Sjávarútvegsráðherra (Halldór Ásgrímsson):
    Herra forseti. Ég mæli hér fyrir frv. sem kom til umfjöllunar á síðasta Alþingi um frv. til laga um viðaukalög við lög nr. 44 frá 25. maí 1976, um Fiskveiðasjóð Íslands.
    Með frv. þessu er lagt til að stofnuð verði sérstök þróunardeild við Fiskveiðasjóð Íslands er hafi það hlutverk að veita lán til rannsókna og þróunarverkefna á öllum sviðum í sjávarútvegi. Jafnframt er gert ráð fyrir að Fiskimálasjóður verði lagður niður og hin nýja þróunardeild yfirtaki eignir og skuldir sjóðsins.
    Frá stofnun Fiskimálasjóðs árið 1935 hafa margvíslegar breytingar orðið á starfsemi sjóðsins. Engu að síður má segja að meginhlutverk hans hafi ætíð verið óbreytt, þ.e. að styðja nýjungar í sjávarútvegi, veita styrki til veiða með nýjum veiðarfærum, tilrauna við verkun og vinnslu sjávarafurða. Af eldri lögum um Fiskimálasjóð má sjá að hann hefur aldrei gegnt hlutverki sem almennur stofnlánasjóður fyrir sjávarútveginn. Hefur hlutverk hans einkum verið að veita viðbótarlán vegna nýjunga eftir að þær stofnanir sem hafa það hlutverk að veita stofnlán hafa lánað til fyrirtækja eftir almennum reglum eins og þeim þykir tryggt hverju sinni.
    Sjóðurinn hefur einnig veitt lán eða styrki til stuðnings nýjungum sem ekki hafa verið fullreyndar. Hefur hann því oft tekið áhættu sem ekki er talið eðlilegt að bankastofnanir eða fjárfestingarlánasjóðir reknir á svipuðum grundvelli taki. Hefur Fiskimálasjóður frá upphafi styrkt margvísleg framfara- og hagsmunamál í sjávarútvegi og veitt lán með hóflegum vöxtum til tilrauna sem ýmist hafa gefist vel eða ekki reynst grundvöllur fyrir, eins og gengur og gerist. Sjóðnum hefur því reynst erfitt að gegna hlutverki sínu án annarra tekna en af vaxtatöku.
    Þá rýrði mjög Fiskimálasjóð eins og aðra sjóði á sínum tíma sú verðbólga sem um langt árabil geisaði hér á landi og geisar nú því miður enn í nokkrum mæli. Eiginfjárstaða sjóðsins hefur af þessum sökum lengst af verið tiltölulega veik. Tekjur sjóðsins voru fyrst og fremst hlutdeild í útflutningsgjaldi af sjávarafurðum.
    Á árunum 1985--1986 vann nefnd á vegum sjútvrn. að gagngerri endurskoðun á sjóðakerfi sjávarútvegsins. Samkvæmt tillögu nefndarinnar var það flókna sjóðakerfi sem sprottið hafði upp afnumið og útflutningsgjald af sjávarafurðum fellt niður. Við þetta hvarf aðaltekjustofn Fiskimálasjóðs.
    Í forsendum sjóðanefndar á sínum tíma var ráð fyrir því gert að sjóðurinn mundi sameinast Fiskveiðasjóði Íslands. Eftir að Fiskimálasjóður var sviptur föstum tekjustofni á árinu 1986 á sjóðurinn í erfiðleikum við að standa undir þeim kostnaði sem starfsemi hans hefur í för með sér. Það er einnig eðlilegt að ekki séu of margir sjóðir starfandi. Það hefur einungis aukinn kostnað í för með sér. Af þessum ástæðum er eðlilegt að gerð sé breyting á þessu fyrirkomulagi og Fiskimálasjóður aflagður. Enda þótt Fiskimálasjóður verði lagður niður ef frv. verður

að lögum er ljóst að mikil þörf er fyrir að þeim umbótum, sem sjóðnum var ætlað að inna af hendi, verði sinnt áfram. Til marks um þörfina má nefna þann fjölda umsókna um styrki til áhugaverðra nýjunga og sérhæfðra tilrauna sem sjútvrn. og sjálfsagt fleiri aðilum berst stöðugt.
    Með frv. er lagt til að stofnuð verði sérstök þróunardeild við Fiskveiðasjóð í þeim tilgangi að veita lán eða styrki til rannsókna og nýjunga sem eflt geta stöðu íslensks sjávarútvegs. Styrkveitingar úr deildinni verða þó háðar því að deildin fái sérstakar tekjur í þessu skyni sem ekki er gert ráð fyrir í þessu frv. og ég vek athygli á því.
    Með rannsóknum er einnig átt við markaðsrannsóknir sem leitt geta til þess að íslenskar sjávarafurðir kæmu fram á nýjum mörkuðum erlendis. Er gert ráð fyrir því að deildin lúti sömu yfirstjórn og Fiskveiðasjóður en stjórn hans er skipuð af sjútvrh., m.a. samkvæmt tilnefningu helstu hagsmunaaðila í sjávarútvegi og fjármálastofnunum sem starfa á vettvangi sjávarútvegsins. Fulltrúar atvinnugreinarinnar sjálfrar koma því til með að fjalla um einstakar lánveitingar eða styrki.
    Fram hefur komið gagnrýni á það fyrirkomulag að stjórn Fiskveiðasjóðs annist lán- eða styrkveitingar úr deildinni. Æskilegra sé að eldra fyrirkomulag verði áfram. Á þetta sjónarmið get ég ekki fallist. Verði ráðist í tekjuöflun fyrir deildina, sem ég tel æskilegt, er ljóst að verulegur hluti teknanna muni koma frá sjávarútveginum með einum eða öðrum hætti. Það eitt væru rök fyrir því að þeir sem í greininni starfa hafi fremur ákvörðunarvald í þessum málum en aðrir utan greinarinnar, telji stjórn Fiskveiðasjóðs, sem trúað er fyrir veitingu stofnlána í sjávarútvegi, þeim jafnframt treystandi fyrir því að afgreiða lán og styrki til sjávarútvegsins. Hins vegar er alltaf umdeilanlegt hverjir eiga að skipa slíka stjórn og hvernig þeir eru kosnir.
    Um deildina munu gilda ákvæði laga um Fiskveiðasjóð Íslands að öðru leyti en um getur í 2. gr. Frv. gerir ráð fyrir því að deildin veiti lán gegn
tryggingum sem stjórn Fiskveiðasjóðs metur fullnægjandi og er stjórnin í þeim efnum óbundin af 11. og 12. gr. laga um Fiskveiðasjóð Íslands. Umræddar greinar gera ráð fyrir því að Fiskveiðasjóður sem stofnlánasjóður veiti einungis lán til fiskiskipa með 1. veðrétti eða gegn veði sem er innan við 60% af matsverði eigna. Nauðsynlegt þykir að stjórnin sé óbundin af þessum reglum til að deildin geti sinnt því hlutverki sem henni er ætlað. Hins vegar er lagt til að sjóðsstjórn veiti tryggingar fyrir láni hverju sinni. Eðlilegt þykir að gera ráð fyrir þessari skipan mála, enda er stjórn Fiskveiðasjóðs fyllilega treystandi til að marka sér fastmótaðar reglur í þessum efnum.
    Í 3. gr. er gert ráð fyrir að ráðherra setji reglur um lán- og styrkveitingar. Reglur um styrkveitingar munu ekki verða settar fyrr en ljóst verður hvaða tekjur eða framlag deildin fær til styrkveitinga. Verður haft samráð við sjóðsstjórnina um reglur um veitingu slíkra

styrkja og aðra framkvæmd þessa máls. Á því skal vakin sérstök athygli, eins og ég gat um áður, að með frv. þessu er þróunardeildinni ekki markaður neinn fastur tekjustofn. Ég hef fært það í tal við nokkra aðila í sjávarútvegi að ráðist verði í tekjuöflun sem staðið getur undir þróun nýrra aðferða í vinnslu sjávarafurða og rannsókna er leitt gætu til aukningar á verðmæti þeirra. Við þessu hefur hins vegar verið allmikil andstaða sem er ofur eðlileg því að afkoma sjávarútvegs hefur að undanförnu verið þannig að hann hefur alls ekki verið aflögufær. Ég vænti þess hins vegar að við breyttar aðstæður í framtíðinni verði ríkari skilningur á þessu og þá er þessi sjóður fyrir hendi þegar slíkar aðstæður hafa skapast sem ég vænti að verði sem fyrst.
    4. gr. frv. kveður á um yfirtöku Fiskveiðasjóðs á eignum og skuldum Fiskimálasjóðs. Er miðað við stöðu eigna og skulda 31. des. 1989. Nauðsyn þykir að ákveðin dagsetning sé fest í þessu skyni og endanlegt uppgjör fari fram eins fljótt og mögulegt er. Efnahagsreikningur sem nú liggur fyrir um stöðu Fiskimálasjóðs í árslok 1988 sýnir að eign sjóðsins er aðeins um 14 millj. kr. Þessi staða gæti þó verið enn lakari því að í reynd er hluti af útistandandi kröfum sjóðsins vegna nýjunga sem enn hafa ekki sannað gildi sitt og eru því áhættulán.
    Þess skal að lokum getið að frv. var á undirbúningsstigi kynnt stjórn og forstjórum Fiskveiðasjóðs og taldi stjórnin og forstjórar sjóðsins eðlilegt að slík breyting væri gerð. Það skal jafnframt tekið fram að stjórn Fiskimálasjóðs fjallaði um málið á fundi sínum 21. apríl sl. og afgreiddi þá svohljóðandi samþykkt:
    ,,Stjórn Fiskimálasjóðs lýsir ánægju sinni yfir því að með frv. þessu, ef samþykkt verður, hefjist aftur stuðningur við rannsókna- og þróunarverkefni í sjávarútvegi. Jafnframt beinir stjórn sjóðsins eftirfarandi til sjútvrn. varðandi efni frv.:
    Þar sem rætt er um rannsóknir í 1. gr. frv. verði látið koma fram að orðið ,,rannsóknir`` eigi einnig við um markaðsrannsóknir. Umsóknir um lán og styrki úr þróunardeildinni fá faglegt mat um gagnsemi verkefnisins og líklegan árangur áður en þær eru afgreiddar. Markaðir verði ákveðnir tekjustofnar fyrir deildina.``
    Þetta var úr samþykkt stjórnar Fiskimálasjóðs.
    Ég tel að þetta frv. sé eðlilegt framhald af þeirri breytingu sem orðið hefur á sjóðakerfi sjávarútvegsins. Það er vissulega full þörf fyrir að fé sé veitt til ýmissa mála á vettvangi atvinnugreinarinnar. Mér er það fyllilega ljóst að með frv. er það ekki tryggt sem skyldi því enn er ekki fyrir því séð hvaða tekjur Fiskveiðasjóður gæti fengið í þessu skyni.
    Þess má geta að Iðnlánasjóður hefur t.d. fengið ríkisframlag sem veitt hefur verið til svipaðra verkefna og væri ekki óeðlilegt að fullt samræmi væri á milli reglna að því er Iðnlánasjóð varðar og Fiskveiðasjóð og það má segja að Iðnlánasjóður hafi svipaðar heimildir eins og fram kemur í frv. þessu.
    Að svo stöddu er ég ekki reiðubúinn að hafa

forgöngu um að skylda sjávarútveginn til útgjalda á þessu sviði umfram það sem hann leggur þegar til þessara mála, en eins og ég hef áður tekið fram vænti ég þess að aðstæður muni
breytast og því geti sjávarútvegurinn lagt nokkurt fé til þessara mála.
    Að lokinni þessari umræðu legg ég til, herra forseti, að frv. verði vísað til 2. umr. og hv. sjútvn.