21.05.1985
Sameinað þing: 85. fundur, 107. löggjafarþing.
Sjá dálk 5540 í B-deild Alþingistíðinda. (4781)
452. mál, framleiðslukvóti í landbúnaði
3. Hversu miklum viðbótarkvóta hefur verið úthlutað, síðan búmarkið tók gildi, til lögbýla sem höfðu áunnið sér framleiðslukvóta á viðmiðunarárunum 1976, 1977 og 1978:
a. til mjólkurframleiðslu,
b. til framleiðslu sauðfjárafurða,
c. til nautakjötsframleiðslu?
4. Hversu stórum framleiðslukvóta hefur verið úthlutað, síðan búmarkið tók gildi árið 1980, til lögbýla sem enga framleiðslu höfðu á viðmiðunarárunum 1976, 1977 og 1978:
a. til mjólkurframleiðslu,
b. til framleiðslu sauðfjárafurða,
c. til nautakjötsframleiðslu?
5. Hvernig skiptist eignarhald þessara jarða (sbr. 3. og 4. lið) milli ríkis (kirkju), sveitarfélaga og einstaklinga?
6. Hafi verið úthlutað viðbótarkvóta til ríkisbúa utan þeirra framleiðsluréttinda, sem sköpuðust á árunum 1976–78, hversu stór hluti af heildaraukningunni kom þá í hlut ríkisbúa:
a. til mjólkurframleiðslu,
b. til framleiðslu sauðfjárafurða,
c. til nautakjötsframleiðslu?
Svar:
Fyrirvari.
Í svörum þessum er gengið út frá því að þar sem spurt er um framleiðslukvóta sé átt við búmark, þ. e. búmark hverrar jarðar og heildarbúmark á ákveðnu svæði eða á landinu í heild.
Við 1. lið:
Aukningin er 9,72% eða 171 481 ærgildisafurð.
Á móti þessu kemur að framleiðslu sauðfjárafurða og mjólkurframleiðslu hefur, síðan árið 1976, verið hætt á 548 jörðum með samanlagt búmark 99 281 ærgildisafurð. Búmark þetta fylgir jörðunum en hefur ekki verið fellt út úr heildarbúmarki landsins, enda getur framleiðsla hafist aftur á sumum þessara jarða.
Einnig kemur hér á móti að á 380 bújörðum er nýting búmarksins innan við 50%. Af þessu leiðir að framleiðslukvóti í mjólk hefur verið lægri en búmarkið 1/1–31/8 1980 og framleiðsluárið 1983/1984, en ekki framleiðsluárin 1980/1981–1981/1982 og 1982/1983.
Framleiðslukvóti í sauðfjárafurðum hefur verið lægri en búmarkið framleiðsluárin 1981/1982–1982/1983, en ekki 1983/1984.
Aukning búmarksins skiptist milli svæða samkvæmt meðfylgjandi töflu:
Skrá um búmark, fjölda og heildarstærð í sýslum landsins 29. apríl 1985 (B80).
1980
1985:
Heildar-
Samþykktar
Leyfðar
Heildar
stærð
víðbætur
viðbætur
stærð
Fjöldi
ærg.
%
ærg.
í prósentum
ærg.
Gullbringusýsla
31
2594
0,15
179
6,90
2773
Kjósarsýsla
76
19978
1,13
2744
13,74
22722
Borgarfjarðarsýsla
221
80235
4,55
6002
7,48
86237
Mýrasýsla
178
65873
3,73
7107
10,79
72980
Snæfellsnessýsla
199
58263
3,30
6984
11,99
65247
Dalasýsla
196
55799
3,16
6931
12,42
62730
A.-Barðastrandarsýsla
66
16838
0,95
2679
15,91
19517
V.-Barðastrandarsýsla
71
18293
1,04
2114
11,56
20407
V.-Ísafjarðarsýsla
67
21083
1,20
2801
13,29
23884
N.-Ísafjarðarsýsla
53
16669
0,94
863
5,18
17532
Strandasýsla
144
42710
2,42
1983
4,64
44693
V.-Húnavatnssýsla
213
77496
4,39
6887
8,89
84383
A.-Húnavatnssýsla
241
95241
5,40
5689
5,97
100930
Skagafjarðarsýsla
402
131433
7,45
18787
14,29
150220
Eyjafjarðarsýsla
324
169658
9,62
12199
7,19
181857
S.-Þingeyjarsýsla
388
143280
8,12
9450
6,60
152730
N.-Þingeyjarsýsla
133
47747
2,71
2735
5,73
50482
N.-Múlasýsla
298
91587
5,19
9030
9,86
100617
S.-Múlasýsla
259
77792
4,41
7631
9,81
85423
A.-Skaftafellssýsla
119
43903
2,49
3147
7,77
47050
V.-Skaftafellssýsla
205
68998
3,91
9640
13,97
78638
Rangárvallasýsla
442
171690
9,73
22821
13,29
194511
Árnessýsla
532
219781
12,46
22680
10,32
242461
Samtals sýslur:
4858
1736941
98,45
171083
9,85
1908024
Kaupst.og Bessast
101
27271
1,55
398
1,46
27669
Samtals landið:
4959
1764212
100,00
171481
9,72
1935693
Við 2. lið:
Forsendur eru þær að 23. júní 1980 voru gefin út bráðabirgðalög, sem Alþingi staðfesti síðan með litlum breytingum, um breytingu á lögum um Framleiðsluráð landbúnaðarins, verðskráningu, verðmiðlun og sölu á landbúnaðarvörum o. fl. Hin nýju ákvæði er nú að finna í lögum nr. 95/1981, 2. gr. a, 4. efnismálsgr. aliðar:
„Heimilt er að ákveða sérstaklega með reglugerð rétt þeirra, sem hefja búskap, draga saman búvörutegundir eða hætta búskap. Enn fremur þeirra, sem hafa mikinn fjármagnskostnað vegna bygginga sem teknar hafa verið í notkun 1976 og síðar.“
Þessi ákvæði eru nánar útfærð í reglugerð nr. 465/1983, fyrri mgr. 6. gr.:
„Heimilt er að auka búmark þeirra framleiðenda, sem hafa mikinn fjármagnskostnað vegna bygginga á viðkomandi jörð, hafi byggingarnar verið teknar í notkun árið 1976 eða síðar. Jafnframt má stækka búmark lögbýla þegar ábúendaskipti verða, þannig að frumbýlingum verði sköpuð hliðstæð framleiðsluskilyrði samanborið við aðra bændur. Skal í þessum tilvikum höfð hliðsjón af fjármagnskostnaði og útlánareglum Stofnlánadeildar landbúnaðarins svo og vinnutekjum við rekstur búsins miðað við laun í verðlagsgrundvelli landbúnaðarins hverju sinni. Umsókn um rýmkun búmarks skal fylgja lýsing héraðsráðunautar um framleiðslumöguleika jarðarinnar ásamt rökstuddri áætlun um hæfilegt búmark.“
Flestir þeir bændur, sem hafa endurbyggt útihús á jörðum sínum og tekið þau í notkun síðan 1976, hafa byggt stærra en áður var á jörðunum og hafa því þurft að fá aukningu á búmarki jarða sinna til að geta staðið undir auknum fjármagnskostnaði.
Sama gildir um marga frumbýlinga, einkum þegar ung hjón taka við búi eða kaupa jörð þar sem aldrað fólk hefur búið lengi.
Við 3. lið:
152 241 ærgildisafurð.
Vegna þess að margir bændur hafa fært framleiðsluréttindi milli búgreina er ekki auðvelt að svara því hvernig þessi aukning skiptist, en í heild hefur þetta þróast þannig síðan 1980 að búmark í mjólk hefur hækkað um 11,75%, í sauðfjárafurðum um 3,83% og í nautakjötsframleiðslu um 34,62%.
Við 4. lið:
19 240 ærgildisafurðir sem skiptast þannig:
Til mjólkurframleiðslu . . . . . . 3 295 ærgildisafurðir.
Til framleiðslu sauðfjárframleiðslu . . . . . . 14 145 ærgildisafurðir.
Til nautakjötsframleiðslu . . . . . . 1 800 ærgildisafurðir.
Á árunum 1976–1984 veitti Landnám ríkisins heimild til að stofna 14 nýbýli. Af þeim hafa 9 fengið búmark, samtals 4 030 ærgildisafurðir.
Á þrem nýbýlum hefur ekki verið sótt um búmark og ekki hafin framleiðsla en tvö nýbýli hafa fengið búmark þeirra jarða sem þau voru byggð úr.
Á árunum 1976–1984 hefur Landnám ríkisins veitt heimild til endurbyggingar 70 eyðijarða. Af þeim hafa 42 fengið búmark, samtals 15 210 ærgildisafurðir. 22 hafa ekki fengið búmark, en 6 hafa fengið búmark með tilfærslu frá öðrum jörðum sem voru eign sama aðila.
Ástæða þess að þessi aukning er að meiri hluta í sauðfjárafurðum er sú að landnámsstjórn hefur verið að styrkja byggð á þeim svæðum þar sem byggðin er veikust, en einmitt þar er víða ekki kostur annars en sauðfjárframleiðslu.
Við 5. lið:
Við ákvörðun búmarks er enginn munur gerður milli þeirra sem búa á eignarjörð eða eru leiguliðar, aðeins gengið eftir kaupsamningi eða ábúðarsamningi, og því eru ekki tiltæk gögn um skiptingu þá sem um er beðið.
Við 6. lið:
Engum viðbótarkvóta hefur verið úthlutað til ríkisbúa.
Tvö tilraunabú hafa sótt um aukningu en bæði fengið neitun og eru mál þeirra nú til umfjöllunar hjá yfirnefnd samkv. 2. gr. a laga nr. 95/1981.
