Varðveisla ljósvakaefnis
Fimmtudaginn 25. janúar 1990


     Flm. (Birgir Ísl. Gunnarsson):
    Virðulegi forseti. Ég hef á þskj. 71, ásamt hv. þm. Friðjóni Þórðarsyni, Friðrik Sophussyni og Pálma Jónssyni, flutt till. til þál. sem er svohljóðandi:
    ,,Alþingi ályktar að skora á ríkisstjórnina að láta fram fara athugun á því hvernig best verði staðið að skipulegri varðveislu ljósvakaefnis sem hafi menningarsögulegt gildi eða geti verið mikilvægt fyrir rannsóknir næstu kynslóða á sögu lands og þjóðar.``
    Ástæðan fyrir því að þessi tillaga er flutt er sú að ég hef orðið var við áhyggjur ýmissa sem fást við sagnfræði af því að heimildagrunnur sagnfræðilegra rannsókna og sagnfræðinga framtíðarinnar sé að þrengjast og verða einhæfari. Við vitum að heimildir um íslenska sögu fyrri alda er ekki síst að finna í alls kyns prentuðu eða skrifuðu máli, sendibréfum, minnisblöðum, dagbókum og fleiru þess háttar. Það hafa verið ómetanlegar heimildir við skrásetningu sögu þjóðarinnar eða einstakra persóna.
    Þótt nú sé mikið gefið út af alls kyns prentuðu máli hafa ýmsir áhyggjur af því að það geti orðið nokkuð gloppótt sem heimildir til sagnaritunar fyrir þær kynslóðir sem á eftir koma. Það færist stöðugt í vöxt að minnisblöð, orðsendingar og annað efni af ýmsu tagi sem er undanfari og grundvöllur mikilvægra ákvarðana sé sent með tölvum manna á milli og hverfi síðan. Mjög mikið efni er flutt á öldum ljósvakans í sjónvarpi eða útvarpi og mest af því hverfur eða gleymist. Gífurlegar heimildir liggja í margs konar útvarps- og sjónvarpsefni og engin trygging er fyrir því nú að slíkt efni sé varðveitt. Þar ræður mestu um hvort innan einstakra stofnana sé áhugi á slíkri heimildasöfnun. Gefur auga leið að það er tilviljunum háð. Engar reglur eru til um hvað beri að geyma né hver eigi að varðveita það. Ríkisútvarpið á allgott safn af ljósvakaefni, en þó er ljóst að margs konar efni hefur glatast, m.a. margt áhugavert sjónvarpsefni. Mér er ekki kunnugt um hvaða reglur gilda um þetta á Stöð 2. Þó hafa forráðamenn þar sagt mér að þeir reyni að geyma það sem þeir sjálfir telji vera áhugavert og geti haft framtíðargildi. Okkur sem flytjum þessa þáltill. er ekki kunnugt um hvernig geymslu er háttað hjá öðrum ljósvakamiðlum.
    Þáltill. er flutt til þess að það verði kannað með skipulegum hætti hvernig varðveislu ljósvakaefnis verði best hagað. Ég held að ljóst sé að það má ekki lengur vera tilviljunum háð hvað af slíku efni er varðveitt, hver varðveitir það og hvernig sé háttað aðgangi að slíku efni. Á að leggja varðveisluskyldu á einstakar stofnanir, t.d. útvarps- og sjónvarpsstöðvar? Á að koma upp sérstöku ljósvakasafni, t.d. í tengslum við væntanlega Þjóðarbókhlöðu eða Þjóðskjalasafn? Hver á að meta hvað ber að varðveita og hvað fari í glatkistuna? Er þörf sérstakrar lagasetningar í þessu sambandi? Þetta eru dæmi um spurningar sem leita á hugann og leita þarf svara við. Sá er fyrst og fremst tilgangur þessarar þáltill., að mál þetta verði athugað og tillögur samdar í kjölfar slíkrar athugunar.
    Ég legg til, hæstv. forseti, að að lokinni þessari

umræðu verði máli þessu vísað til félmn. Sþ. og síðari umr.