Flm. (Þorsteinn Pálsson):
Frú forseti. Stjórnarandstöðuflokkarnir hafa sameiginlega borið fram tillögu um vantraust á ríkisstjórnina, þingrof og nýjar kosningar. Ástæðan er hringlandaháttur ríkisstjórnarinnar sem er að leiða einn allsherjarglundroða yfir íslenskt samfélag.
Ríkisstjórnin hefur að sönnu keypt sér öruggan þingmeirihluta en hefur stjórnarfarið batnað við það? Er meiri festa í stjórnarháttum eftir en áður? Eru framfarir í atvinnumálum? Er bjartara fram undan? Er hægt að tala um gróanda í þjóðlífi? Horfum við fram á batnandi kaupmátt og bætt lífskjör? Svarið við þessum spurningum öllum á hverju heimili í landinu er eitt stórt nei. Stjórnarflokkarnir eru svo heillum horfnir að þeir þurfa nú á kostnað skattborgaranna að efna til funda víðs vegar um land til þess að leita að stefnu í atvinnumálum. Allir viðurkenna, ýmist upphátt eða í hljóði, að ríkisstjórnin er bæði vonlaus og áttavillt. Og þeir eru margir þingmenn stjórnarliðsins sem hafa verið að þvo hendur sínar undanfarnar vikur og mánuði. Þeir hafa lýst eftir nýrri efnahagsstefnu. Þeir hafa lýst andstöðu við grundvallaratriði í skattastefnu hæstv. ríkisstjórnar. Þeir hafa sagt forsendur fjárlaga vera einhvers staðar úti í himinblámanum og sumir þeirra hafa jafnvel hafnað því að kaupmáttur eigi að rýrna fimmfalt meir en nemur rýrnun landsframleiðslu eins og hæstv. ríkisstjórn stefnir nú að.
Stjórnarandstaðan ein kemur auðvitað ekki fram vantrausti, en það er ástæða til þess að láta þá þingmenn stjórnarliðsins, sem hafa verið að gera sig góða í augum almennings með því að lýsa andstöðu við stefnu ríkisstjórnarinnar, standa nú frammi fyrir þjóðinni og axla ábyrgð hér í þinginu með atkvæði sínu. Þess vegna er þessi vantrauststillaga m.a. flutt.
Varnarræður stjórnarliðsins verða auðvitað fólgnar í afsökunum og útúrsnúningum um tíma liðinna og genginna ríkisstjórna. Ég get sagt hlustendum og áheyrendum fyrir fram að hv. talsmenn Framsfl. munu auðvitað hér eftir sem hingað til gera svo lítið úr sjálfum sér að halda því fram að þeir hafi engu ráðið í öllum þeim ríkisstjórnum sem þeir hafa setið í undanfarin 20 ár. Og talsmenn Alþb. munu auðvitað halda því fram að þjóðarsáttin sem gerð var 1986 hafi falið í sér mestu mistök í stjórnmálasögu landsins. En sagan mun dæma þjóðarsáttina sem eitt mesta framfaraspor í samskiptamálum stjórnvalda og launþegahreyfingarinnar í landinu. Og sagan mun sýna að krafa Sjálfstfl. haustið 1988 í fyrrv. ríkisstjórn um raungengisbreytingu var bæði rétt og nauðsynleg og tímabær. Vandi atvinnuveganna nú stafar fyrst og fremst af því að raungengisbreytingin kom heilu ári of seint.
Halldór Ásgrímsson sjútvrh. tók haustið 1988 pólitíska hagsmuni Alþfl. fram fyrir hagsmuni sjávarútvegsins í landinu. Núv. ríkisstjórn byrjaði þá að beina erlendum lánum í gegnum millifærslusjóði og gengisfölsunarsjóði með alvarlegum afleiðingum fyrir sjávarútveginn því að þrátt fyrir raungengisbreytinguna
að undanförnu er lítil von til þess að sjávarútvegurinn geti staðið undir greiðslubyrði af þessum lánum þegar þau falla í gjalddaga því að ríkisstjórnin hefur ákveðið að þann vanda eigi næsta ríkisstjórn að leysa.
Eiginfjárstaða fyrirtækja í sjávarútvegi hefur ekki verið að batna á þessu ári. Ég hef undir höndum greinargerð frá Seðlabankanum sem enn hefur ekki verið birt. Þar kemur fram að raunvextir af lánum sjávarútvegsins miðað við innlent verðlag hafa hækkað frá árinu 1988 úr 10,8% í 13,3% á þessu ári. Og hvernig ætlar svo hæstv. forsrh. að gera grein fyrir öllum fullyrðingum sínum um það að handleiðsla hans hafi leitt til lægri raunvaxta fyrir sjávarútveginn í landinu? Ég vil gjarnan hlýða á þær útskýringar hans í varnarræðunni hér á eftir.
Sannleikurinn er auðvitað sá að núv. ríkisstjórn hefur sett Íslandsmet í söfnun erlendra skulda. Þær höfðu farið lækkandi á árunum 1985--1987, en núna verða Íslendingar að taka fimmtu hverja krónu af útflutningstekjunum til þess að endurgreiða erlend lán. Auðvitað hefur hin mikla kaupmáttarrýrnun dregið úr innflutningi og gert vöruskiptajöfnuðinn hagstæðari en áður. En heildarstaða Íslands gagnvart útlöndum kemur fram í viðskiptajöfnuðinum og hann er enn jafnóhagstæður sem fyrr, hefur heldur verið að aukast á síðari hluta ársins og engra marktækra breytinga að vænta í þeim efnum. Efnahagsstefnan hefur leitt til þess að kaupmáttarrýrnunin hefur verið margfalt meiri en rýrnun landsframleiðslu. Og í stað þjóðarsáttar boðar núv. hæstv. forsrh. afskiptaleysi af kjarasamningum.
Undanfarna daga hefur svo komið skýrt fram að ríkisstjórnin ræður ekki við að koma til framkvæmda lögum sem Alþingi samþykkti í tíð fyrrv. ríkisstjórnar um virðisaukaskatt. Hver höndin hefur verið upp á móti annarri í ríkisstjórnarliðinu í þessu efni. Það hefur verið ein skoðun í dag og önnur á morgun.
Og nú á að flytja Alþingi síðustu útgáfuna af stefnu ríkisstjórnarinnar í þessum efnum. Hún verður fólgin í því í fyrsta lagi að Alþfl. verði beygður til þess að falla í annað skiptið frá kröfu sinni um að fresta
virðisaukaskattinum. Í öðru lagi verður hún fólgin í því að hafna kröfu þingmanna Framsfl., gjörvallrar launþegahreyfingarinnar í landinu, kröfu þingflokka stjórnarandstöðunnar um að virðisaukaskatturinn verði í tveimur þrepum. Og í þriðja lagi verður svo gráu bætt ofan á svart með því að stórhækka tekjuskattinn. Þetta er sá boðskapur sem á að flytja þjóðinni um nýjustu útgáfu af stefnu ríkisstjórnarinnar í skattamálum.
Eina staðreyndin sem liggur fyrir í þessu efni er sú að í núv. söluskattskerfi er söluskatturinn á brýnustu lífsnauðsynjum eins og mjólk og kjöti að fullu endurgreiddur. En hvernig svo sem endanleg útkoma verður á virðisaukaskatti ríkisstjórnarinnar, þá á aðeins að endurgreiða hann að hálfu á þessar brýnustu lífsnauðsynjar. Það er staðreyndin um stefnu núverandi hæstv. ríkisstjórnar.
Gegn þessu ráðleysi hefur Sjálfstfl. markað og
kynnt skýra, frjálslynda umbótasinnaða stefnu í efnahags- og atvinnumálum. Hann hefur þegar hafið flutning þingmála til að fylgja þessari stefnu eftir og mun halda því starfi áfram á þessu þingi.
Frú forseti. Alvarlegasta málið sem við stöndum frammi fyrir í dag eru vinnubrögð ríkisstjórnarinnar í samningum við Evrópubandalagið. Engum vafa er undirorpið að þessir samningar eru mikilvægustu samningar um alþjóðleg samskipti sem Íslendingar hafa tekið þátt í um áratuga bil. Niðurstaða þeirra mun ráða miklu um framtíðarhagsmuni þjóðarinnar og lífskjör fólksins í landinu. Þrátt fyrir mikilvægi málsins hefur ríkisstjórnin ekki þorað að leggja stefnu sína í samningamálunum fyrir Alþingi Íslendinga. Fyrir þá sök er ekki unnt á þingræðislegan hátt að taka ákvörðun um afstöðu Íslands. Þetta hafa aðrar þjóðir þó gert eins og til að mynda Finnar.
Í Finnlandi hefur vel útfærð stefnuyfirlýsing ríkisstjórnarinnar í samningamálunum við Evrópubandalagið verið lögð undir atkvæði í þinginu. En eðlilegri þingræðiskröfu af þessu tagi hefur ríkisstjórn Íslands hafnað. Hvers vegna hafnar ríkisstjórnin þessari kröfu? Vegna þess að hún hefur ekki komið sér saman um marktæka stefnu. Alþb. hefur enn ekki fallist á að Ísland tilkynni um formlega þátttöku í samningaviðræðum Fríverslunarsamtakanna og Evrópubandalagsins. Það hefur aðeins fallist á að halda könnunarviðræðum áfram. Og Alþb. hefur krafist þess hér á Alþingi að utanrrh. geri viðmælendum sínum grein fyrir þessari sérstöðu. Ríkisstjórnin hefur sett fram almenna fyrirvara án þess að gera Alþingi og íslensku þjóðinni grein fyrir því hversu víðtækir þeir eru. Reyndar hefur hæstv. forsrh. sagt að þeir geti nánast þýtt hvað sem er. Og utanrrh. á að fara á sameiginlegan ráðherrafund EFTA og Evrópubandalagsins án þess að hafa formlegt umboð frá Alþingi um stefnu Íslands í þessum efnum. Veganesti hæstv. utanrrh. er bókun sem gerð var í pukri og í skyndi í ríkisstjórn án samráðs við Alþingi og utan á þá bókun eru hengdar yfirlýsingar Alþb. um allsherjarfyrirvara. Þetta á formaður EFTA-ráðsins að tilkynna viðsemjendum sínum.
Auðvitað veikja vinnubrögð af þessu tagi stöðu Íslands og draga úr möguleikum á að ná fram hagsmunamálum sínum. Formaður Alþfl., núv. hæstv. utanrrh., metur meira að halda Alþb. í ríkisstjórn en að leita samstöðu ábyrgra afla á Alþingi í þessu mikilvæga máli. Sjálfstfl. var reiðubúinn til slíkra viðræðna og svaraði fyrirspurn hæstv. utanrrh. jákvætt þar um. En hæstv. utanrrh. hafnaði slíku samstarfi. Honum hefur því mistekist að ná fram breiðri samstöðu á Alþingi Íslendinga í þessu mikilvægasta hagsmunamáli þjóðarinnar nú um stundir. Og það er broslegt að hlýða á hæstv. utanrrh. með 37 atkvæða þingmeirihluta reyna að koma ábyrgð af vandræðagangi hæstv. ríkisstjórnar yfir á stjórnarandstöðuna.
Alvarlegast er þó að ríkisstjórnin hefur með öllu hafnað að hefja tvíhliða viðræður við Evrópubandalagið um hindrunarlausan útflutning á
íslenskum sjávarafurðum inn á markað Evrópubandalagsins. Hæstv. forsrh. hefur lýst því yfir hér í þinginu að ríkisstjórnin hafi undirgengist það með Oslóaryfirlýsingunni í byrjun þessa árs að gera engar slíkar kröfur um tvíhliða viðræður um sérmál Íslands. En íslenskur sjávarútvegur getur ekki beðið eftir því að krafan um að Evrópubandalagið hætti styrkjum til sjávarútvegsins nái fram að ganga. Þá þyrftum við að bíða fram á næstu öld. Það er einfaldlega of mikil áhætta að geyma höfuðkröfu Íslendinga þangað til síðast í almennum viðræðum EFTA og Evrópubandalagsins. Með því móti látum við viðsemjendurna króa okkur af í meginhagsmunamáli Íslendinga.
Samtök sjávarútvegsins hafa krafist þess að undanförnu að hafnar verði tvíhliða viðræður. Allir flokkar stjórnarandstöðunnar hér á Alþingi hafa fylgt þessari kröfu eftir. En hæstv. forsrh. segir að við getum ekki borið fram kröfu um tvíhliða viðræður af því að Evrópubandalagið muni einfaldlega neita okkur um slíkar viðræður. En ég spyr: Hvað haldið þið að yrði um formann í verkalýðsfélagi sem byrjaði undirbúning samningaviðræðna með því að segja við félaga sína á fundi: Við skulum ekki bera fram kröfuna um kauphækkun að þessu sinni. Við skulum tala um eitthvað allt annað við vinnuveitendur því að annars vilja þeir ekki tala við okkur? Hvað yrði gert við slíkan verkalýðsleiðtoga?
Hann yrði settur af samstundis. Og ég spyr enn: Hvað á að gera við ríkisstjórn sem ber fram sömu rök þegar semja á um mestu hagsmuni Íslendinga í alþjóðlegum samningum sem við höfum staðið í um langt skeið?
Frú forseti. Svarið er einfalt: Slíka ríkisstjórn setjum við af. --- Góðar stundir.