stefnuræða forsætisráðherra og umræður um hana.
Virðulegi forseti. Kæru landsmenn. Helstu áskoranir okkar nú felast í tveimur risastórum verkefnum, verkefnum sem eru tilkomin af mannanna völdum og eru því á hendi mannanna sjálfra að leysa úr, þ.e. hlýnun loftslags og vaxandi ójöfnuður í heiminum. Það er ískyggilegt hvernig loftslagsbreytingar og ójöfnuður tengjast órjúfanlegum böndum. Mengandi frumiðnaður hefur oftast haldist þétt í hendur við láglaunastörf sem verkafólk hefur unnið við óviðunandi starfsaðstæður víða um heim. Við verðum öll að sameinast um að sporna við hlýnandi loftslagi og vaxandi ójöfnuði. Höfum við ekki hreinasta vatnið og bestu loftgæði sem um getur? Kannski. En við þurfum að leggja miklu meira á okkur en við höfum gert undanfarin ár til að sporna við loftslagsbreytingum.
Við þurfum að taka Parísarsamkomulagið alvarlega og leggja af stað í raunverulegar aðgerðir sem virka. Hvað með ójöfnuðinn? Höfum við það ekki öll bara býsna gott hér með sterka stöðu efnahagsmála líkt og hæstv. forsætisráðherra benti á í sinni stefnuræðu? Ójöfnuður er staðreynd og fer því miður vaxandi um allan heim. Um það vitnar m.a. glæný skýrsla Oxfam-samtakanna sem sýnir að átta karlmenn eiga meiri peningaleg auðæfi en helmingur alls mannkyns.
Virðulegi forseti. Það er engin ástæða til að ætla að ójöfnuður fari ekki vaxandi á Íslandi og sterk teikn eru á lofti um að það hafi gerst undanfarin ár. Um það vitna tölur sem sýna að ríkasta eina prósentið á Íslandi þénar nálægt helmingi fjármagnstekna og að ríkasti fimmtungur landsmanna á 87% af öllu eigin fé í landinu. Og aðgerðir síðustu ríkisstjórnar á borð við skuldaleiðréttinguna juku líka ójöfnuðinn. Nú hefur komið í ljós að sú risavaxna aðgerð að gefa 72,2 milljarða úr ríkissjóði til tiltekins hluta þjóðarinnar kom þeim mest til góða sem áttu mest og þénuðu mest. Þau 20% Íslendinga sem hafa hæstar tekjur fengu samtals 22 milljarða úr ríkissjóði. Á sama tíma og fjármagn til heilbrigðismála, menntunar og annarra innviða hefur skort.
Virðulegi forseti. Hinir ríku halda áfram að verða miklu ríkari á Íslandi eins og annars staðar. Ójöfnuðurinn eykst. Hér er um grafalvarlegan hlut að ræða. Það er enginn samfélagslegur sáttmáli til um það að hinir ríku verði ríkari á meðan hinir efnaminni sitja eftir og hafa minna á milli handanna. Það hefur ekkert með lýðræði að gera að fjármunum okkar allra sé skammtað til hinna efnameiri. Það hefur ekkert með lýðræði að gera að samfélag sem býr við gnægð náttúruauðlinda geti ekki skipt arðinum af þeim jafnt. Það er enginn samfélagslegur sáttmáli til um að börn efnaminni foreldra búi við skort og hafi minni aðgang að gæðum samfélagsins en börn efnameiri foreldra. Það er nefnilega engin sátt til um ójöfnuð. Ójöfnuður er ólíðandi út frá öllum siðfræðilegum viðmiðum um réttlátt samfélag.
Virðulegi forseti. Forsætisráðherra er tíðrætt um jafnvægi í stefnuræðu sinni. Það er kannski ekki að undra að forsætisráðherra sækist eftir jafnvægi þar sem síðustu ríkisstjórnir sem Sjálfstæðisflokkur hefur tekið þátt í hafa ekki beint stuðlað að samfélagslegu, stjórnmálalegu eða efnahagslegu jafnvægi. Það var ekkert jafnvægi í því að ákveða byggingu Kárahnjúkavirkjunar eða setja Ísland á lista viljugra þjóða vegna innrásarinnar í Írak. Það var ekkert jafnvægi í efnahagshruninu fyrir átta og hálfu ári eða í lekamálinu, Orku Energy eða í Panama-skjölunum á síðasta kjörtímabili.
Ein af skilgreiningum orðsins jafnvægi sem forsætisráðherra vill leitast eftir er að eitthvað sé jafn þungt og kyrrt, rólegt og stillt. En íslenskt samfélag á ekki að vera þungt og kyrrt. Íslenskt samfélag á ekki að vera kyrrstöðusamfélag afturhalds og íhalds, heldur á það að vera á stöðugri hreyfingu og í framþróun. Það gerum við m.a. með því að leggja áherslu á menntun og opna faðminn fyrir þeim sem leita til okkar eftir nýjum tækifærum. Ég fagna því ef forsætisráðherra ætlar sér að leggja áherslu á þetta tvennt.
Það er sannarlega ósk okkar flestra að hér ríki ró og friður. En eigum við að vera róleg og stillt? Eigum við að vera róleg og stillt yfir því að arði auðlindanna sé ekki skipt jafnt á milli okkar allra? Eigum við að vera róleg og stillt yfir því að fjögur til sex þúsund íslensk börn búa við skort og fátækt? Eigum við að vera róleg og stillt yfir því að íslenskt stóreignafólk og stjórnmálamenn fari með peningana sína út úr íslensku hagkerfi, úr okkar sameiginlegu sjóðum, og feli á aflandseyjum? Það er ekki hægt að segja okkur að hér eigi að vera jafnvægi, að við eigum að vera róleg og stillt á meðan ójöfnuður fer vaxandi í íslensku samfélagi.
Kæru landsmenn. Framsýni hefur ekkert með vaxandi ójöfnuð að gera. Framsýni er að minnka ójöfnuð og draga með öllum ráðum úr loftslagsbreytingum, að vinna saman að sátt í samfélaginu þar sem allir geta notið sín og haft sömu tækifæri óháð kyni, stétt eða stöðu. Það ætti að vera markmið okkar allra. — Ég þakka þeim sem hlýddu.
