Fyrirspyrjandi (Kristín Einarsdóttir):
Virðulegur forseti. Ég þakka svör ráðherrans. Það er ánægjulegt að vita að hann er mér sammála um að þetta geti ekki gengið með þessa verksmiðju eins og hún hefur verið undanfarið þar sem mengunarmálin hafa verið í algerum ólestri. Það er raunar alveg ótrúlegt að íslensk stjórnvöld skuli láta viðgangast að fyrirtæki í eigu útlendinga séu undanþegin íslenskum lögum og þurfi ekki starfsleyfi á sama átt og önnur fyrirtæki hér á landi. Með þessu er réttum yfirvöldum gert erfitt um vik að taka á mengunarvandamálum verksmiðjunnar. Þetta er algerlega óviðunandi.
Það kemur í ljós að allt er þetta að kenna lélegu eftirliti og lélegu viðhaldi. Margoft hefur þessi samningur verið endurskoðaður þannig að þó að hann sé barn síns tíma, eins og ráðherra orðaði, hefur margoft verið hægt að taka mengunarmálin upp að nýju. Ég veit ekki betur en Alþingi hafi stöðugt verið að breyta og hræra í samningnum þannig að það er ekki hægt að nota það sem afsökun hve gamall hann er. Það er einkennilegt, fyrst fyrirtækinu er svo mikið í mun að fara eftir góðum venjum í öðrum löndum og vill láta gera sömu kröfur til sín og til annarra fyrirtækja hér á landi, að ekki hægt að samþykkja að það þurfi að sækja um starfsleyfi eins og önnur fyrirtæki hér á landi. Það getur varla skipt miklu máli.
Í Þjóðviljanum 20. júlí 1988 kemur í ljós að heilbrmrh. hefur skrifað Hollustuvernd bréf þar sem hann telur að álverið sé starfsleyfisskylt. Það eru því ekki allir sem vilja túlka þetta á sama hátt. Þó að iðnrn. telji að það sé ekki starfsleyfisskylt finnst mér þetta alls ekki geta gengið. Mér finnst alveg sjálfsagt, og ég tel að flestir séu á því máli, að mengandi fyrirtæki, erlend sem innlend, fari að íslenskum lögum til þess að rétt yfirvöld geti tekið á þessum málum. Það er greinilegt að það veitir ekki af hvað þetta fyrirtæki varðar.
Í Fréttabréfi Landsvirkjunar frá því í september sl. segir Halldór Jónatansson forstjóri í grein um álmarkaðinn, með leyfi forseta, þegar hann er að ræða um álver úti í heimi og erfiðleika þeirra, að þessi fyrirtæki ,,standa frammi fyrir því að þurfa að loka óhagkvæmum álbræðslum á næstu árum og eiga í erfiðleikum með að byggja nýjar álbræðslur í staðinn í heimalöndum sínum, svo sem vegna hækkandi rafmagnsverðs og annars rekstrarkostnaðar``, og ég bið ykkur að taka eftir, ,,auk umhverfisvandamála eins og á sér stað um þá álframleiðendur sem nú ræða við íslensk stjórnvöld um að færa út kvíarnar hér á landi``. Þetta þykir mér mjög alvarlegt og hlýtur að vera okkur Íslendingum mikið áhyggjuefni ef mengunarvarnir og eftirlit hér á landi er með þeim hætti að erlend fyrirtæki leita hingað með sinn mengandi iðnað og nánast þykir sjálfsagt af sumum, eins og mér finnst koma fram í grein forstjóra Landsvirkjunar.
Virðulegur forseti. Ég þakka svör ráðherrans. Það er ánægjulegt að vita að hann er mér sammála um að þetta geti ekki gengið með þessa verksmiðju eins og hún hefur verið undanfarið þar sem mengunarmálin hafa verið í algerum ólestri. Það er raunar alveg ótrúlegt að íslensk stjórnvöld skuli láta viðgangast að fyrirtæki í eigu útlendinga séu undanþegin íslenskum lögum og þurfi ekki starfsleyfi á sama átt og önnur fyrirtæki hér á landi. Með þessu er réttum yfirvöldum gert erfitt um vik að taka á mengunarvandamálum verksmiðjunnar. Þetta er algerlega óviðunandi.
Það kemur í ljós að allt er þetta að kenna lélegu eftirliti og lélegu viðhaldi. Margoft hefur þessi samningur verið endurskoðaður þannig að þó að hann sé barn síns tíma, eins og ráðherra orðaði, hefur margoft verið hægt að taka mengunarmálin upp að nýju. Ég veit ekki betur en Alþingi hafi stöðugt verið að breyta og hræra í samningnum þannig að það er ekki hægt að nota það sem afsökun hve gamall hann er. Það er einkennilegt, fyrst fyrirtækinu er svo mikið í mun að fara eftir góðum venjum í öðrum löndum og vill láta gera sömu kröfur til sín og til annarra fyrirtækja hér á landi, að ekki hægt að samþykkja að það þurfi að sækja um starfsleyfi eins og önnur fyrirtæki hér á landi. Það getur varla skipt miklu máli.
Í Þjóðviljanum 20. júlí 1988 kemur í ljós að heilbrmrh. hefur skrifað Hollustuvernd bréf þar sem hann telur að álverið sé starfsleyfisskylt. Það eru því ekki allir sem vilja túlka þetta á sama hátt. Þó að iðnrn. telji að það sé ekki starfsleyfisskylt finnst mér þetta alls ekki geta gengið. Mér finnst alveg sjálfsagt, og ég tel að flestir séu á því máli, að mengandi fyrirtæki, erlend sem innlend, fari að íslenskum lögum til þess að rétt yfirvöld geti tekið á þessum málum. Það er greinilegt að það veitir ekki af hvað þetta fyrirtæki varðar.
Í Fréttabréfi Landsvirkjunar frá því í september sl. segir Halldór Jónatansson forstjóri í grein um álmarkaðinn, með leyfi forseta, þegar hann er að ræða um álver úti í heimi og erfiðleika þeirra, að þessi fyrirtæki ,,standa frammi fyrir því að þurfa að loka óhagkvæmum álbræðslum á næstu árum og eiga í erfiðleikum með að byggja nýjar álbræðslur í staðinn í heimalöndum sínum, svo sem vegna hækkandi rafmagnsverðs og annars rekstrarkostnaðar``, og ég bið ykkur að taka eftir, ,,auk umhverfisvandamála eins og á sér stað um þá álframleiðendur sem nú ræða við íslensk stjórnvöld um að færa út kvíarnar hér á landi``. Þetta þykir mér mjög alvarlegt og hlýtur að vera okkur Íslendingum mikið áhyggjuefni ef mengunarvarnir og eftirlit hér á landi er með þeim hætti að erlend fyrirtæki leita hingað með sinn mengandi iðnað og nánast þykir sjálfsagt af sumum, eins og mér finnst koma fram í grein forstjóra Landsvirkjunar.