samræmd vefgátt leyfisveitinga og einföldun á ferli við undirbúning framkvæmda.

Virðulegi forseti. Ég flyt hér þingsályktunartillögu um samræmda vefgátt leyfisveitinga og einföldun á ferli við undirbúning framkvæmda. Með mér á tillögunni eru eftirtaldir hv. þingmenn: Ágúst Bjarni Garðarsson, Hafdís Hrönn Hafsteinsdóttir, Jóhann Friðrik Friðriksson, Lilja Rannveig Sigurgeirsdóttir, Líneik Anna Sævarsdóttir, Þórarinn Ingi Pétursson, Sigmar Guðmundsson, Þorgerður K. Gunnarsdóttir, Ásthildur Lóa Þórsdóttir, Eyjólfur Ármannsson, Guðmundur Ingi Kristinsson, Inga Sæland, Jakob Frímann Magnússon og Tómas A. Tómasson.

Tillagan hljóðar svo:

„Alþingi ályktar að fela innviðaráðherra í samvinnu við umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra að setja á laggirnar samræmda vefgátt fyrir leyfisveitingar, skipulagsferli, mat á umhverfisáhrifum og tengdar málsmeðferðir ásamt því að einfalda ferli við undirbúning framkvæmda.“

Tillagan var lögð fram á 152. löggjafarþingi en ekki náðist að mæla fyrir henni þá. Því er afar ánægjulegt að standa hér og mæla fyrir henni í dag þannig að hægt sé að kalla eftir umsögnum um málið.

Sú sem hér stendur ásamt meðflutningsmönnum telur mikilvægt að nýta kosti rafrænnar þjónustu til hins ýtrasta. Því leggjum við fram tillögu þessa um samræmda vefgátt. Um er að ræða rafræna gátt þar sem finna mætti öll gögn í málsmeðferð vegna leyfisveitinga framkvæmda og nauðsynlegra undanfara hennar. Vefgátt sem þessi myndi ekki bara spara tíma og tryggja betra aðgengi almennings að gögnum ásamt því að einfalda ferli leyfisveitinga til muna heldur einnig tryggja aukna skilvirkni og aðhald í vinnubrögðum. Með rafrænni þjónustu geta ólíkar stofnanir unnið í sömu gátt og þannig tryggt að gögn flæði auðveldlega á milli málsmeðferða. Með rafrænni gátt sem þessari og breyttu verklagi má einfalda ferlið til muna.

Markmiðið með vefgáttinni er að tryggja að öll gögn í málsmeðferð vegna leyfisveitinga framkvæmda og nauðsynlegra undanfara liggi á einum stað. Útgangspunktur vefgáttarinnar er leyfisveitingin, t.d. framkvæmdaleyfi, byggingarleyfi, nýtingarleyfi, rekstrarleyfi eða starfsleyfi.

Málsmeðferð leyfisveitinga og mat á umhverfisáhrifum er í dag flókið ferli sem er bæði tímafrekt og óskilvirkt. Samkvæmt niðurstöðum skýrslu sem VSÓ Ráðgjöf vann fyrir Samorku, Samtök atvinnulífsins og Samtök iðnaðarins um ávinning rafrænnar þjónustu í leyfisveitingaferli er ferlið á Íslandi óþarflega flókið. Þar kom fram að skortur væri á tengslum milli málsmeðferða og þörf væri á að skerpa á hlutverki allra þátttakanda í ferlinu. Talsvert væri um tvíverknað í kerfinu og sömu gögn lögð ítrekað fram. Þá kæmu sömu aðilar oft að sama máli. Þá sagði einnig að umsagnar- og kynningarferli tækju mikinn tíma og ógagnsæið væri töluvert. Aðgengi að gögnum er erfitt ásamt því að fylgja málum eftir.

Frá því að þessi skýrsla kom út hefur náðst með setningu nýrra laga um umhverfismat framkvæmda og áætlana, nr. 111/2021, nokkur árangur við bætingu ferla tengda umhverfismati en mikilvægt er að ganga enn lengra í samþættingu og einföldun á öllum ferlum framkvæmda. Hér ber að nefna að ákveðið var að koma upp gagna- og samráðsgátt sem Skipulagsstofnun heldur utan um og á hún að taka til skipulags, umhverfismats og framkvæmdaleyfis. Skipulagsgáttin felur í sér veigamikla breytingu varðandi aðgengi að upplýsingum og skilvirkni skipulagsferla og er hvati til samræmdra vinnubragða. Hér þarf hins vegar einnig að hafa í huga að ferli framkvæmda tekur til mun fleiri þátta en þessara og því er mikilvægt að samráðsgátt taki til allra ferla frá upphafi til enda. Hér er vísað til þess að margar framkvæmdir, eins og auðlindanýting ýmiss konar hefst á ferli rannsókna og gagnasöfnunar sem er háð umsögnum, leyfum, gagnaskilum, upplýsingagjöf og fleira til opinberra aðila sem koma svo aftur inn í aðra ferla síðar í framkvæmdaferlinu. Því er mikilvægt að gagna- og samráðsgátt sé ekki bundin eingöngu við Skipulagsstofnun heldur ætti hún að standa utan stofnana, ef svo má segja, en að allar hlutaðeigandi stofnanir sem koma að hverri og einni framkvæmd, frá upphafi til enda, hafi aðgang að gáttinni.

Mikilvægt er að hafa í huga að hægt er að einfalda samráðsferla og útgáfu á skýrslum án þess að skerða aðgengi almennings og hagsmunaaðila og án þess að ganga gegn Evróputilskipunum. Þannig gætu leyfisveitendur komið að valkostagreiningu í stað Skipulagsstofnunar með það að markmiði að aðeins raunhæfir valkostir komist áfram í matinu. Þá er þörf á að samræma ferli milli sveitarfélaga vegna innviðaframkvæmda sem ná yfir mörg sveitarfélög. Slíkar framkvæmdir þarf að setja í sérstakt ferli þar sem málsmeðferð er samræmd og samstillt. Líta má til annarra Norðurlanda þar sem dæmi eru um að í sérlögum sé að finna sérákvæði um mats- og skipulagsferli tiltekinna framkvæmda og gæti verið heppilegt að nýta þá leið fyrir stórar innviðaframkvæmdir.

Dæmi um vef sem veitir aðgang að opinberum gögnum er Vegvísir.is sem er nýr gagnvirkur upplýsingavefur innviðaráðuneytis. Vefurinn gefur aðgang að lykilupplýsingum um samgöngur, fjarskipti og byggðamál. Vegvísir markar tímamót og eflir stafræna þjónustu og veitir enn betri aðgang að opinberum gögnum. Á vegvísinum er hægt að fylgjast með fjármögnun, framvindu og árangri í yfir 500 verkefnum og stöðu 60 árangursmælikvarða. Á vefnum eru upplýsingar um markmið, aðgerðir, fjármagn, framvindu og árangur í þremur lykiláætlunum ráðuneytisins; samgönguáætlun, fjarskiptaáætlun og byggðaáætlun. Það má segja að Vegvísir sé svo sannarlega gott verkfæri.

En árið er 2023 og við höfum svo margar leiðir til að nýta okkur tæknina. Það eina sem þarf er vilji til verksins og því kalla ég eftir samvinnu um það hér í þingsal í dag. Skoða mætti hvort vefgáttin ætti heima undir verkefninu Stafrænt Ísland þar sem markmið og áherslur eru um að auka samkeppnishæfni, tryggja betri opinbera þjónustu og öruggari innviði ásamt nútímalegra starfsumhverfi. Samkvæmt markmiðum ríkisstjórnarinnar eiga stafræn samskipti að vera meginsamskiptaleið fólks og fyrirtækja við hið opinbera á Íslandi í framtíðinni.

Að lokum vil ég segja að þingsályktunartillaga þessi er í samræmi við ríkisstjórnarsáttmálann en þar kemur fram að ríkisstjórnin einsetji sér að vera á meðal allra fremstu þjóða á sviði stafrænnar tækni og þjónustu. Markmið stjórnvalda er að einfalda stjórnsýslu og bæta þjónustu við almenning ásamt því að auka gagnsæi og aðgengi að upplýsingum með nýtingu stafrænna lausna. Öll tækifæri til einföldunar eru til staðar og ávinningur af samræmdri vefgátt er augljós. Ég óska því eftir að samþykkt verði hér í dag að þingsályktunartillagan fari til viðkomandi nefndar og fái umfjöllun þar og vona að hún vinni þetta mál hratt og örugglega því það er mikilvægt að stuðla að framþróun í þessum málum í takt við breytta tíma og bætta tækni.