stjórnarskrárinnar.
Síðan hef ég farið yfir hvernig gengið er gegn samkeppnislögum og á eftir að koma inn á það nánar í máli mínu, af því að ég hef aðeins að hluta til farið yfir umsögn Samkeppnisstofnunar. Síðan er líklegt að reglur ESB og EES-réttar um staðfesturétt og um þjónustufrelsi og frjálst flæði fjármagns sé brotið. Þessir lögfræðingar kvarta einmitt yfir því að lítill tími hafi gefist til þess að kanna það og vildi ég aðeins fara yfir þessa þætti vegna þess að það er auðvitað mjög mikilvægt að löggjafarþingið geri sér grein fyrir því þegar hætta er á að verið sé að brjóta stjórnarskrána. Ábyrgð löggjafarþingsins er afar mikil í því máli að ganga úr skugga um það eins og kostur er að svo sé ekki. En því miður hefur ekki gefist neinn tími til þess vegna offors stjórnvalda við að keyra þetta mál í gegn.
Virðulegi forseti. Ég ætla fyrst að hlaupa á niðurstöðunni sem kemur fram í skýrslunni frá Norðurljósum og þeirra lögfræðinga sem þar skoðuðu málið.
Þar er niðurstaðan, með leyfi forseta:
1. Verulega skortir á að undirbúningur fyrirhugaðrar lagasetningar geti talist fullnægjandi ...
2. Efni frumvarpsins er sértækt, þ. e. lagasetningin lýtur aðeins að starfsemi eins fyrirtækis þótt orðalag frumvarpsins sé almennt.
3. Reglur frumvarpsins ganga miklu lengra en annars staðar þekkist og fela í sér mun harðari tök opinberra aðila á viðkomandi markaði en nauðsynlegt getur talist til að ná þeim markmiðum með lagasetningunni sem lýst er í greinargerð með frumvarpinu.
4. Efni frumvarpsins er andstætt meðalhófsreglu stjórnarskrárinnar um að ekki skuli með almennri lagasetningu gengið lengra í skerðingu stjórnarskrárvarinna réttinda en hægt sé að komast af með til að ná lögmætu markmiði.
5. Efni frumvarpsins brýtur gegn jafnræðisreglu 65. gr. stjórnarskrárinnar, sbr. einnig 26. gr. samnings Sameinuðu þjóðanna um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi.
6. Efni frumvarpsins felur í sér afturvirka skerðingu á eignarréttindum sem brýtur gegn 72. gr. stjórnarskrárinnar um friðhelgi eignarréttar.
7. Efni frumvarpsins brýtur gegn ákvæðum 73. gr. stjórnarskrárinnar um tjáningarfrelsi og vernd þess, sbr. einnig 10. gr. mannréttindasáttmála Evrópu.
8. Efni frumvarpsins er ósamþýðanlegt samningnum um Evrópska efnahagssvæðið, sbr. lög nr. 2/1993.``
Það er athyglisvert, virðulegi forseti, að þetta kemur nokkuð vel heim og saman við það sem Sigurður Líndal setur fram. Í fyrsta lagi er þar talað um að ákvæði frumvarpsins kunni að fara í bága við 73. gr. stjórnarskrárinnar. Þar er vísað í tjáningarfrelsisákvæðið sem hljóðar svo, með leyfi forseta:
,,Tjáningarfrelsi má aðeins setja skorður með lögum í þágu allsherjarreglu eða öryggis ríkisins, til verndar heilsu eða siðgæði manna eða vegna réttinda eða mannorðs annarra, enda teljist þær nauðsynlegar og samrýmist lýðræðishefðum.``
Svo segir, með leyfi forseta:
,,Í öllum mannréttindaskrám er lögð mikil áhersla á vernd tjáningarfrelsis, þannig að allar takmarkanir ber að túlka þröngt og gjalda varhuga við hverju einu sem setur því skorður, þar á meðal fjárhagslegar.``
Í þessari umsögn Sigurðar Líndals segir einnig, með leyfi forseta:
,,Einnig kemur til álita hvort ekki sé með ákvæðum frumvarpsins þrengt að atvinnufrelsi umfram það sem heimilað er í 75. gr. stjórnarskrárinnar, ...``
Síðan segir einnig hér, með leyfi forseta:
,,Hér má einnig huga að 72. gr. um friðhelgi eignarréttar þar sem lagðar eru víðtækar hömlur á rétt manna til að ráðstafa eignum sínum, sem er ein meginheimild eignarréttarins.``
Síðan er sagt að gefa þurfi sérstakan gaum að ákvæði til bráðabirgða þar sem verið gæti um afturvirkni að ræða og farið ítarlega út í það, virðulegi forseti. Skal ég ekki tefja tíma þingsins þegar svona áliðið er nætur að fara ítarlega yfir það en mun gera það í síðari ræðu minni.
Ég vil þó nefna það sem mér finnst athyglisvert varðandi þennan þátt máls því í umsögn Sigurðar Líndals segir, með leyfi forseta:
,,Þar er niðurstaðan sú að atvinnuréttindi manna njóti verndar sem eignarréttindi eða eignarréttarígildi. Sérstaklega er tekið fram að lögmætar væntingar þess sem hefur leyfi til atvinnustarfsemi njóti verndar 1. gr. viðauka 1 við mannréttindasáttmála Evrópu. Leyfishafi megi gera ráð fyrir, að sér sé almennt heimil starfsemi sín til frambúðar sér til efnahagslegs ávinnings. Þessi réttindi njóti þó takmarkaðri verndar en hefðbundin eignarréttindi. Eignarréttindi megi skerða ef það sé til almannaheilla, enda sé gætt hæfilegs jafnvægis milli einstaklingshagsmuna og almannahagsmuna, sanngjarnt jafnvægi sé milli tilgangs og meðals, nánar tiltekið að meðalhófs sé gætt, þannig að ekki sé gengið lengra en þörf krefur hverju sinni.``
Síðan segir loks, með leyfi forseta:
,,Í stuttu máli það öryggi í atvinnustarfsemi sem bundið er við réttmætar væntingar nýtur stjórnskipulegrar verndar sem eignarréttindi. Þessu raskar bráðabirgðaákvæðið og fer þannig í bága við 72. gr. stjórnarskrárinnar.``
Ég man satt að segja ekki, virðulegur forseti, eftir því að hafa lesið slík lögfræðileg álit og umsagnir þar sem um svona mikil brot er að ræða á lögum og þjóðréttarlegum skuldbindingum eins og fram kemur í þeim lögfræðiálitum sem ég hef verið að vísa í.
Í dag hefur líka verið vísað í álit Einars Páls Tamimi, forstöðumanns Evrópuréttarstofnunar Háskólans í Reykjavík. Þar er eins og hjá öðrum kvartað yfir því að það hafi verið mjög lítill tími til þess að fara yfir þessi álitaefni og þar er vísað til þess, virðulegi forseti, að þær reglur sem helst komi til álita séu reglur ESB og EES-réttar um staðfesturétt og um þjónustufrelsi auk reglna um frjálst flæði fjármagns og reglur um grundvallarréttindi eins og tjáningarfrelsi, eignarrétt auk reglna um lögfræðilega vissu og afturvirkni.
Hér segir, og er ég hér að vitna, virðulegi forseti, í frétt um þetta mál í DV, með leyfi forseta:
,,Áreiðanleikastig niðurstöðunnar er vissulega í samræmi við þann stutta fyrirvara sem stofnunin hefur haft til að skoða málið en það er engu að síður mat hennar að tvímælis geti orkað frá sjónarhóli EES-skuldbindinga Íslands að lögtaka frumvarpið án frekari skoðunar á þessum atriðum.``
Hér eru svo sterkar vísbendingar, virðulegi forseti, um að það sé verið að margbrjóta stjórnarskrána, að verið sé að ganga gegn samkeppnislögum, eins og ég hef vitnað til, líklegt að reglur ESB og EES-réttar um staðfesturétt og um þjónustufrelsi og frjálsræði fjármagns sé brotið að það er með ólíkindum að stjórnarliðar skuli treysta sér til þess að afgreiða frv. frá sér án þess að málið fái betri skoðun en raun ber vitni, ekki síst í ljósi þess að ekkert liggur á að afgreiða það eins og ítarlega hefur komið fram, enda tvö ár í það að lögin eigi að taka gildi. Frekar vill ríkisstjórnin og stjórnarliðar taka þá áhættu fyrir íslenska ríkið og skattgreiðendur að íslenska ríkið fái á sig skaðabætur sem geta skipt milljörðum króna. Það hefði engu breytt þótt málið hefði verið látið liggja í sumar, það hefði fengið ítarlega og vandaða skoðun, það hefði farið í lagalega skoðun og skoðun hjá Evrópuréttinum þannig að menn hefðu gengið úr skugga um að þeir væru ekki að margbrjóta stjórnarskrána eins og sterkur rökstuðningur hnígur að hjá þeim sem um það hafa fjallað og ég hér nefndi.
Það er athyglisvert, virðulegi forseti, þegar stjórnarliðar bera fyrir sig, sem er nokkuð langsótt, þjóðréttarlegar skuldbindingar að því er varðar þessa löggjöf, en þeir telja sig aldrei þurfa að bera fyrir sig þjóðréttarlegar skuldbindingar þegar kemur að fjármálum flokkanna. Full ástæða er til að nefna það í þessu sambandi þegar verið er að ræða um þjóðréttarlegar skuldbindingar, virðulegi forseti, vegna þess að því er minna haldið á lofti af þeim ágætu herrum að samkvæmt alþjóðlegum skuldbindingum verður ekki lengur hjá því komist að setja lög um fjárreiður stjórnmálaflokkanna. Það mega forsvarsmenn þeirra greinilega ekki heyra, en lög og reglur eða alþjóðlegar skuldbindingar virðast engu breyta þar um vegna þess að menn eru staðráðnir í því að það liggi ekki mikið á að setja lög um fjármál stjórnmálaflokkanna þrátt fyrir tilmæli til íslenskra stjórnvalda frá nefnd á vegum Evrópuráðsins, sem vinnur gegn spillingu, um að lög verði sett um fjárstuðning við stjórnmálaflokka. Þau eru virt að vettugi. Í sáttmála Sameinuðu þjóðanna er skorað á aðildarríki að tryggja gegnsæi í fjárreiðum stjórnmálaflokka, í ráðherrayfirlýsingu Evrópuráðsins kemur fram að fjármál flokka eigi að vera opinber, sérstaklega framlög yfir tiltekið lágmark. En það er bara eins og oddviti ríkisstjórnarinnar setji undir sig hausinn og vilji engin lög um gegnsæi í fjármálum flokkanna. Auðvitað er það svo að fólk spyr þá hvort menn hafi eitthvað að fela, hvort fjármál stjórnmálaflokkanna þoli ekki dagsins ljós þegar menn draga alltaf lappirnar í því að setja lög að því er varðar fjármál flokkanna.
Ég vil aðeins gera að umræðuefni starfsöryggi þeirra sem vinna hjá Norðurljósum, sem þessi löggjöf beinist að, en það er alveg ljóst, virðulegi forseti, að starfsöryggi hundruð einstaklinga og fjölskyldna er stefnt í voða með lagasetningunni. Ég tók því miður ekki með mér tölvupóst í stólinn sem ég var búin að taka saman svo tugum skipti frá fólki á fjölmiðlum sem bæði gagnrýnir mjög vinnubrögð stjórnvalda og hefur áhyggjur og ótta af afkomu sinni og fjölskyldna sinna verði frv. að lögum. Það hefði verið full ástæða til þess, virðulegi forseti, og það getur vel verið að ég geri það síðar í umræðunni, að fara ítarlega yfir þann tölvupóst sem skiptir orðið tugum frá því fólki sem býr við þetta óöryggi nú vegna áforma ríkisstjórnarinnar.
Starfsfólkið hefur vissulega ástæðu til að óttast um starfsöryggi sitt, enda lýstu fulltrúar Norðurljósa því yfir á fundi með efh.- og viðskn. að yrði frv. að lögum gæti það leitt til gjaldþrots fyrirtækisins. Það er auðvitað alveg ljóst, herra forseti, að ábyrgð stjórnvalda er mikil í þessu efni þegar litið er m.a. til starfsöryggis hundruð einstaklinga sem búa nú þessa dagana og þessar klukkustundirnar við mikla óvissu um afkomu sína og fjölskyldna sinna. Eitt er víst að ekki vinnur það með fjölbreytni á fjölmiðlamarkaði, heldur gegn því af því að þá fækkar svo um munar fjölmiðlum á markaðnum.
En ég er komin, virðulegi forseti, að þeim kafla í ræðu minni sem lýtur að umfjöllun efh.- og viðskn. um málið, en eins og við höfum farið yfir í dag vantar enn álit frá efh.- og viðskn. og ég veit ekki hvort okkur auðnast á fundi efh.- og viðskn. í fyrramálið, eftir fimm klukkustundir eða svo, að ganga frá því nefndaráliti. Á fund efh.- og viðskn. komu fulltrúar frá Alþýðusambandi Íslands, frá Verslunarráði, forstöðumenn Norðurljósa, fulltrúi frá Verðbréfastofu og Samkeppnisstofnun, en fulltrúa frá Landsbanka Íslands vantaði. Við í minni hlutanum höfum óskað eftir að fá þann fulltrúa á okkar fund en væntanlega kemur hann á fund efh.- og viðskn. á morgun. En ég vil koma nokkuð inn á það í ræðu minni hvers vegna við teljum nauðsynlegt að fá fulltrúa Landsbankans á fund efh.- og viðskn. til að fjalla um málið.
Virðulegi forseti. Ég held að ég hafi sjaldan upplifað aðrar eins ákúrur og meiri hlutinn fékk frá gestum á fundi efh.- og viðskn. enda sátu meirihlutafulltrúar mjög beygðir yfir þeirri umræðu. Ég er þeirrar skoðunar og leyfi mér að láta hana í ljós að margir í meiri hlutanum séu ekki öfundsverðir og þeir séu raunverulega beygðir af forustumönnum flokka sinna til þess að fylgja því til enda að gera frv. að lögum, og er það miður að það skuli bara einn í hópi stjórnarliða standa í lappirnar í málinu og fara að eigin sannfæringu og greiða atkvæði samkvæmt því, en ég er viss um að það eru margir og stór hluti þingmanna, ef ég þekki þá rétt, sem hefðu gjarnan viljað fylla hóp okkar í stjórnarandstöðunni og greiða atkvæði gegn frv.
Það er alveg ljóst eftir því sem við höfum getað fjallað um málið í efh.- og viðskn. að verið er að bregða fæti fyrir atvinnufrelsi í fjölmiðlum á alvarlegan hátt og setja miklar hömlur og takmarkanir á reksturinn. Ég vil nefna sem dæmi að Samtök banka og verðbréfafyrirtækja benda á að lögfesting frv. muni valda því að ekki verði hægt að skrá hérlend fjölmiðlafyrirtæki í Kauphöll Íslands, og það er nokkuð alvarlegt sem ég ætla að koma inn á í máli mínu, en það er gert að skilyrði fyrir opinberri skráningu að viðskipti með verðbréf séu án takmarkana. Samtök banka og verðbréfafyrirtækja nefna að sum skilyrði fyrir útvarpsleyfi sem sett eru í frv. séu það erfið að meta að óframkvæmanlegt yrði fyrir Kauphöllina að hafa eftirlit með þeim.
Ég ætla að fara aðeins í þá ágætu skýrslu frá Norðurljósum sem við fengum á fundi efh.- og viðskn. þar sem farið er inn á það efni sem ég nefndi að Samtök banka og verðbréfafyrirtækja bentu okkur á hvaða afleiðingar það hefði í för með sér ef frv. yrði lögfest. Í þeirri skýrslu segir, með leyfi forseta:
,,Flestir fjölmiðlar sem hafa verið settir á stofn undanfarin ár hafa verið veikburða í rekstri sínum og oftar en ekki orðið gjaldþrota. Þetta er þó varla lögmál enda má sjá af rekstri Árvakurs, útgáfufélags Morgunblaðsins, að ef traustir hluthafar eru bakhjarlar rekstursins getur hann gengið svo áratugum skiptir. Það var í ljósi þess sem núverandi eigendur Norðurljósa komu að rekstri Fréttar ehf. fyrir um einu og hálfu ári síðan og að rekstri Íslenska útvarpsfélagsins fyrir um hálfu ári síðan. Viðskiptahugmyndin var sú að forða félögunum frá gjaldþroti, endurfjármagna rekstur þeirra og koma rekstrinum svo í hendur nýrra eigenda með skráningu í Kauphöll Íslands. Með samstarfi við lánadrottna Norðurljósa var þessum hugmyndum komið í framkvæmd. Allir lögðu sitt af mörkum. Nýir hluthafar í Norðurljósum lögðu fram einn milljarð króna í reiðufé, sem nýtt hlutafé, og fjármálastofnanir endursömdu um lán félagsins sem öll voru í vanskilum frá miðju ári 2003. Gert var ráð fyrir að skrá félagið í Kauphöll Íslands á næsta ári og að núverandi hluthafar myndu þá minnka hlutaeign sína eða hverfa alveg úr hluthafahópi félagsins.``
Mér finnst athyglisvert að halda þessu til haga af því að ég veit ekki hvort stjórnarliðar í því hasti sem hér er við að afgreiða málið hafa yfirleitt gefið sér tíma til þess að fara yfir þessa skýrslu Norðurljósa sem er ákaflega mikilvægt innlegg inn í umræðuna og mjög fróðleg á allra handa máta og raunverulega skyldulesning fyrir þingmenn áður en þeir greiða atkvæði að fara í gegnum þetta álit Norðurljósa sem nokkrir lögfræðingar hafa unnið fyrir fyrirtækið. Þeir segja sem sagt að gert hafi verið ráð fyrir að skrá félagið í Kauphöll Íslands á næsta ári og að núverandi hluthafar mundu þá minnka hlutaeign sína og hverfa alveg úr hlutahafahóp félagsins. Þetta er mjög athyglisvert. Verið er að setja lög á þetta félag m.a. af því að það eru óæskilegir eigendur að því.
Síðan kemur fram varðandi Kauphöllina og skráningu fyrirtækisins þar, en þar stendur, með leyfi forseta:
,,Stærsta hagræðið af uppbyggingu félagsins var hins vegar að hafa breiddina og stærðina til að gera félagið skráningarhæft í kauphöll. Það er öllum ljóst að til að hægt sé að skrá fyrirtæki í kauphöll þarf það að vera yfir ákveðnum stærðarmörkum að rekstrarumfangi og hafa stöðugleika. Þannig væri fyrirtæki sem eingöngu væri í ljósvakarekstri eða eingöngu í dagblaðaútgáfu ekki skráningarhæft sökum einhæfni og smæðar. Saman gæti það hins vegar gengið og með Skífunni sem þriðju stoð væri markmiðinu náð þó það síðastnefnda ætti að öðru leyti lítið skylt við fjölmiðla.``
Þetta kemur heim og saman við það sem fram kom hjá Samtökum banka og verðbréfafyrirtækja. Þau segja, með leyfi forseta:
,,SBV vilja vekja athygli á því að svo virðist sem lögfesting frumvarpsins að óbreyttu mundi valda því að ekki verði hægt að skrá hérlend fjölmiðlafyrirtæki í Kauphöll Íslands,`` --- þeir telja afleiðingarnar hinar sömu og ég vitnaði til í greinargerð Norðurljósa --- ,,sbr. 17. gr. laga um starfsemi kauphalla og skipulegra tilboðsmarkaða, nr. 34/1998, og 1. tölul. 1. mgr. 4. gr. reglugerðar 434/1999, um opinbera skráningu verðbréfa í kauphöll, en þar er gert að skilyrði fyrir opinberri skráningu að viðskipti með verðbréf séu án takmarkana. Sum skilyrði fyrir útvarpsleyfi sem sett eru í 1. gr. frumvarpsins er það erfitt að meta að óframkvæmanlegt yrði fyrir Kauphöllina að hafa eftirlit með þeim. Sérstaklega má þar vísa til 2. málsliðar a-liðar efnismálsgreinar 1. gr., en einnig ákvæðis til bráðabirgða.``
Síðar í sömu umsögn segir:
,,Afdráttarlaus takmörkun á eignarhlut, eins og frumvarpið gerir ráð fyrir, mundi útiloka möguleika fjölmiðlafyrirtækis á slíkri aðkomu þeirrar lánastofnunar sem það er í viðskiptum við og þannig hugsanlega koma í veg fyrir að það geti fetað sig út úr erfiðleikatímabilum. Slíkt gæti ekki einungis orðið fjölmiðlafyrirtækinu þungbært heldur einnig skaðað þá lánastofnun sem um ræðir. Því væri eðlilegt að skeyta inn í lagatextann lagatilvísun í undanþágu 22. gr. laga nr. 161/2002.``
Þá er ég komin að því sem ég nefndi áðan, ástæðunni fyrir því að við teljum rétt að fá fulltrúa bankastofnana á fund Samkeppnisstofnunar. Það má benda á að Norðurljós hafa haldið því fram að 5,7 milljarða kr. skuldbindingar fyrirtækisins við eina lánastofnun muni gjaldfalla, nái þetta frv. fram að ganga.
Virðulegi forseti. Ég ætla að vitna til greinargerðar Norðurljósa og þess sem þeir segja um þessa skuld. Það er náttúrlega mjög alvarlegt að standa að lagasetningu sem getur haft þau áhrif að 5,7 milljarða skuldbinding við þetta eina fyrirtæki, sem þessi lagasetning beinist að, gæti gjaldfallið. Ég vitna einmitt til þess sem Samtök banka og verðbréfafyrirtækja segja, að afdráttarlaus takmörkun á eignarhluta, eins og frv. gerir ráð fyrir, mundi útiloka möguleika fjölmiðlafyrirtækis á slíkri aðkomu þeirra lánastofnana sem það er í viðskiptum við og þannig hugsanlega koma í veg fyrir að það geti fetað sig út úr erfiðleikatímabilum. Þannig, virðulegi forseti, er verið að setja fyrirtækinu slíkar skorður að það gæti hindrað og takmarkað eðlilegt aðgengi þeirra að lánastofnunum, sem hefur þá í för með sér að það hamlar samkeppnishæfni slíks fyrirtækis.
En Norðurljós segja um þessa 5,7 milljarða kr. skuldbindingar fyrirtækisins við lánastofnun, með leyfi forseta:
,,Heildar vaxtaberandi skuldir Norðurljósa nema um 5.700 millj. kr. Eins og fyrr segir er stærstur hluta þeirra í móðurfélaginu en rekstur og eignir í dótturfélögum. Til að skipta félaginu upp þarf því að skipta skuldum móðurfélagsins á milli dótturfélaganna með einhverjum hætti. Látið hefur verið að því liggja í opinberri umræðu að undanförnu að það sé hægðarleikur. Slíkar fullyrðingar eru rangar og settar fram af þekkingarleysi. Skuldirnar eru við nokkra lánadrottna og þyrftu þeir að koma sér saman um hvernig skuldirnar mundu skiptast milli dótturfélaganna og taka þá tillit til núverandi forgangsraðar skuldanna og svo hversu álitleg þeir sjái einstök dótturfélög sem lántaka til framtíðar litið. Má í þessu sambandi nefna að í lok síðasta árs var álitið að Íslenska útvarpsfélagið væri mjög góður og traustur lántakandi, þar sem félagið hefði yfir að ráða tíðnum sem nota mætti til útvarps, sjónvarps og hljóðvarps, og engar takmarkanir væru eða hefðu verið á útgáfu útvarpsleyfa hér á landi frá því er einkarekin ljósvakamiðlun var gefin frjáls árið 1985. Með fyrirliggjandi frumvarpi er hins vegar ljóst að stjórnvöld eru reiðubúin til að breyta þessari mikilvægu forsendu rekstrarins með afgerandi hætti sem leiðir til þess að lánveitendur munu breyta mati sínu á útvarpsrekstri til tjóns fyrir lántaka.
Þá er þess jafnframt að geta að í flestum lánasamningum er gjaldfellingarákvæði sem snúa m.a. að því að heimilt er að gjaldfella lán ef meiri háttar breyting verður á rekstrarumhverfi, breyting verður á eignarhaldi eða til sölu eigna kemur. Frumvarpið gerir ráð fyrir að breyting verði á öllum þessum þáttum og munu eigendur félagsins og starfsmenn þá eiga allt sitt undir lánveitendum um hvernig megi vinna sig út úr þeirri stöðu.``
Fróðlegt væri að vita hvort stjórnarliðar hafa kynnt sér það sem fram kemur í greinargerðinni, að þeir séu með þessum áformum sínum raunverulega að setja fyrirtækinu stólinn fyrir dyrnar þannig að það geti leitt til gjaldþrots, eins og forsvarsmenn fyrirtækisins óttuðust þegar þeir komu á fund efh.- og viðskn. Það sem þeir segja kemur heim og saman við það sem fram kemur hjá Samtökum banka og verðbréfafyrirtækja. Í flestum lánasamningum er gjaldfellingarákvæði og heimilt að gjaldfella lán ef meiri háttar breytingar verða á rekstrarumhverfi eða á eignarhaldi, ef til sölu eigna kemur. Allt þetta getur komið upp og því hætta á að fyrirtækið hafi litla eða enga samningsstöðu gagnvart viðkomandi lánastofnun og að þetta lán muni gjaldfalla. Eins og fram kemur hér hjá forsvarsmönnum fyrirtækisins gerir frv. ráð fyrir að breyting verði á öllum þessum þáttum sem skipta máli um það hvort gjaldfelling eigi sér stað eða ekki, hvort lánastofnunin geti beitt þessu gjaldfellingarákvæði. Frv. gerir ráð fyrir breytingu á öllum þeim þáttum sem geta haft afgerandi áhrif á það. Þá eiga eigendur félagsins og starfsmenn allt sitt undir lánveitendunum varðandi það hvernig unnið skuli úr þeirri stöðu.
Þarna er algjör óvissa á ferðinni og ekki skrýtið að við í efh.- og viðskn. höfum knúið á um að fá ýmsa aðila á okkar fund, m.a. forsvarsmenn þessara lánastofnana, til að ganga úr skugga um hvort þessi hætta, ásamt öðrum, vofi virkilega yfir fyrirtækinu.
Þegar talið berst að fjárhagsstöðu fyrirtækisins og þeirri klemmu sem þetta ákvæði setur þessa stofnun í er vert að vitna til Sigurðar Líndals. Hann talar líka um það að frv. þrengi kosti fjölmiðla til að afla sér áhættufjár. Hann segir, með leyfi forseta, um frv.:
,,Um liði 3--4 er í sjálfu sér fátt að segja. Ekkert mælir gegn því að einhver takmörk séu sett fyrir eignarhaldi eins aðila, en álitamál er hversu langt skal ganga. Hér ætti að koma til skoðunar hvort 25% markið sé of lágt og er þá sérstaklega haft í huga, hvort þessi takmörkun kunni að þrengja um of kosti fjölmiðlafyrirtækja til að afla áhættufjár.``
Sigurður Líndal kemur einnig inn í þennan þátt málsins með sama hætti og þeir hjá Norðurljósum og einnig Samtök banka og verðbréfafyrirtækja.
Virðulegi forseti. Þegar hin fjármálalega staða er skoðuð kemur í ljós að hugsast gæti að skaðinn verði mikill. Ef málið gengur svo langt að forsvarsmenn Norðurljósa fari með málið fyrir dómstóla þá meta þeir sjálfir að tjón hluthafa og hugsanlegar skaðabótakröfur sem verði settar fram verði 2,5--3 milljarðar kr. Nú væri fróðlegt að vita hvort meiri hlutinn hafi eitthvað velt þessu fyrir sér, hvort í það stefni að skattgreiðendur verði látnir greiða nokkra milljarða og skaðann vegna þess offors sem ríkisstjórnin sýnir. Það er ástæða til að velta frekar fyrir sér áhrifunum af frv.
Þá ætla ég að vitna í fulltrúa Verðbréfastofu sem kom á fund nefndarinnar. Hann hélt því fram að ákvæði frv. mundu útiloka stóran hóp fjárfesta frá fjárfestingu í fjölmiðlafyrirtækjum. Hann taldi upp flesta stærstu aðilana í atvinnulífinu. Svo geta menn út af fyrir sig spurt sig hvort það sé líklegt til að auka fjölbreytni á markaði. Ljóst er að þessi ákvæði auðvelda ekki nýjum aðilum að koma inn á fjölmiðlamarkaðinn.
Ég vil vitna aftur til ágætrar umsagnar frá Samkeppnisstofnun vegna þess að hún fer líka inn á þennan þátt málsins. Hún telur ljóst að ákvæði frv. útiloki stóran hóp fjárfesta og bendir stofnunin á að ákvæði frv. taki til og hindri jafnt stór fyrirtæki og lítil og meðalstór sem teljast markaðsráðandi á viðkomandi markaði.
Ég vil líka nefna það sem fram kemur hjá Samkeppnisstofnun að þeir vísa til þess að í samkeppnisrétti sé til hugtakið ,,sameiginleg markaðsráðandi staða`` og líta verði til þess. Þeir segja að það feli í sér að við sérstakar aðstæður þar sem ákveðin skilyrði eru til staðar á fákeppnismörkuðum geti samkeppnisyfirvöld komist að þeirri niðurstöðu að tvö eða fleiri sjálfstæð fyrirtæki séu sameiginlega í markaðsráðandi stöðu.
Samkeppnisstofnun segir, með leyfi forseta:
,,Samkvæmt orðalagi frv. væri að mati Samkeppnisstofnunar öllum fyrirtækjum sem eru í sameiginlegri markaðsráðandi stöðu á einhverju sviði viðskipta óheimilt að eiga hlut í fyrirtæki sem hafa útvarpsleyfi. Það kunna að vera öll stærstu fyrirtækin á þeim mörkuðum þar sem aðstæður eru með fyrrgreindum hætti.
Afdráttarlaust orðalag ákvæðisins í frv. sem útilokar úthlutun útvarpsleyfis til fyrirtækis sem að hluta eða öllu leyti er í eigu fyrirtækis eða fyrirtækjasamstæðu í markaðsráðandi stöðu á einhverju sviði viðskipta takmarkar þátttöku fjölda fyrirtækja hér á landi í útvarpsrekstri.``
Nú er að vísu búið að breyta þessu og auka aðeins svigrúmið en Samkeppnisstofnun segir jafnframt, með leyfi forseta:
,,Tekur þessi hindrun jafnt til stórra fyrirtækja og lítilla og meðalstórra sem teljast markaðsráðandi á viðkomandi markaði. Að mati Samkeppnisstofnunar er ljóst að það getur haft jákvæð áhrif á samkeppni á fjölmiðlamarkaði ef markaðsráðandi fyrirtæki í óskyldum rekstri t.d. tekur þátt í stofnun nýs keppinautar í útvarpsrekstri.``
Þótt meiri hlutinn hafi gert breytingar sem rýmka aðeins ákvæðin þá gætu lítil eða meðalstór fyrirtæki samt sem áður fallið utan þessara hindrana en það gafst ekki tími til þess að skoða það frekar en annað, herra forseti, sem þurfti nánari skoðunar við.
Af því að álit Samkeppnisstofnunar er til umræðu vil ég halda því til haga, meðan ég man eftir því, að Samkeppnisstofnun vekur í áliti sínu athygli á því að óbreytt mannahald hjá Samkeppnisstofnun gæti orðið til að óheppilegur dráttur verði á niðurstöðum stofnunarinnar þegar skera þarf úr um markaðsráðandi stöðu samanber ákvæði 2. gr. frv. Það vekur spurninguna um hvers vegna Samkeppnisstofnun er haldið í því fjárhagslega svelti sem raun ber vitni og við höfum ítrekað vakið athygli á. Ég minnist þess að stjórnarliðar felldu tillögu okkar í Samf. um að veita 30 millj. kr. við síðustu fjárlagagerð til að styrkja Samkeppnisstofnun. Það hefur komið fram hjá forsvarsmönnum Samkeppnisstofnunar að löng bið sé eftir því að þeir geti leyst úr þeim málum sem koma til þeirra kasta eða að stofnunin geti haft frumkvæði að því að taka til rannsóknar mál. Sú staða er komin upp að það er ekki hægt sökum fjárskorts. Ég býst við að með frv. sem við fjöllum um hér sé enn verið að auka á þau verkefni sem Samkeppnisstofnun hefur á sinni könnu.
Mér finnst ástæða til að velta fyrir mér þeirri brtt. sem fram kom frá meiri hlutanum við 2. umr. þessa máls. Ég velti fyrir mér af hverju miðað er við 5% í þeirri brtt., þ.e. þessi 5% virks eignarhluta. Ég hef heyrt fleiri velta því upp af hverju miðað er við 5%. Ég hefði haldið að þeir sem settu saman þessa brtt. hefðu horft til þess hvað segir í lögum um fjármálafyrirtæki, þar sem menn hafa þó reynt að glíma við það hvað telst virkur eignarhluti og hvað ekki.
Í 2. mgr. 40. gr. laga um fjármálafyrirtæki, sem tekur á því hvað virkur eignarhlutur í fjármálafyrirtæki er, segir, með leyfi forseta:
,,Með virkum eignarhlut er átt við beina eða óbeina hlutdeild í fyrirtæki sem nemur 10% eða meira af eigin fé, stofnfé eða atkvæðisrétti, eða aðra hlutdeild sem gerir kleift að hafa veruleg áhrif á stjórnun viðkomandi fyrirtækis.``
Hér er sem sagt miðað við 10% eignarhlut og það er kallaður virkur eignarhluti. Í 1. mgr. 28. gr. sömu laga, sem tekur á hvað teljist hámark virks eignarhluta fjármálafyrirtækis í fyrirtæki sem stunda ótengda starfsemi, segir, með leyfi forseta:
,,Fjármálafyrirtæki mega ekki eiga virka eignarhluti í einstökum fyrirtækjum, sem ekki eru fjármálafyrirtæki eða fyrirtæki tengd fjármálasviði, sem nema hærri fjárhæð en 15% af eigin fé hlutaðeigandi fjármálafyrirtækis áður en tekið hefur verið tillit til frádráttar skv. 5. mgr. 85. gr.``
En í brtt. meiri hlutans segir, með leyfi forseta:
,,Einnig er óheimilt að veita útvarpsleyfi fyrirtæki sem er að meira en 5% í eigu fyrirtækis eða fyrirtækjasamstæðu í markaðsráðandi stöðu á einhverju sviði viðskipta.``
Maður veltir fyrir sér og spyr: Af hverju þessi 5%? Af hverju er ekki miðað við skilgreiningu á virkum eignarhlut í lögum um fjármálafyrirtæki? Ég veit ekki til þess að stjórnarmeirihlutinn hafi gert nokkrar tilraunir til þess í dag að skilgreina hvers vegna miðað er við 5%. Er það virkilega svo, eins og fram kom í fjölmiðlum í dag og hér hefur verið haldið fram, að með því sé Skjá 1 komið í skjól fyrir þessum lögum? Er það virkilega svo, virðulegi forseti?
Forsvarsmenn Norðurljósa hafa bent á að brtt. séu sérsniðnar að þörfum samkeppnisaðilanna á Skjá 1 og bent á að með brtt. um að fyrirtæki með tveggja milljarða ársveltu megi eiga að hámarki 5% sé verið að tryggja Skjá 1, en Íslandsbanki á 5% í Skjá 1 og því verið að fyrirbyggja að Íslandsbanki þurfi að láta af eignaraðild sinni að þeirri sjónvarpsstöð.
Þetta er mjög sérstakt, ef brtt. eru með þeim hætti að með því sé tryggt að Íslandsbanki geti áfram átt eignarhlut sinn í Skjá 1 meðan verið er að útiloka samkeppnisaðila frá því að halda eignarhlut sínum í Norðurljósum. Þetta náttúrlega kórónar þetta mál, ef þetta er virkilega þannig að frv. sé ekki aðeins sérsniðið að einu fyrirtæki heldur og brtt., þegar það uppgötvast að það lagafrv. gæti leitt til þess að Íslandsbanki þyrfti að láta af hendi hlutdeild sína í samkeppnisaðilanum. Þá er þetta bara skraddarasaumuð brtt. til að Íslandsbanki geti haldið sínum eignarhlut í sjónvarpsstöð í samkeppni við þann miðil sem frv. sjálft beinist að. Þetta er með ólíkindum, virðulegi forseti. Það er með ólíkindum hvað stjórnarliðar láta bjóða sér.
Mig langar, virðulegi forseti, að fara yfir það sem fram kemur í fylgigögnum minni hluta allshn. Þar er umsögn frá Þorbirni Broddasyni sem ég staldraði við. Mér fannst hún mjög athyglisverð og hefði viljað fá meiri tíma til að skoða hana og fara yfir. Ég ætla að lesa það sem þar kemur fram, með leyfi forseta, þegar hann dregur saman niðurstöðu sína af því hvaða áhrif frv. gæti haft ef það yrði að lögum. Í álitinu segir, með leyfi forseta:
,,Niðurstaðan gæti orðið sú að fátæklegra verði um að litast á vettvangi íslenskra fjölmiðla; þeir verði færri og veikari eftir en áður og starfsfólk þeirra óöruggara um sinn hag.`` --- Þetta er spáin, virðulegi forseti, og er ekki bjart yfir. --- ,,Ef ég hugsa mér að litið sé yfir sviðið svo sem ári eftir samþykkt laganna freistast ég til að grípa til klisjukenndrar samlíkingar: Uppskurðurinn heppnaðist en sjúklingurinn dó.``
Þorbjörn Broddason segir síðan í áliti sínu:
,,Gjaldþrot eins eða fleiri einkarekinna fjölmiðla í kjölfar þeirrar uppstokkunar, sem frumvarpið krefst, hefur ekki endilega í för með sér eflingu þeirra miðla sem eftir lifa. Vaxandi atvinnuleysi í starfsgreininni spillir starfsanda og skapar óvissu, einnig meðal þeirra sem enn halda vinnu sinni. Vissulega getur þessi svartsýni mín orðið sér til skammar, en ég hef ekki síst í huga að nú lifa 15 einkareknar hljóðvarpsstöðvar af 41 sem stofnuð hefur verið frá árinu 1986; ekki færri en fjögur dagblöð hafa kvatt okkur á fáum árum; fjórar sjónvarpsstöðvar hafa hætt starfsemi frá 1997; allir fjölmiðlar Norðurljósasamsteypunnar römbuðu á barmi gjaldþrots til skamms tíma og Ríkisútvarpið er rekið með stöðugum halla. Loks dylst engum að Morgunblaðsmenn eiga á brattann að sækja þessi missirin.``
Samkvæmt því sem ég les hjá Þorbirni Broddasyni er ekki bjart yfir. Nú þegar verið er að útiloka að fjársterkir aðilar geti komið inn í fjölmiðlarekstur, eins og ég hef farið yfir í máli mínu og tekið er undir af Verðbréfastofu svo dæmi né nefnt, þá blasir ekki við að frv. verði til að efla fjölmiðlastarfsemi í landinu. Það mun ekki efla íslenska dagskrárgerð ef á að útiloka fjársterka aðila frá því að láta fjármagn inn í fjölmiðlafyrirtæki eða takmarka verulega eignarhlut þeirra. Enn og aftur skal haldið til haga áhyggjum forsvarsmanna Norðurljósa af því að þessi lagasetning gæti leitt til gjaldþrots þess fyrirtækis.
Í fylgigögnum með nefndaráliti minni hlutans er vitnað til ýmissa annarra leiða sem hægt væri að fara, virðulegi forseti, til að styrkja fjölmiðlarekstur og efla þar gagnsæi. Ég sé, virðulegi forseti, þótt ég ætli nú ekki að fara ítarlega yfir það, að þar eru nefndar margar aðrar leiðir en sú sem hér er farin, að setja lög á eitt fyrirtæki og stilla sérhagsmunum gegn almannahagsmunum. Það er ekki sú leið sem við í Samf. viljum fara heldur viljum við efla Samkeppnisstofnun, eins og við höfum margfarið yfir, efla gegnsæi í eignarhaldi og að ritstjórnarlegt sjálfstæði sé skýrt.
Ég tel ekki ástæðu til þess að fara yfir það núna en mun gera það í seinni ræðu minni ef ástæða verður til. Mér finnst ekki veita af, virðulegi forseti, að upplýsa stjórnarliða betur um þær umsagnir sem hafa komið fram um þetta mál. Mér virðist að stjórnarliðar geri sér ekki mikla grein fyrir áhrifum af þeim lögum sem þeir ætla að setja.
Ég hefði einnig, virðulegi forseti, viljað fara yfir það sem fram kemur um meðalhófsreglu stjórnsýslulaga sem mikið hefur borið á góma. Hér er ítarlegt rit eftir Pál Hreinsson þar sem hann fer vandlega í meðalhófsregluna, sem mér finnst að stjórnarliðar og forsvarsmenn stjórnarflokkanna ættu að lesa vandlega og læra. Það er sannarlega ekki meðalhóf sem þeir temja sér við þá lagasetningu sem hér á að knýja í gegn, virðulegi forseti.
Þar sem langt er liðið á nótt og fjórir tímar í að maður þarf að mæta á fund í efh.- og viðskn. þá læt ég hér staðar numið. Ég kann þó að hafa úthald í það að ræða þetta frekar þegar líður að morgni. Málið er stórt og það liggur mikið á að keyra það í gegn og ég veit ekki hvað maður hefur langan tíma til að fjalla um það. Það er ýmislegt, virðulegi forseti, sem ég á ósagt í þessu máli.
Það skulu vera mín síðustu orð að þessu sinni að ég fordæmi harðlega hvernig ríkisstjórnin ætlar með offorsi og ofbeldi gegn lýðræðinu að keyra í gegn þetta makalausa frv. sem margbrýtur stjórnarskrána og gengur gegn samkeppnislögum. Þeir ætla að láta sig hafa það eins og að drekka vatn, stjórnarliðarnir, fótgönguliðar hæstv. utanrrh. Halldórs Ásgrímssonar og hæstv. forsrh., að kyngja þeim ósóma sem hér er á ferðinni. Ég segi, virðulegi forseti, verði ykkur að góðu en ég er viss um að ykkur verður mjög bumbult af þessu öllu saman.
