Raforkuver
Laugardaginn 28. apríl 1990


     Frsm. minni hl. iðnn. (Guðrún Agnarsdóttir):
    Hæstv. forseti. Ég mæli hér fyrir nál. minni hl. iðnn. á þskj. 1093.
    Eins og við höfum rætt um hér áður hafa lengi staðið deilur hér á landi um það hvernig væri skynsamlegast og hagkvæmast að nýta þá orku sem beislanleg er og hvernig bæri að koma henni í verð. Menn hafa heldur ekki verið á eitt sáttir um það hvort eða í hvaða mæli veita ætti erlendum aðilum aðgang að náttúruauðlindum og efnahagslífi Íslendinga eða hvort Íslendingar hefðu sjálfir bolmagn til að reka orkufrekan iðnað eða stóriðju til þess að nýta sér raforku í stórum stíl.
    Eins og kom fram hér í 1. umr. og áður hefur stefna Kvennalistans í virkjunarmálum boðað hóflega nýtingu íslenskra fallvatna sem miði að eigin þörfum Íslendinga en við höfum hafnað erlendri stóriðju. Þetta frv. boðar stórvirkjunarframkvæmdir í þágu stóriðju. Þess vegna getum við ekki stutt það. Stóriðja boðar aukin fjárhagsleg ítök erlendra aðila hér á landi en við teljum að það geti haft alvarlegar afleiðingar fyrir efnahagslegt sjálfstæði þjóðarinnar. Mengunarhætta fylgir stóriðju eins og reynsla okkar af álverinu í Straumsvík sannar. Þar hafa mengunarvarnir lengst af verið ófullnægjandi. Dýrt er að setja upp mengunarvarnabúnað og hafa iðnrekendur tregðast við að taka hann í notkun, bæði hér á landi og ekki síður víða erlendis. En þar stafar mengun frá reykháfum iðjuvera og fellur með súru regni sem þegar hefur valdið miklum skemmdum á gróðri og lífríki víða í Evrópu. Stóriðjusjónarmiðin hafa ráðið því að virkjunarframkvæmdir hafa verið bæði miklar og hraðar. Þetta hefur leitt til skuldasöfnunar erlendis og nema nú skuldir okkar vegna virkjanaframkvæmda nær helmingi af landsframleiðslu. Gert er ráð fyrir að 200.000 tonna álver muni kosta a.m.k. 50 milljarða, það er ýmist talað um 40 eða 50 milljarða kr., hæstv. forseti, en virkjanir því tengdar a.m.k. um 40 milljarða.
    Íslendingar þurfa að fjármagna virkjanirnar og einhvern hluta af uppbyggingu álvers. Þetta kallar auðvitað á mikið fjármagn sem að langmestu leyti verður fengið með því að taka erlend lán. Auknar stórvirkjanaframkvæmdir munu þannig auka við skuldasöfnun okkar erlendis. Er talið að erlendar skuldir verði um 12% hærri þeirra vegna á næstu árum, en arðsemisútreikningarnir miðast þó allir við hagkvæmustu virkjanakostina. Þeir sem óhagkvæmari eru verða nýttir síðar og þá væntanlega til eigin afnota okkar Íslendinga.
    Stóriðja veitir fáum atvinnu og fjárfesting að baki hverju starfi er meiri en í flestum öðrum atvinnugreinum og hefur verið talað um í þessu sambandi að hvert starf í álverinu muni kosta því sem næst 200 millj. kr. Það kunna hins vegar að verða ýmsar niðurstöðutölur í því eftir því sem málin þróast. Stóriðja er því ekki vænlegur kostur og dugar skammt þrátt fyrir margfeldisáhrif þegar hugað er að því að mæta þörfum þeirra sem koma út á vinnumarkaðinn

á næstu árum og áratugum og kom það glöggt fram í viðræðum við fulltrúa frá Byggðastofnun sem komu á fund nefndarinnar. Mun fleiri störf yrðu að vísu bundin við uppbyggingu virkjana og álvera í nokkur ár, þ.e. á meðan þau eru í byggingu. Þessi störf eru þó fremur einhæf og framkvæmdirnar allar ásamt því fjármagni erlendis frá sem þeim fylgir líklegar til þess að valda verulegri þenslu og verðbólgu. Til að minnka slíka röskun í efnahagslífinu er líklegt að stjórnvöld dragi úr fjárfestingum innan lands og önnur atvinnuuppbygging verði látin sitja á hakanum. Það teljum við raunar mjög alvarlegt. Stóriðja svarar því einungis í mjög takmörkuðum mæli þörfinni fyrir fleiri störf og meiri fjölbreytni í atvinnulífi á landsbyggðinni. Hún leysir ekki vanda þeirra kvenna sem nú eru atvinnulausar víða út um land og eru jafnan fyrstar látnar víkja þegar atvinnuleysi segir til sín.
    Virkjanaframkvæmdir og stóriðja eru viðbrögð ríkisstjórnarinnar við vaxandi atvinnuleysi og fyrirsjáanlegum samdrætti í hagvexti. Ráðherrar hennar vilja ná sambærilegum hagvexti við nágrannaþjóðirnar og staðhæfa þeir að álver muni tosa honum upp um eitt prósent á árunum 1991--1997. Þeir spá því enn fremur að landsframleiðsla verði rúmlega 5% meiri árið 1997 ef 200.000 tonna álver verður að veruleika og kaupmáttur verði 4--5% hærri en ella í lok tímabilsins en atvinnuleysi 0,2% minna. Það er þó vert að huga betur að þessum útreikningum þeirra. Samanburðurinn eins og hann kemur fram í greinargerð frv. er fyrst og fremst miðaður við þróun með álveri eða án álvers en er ekki miðaður við álver annars vegar og einhverja aðra atvinnuuppbyggingu hins vegar. Vegna þessarar löngunar ríkisstjórnarinnar til að auka hagvöxtinn vil ég minna hæstv. ríkisstjórn og hæstv. iðnrh. á það að víða í Evrópu gera menn sér grein fyrir því að kröfur og lögmál hagvaxtarins, þ.e. peninganna sem ávaxta sig með veldisvexti í það óendanlega upp í afstæðar verðmætastærðir og virðast þannig fjölga sér án þess að vera lifandi, eru ekki lengur samrýmanleg lögmálum náttúrunnar sem er í eðli sínu takmörkuð. Jörðin hefur takmarkaða stærð, efni hennar eru takmörkuð, vöxtur lífsins í sinni fjölbreyttu mynd er einnig takmarkaður. En hagvöxturinn gerir stöðugt kröfur um aukinn vöxt. Og
mengunin og ágangurinn á auðlindirnar er farið að segja til sín. Jafnvel stjórnmálamenn viðurkenna þetta og ef ég man rétt var það einmitt Oskar Lafontaine sem hafði hugrekki til að predika minnkandi hagvöxt vegna þess að umhverfið þyldi ekki aukinn hagvöxt. Einmitt vegna þess að Oskar Lafontaine var í fréttum vegna hörmulegs atburðar hér á dögunum vil ég minna hæstv. iðnrh. á þessi orð hans og ég vil vekja athygli hans á þessari framsýnu fullyrðingu og því hugrekki sem þarf til að viðurkenna hana.
    Fábreytni atvinnulífsins á landsbyggðinni er stöðugt áhyggjuefni og togstreita er þegar hafin milli landshlutanna um álver sem bjargræði til að leysa vandann. Kvennalistakonur telja að aukin stóriðja og

virkjunarframkvæmdir í hennar þágu séu skammtímalausnir á þeim vanda sem við blasir í íslensku atvinnulífi. Ókostir slíkra lausna eru yfirgnæfandi og ég hef nefnt þá nú þegar í þessu nál. Fulltrúar Kvennalistans munu því greiða atkvæði gegn þessu frv. Undir þetta nál. skrifar Guðrún Agnarsdóttir, sú sem hér stendur, fyrir hönd Kvennalistans.