22.03.1955
Neðri deild: 63. fundur, 74. löggjafarþing.
Sjá dálk 169 í D-deild Alþingistíðinda. (2509)

161. mál, okur

Dómsmrh. (Bjarni Benediktsson):

Herra forseti. Það er sennilega ekki talið að ófyrirsynju, þótt ég segi nokkur orð um þessa till., ekki sízt eftir það, að því hefur verið haldið fram í stjórnmálablaði, sem var vitnað til hér áðan, að ég hefði sérstaka löngun til að leggjast á rannsókn í þessu máli. Mér finnst sú lýsing, sem hv. 3. þm. Reykv. (BÓ) las hér upp af viðtali okkar í gær, benda til þess, að þótt því fari fjarri, að honum standi nokkur agi af mér eða uggur, þá verki ég þannig á suma og ekki sízt þann greinarhöfund og hans félaga, sem þar eiga hlut að, og hef ég ekki þar á móti. En því furðulegra er, að Þjóðviljinn skuli koma með ásökun á mig um það, að ég hafi haft löngun til þess að kveða þessa till. niður eða hindra, að hún kæmi á dagskrá, þar sem ég lét það beinlínis uppi við fyrri umr. þessarar till., að ég væri henni samþykkur og mundi greiða atkv. með henni, ef ég ætti sæti í þessari hv. d., og ég tók það svo skýrt og ótvírætt fram, að ég held, að það hafi meira að segja verið sagt frá því í þessu sama blaði, sem nú er að reyna að lauma inn hjá mönnum, að ég hafi allt aðra afstöðu í þessu máli.

En úr því að ég minnist á frásagnir blaða, get ég ekki látið vera að víta það, að annað blað hér í bænum, Alþýðublaðið, hefur hvað eftir annað, — ég hef ekki veitt því athygli, hvort það er í þingfréttum, — en hvað eftir annað í aðalgreinum blaðsins, leiðurum, haldið fram, að ég hafi mótmælt því hér á Alþingi, að okur ætti sér stað, og sagt, að mér væri það með öllu ókunnugt.

Allir þeir, sem heyrðu það, sem ég sagði um þetta atriði, þegar það bar á góma, bæði við umr. um þetta mál og í skýrslu hæstv. fjmrh., heyrðu það glögglega, að ég hélt því einmitt fram, að okur væri hér því miður mjög títt. Ég jafnaði því við skattsvik, sem við allir vitum að því miður eru mjög tíðkanleg í þessu landi, og ég sagði, að okur hefði verið hér frá landnámstíð og um alla okkar sögu, og væri vafalaust ennþá. En ég tók undir það, sem hv. 2. þm. Reykv. (EOl) sagði, sem ég er annars ekki alltaf sammála, að þarna væri um afbrot að ræða, sem mjög erfitt væri að festa hendur á og draga sökudólgana til réttmætrar refsingar, og því fremur væri ástæða til þess að hefjast handa og samþykkja þá till., sem hér var borin fram, vegna þess, hversu erfitt væri fyrir réttvísina að hafa hendur í hári þeirra, sem þetta afbrot fremdu. Og ég skoraði einmitt á alla þá þm., sem teldu sig hafa vitneskju um ákveðin tilfelli, ákveðnar sakir, að láta dómsmálastjórninni þá vitneskju í té og hét því með eins sterkum orðum og hægt var að hafa, að þá skyldi ég ekki liggja á liði mínu um, að þau mál yrðu rannsökuð ofan í kjölinn.

Þetta veit ég, að þeir þm. muna, sem við þessar umr. voru staddir, og hvað sem öllum skoðanaágreiningi líður, þá verður að segja það eins og er, að það er óviðunandi, það er ósæmilegt, að þegar hermt er frá ákveðnum ummælum, hvort heldur það er þingmanna eða annarra, í blöðum, þá sé þeim algerlega snúið við og það sé sagt, að menn hafi haldið fram gagnólíkum skoðunum við það, sem þeir í raun og veru fluttu. Deiluefnin eru vissulega nóg, þótt menn haldi sig að því, sem menn greinir á um, og menn finni ekki upp að skrökva því upp á andstæðinga sína, að þeir hafi sagt gersamlega allt annað en þeir í raun og veru sögðu.

Í sumum öðrum löndum er litið á slíkan málflutning, slíkan fréttaflutning, sem beina lítilsvirðingu á löggjafarþingi þjóðarinnar, ef hann er viðhafður um þá stofnun, og hann er refsiverður sem slíkur. Þó að ég hafi ekki trú á því, að refsingar stoði mikið í þeim efnum, þá er það skoðun mín, að það sé mikilsvert fyrir okkur, sem sitjum á Alþingi, og að því eigum við allir að stefna, að fréttaflutningur frá Alþ. sé réttur. Við vitum, að það er hægt að bregða ýmsum blæ á frásagnir, sem birtast af atburðum, og ég vil ekki segja, að neinn einstakur sé heilagur í sinni frásögn, í því hafa sjálfsagt allir meira og minna brotið af sér, en það á að vera sameiginlegt áhugamál okkar, sem sitjum á Alþ., og það á að vera sameiginlegt metnaðarmál allra, sem við stjórnmál fást, að það lágmark sé gert, að ef höfð eru eftir ummæli, þó að andstæðinga sé, þá séu þau höfð rétt eftir, en ekki gersamlega snúið við. Slíkar frásagnir eru vissulega spillingarmerki í þjóðfélaginu, — spillingarmerki, sem horfa til þess að rugla dómgreind almennings og gera mönnum ómögulegt að gera sér grein fyrir, hvað í raun og veru hefur borið við, þannig að þá skortir forsendurnar fyrir því að dæma um, hvers eðlis þau deilumál eru, sem uppi eru á hverjum tíma.

Ég taldi rétt að benda á þetta hér, vegna þess að það er alvörumál út af fyrir sig, og það er sérstök ástæða til þess að vekja athygli á því hér, þó að það mál, sem við ræðum, sé hins vegar slíkt alvörumál, að engin ástæða er til þess að draga athygli manna frá því að öðrum efnum.

Ég drap á það á dögunum, að mér þætti ósennilegt, að slíkar misfellur sem þá var talað um hefðu legið fyrir fjármálastofnunum landsins, þegar þær afgreiddu það fjárþrotamál, sem er upphaf þessara umræðna. Ég taldi, að það væri ósennilegt. Síðan hefur ýmislegt komið í ljós um það mál. M. a. birtist s.l. sunnudag, 20. marz, í a. m. k. þremur dagblöðum bæjarins, greinargerð frá Hilmari Stefánssyni bankastjóra Búnaðarbankans, þar sem hann segir, með leyfi hæstv. forseta, m. a.:

„Það hefur um fátt verið meira rætt og ritað að undanförnu hér í höfuðstaðnum en fjárþrotabú eins af stærstu verzlunarfyrirtækjum bæjarins, Ragnars Blöndals h/f.“

Ég hegg í það strax, að þarna er talað um fjárþrotabú. Aftur á móti veitti ég því einnig athygli, að hv. 3. þm. Reykv. (BÓ) talaði um gjaldþrot, en bankastjórinn, sem auðsjáanlega vegur og metur hvert orð, sem hann skrifar um þetta, heldur sér við þetta orð: „fjárþrotabú“. Síðan heldur hann áfram með ýmsar bollaleggingar og segir svo, með leyfi hæstv. forseta:

„Það kom því mjög á óvart, þegar ljóst varð, í hvert óefni hér var komið. Það tók nokkrar vikur að ræða og ráðgera, hvaða ráðstafanir skyldu gerðar til að gera upp þetta fjárþrotabú, enda sjálfsögð skylda, að svo sé á málum haldið, að sem minnst töp verði.“

Svo mörg eru þau orð.

Ég hef ekki glöggar fregnir af því, hversu mikið eða stórt þetta fjárþrotabú er. Við könnumst öll við bækling, sem er kallaður „Átján milljónir í Austurstræti“. Jafnvel þótt við gerum ráð fyrir nokkurri afdrift í þeirri frásögn, þá geri ég hiklaust ráð fyrir, að um nokkuð margar milljónir sé þarna að ræða.

Ýmsir halda því fram, að töp á þessu fyrirtæki — eða reikningslegar afskriftir er kannske betur orðað — hafi hjá ýmsum aðilum orðið einhvers staðar milli 5 og 7 millj. kr. Sumir nefna hærri upphæðir í því sambandi. Ég skal ekki segja um það. En ef það lætur nærri, að þarna hafi í einni búð, sem við sjáum héðan úr þinghúsinu, tapazt milli 5 og 7 millj. kr. og beinlínis liggi fyrir sannanlegt fjárþrot, sem því nemur, jafnvel þó að vörur fyrirtækisins séu seldar með þeim hætti, sem raun ber vitni um, þá er enginn vafi á því, að hér er um að ræða mestu fjárþrot, sem eitt fyrirtæki hefur enn lent í á þessu landi, svo að mér sé kunnugt um.

Nú segir í lögum nr. 25 1929, um gjaldþrotaskipti, á þessa leið:

„Hver sá atvinnurekandi eða kaupmaður þar með talin félög, firmu eða einstakir menn, er reka verzlun, útgerð, siglingar, verksmiðjuiðnað eða einhvern slíkan atvinnurekstur sem stöðvað hefur greiðslu á skuldum sinum, enda sjái hann fram á það, að hann geti ekki greitt þær að fullu og fjárhagur hans versnað síðasta reikningsár, er skyldur til þess að gefa bú sitt upp til gjaldþrotaskipta.“

Þetta eru ótvíræð landsins lög.

Ég játa, að í ýmsum tilfellum er sennilega erfitt að fara eftir þessu. Við vitum, að atvinnurekstur hér á landi er með þeim hætti, að þar skiptast á skin og skuggar, og það eru mörg dæmi þess, að fyrirtæki hafa verið illa stæð, en rétt við aftur. Það er þess vegna ætíð nokkurt matsatriði þrátt fyrir þessar skýlausu reglur, sem hér eru settar, hvenær eftir þeim verður farið. Vonast ég til þess, að enginn skilji, að ég sé þar með að hvetja menn til að fara í kringum lögin. En það þarf ekki annað en að líta á hag togaraútgerðarinnar t. d., sem Alþingi hefur með opinberum ráðstöfunum talið nauðsynlegt að hlaupa undir bagga með, til þess að við sjáum, að þetta er eitt af þeim ákvæðum, sem skilja verður nokkuð með hliðsjón af atvikum hverju sinni.

Jafnframt vil ég skýra frá því, að ég lét kanna það, að þess eru engin dæmi, að dómsmrn. eða almannavaldið sjálft hefjist handa um það og skerist í leikinn og knýi menn til þess að gera sig gjaldþrota samkvæmt þessu ákvæði, enda vantar dómsmálastjórnina, löggæzluna í landinu, vitanlega öll skilyrði til þess að vera svo kunnug hag einstakra fyrirtækja, að það geti náð nokkurri átt, að á henni hvíli slík skylda.

En þess er þó að gæta, að þarna í 1. gr. gjaldþrotalaganna er fyrirmæli um það, að undir vissum kringumstæðum er skyldugt fyrir fyrirtæki að lýsa sig gjaldþrota. Við sjáum hins vegar, að bankastjórinn, sem skrifar greinargerðina, sem birtist í Morgunblaðinu 20. marz, segir, eftir að hann er búinn að gefa í skyn m. a., — já, gefa í skyn, það er ómögulegt að skilja ummælin öðruvísi, — að bókhald fyrirtækisins hafi verið — við skulum nota vægt orð — athugavert. Eftir það segir hann þau orð, er ég áður vitnaði til:

„Það kom því mjög á óvænt, þegar ljóst varð, í hvert óefni hér var komið. Það tók nokkrar vikur að ræða og ráðgera, hvaða ráðstafanir skyldu gerðar til að gera upp þetta fjárþrotabú, enda sjálfsögð skylda, að svo sé á málum haldið, að sem minnst töp verði.“

En er það sjálfsögð skylda? Ég spyr, eftir að ég er búinn að lesa upp 1. gr. gjaldþrotalaganna, sem enn er í gildi hér á landi: Er það sjálfsögð skylda, að fjármálastofnanir þjóðarinnar undir öllum kringumstæðum hugsi um það eitt, að sem minnst fjártöp verði? Eru ekki fleiri atriði, sem hér koma til, og ekki sízt þeir, sem falin er forsjá á sparifé þjóðarinnar, verða að sjá um?

Ég tel, að ef gjaldþrotalögin eru lesin lengra, þá komi þar glögg leiðbeining fyrir þá, sem hér eiga hlut að máli. Þar segir í 7. gr.:

„Þegar skiptaráðandi hefur úrskurðað gjaldþrotaskipti, skal þrotamaður tafarlaust leiddur fyrir lögreglurétt og þar skýra frá ástæðunum til gjaldþrotanna, gera grein fyrir tekjum sínum og gjöldum á s.l. missirum og hvernig fénu hafi verið varið. Hafi þrotamaður verið bókhaldsskyldur, skal hann og gera grein fyrir bókhaldi sínu og efnahagsreikningi, og virðist dómara vera ástæða til, skal hann láta sérfróða menn endurskoða bókhald ásamt eigna- og skuldaframtali þrotamanna, svo fljótt sem verða má, á kostnað búsins. — Sé um félag eða firma að ræða, er gjaldþrota hefur orðið, skal framkvæmdastjóri þess, forráðamenn eða stjórnendur, svo og endurskoðendur reikninga þess, mæta fyrir lögreglurétti og gera grein fyrir ástæðunum til gjaldþrotanna.“

Þarna kemur glögglega fram, að löggjafinn telur, að það eitt skipti ekki öllu máli, að hver reyni að bjarga sem mestu af sínu fé og lánsstofnanir t. d. verji sig tapi, heldur skipti það einnig mjög miklu máli, að kannað sé til hlítar, hvað af peningunum hefur orðið, ef gjaldþrot verður. Ég bið menn um að misskilja mig ekki í því, að ég held því alls ekki fram, að bankastjóri — í þessu tilfelli Búnaðarbankans — og aðrir bankastjórar, sem hér eiga hlut að máli, hafi sjálfir brotið landsins lög með þessu. Ég held því ekki fram; ég segi ekkert um það, að þeim hafi borið skylda til þess að hlutast til um, að þetta fyrirtæki yrði gjaldþrota.

En ég mótmæli eindregið því, sem hér kemur fram hjá bankastjóra Búnaðarbankans, að það sé sjálfsögð skylda, að svo sé á málum haldið, að sem minnst töp verði. Ég segi: Það fer alveg eftir atvikum, hvort það á að halda þannig á málum eða ekki. Og ef það er rétt, að hér sé um mesta fjárþrotamál að ræða, sem enn fara sögur af hér á landi, þá er það vissulega nauðsynlegt, það er þjóðarnauðsyn, að það verði kannað til hlítar, hvað af þessu fé hefur orðið.

Ég vek athygli á því, að ef fyrirtækið hefði orðið gjaldþrota, þá hefði af sjálfu sér leitt réttarrannsókn á öllum þessum atriðum. Og ég vil segja það eins og er, að við það, að hindrað var, að fyrirtækið yrði gjaldþrota, vegna þess, að því er hér kemur fram í þessari skýrslu bankastjórans, að það var skoðuð frumskylda að sjá um, að bankarnir töpuðu sem minnstu, — að við það hefur hvers konar orðrómur og söguburður um spillingu í íslenzku fjármálalífi og þjóðlífi fengið margfaldan byr undir vængi. Ég fullyrði, að það er margra milljóna virði, það er milljónatuga virði að kanna það til hlítar, hvort þær sagnir eru réttar, sem um þessi efni ganga, og ef þær eru réttar, að uppræta þá hneykslið til fulls.

Ég hef gert mér grein fyrir, að mér yrði legið á hálsi fyrir það sem dómsmálaráðherra að skerast ekki í þennan leik. Ég hef reynt í störfum mínum sem dómsmrh. að halda á þeim óhlutdrægt. Á þeim manni, sem með þau mál fer, brotna ýmis veður, og ýmsum sýnist sitt hvað um það, sem hann gerir. Mér er þetta ljóst. En það er eitt, sem hann verður að fylgja sjálfur og vera öruggur um að fylgja: Sinni eigin sannfæringu um að gera ekki upp á milli um rannsóknarfyrirskipanir, málshöfðanir og það, sem til hans tekur í þessum efnum. Honum getur brugðizt eins og öðrum, honum getur missýnzt, en hann verður a. m. k. að vera sannfærður um það með sjálfum sér, að hann sé að gera rétt.

Eftir þeim reglum, sem fylgt hefur verið, var dómsmálastjórninni ómögulegt að skerast í þetta mál, eftir að búið var með atbeina bankanna að semja um það eins og gert var, þangað til eitthvað annað gerðist í málinu. Við skulum aðeins hugsa okkur, hvernig færi, ef ætti að fara eftir öllum þeim orðróm, sem hér kemst á kreik. Við skulum taka það litla dæmi, sem hv. 3. þm. Reykv. vitnaði í hér í upphafi máls síns. Við, hann og ég, töluðum hér saman í gær, og það er strax orðin meginfrétt í blaði, að við höfum verið að koma okkur saman um að kveða þessa rannsókn niður. Annað dæmi: Ég tala hér á Alþingi og segi hiklaust: Það á sér stað okur á Íslandi. — Þegar sú fregn er komin í Alþýðublaðið, þá er það: „Einfeldningurinn í dómsmálaráðherrastöðu“ segir: Það er ekkert okur á Íslandi. — Þannig gengur fréttaflutningurinn, og þannig myndast sögur meira og minna að tilefnislausu.

Það tjáir ekki fyrir dómsmrh. að sitja og ætla að steypa sér yfir menn, meðan hann hefur ekki annað en söguburð, hversu ríkur sem hann kann að vera, til þess að halda sér að. Hann verður að byggja ráðstafanir sínar á staðreyndum, á ákveðnum atvikum, og fylgja síðan málum fram eftir því.

Ég játa það, að ég gerði það í þessu máli rólegri en oft áður, vegna þess að ég hugði, að ef eitthvað væri til í þeim söguburði, sem uppi var, þá mundi brátt að því koma, að dómsmálastjórninni gæfist færi á að skerast í þennan leik. Og það leið heldur ekki á löngu þangað til formaður bankaráðs Búnaðarbankans taldi, og ég hygg það mjög vel farið, að hann taldi rétt að hnekkja ásökunum, sem á hann voru bornar sérstaklega í þessu máli, með því að biðja um réttarrannsókn. Það sýnir, að hann telur málstað sinn vera slíkan, að hann verði sterkastur með því, að allt liggi hreint fyrir í málinu af hans hálfu. Honum hefði vel getað nægt að biðja bara um málshöfðun á þann, sem bar á hann sakir. Þá hefði ég eftir landsins lögum verið skyldugur til að höfða það mál, og sá, sem ummælin hafði í frammi, orðið dæmdur jafnvel án tillits til þess, hvort ummælin voru rétt eða röng, ef hann sjálfan brast möguleika til að færa sönnur á sitt mál. Hv. þm. Str. kaus ekki þann kost. Hann kaus þann kost að óska eftir því, að rannsókn færi fram á vissum atriðum, sem hann taldi meginmáli skipta, að fram færi hlutlaus réttarrannsókn um það, hvort þau stæðust eða ekki, og síðan — og fyrst eftir að niðurstaða þeirrar rannsóknar lægi fyrir — yrði tekin ákvörðun um það, hvort höfða ætti mál út af þessum meiðandi ummælum. Ég tel, að hv. þm. Str. hafi í því máli komið skörulega fram og það megi þakka honum fyrir það, að með þessu hafi hann í raun og veru opnað dyrnar, snúið lyklinum til að opna dyrnar, sem bankarnir og aðrir aðilar áður voru búnir að loka að rannsókn málsins.

Ég sé að vísu, að Þjóðviljinn heldur því fram í morgun, að: „Dómsmálaráðherra vill ekki láta rannsaka Blöndalsmálið. — Réttarrannsóknin tekur aðeins til ásakana Jónasar á Hermann,“ stendur í því blaði, og styður þá fullyrðingu, ef ég má, með leyfi hæstv. forseta, við þessa frásögn:

„Þjóðviljinn sneri sér í gær til sakadómara og spurðist fyrir um það, hvernig rannsókn þessari yrði háttað. Kvað hann dómsmrn. hafa mælt svo fyrir, að hún skyldi bundin við þau atriði, sem máli skipta um sanngildi ásakana Jónasar Jónssonar gegn Hermanni Jónassyni, svo og önnur þau atriði, sem rannsóknin sjálf kann að gefa tilefni til.“

Af þessari frásögn dregur svo blaðið þá ályktun, að ég vilji ekki rannsókn á þessu svokallaða Blöndalsmáli.

Ég spyr nú hv. þingheim: Hvað felst annað í rannsóknarfyrirskipuninni, sem Þjóðviljinn segir rétt frá að efni, þar sem segir, „að rannsaka á önnur þau atriði, sem rannsóknin sjálf kann að gefa tilefni til,“ — hvað felst annað í þessu en að ef eitthvað tortryggilegt kemur upp í rannsókninni, sem Hermann Jónasson hefur óskað eftir, þá beri sakadómara að halda þeirri rannsókn tafarlaust áfram?

Þetta virðist vera eins skýrt og frekast er unnt. Og ég vil taka það fram, að þessi almenni fyrirvari, sem þarna er á rannsóknarskipuninni, er ekki sérstakur miðað við þetta mál, heldur yfirleitt tíðkaður, ef nokkur ástæða þykir til, í sams konar fyrirmælum frá ráðuneytinu.

Ég tel rétt, að það komi fram, að nú þegar er komið í ljós við þessa rannsókn atriði, sem hefur gefið sakadómara samkv. þeirri fyrirskipun, sem ég gaf honum, ástæðu til að færa mjög út vettvang rannsóknarinnar. Fyrir rétti í þessu máli mætti í morgun Jón Guðmundsson, löggiltur endurskoðandi, Nýjabæ á Seltjarnarnesi, og það er rétt, að ég lesi upp útskriftina, til þess að ekki verði sagt, að ég hafi hlaupið þar yfir neitt:

„Mættur er sem vitni Jón Guðmundsson löggiltur endurskoðandi, Nýjabæ á Seltjarnarnesi, 56 ára. Áminntur um sannsögli.

Hann er meðeigandi að endurskoðunarskrifstofu N. Manscher & Co. hér í bænum og hefur starfað í þeirri skrifstofu, síðan hún var stofnuð árið 1937. Skrifstofan hefur haft með höndum endurskoðun á bókhaldi Ragnars Blöndals h/f frá stofnun þess félags og einnig á bókhaldi verzlunar Ragnars Blöndals, sem var fyrirrennari hlutafélagsins. Bókhald hlutafélagsins árið 1953 og síðan hefur verið fært í endurskoðunarskrifstofunni. Vitnið fullyrðir, að Hermann Jónasson, fyrrverandi ráðh., hafi aldrei, sér vitanlega, verið við nefnd fyrirtæki riðinn og að hann hafi aldrei verið bókfærður sem eigandi að neinum hluta í þeim eða hlotið neinar tekjur frá þeim.

Vitnið hefur ekki í höndum fullkominn lista yfir skuldheimtumenn félagsins, en telur, að hrl. Ólafur Þorgrímsson muni helzt hafa þann lista.

Upplesið. Staðfest.

Aðspurður skýrir vitnið svo frá, að hann hafi ekki vitað annað en að bókhald Ragnars Blöndals h/f væri í samræmi við hag félagsins, þar til nú eftir áramótin, að í ljós kom, að framkvæmdarstjórinn hafði haldið einhverjum skuldaskilríkjum utan við bókhaldið og leynt vitnið þeim. Vitnið veit ekki, hve háum upphæðum þessi skilríki nema, en þær munu vera talsvert háar. Skattstofan í Reykjavík hefur fyrir fáum dögum fengið í sínar hendur allt bókhald fyrirtækisins frá vitninu.

Bókhald fyrirtækisins er ekki fært til enda, og hefur vitnið farið fram á það við skattstofuna að fá það afgreitt sem fyrst til að geta lokið því.

Upplesið. Staðfest.

Dómari kvað þá upp svofelldan úrskurð: Þar sem fram er komin umsögn endurskoðanda verzlunarfyrirtækisins Ragnars Blöndals h/f um, að bókhaldsgögn þau, sem hann fékk í hendur frá félaginu, hafi ekki verið í samræmi við raunverulegan hag félagsins, heldur hafi ýmsum skuldaskilríkjum verið haldið utan við bókhaldið, þykir rétt, að dómurinn taki allt bókhald og bókhaldsgögn Ragnars Blöndals h/f í sínar vörzlur. Leita má að bókhaldsgögnum þessum, þar sem þau eru talin vera, og leita má í hirzlum.

Því úrskurðast:

Dómurinn tekur allt bókhald og bókhaldsgögn Ragnars Blöndals h/f í sínar vörzlur. Leita má að gögnum þessum, þar sem þau eru talin vera, og leita má í hirzlum.

Valdimar Stefánsson.“

Með þessu er komið það, sem koma þurfti, möguleiki til þess að kanna þetta mál af réttvísinnar hálfu alveg ofan í kjölinn, enda var vitað mál, ef marka mátti þær frásagnir og þann orðróm, sem gekk, að strax og slík rannsókn hæfist, sem hv. þm. Str. óskaði eftir, mundi sjálft aðalmálið dragast þar inn í.

Vitanlega var það ómögulegt fyrir dómsmálastjórnina að láta það líðast, eftir að fram kemur, að löggiltur endurskoðandi lýsir því yfir fyrir dómi, að hann hafi ekki fengið rétt gögn til þess að gera bókhaldið eftir, að slíkt yrði ekki rannsakað til hlítar. Þá varð að halda áfram. Þar var komið það tilefni til áframhaldandi rannsóknar, sem ég gerði ráð fyrir í rannsóknarfyrirskipun minni.

Um þetta mál skal ég svo ekki frekar ræða á þessu stigi. Ég vil ekki vera með ásakanir á neinn í þessum efnum á þessu stigi. Ég tel, að það moldviðri, sem upp um þetta hefur verið þyrlað, sé að ýmsu leyti skiljanlegt, vegna þess að þegar slíkir atburðir gerast, að í fyrirtæki, ekki veigameira en þessi búð niðri í Austurstræti er, tapast jafnmargar milljónir og þar hafa tapazt, þá er ekki aðalatriðið fyrir fjármálastofnanir þjóðarinnar að hugsa um, hvort þær tapi einni milljón meira eða minna á því fyrirtæki, heldur að kanna til hlítar, hvernig á þessu stendur og hvort hér er um að ræða viðtækari meinsemd í okkar fjármálalífi en við áður höfðum gert okkur grein fyrir.

Ég fagna því mjög, ekki að þessi ósköp skuli hafa gerzt, heldur fagna ég því, að nú skuli vera búið að opna þær dyr, sem áður var gerð tilraun til þess að loka, um leið og ég fagna því, að þessi till., sem hér er borin fram, skuli væntanlega ná samþykki, hafa hlotið a. m. k. einróma stuðning n., vegna þess að almenningur á heimtingu á því, að hér sé gengið alveg milli bols og höfuðs á spillingu, ef um spillingu er að ræða, og ef um ósannan söguburð er að ræða, þá eiga þeir, sem fyrir röngum sökum eru hafðir, einnig rétt á því að verða hreinsaðir.