endurskoðun á undanþágum frá I. kafla I. viðauka við EES-samninginn.
Virðulegi forseti. Ég mæli hér fyrir frumvarpi á þingskjali 17 en um er að ræða frumvarp til laga um breytingar á ýmsum lögum vegna endurskoðunar á undanþágum frá I. kafla I. viðauka við EES-samninginn og innleiðingar á reglugerð Evrópuþingsins og ráðsins (EB) nr. 178/2002 frá 28. janúar 2002 auk afleiddra gerða.
Þann 23. október 2007 heimilaði ríkisstjórnin staðfestingu á sex ákvörðunum sameiginlegu EES-nefndarinnar sem fela í sér breytingar á viðaukum og bókunum við EES-samninginn. Efnislega var um að ræða endurskoðun á undanþágu Íslands frá I. kafla í viðauka I við EES-samninginn og upptöku löggjafar Evrópusambandsins um matvæli og fóður inn í EES-samninginn.
Ofangreindar ákvarðanir sameiginlegu EES-nefndarinnar voru staðfestar af nefndinni þann 26. október 2007 með fyrirvara um samþykki Alþingis. Lagafrumvarpið kveður á um þær lagabreytingar sem nauðsynlegar eru vegna ofangreindra breytinga á EES-samningnum og innleiðingar ofangreindrar EES-löggjafar um matvæli og fóður.
Frumvörp með sama heiti voru lögð fram á 135., 136. og 137. löggjafarþingi en voru ekki afgreidd. Við framlagningu þessa frumvarps er gerð ein efnisleg breyting frá fyrra frumvarpi sem lagt var fram á 137. löggjafarþingi. Í 32. gr. frumvarpsins, um breytingu á 10. gr. laga nr. 25/1993, er bætt við textanum „hrá egg, ósótthreinsuð hrá skinn og húðir“. Innflutningsbann á hráum eggjum, ósótthreinsuðum hráum skinnum og húðum skv. a-lið 1. mgr. 10. gr. laga nr. 25/1993, um dýrasjúkdóma og varnir gegn þeim, er því ekki afnumið eins og gert var ráð fyrir í fyrra frumvarpi.
Við framlagningu frumvarpsins á 137. löggjafarþingi voru gerðar nokkrar efnislegar breytingar frá fyrra frumvarpi. Ég kýs að þessu sinni að útskýra þær breytingar eingöngu auk breytinga þessa frumvarps sérstaklega en vísa að öðru leyti til fyrri umræðna um önnur atriði sem ekki er þörf á að endurtaka hér.
Að lokum vil ég í þessum inngangi ítreka að mjög mikilvægt er að þetta matvælafrumvarp fái afgreiðslu Alþingis til nefndar svo fljótt sem verða má. Umtalsverðir hagsmunir eru í húfi sem snerta m.a. sjávarútveginn og samskipti okkar innan EES. Það á sérstaklega við um Norðmenn sem eru algjörlega háðir því að þetta frumvarp verði samþykkt samanber reglur EES.
Helstu breytingar eru eftirfarandi:
Breytingar frá fyrra frumvarpi sem lagt var fram á 136. löggjafarþingi. Frumvarp þetta er í samræmi við efnisákvæði ákvarðana sameiginlegu EES-nefndarinnar að öðru leyti en því að innflutningsbann á hráu kjöti og hráum eggjum samkvæmt 10. gr. laga nr. 25/1993, um dýrasjúkdóma og varnir gegn þeim, helst og er ekki afnumið. Sama á við um hrá ósótthreinsuð skinn og húðir, alidýraáburð og rotmassa sem er blandaður alidýraáburði en slíkur innflutningur er óheimill.
Innflutningsbanni er viðhaldið með það að markmiði að tryggja núverandi stöðu sjúkdómavarna vegna dýra og manna. Þá er ekki síst höfð í huga langvarandi einangrun búfjárstofna okkar sem reynslan hefur sýnt að geta verið sérlega næmir fyrir sjúkdómum sem litlum skaða valda í öðrum löndum. Tiltaka má hér, sem ekki hefur verið haldið mjög á lofti, að frystikrafan kemur til að mynda í veg fyrir að tríkína, sem er mjög alvarlegur sjúkdómur, geti borist með fersku kjöti til landsins en Ísland er tríkínulaust svæði í dag. Sníkjudýrið lifir líka auðveldlega í mönnum en menn smitast ekki nema við neyslu á hráu kjöti. Sníkjudýr þessi geta verið banvæn berist þau í fólk og því er gífurleg áhersla lögð á eftirlit með þessu í kjötskoðun flestra landa. Suða og frost drepa þessi sníkjudýr. Þetta felur í sér að Ísland er viðurkennt sem tríkínulaust land sem þýðir að eftirlitskostnaður getur verið langtum minni hér en hjá löndum sem ekki hafa slíkar viðurkenningar.
Ég vil einnig vekja sérstaklega athygli á að stór og mikil landbúnaðarframleiðslulönd eins og Ástralía og Suður-Afríka heimila ekki innflutning á hráu ófrystu kjöti. Þessi lönd treysta bæði mjög á útflutning landbúnaðarafurða og kæmust ekki upp með bönn af þessu tagi nema fyrir lægju góð og gild rök og það eru sömu rökin og hér eru sett fram. Ég tek skýrt fram að innflutningsbann á ófrosnu kjöti og hráum eggjum er því númer eitt heilbrigðismál manna og dýra. Augljóst er að annars mundu SPS og GATT, þ.e. The Agreement on Sanitary and Phytosanitary Measures, þetta eru ægilega flott samtök og reglur, fljótlega grípa til sinna ráða burt séð frá því hvað gerðist á vettvangnum innan EES. Við erum aðilar að alþjóðasamningnum GATT ef hv. þingmenn hafa ekki gert sér grein fyrir því og þar er einmitt kveðið á um að það þurfi að rökstyðja svona aðgerðir, sem er gert líka með heimild.
Frumvarpið gerir ráð fyrir að matvælalöggjöf ESB muni taka gildi hérlendis með samþykkt þessa frumvarps. Þannig verða sömu heilbrigðiskröfur gerðar til matvælaframleiðslu hérlendis og á EES-svæðinu. Þetta á jafnt við um búfjárafurðir, þ.e. kjöt, mjólk og egg, og sjávarafurðir. Jafnframt munu gilda sömu lagareglur um matvælaeftirlit með þessum afurðum hérlendis og á EES-svæðinu að öðru leyti en því að innflutningseftirlit með hráu kjöti og hráum eggjum frá EES svæðinu verður eins og verið hefur. Þegar um er að ræða hrátt kjöt þarf að framvísa fullgildum heilbrigðisvottorðum og eftir atvikum framkvæma sýnatökur enda hefur áður verið aflað innflutningsleyfis. Slík leyfi eru nú nær eingöngu veitt fyrir frosið kjöt og ekki er gert ráð fyrir breytingum þar á. Hvað varðar hrá ósótthreinsuð skinn og húðir, alidýraáburð og rotmassa sem er blandaður alidýraáburði helst innflutningsbann og eftirlitsreglur því óbreytt frá því sem verið hefur.
Í frumvarpinu er skýrt kveðið á um skyldur ráðherra, eftirlitsaðila og stjórnenda matvælafyrirtækja til að koma í veg fyrir að matvæli sem geta valdið matarsýkingum komist á markað. Í þessu skyni er m.a. sett inn nýtt ákvæði sem leggur þá skyldu á ráðherra að setja reglugerð um ráðstafanir sem gera skal til að fyrirbyggja markaðssetningu slíkra matvæla, meðal annars með vottorðagjöf sbr. 5. gr. frumvarpsins og athugasemdir við hana. Ákvæðið hljóðar svo:
„Til að tryggja ýtrasta matvælaöryggi og vernda líf og heilsu manna og dýra skal ráðherra setja reglugerð þar sem að kveðið er almennt á um sýnatökur, vottorðagjöf og skilyrði markaðssetningar matvæla til að fyrirbyggja að þau geti valdið matarsjúkdómum.“
Jafnframt liggja fyrir drög að breytingum á reglugerð nr. 688/2002 sem fjallar um slátrun og markaðssetningu alifugla, þar sem kveðið er á um skilyrði markaðsetningar innlendrar og erlendrar framleiðslu alifuglakjöts.
2. mgr. 10. gr. laga nr. 25/1993 verður óbreytt efnislega. Matvælastofnun var heimilt að leyfa innflutning samkvæmt ákvæði eldra frumvarps. Ráðherra hefur þetta vald núna samkvæmt frumvarpinu og 2. mgr. 10. gr. laga nr. 25/1993 þannig breytt í fyrra horf.
2. mgr. 41. gr. frumvarpsins, sem er ákvæði til bráðabirgða, er felld burtu en þar var ráðherra heimilt með reglugerð að ákveða skiptingu og fjölda umdæma skv. 11. gr. laganna aðra en þar greinir í þeim tilgangi að unnt sé að gera breytingar á umdæmum í áföngum. Matvælastofnun er gert að spara umtalsverða fjármuni í rekstri sínum og talið hagkvæmt að gera umræddar breytingar á skemmri tíma en eldra frumvarp gerði ráð fyrir.
Gildistöku 43. gr. frumvarpsins sem fjallar um eftirlitskostnað vegna slátrunar er breytt, sbr. 79. gr. frumvarpsins. Ákvæðið tekur gildi 1. desember 2009 en þetta er annað tímamark en gildir um önnur ákvæði IV. kafla sem taka gildi 1. ágúst 2011. Ástæða þessa er sú að brýnt þykir, meðal annars vegna tilmæla frá umboðsmanni Alþingis, að leiðrétta kjötskoðunargjald þannig að greiddur sé raunkostnaður af eftirliti með öllum tegundum búfjár.
Skýrt er kveðið á um heimild ráðherra til að setja reglugerð um erfðabreytt matvæli og merkingar þeirra. Sama á við um fóður, sbr. 28. gr. og 70. gr. Jafnframt er áréttað að matvæli mega ekki innihalda lyf eða lyfjavirk efni með sama hætti og fæðubótarefni, sbr. 8. gr. frumvarpsins.
Gert er ráð fyrir að matvælalöggjöf ESB taki gildi hérlendis 1. desember 2009, enda verði Alþingi búið að samþykkja meðfylgjandi frumvarp fyrir þann tíma. Efnisákvæði sem varða búfjárafurðir taka þó ekki gildi fyrr en 1. ágúst 2011.
Hvað varðar hrátt ófrosið kjöt og hrá egg vil ég tiltaka sérstaklega að það hvarflar ekki að mér annað en rök mín fyrir innflutningsbanni standist skoðun enda byggja þau á skyldu stjórnvalda gagnvart 13. gr. EES-samningsins. Ef til þess kemur að eftirlitsaðilar eða aðrir dragi það í efa mun því verða mætt af fullri einurð. Ég hef heyrt því haldið fram að um sé að ræða bráðabirgðaráðstöfun sem ekki haldi nema í 20 mánuði þar sem hinn stjórnskipulegi fyrirvari sé þá fallinn úr gildi. Ég ítreka að í þessu frumvarpi er gert ráð fyrir áframhaldandi innflutningsbanni og ekki er fyrirhugað að á því verði breyting. Verði þessi lög samþykkt svona verður því heldur ekki breytt nema með lögum.
Virðulegi forseti. Ég hef nú gert grein fyrir helstu efnisatriðum frumvarpsins og legg til að því verði að lokinni þessari umræðu vísað til hv. sjávarútvegs- og landbúnaðarnefndar og til 2. umr.
