fjáraukalög 2021.
Virðulegur forseti. Ég mæli hér fyrir nefndaráliti meiri hluta fjárlaganefndar um frumvarp til fjáraukalaga fyrir árið 2021. Í nefndaráliti okkar er vinna nefndarinnar við frumvarpið rakin. Í upphafi álitsins, sem ég vísa hér til, er sagt frá því að fulltrúar fjármála- og efnahagsráðuneytisins hafi komið á fund nefndarinnar auk þess sem nefndin hafi kallað til samtals fulltrúa heilbrigðisráðuneytisins og Landspítalans um efni frumvarpsins, enda snúist það að langmestu leyti um fjárveitingar til heilbrigðiskerfisins. Þetta mun vera fimmta ef ekki sjötta fjáraukalagafrumvarpið sem við getum rakið beint til heimsfaraldursins og er óþekkt í þingsögunni að svo mörg fjáraukalagafrumvörp séu flutt á jafn stuttum tíma og nú hefur verið gert, sem er kannski lýsandi dæmi um það hvernig reynt hefur verið að bregðast við þeim óvæntu aðstæðum sem við höfum búið við undanfarna mánuði.
Frumvarpið byggist á 26. gr. laga um opinber fjármál. Þar kemur fram að ráðherra er heimilt, ef þess gerist þörf, að leita aukinna fjárheimilda í frumvarpi til fjáraukalaga til að bregðast við tímabundnum, ófyrirséðum og óhjákvæmilegum útgjöldum innan fjárlagaársins, enda hafi ekki verið unnt að bregðast við þeim með öðrum úrræðum sem tilgreind eru í lögunum.
Að stærstum hluta má rekja útgjaldabreytingar frumvarpsins til heimsfaraldursins og koma þær að miklu leyti fram á málefnasviðum heilbrigðisráðuneytisins. Við gerð fyrri fjáraukalaga ársins var ákveðið að nýta ekki fjárheimildir almenns varasjóðs fjárlaga vegna Covid-19 útgjaldamála. Þannig var horft til þess að viðhalda getu varasjóðsins til að mæta óvæntum útgjöldum sem kynnu að koma upp síðar á árinu. Má þar nefna launa- og verðlagsbætur og viðbótarkostnað vegna faraldursins.
Einnig er mikilvægt, í ljósi markmiðs um gagnsæi, að mótvægisráðstafanir vegna faraldursins fái umfjöllun og þinglega meðferð til jafns við umfjöllun fyrri aðgerða.
Langstærstur hluti útgjaldanna snýr að verkefnum sem tengjast heilbrigðismálum og atvinnuleysi. Lagt er til að auka framlög til heilbrigðismála um 22 milljarða kr. Innan þeirra vega þyngst 6,4 milljarðar kr. til Landspítalans sem skýrist fyrst og fremst af afleiðingum heimsfaraldursins. Útgjöld til heilbrigðismála fyrir utan sjúkrahúsin eru einkum vegna sóttvarnahótela, 2,9 milljarðar kr., og vegna framkvæmda við bólusetningu og skimanir á landamærum, 2,1 milljarður kr. Að auki eru útgjöld vegna tannlækninga og sjúkraþjálfunar endurmetin um 2,1 milljarð kr. og 2,6 milljarðar kr. eru vegna endurmats á lyfjakostnaði.
Lagt er til að útgjöld vegna vinnumarkaðar aukist um 7,8 milljarða kr. og munar þar mest um 6,1 milljarðs kr. framlag vegna átaksins Hefjum störf. Einnig er 1 milljarðs kr. framlag vegna desemberuppbótar atvinnuleitenda og kem ég nánar að því síðar.
Í greinargerð frumvarpsins eru einstök tilefni skýrð og vísast til hennar um einstök atriði. Nefndin kallaði sérstaklega eftir ítarlegri sundurliðun frá Landspítalanum til að skýra í hverju aukinn rekstrarkostnaður vegna Covid-19 fælist og er sundurliðunin birt í töflu í nefndarálitinu. Þar kemur fram að í þessum 6,1 milljarði vegur langþyngst aukinn rekstrarkostnaður vegna launa, þrifa og lyfjakaupa, 5,1 milljarður, og vil ég upplýsa að fjárlaganefnd á von á nánari sundurliðun á þessum kostnaði Landspítalans, en spítalinn vinnur að frekari greiningu á þeim útgjöldum sem um ræðir. Þá eru 2,9 milljarðar vegna kaupa á hvarfefnum, eins og sagt er, en af þeim upplýsingum sem fjárlaganefnd hefur aflað sér má sjá að þar er fyrst og fremst um að ræða efnablöndur sem nauðsynlegar eru til þess að nota á rannsóknarstofum við greiningar sýna. Því næst eru það 900 millj. kr. í launagjöld og 700 millj. kr. vegna kaupa á hlífðarbúnaði og 650 millj. kr. vegna ræstinga, en aðrir liðir vega minna.
Til viðbótar eru í frumvarpinu lagðar til breytingar á 5. gr. um lántökur. Þar er lagt til að lánsfjárheimild ríkissjóðs verði lækkuð úr 430 milljörðum kr. í 270 milljarða vegna minni lánsfjárþarfar ríkissjóðs en áætlað var í fjárlögum ársins. Skýrist það einkum af betri greiðsluafkomu ríkissjóðs, hárri sjóðsstöðu í upphafi árs og að þörf fyrir fjármögnun Covid-aðgerða reyndist minni en ætlað var. Einnig er lagt til að lækka heimild til erlendrar lántöku úr 220 milljörðum kr. í 120 milljarða kr. til fjármögnunar á gjaldeyrisforða. Fjárþörf ársins 2021 hefur nú þegar verið að fullu mætt.
Þá eru í frumvarpinu lagðar til sex breytingar á 6. gr. fjárlaga sem varða heimildir til kaupa og sölu fasteigna, lóða, jarða og hlutabréfa og er gerð nánari grein fyrir því í frumvarpinu sjálfu. Gerð er tillaga um 4 milljarða kr. útgjöld vegna heimildarákvæða til kaupa á fasteignum, samanber umfjöllun í 6. gr. fjárlaga hér á eftir.
Meiri hlutinn gerir nokkrar breytingartillögur til viðbótar auk þess sem nefndin í heild stendur að einni tillögu. Sú tillaga lýtur að einskiptisgreiðslu til örorku- og endurhæfingarlífeyrisþega með svipuðum hætti og gert var í fyrra. Í því sambandi bendir meiri hlutinn á að í millitíðinni hefur lögum um félagslega aðstoð verði breytt á þann veg að til tekna lífeyrisþega skuli telja 95% af fjárhæð tekjutryggingar samkvæmt 22. gr. laga um almannatryggingar í stað 100% tekjutryggingar. Með þeirri lagabreytingu hækkuðu tekjur þeirra tekjulægstu í hópi örorku- og endurhæfingarlífeyrisþega hlutfallslega meira en annarra. Á ársgrundvelli nam kostnaðarmat þeirra aðgerða tæplega 1,2 milljörðum kr. Með þessu er því fullnýtt 1 milljarðs kr. fjárheimild vegna málefnasviðsins.
Eftirfarandi tillaga kemur sameiginlega frá allri nefndinni og varðar málaflokk 27.40 Aðrar örorkugreiðslur: Gerð er tillaga um 1.200 millj. kr. einskiptisframlag til örorku- og endurhæfingarlífeyrisþega. Greiðslan nemur 53.100 kr. á mann. Gert er ráð fyrir að lögð verði til breyting á lögum um almannatryggingar til að tryggja að þessi viðbótargreiðsla verði skattfrjáls og hafi ekki áhrif á aðrar greiðslur til örorku- og endurhæfingarlífeyrisþega, svo sem húsnæðisbætur og sérstakan húsnæðisstuðning. Markmiðið er að aðrar greiðslur haldist óskertar þrátt fyrir þessa uppbót.
Þá gerir meiri hlutinn eftirfarandi tillögur:
Fyrst er það málaflokkur 09.10 Löggæsla. Gerð er tillaga um 338 millj. kr. framlag til málaflokksins vegna tímabundinna áhrifa kjarasamninga hjá lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu og óvænts tilefnis hjá lögreglunni á Austurlandi. Vegna lögreglunnar á höfuðborgarsvæðinu er óskað eftir samtals 305 millj. kr. af nokkrum tilefnum. Komið hefur í ljós að vegna aldursdreifingar lögreglumanna hjá embættinu hefur útfærsla á kjarasamningi í tengslum við bættan vinnutíma vaktavinnufólks reynst allt að 110 millj. kr. kostnaðarsamari en hjá öðrum löggæsluembættum. Að öllu jöfnu er gert ráð fyrir að kostnaður vegna starfsaldurshækkana jafnist út á móti því að yngri lögreglumenn taki við af þeim sem eldri eru. Það hefur ekki gengið eftir á þessu ári og urðu kostnaðaráhrif starfsaldurshækkana um 50 millj. kr. hærri en áætlað var. Þá féllu til kostnaðarsamir stórviðburðir á síðastliðnum tveimur árum sem samtals skýra um 25 millj. kr. gjöld sem ekki var áætlað fyrir. Um 120 millj. kr. skýrast af hækkun orlofsskuldbindingar sökum áhrifa kjarasamninga lögreglumanna. Einingarverð orlofsskuldbindingar hefur hækkað umfram annan launakostnað sökum áhrifa kjarasamninga. Einingarverðið á miðju þessu ári hefur hækkað um 22% frá árinu 2018. Það hefur hækkað gjaldfærða orlofsskuldbindingu embættisins um 120 millj. kr. án þess að fjárveitingar hafi hækkað á móti og er því bæði óvæntur og ófyrirséður kostnaðarauki. Loks er gerð tillaga um 33 millj. kr. framlag til lögreglunnar á Austurlandi til að mæta kostnaði við eina stöðu lögreglumanns, bílakostnað og bráðabirgðahúsnæði auk tækjakaupa til að efla eftirlit með náttúruvá í kjölfar aurskriðna á Seyðisfirði.
Virðulegur forseti. Um þessa breytingu til lögregluembættisins á höfuðborgarsvæðinu má segja að við munum væntanlega, í 2. umr. fjárlaga á eftir, ræða nánar um útgjöld og breytingar á fjárheimildum vegna breytts vinnutíma sem samið var um. Ástæða þess að við viljum með þessum hætti taka utan um embætti lögreglustjórans á höfuðborgarsvæðinu er kannski fyrst og fremst sú að um er að ræða frávik frá meginbreytingu og þeirri meginútfærslu sem embætti og stofnanir ríkiskerfisins hafa þurft að plægja sig í gegnum vegna vinnutímastyttingar og er því einungis um frávik og einskiptisaðgerð að ræða.
Þá er gerð tillaga um breytingu á málaflokki 18.30 Menningarsjóðir, þar sem gerð er tillaga um að veita Leikfélagi Reykjavíkur 30 millj. kr. framlag til að mæta tekjutapi og þeim kostnaði sem félagið hefur orðið fyrir á árinu 2020 vegna heimsfaraldurs kórónuveiru. Einnig er gerð tillaga um að veita Menningarfélagi Akureyrar 20 millj. kr. af sama tilefni.
Þá eru gerðar breytingartillögur í málaflokki 18.40 Íþrótta- og æskulýðsmál. Gerð er tillaga um 100 millj. kr. framlag til íþrótta- og æskulýðsfélaga vegna tekjumissis. Samstarf verði haft við Íþrótta- og ólympíusamband Íslands vegna úthlutunar styrkjanna. Ýmsa viðburði þurfti að fella niður með skömmum fyrirvara þegar samkomutakmarkanir tóku gildi, viðburði sem eru mikilvægir fjáröflunarviðburðir sem ekki hefur reynst unnt að halda og því er lagt til að styrkja félögin með þessum hætti og þessum sérstöku ráðstöfunum.
Að framangreindu virtu leggur meiri hluti fjárlaganefndar til að málið verði samþykkt með breytingum sem hér hefur verið gerð grein fyrir og lagðar eru til í sérstöku þingskjali.
Undir nefndarálitið skrifa Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir, formaður fjárlaganefndar, Haraldur Benediktsson, Vilhjálmur Árnason, Stefán Vagn Stefánsson, Ingibjörg Isaksen og Bryndís Haraldsdóttir.
