Ferill 80. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.


1992–93. – 1062 ár frá stofnun Alþingis.
116. löggjafarþing. – 80 . mál.

1139. Nefndarálit



um frv. til l. um umhverfismat.

Frá umhverfisnefnd.



    Nefndin hefur fjallað um málið og fengið á fund sinn frá umhverfisráðuneytinu Magnús Jóhannesson ráðuneytisstjóra, Jón Gunnar Ottósson skrifstofustjóra og Aðalheiði Jóhannsdóttur lögfræðing, frá Vegagerð ríkisins Helga Hallgrímsson vegamálastjóra og Gunnar Gunnarsson lögfræðing, frá Skipulagi ríkisins Stefán Thors skipulagsstjóra og Halldóru Hreggviðsdóttur, hagverkfræðing og jarðfræðing, og Garðar Halldórsson, formann skipulagsstjórnar. Einnig komu á fund nefndarinnar Gestur Ólafsson arkitekt og Brian D. Clark, framkvæmdastjóri CEMP, miðstöðvar í umhverfisstjórnun og skipulagi í Aberdeen. Þá bárust nefndinni umsagnir frá flugráði, Sambandi sveitarfélaga á Suðurnesjum, Ferðamálaráði, Búnaðarfélagi Íslands, Siglingamálastofnun ríkisins, Vegagerð ríkisins, Orkustofnun, Hinu íslenska náttúrufræðifélagi, Félagi íslenskra náttúrufræðinga, Vinnuveitendasambandi Íslands, Ferðafélagi Íslands, Hollustuvernd ríksins, Landvernd, Fjórðungssambandi Vestfirðinga, Skipulagi ríkisins, Náttúruverndarráði, Landvarðafélagi Íslands, Neytendasamtökunum, Landgræðslu ríksins, Félagi ráðgjafarverkfræðinga, Félagi íslenskra landslagsarkitekta, Stéttarsambandi bænda, Landsvirkjun, Lífi og landi, Sambandi íslenskra sveitarfélaga, Ferðaþjónustu bænda, Verkfræðingafélagi Íslands, Eyþingi, Líffræðistofnun Háskóla Íslands og Rafmagnseftirliti ríkisins. Þá bárust nefndinni gögn frá umhverfisráðuneytinu og orðanefnd byggingarverkfræðinga.
    Nefndin leggur til að frumvarpið verði samþykkt með breytingum sem gerðar eru tillögur um á sérstöku þingskjali. Lagðar eru til nokkrar verulegar efnisbreytingar. Þannig er lagt til að ferli svonefnds umhverfismats, er frumvarpið gerir ráð fyrir, verði breytt á þann hátt að embætti skipulagsstjóra ríkisins fari ekki bæði með framkvæmd matsins og úrskurðarvald um niðurstöður þess. Á hinn bóginn verður áfram gert ráð fyrir að skipulagsstjóri fari með framkvæmd laganna og úrskurðarvald um mat á umhverfisáhrifum. Þá er um ýmsar efnislegar breytingar að ræða jafnt sem formbreytingar. Verður gerð grein fyrir helstu efnisbreytingum frumvarpsins.
    Breytingin á 1. gr. felur í fyrsta lagi í sér að lagt er til að starfsemi, sem framkvæmdum fylgir, verði einn þeirra þátta sem athugaðir verða við mat á umhverfisáhrifum þar sem umhverfisáhrif vegna starfsemi eru ekki síður mikilvægur þáttur en umhverfisáhrif vegna framkvæmdanna sjálfra. Í öðru lagi er lagt til að í stað orðsins „og“ komi „eða“ sem felur í sér að til þess að fram fari mat á umhverfisáhrifum nægir að fyrir hendi sé einn þeirra þátta sem taldir eru upp í greininni. Þá er lagt til að orðið „umtalsverð“ verði notað í stað orðsins „veruleg“ og er sama breyting lögð til annars staðar í frumvarpinu til samræmingar. Frumvarpinu, ef að lögum verður, er þannig ætlað að tryggja að mat á umhverfisáhrifum verði fastur liður í gerð skipulagsáætlana og við ákvarðanir um tilteknar framkvæmdir sem kunna að hafa í för með sér umtalsverð áhrif á umhverfi, náttúruauðlindir og samfélag. Loks er lagt til að í stað orðsins „umhverfismat“ komi „mat á umhverfisáhrifum“ og vísast um þá breytingu til breytinga á skilgreiningum 2. gr.
    Lagt er til að brott falli úr skilgreiningum 2. gr. hugtökin „framkvæmdir“, „leyfi til framkvæmda“ og „umhverfismat“. Ekki þykir þörf á að skilgreina þessi hugtök sérstaklega. Þá leggur nefndin til að í stað orðsins „umhverfismat“ verði notað „mat á umhverfisáhrifum“ og kemur sú breyting víða fram í tillögum nefndarinnar, m.a. um heiti frumvarpsins.
    Lagðar eru til tvær efnislegar breytingar á 3. gr. Annars vegar er lagt til að síðari hluti fyrri málsgreinar falli brott þar sem segir að skipulagsstjóri ríkisins annist undirbúning umhverfismats og sjái um framkvæmd þess í samráði við hlutaðeigandi sveitarstjórnir. Þessi hluti málsgreinarinnar samræmist ekki þeim breytingum sem nefndin leggur til á málsmeðferð samkvæmt frumvarpinu og nánar verða útskýrðar varðandi breytingartillögu við 8.–13. gr. Þá er lagt til að ákvæði síðari málsgreinar, um fimm manna sérfræðinganefnd, sem aðstoði ráðherra við framkvæmd laganna, falli brott.
    Lagðar eru til nokkrar breytingar á 4. gr. Lagt er til að brott falli vísun 1. mgr. til 5. gr. frumvarpsins þar sem lagt er til að sú grein falli brott. Þá er lagt til að 2. mgr. falli efnislega brott. Ekki þykir þörf á að lögfesta þá meginreglu að beita skuli ákvæðum frumvarpsins um framkvæmdir samkvæmt sérlögum sem ekki fela í sér ákvæði um mat á umhverfisáhrifum, enda felur 1. gr. frumvarpsins í sér hvenær skuli fara fram slíkt mat án tillits til hvaða lög gilda þar um. Í staðinn er lagt til að ákvæði 3. mgr. 5. gr. verði 2. mgr. 4. gr. en þar segir að frumvarp þetta haggi ekki strangari ákvæðum annarra laga um umfang og mat á umhverfisáhrifum.
    Lagt er til að 5. gr. falli brott. Í fyrsta lagi er felld brott heimild ráðherra til að undanþiggja einstakar framkvæmdir ákvæðum frumvarpsins. Í öðru lagi er lagt til að framkvæmdir í þágu varnarmála verði ekki undanþegnar ákvæðum þess. Loks er lagt til að 3. mgr. verði 2. mgr. 4. gr. og vísast um þá breytingu til skýringa á 4. gr.
    Lagðar eru til nokkrar breytingar á 6. gr. (sem verður 5. gr). Í fyrsta lagi er lagt til að viðmiðunarmörkin um vatnsmiðlanir í 1. tölul. lækki úr 5 km 2 í 3 km 2 . Í öðru lagi er lagt til að 2. tölul. orðist upp á nýtt. Þannig verði jarðvarmavirkjanir með varmaafl 25 MW eða meira að hráorku eða 10 MW uppsett afl eða meira og önnur varmaorkuver með 10 MW uppsett afl eða meira háð mati á umhverfisáhrifum. Orðið hrávarmi, sem notað er í frumvarpinu, getur aðeins átt við um jarðvarmavirkjanir. Er því lagt til að um önnur varmaorkuver, sem geta verið eldsneytisrafstöðvar eða eldsneytiskyntar hitunarstöðvar, verði notað viðmiðið uppsett afl. Í þriðja lagi er lagt til að viðmiðunarmörkin um háspennulínur lækki úr 132 KV spennu í 33 KV. Með þeirri breytingu mun mat á umhverfisáhrifum taka til allrar lagningar helstu raflína á milli byggðarlaga. Í fjórða lagi er lagt til að almennar sorpeyðingarstöðvar falli undir ákvæði 6. tölul. og þá miðað við stöðvar þar sem skipuleg förgun eða urðun á sorpi og úrgangi fer fram. Í fimmta lagi er lagt til að 7. tölul. falli brott þar sem ekki þykir líklegt að efni hans geti átt við hér á landi. Í 2. mgr. 6. gr. er vísað í viðauka I við tilskipun 85/337/EBE sem birtur er sem fylgiskjal með frumvarpinu, en þar er m.a. getið um þær framkvæmdir er felast í 7. tölul. Í sjötta lagi eru lagðar til þær breytingar á 8. tölul. að hann taki ekki aðeins til frumbræðslu á steypujárni og stáli heldur verði ál þar á meðal auk þess sem endurbræðsla þessara málma falli undir töluliðinn. Í sjöunda lagi er lagt til að orðin „blandaða framleiðslu“ í 8. og 9. tölul. falli brott enda ekki ljóst hvað átt er þar við. Í áttunda lagi eru lagðar til breytingar á 10. tölul. varðandi vegi, hraðbrautir og flugbrautir. Lagt er til að miðað verði við lagningu nýrra vega þar sem ekki er talin ástæða til að endurbætur eða viðgerðir á vegum falli undir ákvæði frumvarpsins. Lagning hraðbrauta fellur samkvæmt skilningi nefndarmanna undir vegalagningu. Þá er talið eðlilegt að flugbrautir verði almennt látnar sæta mati á umhverfisáhrifum. Breytingin á 11. tölul. felur í sér brottfellingu á skipgengum vatnaleiðum, enda nægilegt að um þær sé getið í viðauka I. Loks eru lagðar til nokkrar breytingar á 2. og 3. mgr. sem ekki eru efnislegs eðlis.
                  Í umsögnum, er nefndinni bárust frá fimm samtökum, Hinu íslenska náttúrufræðifélagi, Landvernd, Félagi íslenskra náttúrufræðinga, Náttúruverndarráði og Landvarðafélagi Íslands, kemur fram að þau telja að í frumvarpið vanti ákvæði um umhverfismat vegna manngerðra breytinga á gróðurfari, svo sem með framræslu votlendis, landgræðslu og skógrækt. Nefndin ræddi þessar ábendingar og er sammála um að nauðsynlegt sé að vinna skipulega að verkefnum á þessu sviði með tilliti til fjölþættra landnota og umhverfisverndar. Þannig geti verið ástæða til að fram fari umhverfismat eða hliðstæður undirbúningur áður en ráðist verði í meiri háttar verkefni af þessum toga, enda heimild til þess skv. 7. gr. frumvarpsins.
    Breytingarnar á 7. gr. (sem verður 6. gr.) þarfnast ekki skýringa þar sem þær tengjast öðrum breytingum sem lagðar eru til við frumvarpið.
    Lagt er til að í stað 8.–13. gr. frumvarpsins komi sex nýjar greinar (sem verða 7.–12. gr.). Tengist sú breyting m.a. fækkun á skilgreiningum 2. gr. þar sem lagt er til að „umhverfismat“ verði ekki lögbundið hugtak samkvæmt frumvarpinu. Að óbreyttu gerir frumvarpið ráð fyrir að skipulagsstjóri ríkisins sjái um undirbúning mats á umhverfisáhrifum og framkvæmd matsins og gerð en geti í undantekningartilvikum falið það öðrum aðilum (8. og 11. gr. frumvarpsins). Samkvæmt 11. gr. frumvarpsins ákvarðar skipulagsstjóri síðan hvort umhverfismat sé í samræmi við þar til gerðar kröfur. Lagt er til að á þessu ferli verði nokkrar breytingar. Orðið „umhverfismat“ er sem fyrr segir ekki notað í þessum tillögum heldur rætt um mat á umhverfisáhrifum þegar fjallað er um hið eiginlega mat á áhrifum framkvæmda, sbr. 1. gr. frumvarpsins. Verður nú leitast við að gera grein fyrir helstu efnisbreytingunum.
                  Í hinni nýju 7. gr. er að hluta tekið upp efni 10. gr. frumvarpsins um ferli það sem fram fer áður en hafist er handa um framkvæmdir sem frumvarpið eða reglugerð samkvæmt því tekur til. Framkvæmdaraðili skal þannig senda skipulagsstjóra tilkynningu um fyrirhugaða framkvæmd þar sem fram kemur lýsing á framkvæmdinni, ráðgerðri hönnun, hugsanlegri umhverfisröskun og fyrirhuguðum ráðstöfunum til að draga úr henni auk annarra upplýsinga sem skipulagsstjóri telur nauðsynlegar. Er þetta efnislega í samræmi við 1.–2. mgr. 10. gr. frumvarpsins. Þó verður sú breyting á að ekki er gert ráð fyrir að framkvæmdaraðili sendi neina beiðni til skipulagsstjóra um að fram fari umhverfismat, enda er gert ráð fyrir að mat á umhverfisáhrifum verði á ábyrgð sjálfs framkvæmdaraðilans. Í 2. mgr. kemur síðan að hluta fram efni 3. mgr. 10. gr. frumvarpsins. Skipulagsstjóri birtir innan tveggja vikna tilkynningu framkvæmdaraðila ásamt meðfylgjandi gögnum með opinberri auglýsingu og skal athugasemdum skilað til skipulagsstjóra innan fimm vikna frá birtingu auglýsingar. Frestur til að skila inn athugasemdum er þarna lengdur um eina viku, enda er verið að kynna viðkomandi framkvæmd opinberlega í fyrsta skipti.
                  Efni hinnar nýju 8. gr. byggir á því sem að framan er sagt. Í 3. mgr. 10. gr. og 11. gr. frumvarpsins er gert ráð fyrir að upplýsingar, er framkvæmdaraðili veitir, geti uppfyllt skilyrði frumvarpsins um mat á umhverfisáhrifum þannig að ekki sé þörf frekara mats. Lagt er til að í greininni verði kveðið á um að innan átta vikna frá því að skipulagsstjóri hefur birt tilkynningu framkvæmdaraðila taki hann ákvörðun um hvort fallist er á viðkomandi framkvæmd eða gerð krafa um frekara mat á umhverfisáhrifum. Þá skal skipulagsstjóri kynna ákvörðum sína skv. 1. mgr. fyrir hlutaðeigandi aðilum auk þess sem ákvörðunin verður birt opinberlega.
                  Í stað ákvæðis 1. mgr. 8. gr. frumvarpsins um að skipulagsstjóri stjórni framkvæmd umhverfismats og sjái um að það fari fram er lagt til að í nýrri 9. gr. sé kveðið á um að framkvæmdaraðili sjái um mat á umhverfisáhrifum. Þá er kveðið á um að framkvæmdaraðili skuli bera kostnað af matinu í stað þess að 12. gr. frumvarpsins gerir ráð fyrir að sá greiði kostnaðinn sem óskar eftir því að matið verði gert. Þá er lagt til í 2. mgr. að skipulagsstjóri setji almennar leiðsögureglur um framkvæmd matsins, sbr. 1. mgr. 8. gr. frumvarpsins, að teknu tilliti til sérákvæða í lögum og alþjóðlegra skuldbindinga. Þannig er ætlast til þess að í leiðsögureglum skipulagsstjóra verði bent á þau ákvæði sérlaga, svo sem náttúruverndarlaga, vegalaga og þjóðminjalaga, sem taka þarf tillit til við gerð mats á umhverfisáhrifum.
                  Í nýrri 10. gr. er efni 1. mgr. 9. gr. frumvarpsins, um áhrif þau sem tilgreina skal í mati á umhverfisáhrifum, tekið upp með nokkrum breytingum. Helsta breytingin er sú að að ekki er kveðið á um að meta skuli félagsleg áhrif en þess í stað notað orðið samfélag svo sem gert er í 1. gr. frumvarpsins. Nefndin telur rétt að taka fram að hún telur að ekki beri að líta á upptalningu 11. gr. þannig að um sé að ræða þrengingu á meginreglu 1. gr. frumvarpsins þar sem rætt er um framkvæmdir sem hafa í för með sér umtalsverð áhrif á umhverfi, náttúruauðlindir og samfélag. Í 2. mgr. er kveðið á um að skipulagsstjóri skuli birta niðurstöður mats á umhverfisáhrifum innan tveggja vikna frá því að hann hefur tekið á móti þeim. Athugasemdum skal skilað til hans innan fimm vikna frá birtingu auglýsingar. Þetta ákvæði 2. mgr. samsvarar 4. mgr. 10. gr. frumvarpsins.
                  Í hinni nýju 11. gr. er kveðið á um að skipulagsstjóri kveði upp úrskurð á grundvelli fyrirliggjandi gagna innan átta vikna frá því að hann hefur birt niðurstöður mats á umhverfisáhrifum. Með þessu ákvæði er þannig kveðið skýrar en í frumvarpinu á um úrskurðarvald skipulagsstjóra. Í úrskurði skipulagsstjóra getur falist að fallist er á viðkomandi framkvæmd, með eða án skilyrða, að krafa er gerð um frekari könnun einstakra þátta eða að lagst er gegn viðkomandi framkvæmd. Ekki er tekið upp ákvæði 4. mgr. 11. gr. frumvarpsins um að skipulagsstjóri geti lokið við gerð matsins á kostnað framkvæmdaraðila verði hann ekki við tilmælum hans um öflun frekari upplýsinga eða gagna.
                  Í 2.–3. mgr. hinnar nýju 11. gr. er kveðið á um kynningu og opinbera birtingu úrskurðar skipulagsstjóra skv. 1. mgr. og auk þess greiðan aðgang almennings að úrskurðinum og niðurstöðum matsins. Um þessi atriði er fjallað í 4. mgr. 10. gr. frumvarpsins.
                  Með nýrri 12. gr. er ráðherra heimilað að ákveða með reglugerð að innheimt skuli gjald af framkvæmdaraðila vegna kostnaðar embættis skipulagsstjóra af málsmeðferð samkvæmt lögunum.
    Breytingin á 14. gr. (er verður 13. gr.) er ekki efnislegs eðlis heldur leiðir hana af þeim breytingum sem fyrr eru greindar. Þannig ber leyfisveitanda ekki aðeins að taka tillit til mats á umhverfisáhrifum er hann veitir leyfi til framkvæmda heldur einnig til úrskurðar skipulagsstjóra ríkisins.
    Breytingin á 15. gr. (er verður 14. gr.) er ekki efnislegs eðlis og þarfnast ekki skýringa.
    Breytingin á 16. gr. (er verður 15. gr.) felur í sér einföldun ákvæðisins um heimild ráðherra til að setja reglugerð samkvæmt lögunum.
    Lögð er til sú breyting á 18. gr. (er verður 17. gr.) að lögin öðlist þegar gildi, enda þykja þau eiga fullan rétt á sér án tillits til samningsins um Evrópska efnahagssvæðið.
    Lagt er til að við frumvarpið bætist nýtt ákvæði til bráðabirgða, II, sem feli í sér að framkvæmdir samkvæmt leyfum útgefnum fyrir 1. maí 1994 verði ekki háðar mati á umhverfisáhrifum en nauðsynlegt er að gefa hlutaðeigandi aðilum nokkurn aðlögunartíma vegna þeirra breyttu réttarreglna sem lagðar eru til í frumvarpinu.
    Lagt er til að heiti frumvarpsins verði: Frv. til l. um mat á umhverfisáhrifum.

Alþingi, 5. maí 1993.



Gunnlaugur Stefánsson,

Tómas Ingi Olrich,

Jón Helgason.


form.

frsm.



Árni M. Mathiesen.

Hjörleifur Guttormsson.

Árni R. Árnason.



Kristín Einardóttir.

Lára Margrét Ragnarsdóttir.

Sigríður Jóhannesdóttir.