16.10.1979
Sameinað þing: 3. fundur, 101. löggjafarþing.
Sjá dálk 77 í B-deild Alþingistíðinda. (62)

Tilkynning frá ríkisstjórninni og umræða um hana

Jón G. Sólnes:

Herra forseti. Ég held að þegar sagan verður síðar rituð um það sem gerist í sölum þessarar virðulegu stofnunar muni það teljast einsdæmi að ráðist sé á svo ósmekklegan hátt að einstaklingi við valdatöku eins ráðherra sem hæstv. nýskipaður dómsmrh. lét sig hafa hér á hinu háa Alþingi í dag.

Mig langar til þess að skýra frá því hér, að mér hafði fyrir nokkru verið skýrt frá að alvarlegar athugasemdir væru á ferðinni af hendi yfirskoðunarmanna ríkisreikninga vegna samskipta minna við Kröflunefnd. En þar sem aðstæður mínar voru þannig að ég þurfti að hverfa af landi burt hinn 9. þ.m. á ráðstefnu sem hafði verið ákveðin fyrir þremur eða fjórum mánuðum og ég gat mjög illa komist hjá að mæta á, þá bað ég um tækifæri til að fá að ræða þessi mál við hlutaðeigandi yfirskoðunarmenn þannig að ég gæti fengið að skýra mál mitt og viðhorf í sambandi við hinar væntanlegu athugasemdir. Ég taldi mig, þegar ég fór af landi burt að morgni 10. þ.m., hafa loforð um viðtal við hlutaðeigendur eftir heimkomu mína eða nánar tiltekið á þriðjudag eða miðvikudag í yfirstandandi viku.

Ég vil taka það fram vegna þess sem hér kemur á eftir, að það var ég sem varð að biðja um þetta viðtal. Sem sakborningi eða aðila að væntanlegum athugasemdum var mér enginn kostur gefinn að fyrra bragði á að túlka mál mitt fyrir hv. yfirskoðunarmönnum. Ég vildi hafa þennan hátt á vegna þess að ég vildi fá tækifæri til að freista þess að ræða málin við þessa aðila og þannig að eftir þær viðræður gæti ég gefið út yfirlýsingu um málið ef með þyrfti.

Ég var því grandalaus þegar ég fór þessa ferð. En þegar ég kem heim á heimili mitt síðdegis s.l. laugardag bíður mín bréf frá yfirskoðunarmönnum ríkisins, dags. 12. okt. Bréfið er ritað sama dag og í prentun fer í fjölmiðlum í veigamiklum atriðum innihald þeirra aths. sem höfðu verið gerðar.

Herra forseti. Þar sem hér er um mál að ræða sem óneitanlega hefur verið mikið í meðförum og umtali á meðal almennings undanfarið vil ég, með leyfi hæstv. forseta, lesa umrætt bréf. Bréfið er svo hljóðandi, herra forseti:

„Hr. Jón G. Sólnes alþm., Alþingi.

Við höfum í dag sent forseta sameinaðs Alþingis bréf um viðskipti yðar við Alþingi og Kröflunefnd. Yður er hér með sent ljósrit af því.

Reykjavík, 12. okt. 1979.

Yfirskoðunarmenn ríkisreiknings,

virðingarfyllst,

Bjarni P. Magnússon.

Halldór Blöndal, Baldur Óskarsson.“

Svo les ég áfram, með leyfi forseta:

„Reykjavík, 12. okt. 1979.

Herra forseti sameinaðs Alþingis.

Við endurskoðun ríkisreikninga fyrir árið 1978 hefur eftirfarandi komið í ljós varðandi Jón G. Sólnes alþm.:

Kröflunefnd (Kröfluvirkjun) hefur greitt einkasíma hans, 96–11255 (96–24255), frá júlí 1978 (að nær fullu síðan á árinu 1976) sem hér segir: Kröflunefnd Kröfluvirkjun, greiðslur símreiknings af heimasíma Jóns G. Sólness 96–11255 (96–24255) frá júlí 1978. 1976 samtals 139 330 kr. (ég les ekki sundurliðunina). 1977 samtals 522 241 kr. 1978 samtals 412 161 kr. Ekki lá fyrir heimild frá iðnrn. til greiðslu á einkasíma Jóns G. Sólness.

Athugasemdum ríkisendurskoðenda 25. ágúst 1978 svaraði Jón G. Sólnes svo hinn 3. nóv. 1978: „Viðvíkjandi símakostnaði, þá er það rétt að ég hef látið Kröflunefnd greiða mestan hluta kostnaðarins hér á Akureyri, en þó ekki allan. Hefur mér verið tjáð, að slíkt sé ekki óalgengt um þá forstöðumenn ríkisstofnana sem vel á að gera við. Mér skildist, þegar ég tók að mér þetta starf, sem átti þó að vera til miklu skemmri tíma en orðið er af minni hálfu, að ég ætti að skoða mig í hópi slíkra. Kannske hefur það verið misskilningur.“

Hinn 29. sept. 1979 endurgreiddi Jón G. Sólnes símareikninga vegna 1978 og 8. okt. 1979 vegna 1976 og 1977. Vextir voru ekki greiddir.

Við samanburð reikninga Alþingis hefur komið í ljós, að Jón G: Sólnes krafðist greiðslu á símareikningum vegna 96–11255 (96–24255) hjá Alþingi með því að leggja fram ljósrit af símareikningum sem hér segir:

Vegna 1978 voru allir reikningarnir innheimtir hjá Alþingi að frádregnu afnotagjaldi.

Vegna 1977 hafa tveir reikningar verið innheimtir hjá Alþingi að upphæð 103 339 kr. og 75 729 kr., að frádregnu afnotagjaldi 97 997 kr. og 71 279 kr.

1976 hefur þessi háttur verið hafður á varðandi fjóra reikninga: 76 201 kr., að frádregnu afnotagjaldi, 72 891 kr., 11 310 kr. 4 106 kr. og 9 268 kr.

Fullnaðarsamanburði varðandi árin 1977 og 1976 er enn ekki lokið.

Símakostnaður vegna einkasíma Jóns G. Sólnes í Reykjavík, 18512, hefur verið greiddur af Alþingi.

Jón G. Sólnes alþm. hefur óskað eftir viðtali við yfirskoðunarmenn vegna máls þessa, og hefur verið orðið við því á þriðjudag eða miðvikudag n.k., en hann hefur ekki haft svigrúm til að hitta okkur fyrr.

Við höfum í dag falið ríkisendurskoðanda að gefa okkur skýrslu um mál þetta og tilkynnt það skrifstofustjóra Alþingis.

Yfirskoðunarmenn telja að mál þetta sé þess eðlis að þeir hljóti að gera yður grein fyrir því þegar í stað, þótt aðrar aths. af okkar hálfu bíði framlagningar ríkisreikninga fyrir árið 1978.

Yfirskoðunarmenn ríkisreikninga.

Ljósrit sent fjmrh. og ríkisendurskoðun.“ Í sambandi við það bréf, sem þarna hefur verið ritað, hefur mér líka verið skýrt frá að svo alvarlega hafi verið litið á þetta af hálfu yfirskoðunarmanna að fyrir utan að skrifa forseta Alþingis hafi einnig fyllilega komið til greina að kæra málið til saksóknara ríkisins. Ég vil benda á að þetta mun vera einsdæmi í meðferð aths. við ríkisreikninga. Ég hef reynt að afla mér upplýsinga um atriði sem þessi. Hefur venjan ávallt verið sú, að sendar hafa verið fyrirspurnir og gerðar athugasemdir og menn hafa fengið tækifæri til að skýra sjónarmið sín. Mér var aldrei gefið neitt tækifæri til slíks. Ég verð því að segja að ég skil ekki almennilega orðalagið í bréfi háttvirtra yfirskoðunarmanna, þar sem segir: „en hann hefur ekki haft svigrúm til að hitta okkur fyrr.“ Einhvern veginn er mín réttlætiskennd þannig vaxin, að í svo alvarlegu máli sem þessu tel ég að ekki hefði verið úr vegi að gefa manni, sem á að sæta slíkum aðfinnslum, að meira sé ekki sagt, a.m.k. tækifæri til að skýra sína hlið málsins áður en lengra væri haldið.

Í sambandi við þessi mál vil ég nú skýra frá því, að ég taldi rétt að Alþ. greiddi þann símakostnað sem Alþ. bæri að greiða mér sem þm. Því notaði ég nauðsynleg fylgiskjöl til þeirra hluta. Þau voru sum ljósrituð. Ég taldi slíkt ekki óeðlilega tilhögun. Hins vegar, eins og kemur fram í þessu bréfi þar sem ég læt í ljós óskir um að rn. greiði einkasímareikninga mína og ef samþykki hefði fengist fyrir slíku, þá mundi ég að sjálfsögðu hafa endurgreitt Alþ. slíkar upphæðir. Komið hefur á daginn að úrskurður hefur ekki fengist enn fyrir heimild til slíkra greiðslna á vegum iðnrn. Því vil ég benda á hvort ekki mundu hafa þótt einkennilegar aðfarir, eftir að mér hafði verið synjað um slíka tilhögun á greiðslu símareikninga hjá Kröflunefnd að ég hefði komið með þriggja, fjögurra ára reikninga í skrifstofu Alþingis til að krefjast greiðslu þeirra.

Engum er ljósara en mér að við þessa meðferð málsins og við þessar aðstæður myndaðist að sjálfsögðu skuld hjá undirrituðum við Kröflunefnd. Mér hefur alltaf verið ljós sú staðreynd. En í því sambandi þykir mér hlýða að geta þess, sem reyndar hefur komið fram í fjölmiðlum, að ég hafði með bréfi, dags. 18. mars 1978, sent iðnrn. reikninga vegna notkunar á einkabifreið, sundurliðaða reikninga fyrir árin 1975 til ársloka 1977, að upphæð 886 057 kr. Þrátt fyrir margítrekaðar tilraunir til að fá þá reikninga greidda hafði mér ekki tekist það, en hins vegar báru aths. ríkisendurskoðunar með sér að gert var ráð fyrir að til uppgjörs á kröfu minni kæmi. Því var það, að ég taldi eftir atvikum örugglega séð fyrir því að ekki hallaðist á fjármálalega, þannig að Kröflunefnd sem slík yrði ekki fyrir fjárhagslegu tjóni vegna ráðstafana minna.

Með þessum sjónarmiðum, sem ég nú hef verið að lýsa, skal ég fúslega viðurkenna að ég hef dottað á verðinum gagnvart þeim aðilum sem allt vil ja leggja út á versta veg. Í því efni hef ég ekki við neinn að sakast nema sjálfan mig.

Ég vil í sambandi við þær margítrekuðu árásir, sem hafa verið gerðar á mig öll þau ár sem ég hef haft með framkvæmdastjórn og fjármál og fjárreiður vegna Kröfluvirkjunar að gera, taka fram áð ég hef orð mjög mikilhæfra manna fyrir því, aðila sem ég tel dómbæra um það, að miðað við þær umfangsmiklu framkvæmdir, sem þar var um að ræða, hafi skrifstofu- og framkvæmdastjórakostnaður Kröflunefndar verið með afbrigðum lágur, þannig að fá dæmi munu um jafnsmáar upphæðir í sambandi við þann lið kostnaðarframkvæmda. Þetta vildi ég láta koma skýrt fram nú.

Ég skýrði frá því í upphafi máls míns, að því miður brást það tækifæri sem ég taldi mig eiga þegar ég fór af landi burt í góðri trú hinn 10. okt. Ég vil láta menn vita að ef ég hefði haft minnstu vitneskju um að ég mætti ekki treysta því hefði ég hvergi farið. En í staðinn fæ ég og fjölskylda mín þetta. Eiginkona mín, alein í íbúð sinni í Reykjavík, á sér einskis ills von. Ég hafði skýrt henni frá þessu og að hún gæti verið róleg. Ég vil aðeins benda mönnum á hvernig aðstandendum manna getur undir vissum kringumstæðum liðið í svona tilfellum. Það eru víða til mannlegar kenndir og tilfinningar.

Afleiðingarnar af þessari einstöku tilhögun hafa ekki heldur látið á sér standa gagnvart mér eftir að ég kom heim. Ég hef nánast verið útskúfaður úr flokki mínum af nokkrum hluta hans. Sem betur fer eru þeir ekki mjög margir sem þannig bregðast við. Þessi atvik hafa haft það í för með sér, að sú skoðun hefur komið fram að nánast væri óhæft að hafa slíka persónu sem Jón G. Sólnes í röðum framámanna flokksins. Og þá gefur að skilja að í fjölmiðli eins og útvarpi muni hásætisræða hæstv. nýskipaðs dómsmrh. ekki hafa aukið virðingu mína á þessum þýðingarmiklu tímamótum fyrir mig sem einstakling sem hyggur á að standa í pólitískri baráttu.

Herra forseti. Ég skal fara að ljúka máli mínu. En mér þótti rétt vegna eðlis þessa máls, og hér er um að ræða fundarlok hins háa Alþingis og kannske í síðasta skipti sem mér gefst tækifæri til að flytja mál mitt úr þessum stól, að birta ykkur, hv. alþm., þessi mál á þann hátt sem ég hef gert hér.

Núverandi hæstv. dómsmrh. hefur mikið talað um að hann teldi það höfuðhlutverk sitt að gera dómsmálakerfi þjóðarinnar opnara og umfram allt réttlátara í allri framkvæmd en honum hefur fundist það hafa verið og sé nú. Ég legg það fúslega í dóm hv. alþm. og annarra, er munu koma til með að kynna sér mál mitt, hvort ofstækisfullar ásakanir þessa hæstv. ráðh. í minn garð og fjölskyldu minnar frá fyrstu tíð hafa við rök að styðjast. Hann hóf blaðaskrif um mig á þann veg að væna mig um að ég hefði veitt útlán úr bankastofnun þeirri sem ég veitti forstöðu, á annan milljarð, til þess að geta náð öruggu þingsæti. Og ummæli þessa hæstv. ráðh. síðast í dag, þegar hann tekur við hinu virðulega embætti sem æðsti réttargæslumaður þjóðarinnar, — ég spyr menn hvort þau sýni að nú hafi hinn eini sanni Messías réttlætisins loksins komist til valda á Íslandi.