10.12.1987
Efri deild: 19. fundur, 110. löggjafarþing.
Sjá dálk 1827 í B-deild Alþingistíðinda. (1340)

196. mál, söluskattur

Eyjólfur Konráð Jónsson:

Herra forseti. Mig langar að leggja nokkur orð í belg í þessa að ýmsu leyti mjög skemmtilegu umræðu hér í kvöld. Hún hefði kannski átt að vera öllu alvarlegri en raun varð á hjá okkur sumum hverjum sem æðimikið hlutum að hlæja vegna margra skemmtilegra tilbrigða úr þessum stóli. En ég ætla ekki að blanda mér í það né heldur beint í það að fullyrða um áhrif þeirra skatta nákvæmlega í krónum talið sem verið er að ræða um. Ég held að það sé enginn fær um það hvað sem stofnunin heitir, hvorki Þjóðhagsstofnun né neinir aðrir, að segja með neinni nákvæmni til um það allt saman.

Það er ýmislegt gott í þessum tillögum og ég vil nota þetta tækifæri sérstaklega til að fagna því að nú verður gerður væntanlega uppskurður á tollalögum og tollskrá. Það var orðið tímabært svo sannarlega. Að því var unnið í tíð fyrrv. ríkisstjórnar og minnist ég þess að veturinn 1983–1984 vann ég sem formaður fjh.- og viðskn. þessarar hv. deildar mjög mikið starf með ráðuneytismönnum til að undirbúa það frv. sem hér liggur nú fyrir. Það var í mjög svipuðum dúr sem við unnum þá.

Það var nefnilega fyrirheit allra þm. Framsfl. og Sjálfstfl. þá og skilyrði af minni hálfu fyrir stuðningi við þá ríkisstjórn áður en hún var mynduð að fyrsti liður í svokölluðum mildandi aðgerðum væri stórfelld lækkun á neyslusköttum sem legðust með gífurlegum þunga á heimilin. Það var að vísu nánast allt saman svikið. Þess vegna fagna ég því að þessi tollskrá liggur nú fyrir og vona að sú breyting verði samþykkt.

Ég kemst ekki hjá að leiðrétta það, sem hæstv. fjmrh. sagði hér, að á liðnu sumri hefði öllum mátt vera kunnugt að þeir skattar sem nú er rætt um að leggja á þjóðina mundu verða á hana lagðir. Mér var ekki kunnugt um það og engum í Sjálfstfl. held ég og ég held að almenningi hafi ekki verið kunnugt um það. Þannig vildi nefnilega til að þegar stjórnarmyndunarviðræður þeirra þriggja flokka sem nú eru í ríkisstjórn voru strandaðar vegna kröfu formanns Alþfl. og flokksins alls um svokallaðar fyrstu aðgerðir, þ.e. neysluskatta strax, sem tekið var undir af formanni Framsfl., þegar þessar umræður voru strandaðar vegna þessarar kröfu, af því að við sjálfstæðismenn neituðum öllum nýjum sköttum, kom það í minn hlut að flytja um það tillögu í þingflokki Sjálfstfl. að við sættum okkur við að leggja á um það bil 1 milljarð í sköttum til að hægt væri að halda stjórnarmyndunarviðræðunum áfram. Ég man að ég sagði á þeim fundi að það kæmi þá vel á vondan að ég flytti þessa tillögu því að allir vissu að ég væri andvígur þeirri stefnu og á móti þeirri skattlagningarstefnu sem hefði verið stunduð, en það væri þó skárra að leggja þennan skatt á, þennan 1 milljarð, en landið yrði stjórnlaust og upplausn ríkti, en allir voru sammála um að engin leið hefði verið til stjórnarmyndunar annarrar en þeirrar sem raunin varð á. Ég ber ábyrgð á þeim sköttum þess vegna, ekki kannski hverjum einstökum þeirra, af því að í ýmsum tilvikum hefði ég viljað haga því öðruvísi, en á þeirri upphæð ber ég ábyrgð og henni hærri en 1 milljarði á ári, væntanlega eitthvað á þriðja milljarð á ári úr því að það var 1 milljarður á tæplega hálfu ári. Á öðru ber ég ekki ábyrgð.

Nú er talað um að leggja á töluvert hærri skatta en þetta. Það vita allir og er engin ástæða til að draga fjöður yfir það að rétt fyrir þingsetningu voru tekin upp þau fjárlög sem þingflokkarnir höfðu samþykkt í meginatriðum. Ég hygg að það hafi m.a.s. verið búið að prenta fjárlögin eða langt komið að prenta þau. Og ég vissi ekki fyrr en daginn fyrir þingsetningu, þ.e. 9. okt., að það ætti að kollvarpa þeim fjárlögum og leggja á mun meiri skatta. Það þýðir ekkert að draga fjöður yfir þetta. Þetta eru staðreyndir. Þjóðin öll vissi þetta ekki fyrr en um þá helgi að það væri von á nýjum fjárlögum og fjárlagafrv. mundi ekki sjá dagsins ljós á setningardegi þingsins. Þetta gerðist vegna þess og með þeim rökstuðningi að komin væri ný þjóðhagsspá frá Þjóðhagsstofnun allt öðruvísi en hún hefði verið nokkrum mánuðum áður og allt væri að farast í þessu þjóðfélagi. Ég trúði því ekki heldur að allt væri að farast í þessu þjóðfélagi. En ég ætla ekki að fara lengra út í þessa sálma núna. Staðreyndir eru staðreyndir og rétt er rétt og þess vegna verður að leiðrétta það að þjóðin öll hafi vitað á miðju sumri að von væri á þessum sköttum. Hún hafði ekki hugmynd um það. Ef einhverjir hafa vitað það hafa þeir farið mjög dult með að þetta ætti að gerast eða þetta ætti að reyna.

En það sem mig langar að gera og þess vegna fór ég í pontu hér er að spyrja hæstv. fjmrh. hvenær von sé á skýrslu svokallaðrar hallanefndar. Þeir kalla hana það sjálfir nefndarmenn. Það mun vera nefnd fjögurra eða fimm manna frá Fjárlaga- og hagsýslustofnun, Þjóðhagsstofnun, Seðlabanka og Háskóla Íslands, menntaðra hagfræðinga allra saman, það hygg ég að þeir séu. Hvenær mun vera von á þeirri skýrslu? Mun hún koma á morgun, á laugardag, sunnudag eða mánudag? En frestur sá sem formaður nefndarinnar sagði opinberlega að yrði á þessu núna fyrir tæpum þremur vikum, hygg ég að það sé, er þá að renna út. Hann sagði að skýrslan mundi sjá dagsins ljós eftir tvær eða þrjár vikur á þeim tíma, þ.e. um þetta leyti. Og ég bar þessa spurningu upp við hæstv. ráðherra í gær í einkaviðræðum, hvort hann vildi grennslast fyrir um þetta. Ef hann ekki hefur gert það sætti ég mig alveg við að fá ekki svar í kvöld, en ég vil sem sagt fá að sjá þessa skýrslu áður en ég tek afstöðu til afgreiðslu þeirra mála sem hér eru til umræðu.

Inntakið í þeirri bráðabirgðaskýrslu hygg ég að sé að tekjuafgangur ríkissjóðs á árunum 1980–1985, ef rétt væri reiknað, hafi verið að meðaltali þetta 6–8 milljarðar kr. miðað við núgildandi verðlag og spár um landsframleiðslu á næsta ári. Ég endurtek að þessar tölur eru þannig, þær bráðabirgðatölur sem mér voru gefnar upp fyrir nokkrum vikum, að á árunum 1980–1985, öllum árunum, hefði með eðlilegu uppgjöri á ríkisfjármálunum verið þetta mikill, nokkurra milljarða, tekjuafgangur í staðinn fyrir tekjuhalla. Þetta felst ósköp einfaldlega í því að ekki eru taldir til eigna þeir sjóðir sem eru hluti af ríkissjóði en færðir til gjalda á hverjum fjárlögum, — þ.e. svokölluð framlög til húsnæðismálastjórnar sem er ein skúffa í ríkiskassanum að sjálfsögðu, til Byggðastofnunar sem er önnur skúffa, til Lánasjóðs ísl. námsmanna sem er líka fullverðtryggður sjóður þó hann sé vaxtalaus eða vaxtalítill, og nokkurra smærri sjóða, — sem eingöngu ríkissjóður á. Alltaf er látið færa til gjalda milljarða á milljarða ofan og telja það útgjöld þegar verið er að lána fé út til húsbyggjenda t.d. á fullri verðtryggingu og jafnvel þó að það séu ekki nema 31/2% vextir, sem eru mjög háir. Að raunvextir í fasteignaviðskiptum séu hærri en 31/2% þekkist ekki, þeir eru kannski 4, 5 og 6% í nágrannalöndunum sumum þar sem þeir eru hæstir jafnvel, en þar ríkir alltaf 2–3% verðbólga þannig að þeir eru lægri en vextirnir hér. Rétt upp gert ætti ekki að færa til gjalda allt það sem ríkissjóður er að færa upp úr einni skúffu í aðra hjá sjálfum sér. Þá er ekki talið allt bankakerfið, ekki Seðlabankinn sem auðvitað er deild í ríkissjóði, ekki allir atvinnuvegasjóðir, ekkert af þessu, bara ríkissjóður sjálfur. Hann bókfærir alltaf að það séu gjöld sem hann er að færa úr einni skúffu í aðra. Það eru ekki gjöld.

Af því að ég sé hv. þm. Guðmund H. Garðarsson hér: Hvað mundu menn segja ef sjóður hans félags, verslunarmannasjóðurinn, sem er álíka stór og húsnæðissjóður ríkisins, hygg ég, 12–14 milljarðar eða hvað það nú er, segði um áramótin: Ja, ég er kominn á hausinn. Ég er búinn að lána allt féð út. Að vísu á fullum verðtryggingum og vöxtum. Nei, ég varð að færa það allt til gjalda. — Það gerir ríkissjóður. Ef menn ekki skilja þetta einfalda dæmi skilja menn ekki neitt. Ég vil fá að sjá þessar tölur áður en fjárlögin verða héðan afgreidd. Ég vonast til að það verði innan tveggja eða þriggja daga. Því var lofað og Alþingi á heimtingu á að fá að sjá þessar tölur. Og einn í þessari nefnd, dr. Tór Einarsson, prófessor í Háskólanum, birti í maímánuði sl. upplýsingar einmitt um starf þessarar nefndar þar sem hann fullyrðir að beinar fjármálalegar kröfur ríkissjóðs á borgarana, okkur hér, séu a.m.k. 6 milljörðum hærri en allar kröfur íslenskra borgara á ríkið, þ.e. öll skuldabréfalánin og allt það er 6–7 milljörðum lægra en kröfurnar sem ríkið á á okkur, fyrst og fremst auðvitað út af húsnæðisstjórnarlánunum. Þessu er öllu snúið við og sagt að ríkið sé svo stórskuldugt að næsta kynslóð þurfi að borga þessi lifandis skelfingar ósköp. Þess vegna eru menn á móti því að ríkissjóður afli sér einhvers hluta af því fé sem hann þarf til síns rekstrar eða framkvæmda að láni. Nei, nei, það er alveg þveröfugt. Ofan á allt það fé sem ríkissjóður þarf til síns reksturs verða líka hirtir af okkur til viðbótar nokkrir milljarðar. Þetta hefur verið svona að undanförnu. Nú bíð ég eftir að fá að sjá þessa skýrslu og ég veit að þið, hv. þm., takið nú undir með mér um að það líði ekki margir dagar þangað til við fáum staðreyndirnar á borðið.