Ferill 225. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.
1995. – 1065 ár frá stofnun Alþingis.
120. löggjafarþing. – 225 . mál.
437. Nefndarálit
um frv. til l. um ráðstafanir í ríkisfjármálum á árinu 1996.
Frá meiri hluta efnahags- og viðskiptanefndar.
Nefndin hefur fjallað um málið og fengið á sinn fund Halldór Árnason, Ólaf Hjálmarsson og Indriða H. Þorláksson frá fjármálaráðuneyti, Þóri Haraldsson og Davíð Á. Gunnarsson frá heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneyti, Guðmund Sigþórsson og Ingimar Jóhannsson frá landbúnaðarráðuneyti, Húnboga Þorsteinsson frá félagsmálaráðuneyti, Þorstein Geirsson frá dóms- og kirkjumálaráðuneyti, Arndísi Steinþórsdóttur frá sjávarútvegsráðuneyti, Rúnar Guðjónsson frá samgönguráðuneyti, Þórð H. Ólafsson frá umhverfisráðuneyti, Þorgeir Pálsson flugmálastjóra, Helga Hallgrímsson vegamálastjóra, Hilmar Björgvinsson og Guðmund Sigmundsson frá Tryggingastofnun ríkisins, Láru Björnsdóttur, félagsmálastjóra Reykjavíkur, og Pál Gíslason frá Samtökum aldraðra. Þá fékk nefndin sendar umsagnir um málið frá allsherjarnefnd, félagsmálanefnd, heilbrigðis- og trygginganefnd, menntamálanefnd, samgöngunefnd, sjávarútvegsnefnd og umhverfisnefnd.
Nefndin leggur til að frumvarpið verði samþykkt með breytingum sem lagðar eru til á sérstöku þingskjali. Þær fela í sér:
1. Að hætt verði við þær breytingar sem fyrirhugaðar eru í 21. gr. frumvarpsins þar sem dómsmálaráðherra hyggst skipa nefnd til að fjalla um skipan stjórnsýsluumdæma og aðsetur sýslumanna. Nefndin mun kanna hvernig þjónustu sýslumannsembætta við íbúana verður hagkvæmast fyrir komið.
2. Að fjármagnstekjur skuli aðeins teljast að 50 hundraðshlutum inn í tekjugrunn við ákvörðun á tekjutengdum bótum almannatryggingalaga en ekki 70 hundraðshlutum eins og frumvarpið gerir ráð fyrir.
3. Að skerðingarhlutfall ellilífeyris vegna tekna 67 ára og eldri verði 35% í stað 25% eins og gert er ráð fyrir í 11. gr. almannatryggingalaga.
4. Að felldar verði niður bætur ef samanlögð fjárhæð bóta samkvæmt almannatryggingalögum og lögum um félagslega aðstoð nemur 600 kr. á mánuði eða minna. Niðurfellingin nær ekki til sjúkra- og slysahjálpar, svo sem læknishjálpar, tannlæknishjálpar og sjúkraþjálfunar, og endurgreiðslu umtalsverðs kostnaðar við læknishjálp og lyf.
5. Að hætt verði við þá breytingu sem frumvarpið gerir ráð fyrir á lögum um heilbrigðisþjónustu að formenn stjórna heilsugæslustöðva og sjúkrahúsa þurfi ekki að vera búsettir á starfssvæði stofnunarinnar. Þá er einnig gert ráð fyrir að kjörnir verði varamenn í stjórnarnefnd ríkisspítala. Skulu þeir skipaðir á sama hátt og aðalmenn.
6. Að orðalagi 55. gr. frumvarpsins verði breytt til að afmarka þau rekstrarframlög sem tekjur af flugvallagjaldi geta runnið til.
Samhliða þessum breytingum á frumvarpinu hyggst meiri hluti nefndarinnar leggja fram sérstakt frumvarp til breytinga á þrennum lögum, umferðarlögum, búvörulögum og lögum um vog, mál og faggildingu.
Alþingi, 19. des. 1995.
Vilhjálmur Egilsson,
Gunnlaugur M. Sigmundsson.
Pétur H. Blöndal.
form., frsm.
Sólveig Pétursdóttir.
Valgerður Sverrisdóttir.
Einar Oddur Kristjánsson.
Fylgiskjal I.
Umsögn meiri hluta allsherjarnefndar.
Allsherjarnefnd hefur haft til umfjöllunar frumvarp til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum á árinu 1996, 225. mál, sbr. bréf efnahags- og viðskiptanefndar frá 11. desember sl. Á fund um málið fékk nefndin þá Ólaf Davíðsson frá forsætisráðuneyti og Þorstein A. Jónsson frá dómsmálaráðuneyti. Ræddu þeir m.a. um lagabreytingar í formi bandorma, fækkun sýslumannsembætta og áætlaðan sparnað af frestun laga um greiðslu ríkissjóðs á bótum til þolenda afbrota.Í fylgiskjali með fjárlagafrumvarpinu var m.a. gert ráð fyrir að greiðsla bóta til þolenda afbrota yrði einungis látin ná aftur til 1. janúar 1994 í stað 1. janúar 1993 eins og lögin gera ráð fyrir. Jafnframt var þar lagt til að gildistöku laganna yrði frestað um eitt ár, þ.e. fram til 1. janúar 1997. Allsherjarnefnd gagnrýndi þessar fyrirætlanir í bréfi sínu til fjárlaganefndar, frá 23. nóvember 1995, og óskaði þess að leitað yrði annarra leiða til að meginmarkmiðum laganna yrði náð. Samkvæmt því frumvarpi, sem nú liggur fyrir um ráðstafanir í ríkisfjármálum, hefur verið horfið frá því að færa gildistíma laganna fram til 1. janúar 1994. Hins vegar er gert ráð fyrir að gildistökunni verði frestað fram á mitt næsta ár og að ríkissjóður greiði einungis helming bóta ásamt frekari skerðingum. Meiri hluti allsherjarnefndar telur að hér sé um að ræða mjög miklar skerðingar frá því sem lögin gera ráð fyrir. Meiri hlutinn mælist því eindregið til þess að við undirbúning fjárlagafrumvarps fyrir árið 1997 verði miðað við að bætur verði greiddar til samræmis við það sem upphaflega hafði verið ákveðið.
Alþingi, 15. des. 1995.
Sólveig Pétursdóttir, form.
Ólafur Örn Haraldsson.
Kristján Pálsson.
Arnbjörg Sveinsdóttir.
Hjálmar Jónsson.
Fylgiskjal II.
Umsögn minni hluta allsherjarnefndar.
Minni hluti allsherjarnefndar getur ekki sætt sig við þær breytingar sem lagðar eru til á 18.–20. gr. frumvarpsins, en þær fjalla um breytingu á lögum nr. 69/1995, um greiðslu ríkissjóðs á bótum til þolenda afbrota.Allsherjarnefnd afgreiddi frumvarp um þetta mál samhljóða frá sér fyrr á þessu ári og það varð að lögum rétt fyrir síðustu kosningar með samþykki allra sem tóku þátt í afgreiðslu málsins. Með lagasetningu þessari var stigið stórt skref í baráttunni fyrir bættri meðferð brotaþola og breyttum viðhorfum í þessum efnum. Tjónþolum hefur reynst erfitt að sækja bætur til þeirra sem tjóni valda, ekki síst hafa þolendur nauðgunar eða annars kynferðislegs ofbeldis verið í erfiðri stöðu.
Með samþykki áðurnefndra laga var margra ára barátta ýmissa kvennahópa í höfn og brotaþolar fengu þau mikilvægu skilaboð að samfélaginu væri ekki sama um örlög þeirra. Því kom óþægilega á óvart þegar í ljós kom að ekki var gert ráð fyrir greiðslum samkvæmt þessum lögum í frumvarpi til fjárlaga fyrir árið 1996 og boðuð tillaga ríkisstjórnarinnar um frestun gildistöku laganna um eitt ár. Jafnframt átti afturvirkni þeirra að færast til um eitt ár, og um leið átti að svipta þá einstaklinga voninni sem höfðu fengið úrskurðaðar miskabætur vegna brota sem framin höfðu verið eftir 1. janúar 1993. Þetta olli hörðum viðbrögðum innan og utan þingsins og í 18.–20. gr. frumvarps til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum er lagt til að gildistöku laganna verði frestað um hálft ár í stað eins árs og að jafnframt verði bótafjárhæðir stórlega lækkaðar.
Það er mat minni hlutans að þessi niðurstaða sé gjörsamlega óviðunandi og leggur hann þunga áherslu á að Alþingi tryggi nægjanlegt fjármagn á árinu 1996 til að staðið verði við lögin að fullu. Meðferð ríkisstjórnarinnar á þessu máli er hneyksli sem Alþingi getur ekki samþykkt. Því er lagt til að frumvarpi til fjárlaga verði breytt þannig að 60 millj. kr. komi á lið 06-233 Bætur til þolenda afbrota og að 18.–20. gr. frumvarps til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum verði felldar brott.
Þá gerir minni hlutinn þá almennu athugasemd við frumvarpið að óeðlilegt sé að í frumvarpi sem þessu, sem flutt er vegna ríkisfjármála á árinu 1996, skuli lagt til að gerðar verði varanlegar breytingar á fjölmörgum lögum sem kveða á um greiðslur úr ríkissjóði. Þá mótmælir minni hlutinn því háttalagi að leggja til í frumvarpinu lagabreytingar sem alls ekki tengjast afgreiðslu fjárlaga eða ríkisfjármálum á árinu 1996. Slíkar breytingar á skilyrðislaust að leggja fyrir Alþingi sem sjálfstæð þingmál.
Jóhanna Sigurðardóttir sat fundi nefndarinnar sem áheyrnarfulltrúi og er hún samþykk umsögn þessari.
Alþingi, 14. des. 1995.
Guðný Guðbjörnsdóttir.
Ögmundur Jónasson.
Sighvatur Björgvinsson.
Fylgiskjal III.
Umsögn meiri hluta félagsmálanefndar.
Nefndin klofnaði í afstöðu sinni til málsins og fer hér á eftir umsögn meiri hluta nefndarinnar. Að áliti meiri hlutans standa Einar K. Guðfinnsson, Magnús Stefánsson, Arnbjörg Sveinsdóttir, Drífa Sigfúsdóttir, Kristján Pálsson og Pétur H. Blöndal.
Sú breyting, sem lagt er til að gerð verði á lögum nr. 59/1992, um málefni fatlaðra, með síðari breytingum, felur í sér að Framkvæmdasjóður fatlaðra skuli verja allt að 40% af ráðstöfunarfé sínu á árinu 1996 til tiltekinna verkefna samkvæmt nánari ákvörðun ráðherra. Hér er gert ráð fyrir að fjármunum sjóðsins verði ekki eingöngu varið til framkvæmda og meiri háttar viðhalds heldur einnig til rekstrar á árinu 1996. Á síðasta ári var um heimildarákvæði að ræða þannig að hér er tekið af skarið um að ákveðnum hluta af fjármunum sjóðsins skuli verja til rekstrar.
Lögð er til sú breyting á lögum nr. 51/1972, um Bjargráðasjóð, með síðari breytingum, að fjárlög til sjóðsins verði ákveðin á fjárlögum hverju sinni og gerir meiri hlutinn ekki athugasemd við þá tilhögun.
Þá er lagt til að ákvæði laga nr. 93/1993, um atvinnuleysistryggingar, með síðari breytingum, sæti breytingum til samræmis við fyrirhugaða hækkun á tryggingagjaldi með breytingu á lögum nr. 113/1990, um tryggingagjald. Þær breytingar fela í sér að tekið verður upp sérstakt gjald, svonefnt atvinnutryggingagjald, sem notað skal til að fjármagna sjóðinn, þ.e. til að standa undir útgjöldum hans. Einnig er gert ráð fyrir afnámi tekjutengingar og auk þess er lögð til framlenging á heimild til sjóðsins frá fyrra ári til að styrkja átaksverkefni sveitarfélaga. Meiri hlutinn lýsir yfir stuðningi við þessar breytingar og heimildir.
Með breytingum á ákvæðum laga um eftirlaun aldraðra, nr. 113/1994, er lagt til að sá hluti framlags til sjóðsins sem hingað til hefur verið greiddur af Atvinnuleysistryggingasjóði verði nú framvegis greiddur beint úr ríkissjóði. Með hliðsjón af stöðu sjóðsins í dag og eðli eftirlauna aldraðra telur meiri hlutinn þessa breytingu eðlilega.
Alþingi, 14. des. 1995.
F.h. meiri hluta félagsmálanefndar,
Einar K. Guðfinnsson.
Fylgiskjal IV.
Umsögn minni hluta félagsmálanefndar.
Minni hluti nefndarinnar telur nokkur atriði í frumvarpinu vera þess eðlis að þau krefjist athugasemda. Ber þar fyrst að geta þeirrar stefnu sem kemur fram í 22. gr. frumvarpsins, sbr. 23. gr., að verja allt að 40% af ráðstöfunarfé Framkvæmdasjóðs fatlaðra á árinu 1996 til tiltekinna rekstrarverkefna. Varar minni hlutinn eindregið við þessari stefnu, jafnvel þótt umrætt fé renni til stofnana fatlaðra.
Í 24. gr. er lagt til að framlag ríkisins til Bjargráðasjóðs verði ákveðið í fjárlögum hverju sinni. Minni hlutinn bendir á að þessi grein er ekki nauðsynlegur fylgifiskur frumvarps til fjárlaga og því væri eðlilegra að henni væri breytt sérstaklega. Það er slæm lagasetningaraðferð að skella breytingum á fleiri tugum laga inn í eitt frumvarp, jafnvel þótt það sé gert í nafni fjárlagagerðar. Það er algerlega óviðunandi að hafa slíka liði fleiri en nauðsyn ber til.
Í 27. gr. er gert ráð fyrir að tekjur af atvinnutryggingagjaldi renni til Atvinnuleysistryggingasjóðs í samræmi við ákvæði laga um tryggingagjald, en samkvæmt fjárlagafrumvarpinu er ætlunin að hækka gjaldið um 0,5%. Minni hlutinn vekur athygli á því sem fram kom í samtölum nefndarmanna við fulltrúa ASÍ, BSRB og VSÍ, að líklega stæði gjaldið ekki undir áætlaðri útgjaldaaukningu sjóðsins.
Í 28. gr. er ákvæði sem felur í sér afnám tengsla bótagreiðslna úr Atvinnleysistryggingasjóði við almenna launaþróun. Þess í stað er lagt til að hámarksfjárhæð bóta komi til endurskoðunar við afgreiðslu fjárlaga ár hvert. Í gildandi lögum um Atvinnuleysistryggingasjóð er tenging við kjarasamninga fiskverkafólks sem felur í sér að bæturnar hækka í samræmi við almennar launahækkanir í þeirri starfsgrein. Með því að falla frá þessari tengingu er verið að snúa til kerfis sem minnir á ölmusu en slíkar hugmyndir höfðu sem betur fer verið aflagðar hér á landi. Ríkisstjórnin hyggst nú taka slíkt skref til fortíðarinnar og gerir það í nafni þess að það falli undir heildarstefnu um afnám sjálfvirkni og verðlagsuppfærslna. Minni hlutinn telur tengingu við laun vera grundvallarréttindamál fyrir þá sem þurfa á greiðslum úr tryggingakerfinu að halda og gildir sá skilningur allt að einu þótt ríkisstjórnin hafi samið um greiðslurnar nú um áramót í tengslum við aðgerðir á vinnumarkaði. Eftir stendur að atvinnulausum er ekki tryggð þessi tenging í framtíðinni en það telur minni hlutinn vera mikla afturför og minnir á að atvinnulausir eru formlega séð á vinnumarkaði og því er sjálfsagt að greiðslur til þeirra fylgi almennri launaþróun. Þá vill minni hlutinn benda á að það var almenn krafa verkalýðshreyfingarinnar að fallið yrði frá þessum áformum og það að ekki hefur verið fallist á þær kröfur mun leiða til harðari átaka við frágang kjarasamninga í framtíðinni þar sem verkalýðshreyfingin mun eftir sem áður leitast við að tryggja þessum félagsmönnum sínum sambærilegar launabreytingar og öðrum.
Svanfríður Jónasdóttir sat fundi nefndarinnar sem áheyrnarfulltrúi og er samþykk umsögn þessari.
Alþingi, 15. des. 1995.
Kristín Ástgeirsdóttir.
Bryndís Hlöðversdóttir.
Rannveig Guðmundsdóttir.
Fylgiskjal V.
Umsögn meiri hluta heilbrigðis- og trygginganefndar.
Heilbrigðis- og trygginganefnd hefur, sbr. bréf efnahags- og viðskiptanefndar frá 11. desember sl., fjallað um 30.–36. gr. og 40.–51. gr. frumvarps til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum. Fékk nefndin á sinn fund frá heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneyti Davíð Á. Gunnarsson ráðuneytisstjóra, Ragnhildi Arnljótsdóttur deildarstjóra, Sólveigu Guðmundsdóttur deildarstjóra og Þóri Haraldsson, aðstoðarmann heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra.Nefndin hefur farið yfir þær greinar frumvarpsins sem óskað var umsagnar um og kallaði hún eftir nánari skýringum á einstökum ákvæðum frá heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytinu.
Meiri hluti heilbrigðis- og trygginganefndar leggur ekki til að gerðar verði breytingar á 30.–36. gr. né 40.–51. gr. en leggur áherslu á að skoða þurfi vel ákvæði 30.–32. gr. frumvarpsins þar sem lagðar eru til þær breytingar að fjármagnstekjur skerði bætur almannatrygginga. Ákvæði þessi öðlast ekki gildi fyrr en 1. september 1996 og gert er ráð fyrir því að fjármagnstekjur ársins 1995 komi til skerðingar lífeyrisbótum frá og með 1. september 1996. Þá verði fjármagnstekjur ársins 1995 reiknaðar til skerðingar á bótum í 12 mánuði, þ.e. frá 1. september 1996 til 31. ágúst 1997. Gert er ráð fyrir að við skerðingu lífeyrisgreiðslna vegna fjármagnstekna verði alfarið miðað við útborgaða vexti við innlausn. Meiri hlutinn bendir á að mjög óljósar upplýsingar liggja fyrir um hvað útgjöld lækka mikið við þessar breytingar.
Hvað varðar 31. gr. tekur meiri hlutinn fram að heimild til að áætla mönnum tekjur til frádráttar greiðslu tekjutryggingar á aðeins við um þá sem ekki greiða í lífeyrissjóði en ber skylda til þess samkvæmt lögum. Þannig á ákvæðið ekki við um þá sem ekki ber skylda til að greiða í neinn lífeyrissjóð, né nær það til lífeyrissjóða sem ekki er lögbundið að greiða í. Einnig er mikilvægt að benda á það að ákvæðið gildir frá og með áramótum og skerðast því réttindi þeirra sem ekki sinna lagaskyldunni eftir þann tíma.
Í 35. gr. er sjálfvirk tenging almannatryggingabóta við laun felld úr gildi, en í staðinn er ráðgert að bæturnar hækki framvegis í samræmi við ákvörðun á fjárlögum. Í ákvæðinu er einnig heimild fyrir því að heilbrigðisráðherra, að fengnu samþykki ríkisstjórnarinnar, geti breytt bótafjárhæðum um allt að 3% frá forsendum fjárlaga ef verulegar breytingar verða á þjóðhagsforsendum frá samþykkt fjárlaga.
Í 41. gr. er lagt til að mæðra- og feðralaun með fyrsta barni verði felld niður og fjárhæð með öðru og þriðja barni lækkuð. Meiri hlutinn vill í þessu sambandi benda á að til að vega upp á móti þessari lækkun er áætlað að greiðslur vegna barnabótaauka hækki um 500 millj. kr.
Með ákvæðum 42.–44. gr. frumvarpsins er lagt til að ekkjulífeyrir verði felldur niður, en með því er komið á fullt jafnræði milli kynja gagnvart bótagreiðslum vegna fráfalls maka. Þær konur, sem nú þegar njóta ekkjulífeyris, munu þó fá bætur áfram til 67 ára aldurs. Til mótvægis við þetta ákvæði er lagt til að heimilt verði að greiða dánarbætur í lengri tíma en 12 mánuði. Þannig verður heimilt að framlengja greiðslu dánarbóta ef bótaþegi hefur barn yngra en 18 ára á framfæri eða aðrar sérstakar aðstæður eru fyrir hendi.
Alþingi, 14. des. 1995.
Sólveig Pétursdóttir.
Sigríður A. Þórðardóttir.
Guðni Ágústsson.
Lára Margrét Ragnarsdóttir.
Drífa Sigfúsdóttir.
Guðmundur Hallvarðsson.
Fylgiskjal VI.
Umsögn minni hluta heilbrigðis- og trygginganefndar.
Heilbrigðis- og trygginganefnd hefur, sbr. bréf efnahags- og viðskiptanefndar frá 11. desember sl., fjallað um 30.–36. gr. og 40.–51. gr. frumvarps til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum á árinu 1996. Fékk nefndin á sinn fund frá heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneyti Davíð Á. Gunnarsson ráðuneytisstjóra, Ragnhildi Arnljótsdóttur deildarstjóra, Sólveigu Guðmundsdóttur deildarstjóra og Þóri Haraldsson, aðstoðarmann heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra.Minni hluti nefndarinnar mótmælir þeim grundvallarbreytingum sem felast í tillögum frumvarpsins. Einnig er það gagnrýnt að frumvarpið felur í sér gagngerar breytingar á lögum um almannatryggingar og lögum um félagslega aðstoð. Þær ættu að bíða heildarendurskoðunar laganna sem hafin er í heilbrigðisráðuneytinu.
Minni hlutinn gerir athugasemdir við eftirfarandi greinar:
Í 30. gr. frumvarpsins er ákvæði um að fjármagnstekjur skerði almannatryggingabætur. Minni hlutinn hafnar því að byrjað verði á því að skerða greiðslur til lífeyrisþega, þ.e. aldraðra og öryrkja, gagnvart fjármagnstekjum, áður en fjármagnstekjuskatti hefur verið komið á.
31. gr. heimilar skerðingu tekjutryggingar þeirra sem ekki hafa hirt um að greiða í lífeyrissjóð eins og það er orðað í fjárlagafrumvarpinu. Í skýringum með frumvarpinu frá fjárlagaskrifstofu fjármálaráðuneytisins kemur fram að þetta ákvæði muni hafa lítil áhrif fyrstu árin frá gildistöku þess. Því telur minni hlutinn að þetta ákvæði eigi ekki heima í frumvarpi um ráðstafanir í ríkisfjármálum. Hann leggur til að breytingunni verði vísað til heildarendurskoðunar almannatryggingalaganna eða að breyting þessi verði lögð fram sem frumvarp síðar og fái þá eðlilega umfjöllun á Alþingi. Því leggur minni hlutinn til að greinin falli brott.
Í 35. gr. laganna er um grundvallarbreytingu á lífeyristryggingum að ræða og alvarlega atlögu að lífeyrisþegum. Þar er lagt til að lífeyrisgreiðslur almannatrygginga verði ekki lengur tengdar við almenna launaþróun í landinu heldur ákvarðist á fjárlögum hvers árs. Minni hlutinn mótmælir harðlega þeirri aðför sem hér er gerð að öldruðum og öryrkjum og lýsir þess vegna eindreginni andstöðu við greinina. Jafnframt vill minni hlutinn taka fram varðandi það ákvæði greinarinnar að heilbrigðisráðherra sé heimilt að breyta bótafjárhæðum um allt að 3% frá forsendum fjárlaga, verði verulegar breytingar á þjóðhagsforsendum, að ekki sé rétt að binda hendur ráðherra með ákveðinni prósentu, enda hafi ekki komið fram neinar skýringar á því hvers vegna 3% voru valin frekar en einhver önnur tala. Þess vegna sé rétt að prósentutalan falli brott og í stað orðsins „breyta“ komi „hækka“ í samræmi við skýringar með lagagreininni í frumvarpinu.
40. og 41. gr. um að mæðra- og feðralaun skuli felld niður með einu barni og lækkuð með tveimur og þremur börnum hefur verið rökstudd með því að þessar greiðslur hafi hvort eð er verið svo lágar. Það að greiðslur séu lágar teljum við ekki vera rök fyrir því að þær falli brott. Þessum ákvæðum ætti að vísa til nefndar þeirrar sem vinnur að heildarendurskoðun laga um félagslega aðstoð og almannatryggingar.
Í 42. gr. er sett inn heimild til að lengja greiðslur dánarbóta, sem almennt eru greiddar í sex mánuði, í a.m.k. 12 mánuði til viðbótar við sérstakar aðstæður, þó aldrei lengur en í 48 mánuði. Í upplýsingum frá heilbrigðis- og tryggingamálaráðuneytinu geta „sérstakar aðstæður“ átt við um ómegð, efnaleysi, heilsubrest og erfiðar félagslegar aðstæður. Þar sem hér er um heimildarbætur að ræða þar sem meta þarf hvert einstakt tilvik og mikill munur er á rétti til dánarbóta almannatrygginga (félagslegrar aðstoðar og slysatrygginga) eftir því hvort maki fellur frá vegna slyss eða sjúkdóms, telur minni hlutinn að sama eigi að gilda um hámarkslengd greiðslutíma og gildir um dánarbætur slysatrygginga sem eru átta ár. Minni hlutinn gerir því breytingartillögu um heimild til átta ára hámarksgreiðslu dánarbóta.
Varðandi 44. gr., þar sem greiðsla ekkjulífeyris er lögð af, er minni hluti nefndarinnar sammála því að ekki skuli hafa í lögunum ákvæði sem mismuna eftir kyni. Engu að síður er staðreyndin sú að þeim konum, sem eiga rétt á ekkjulífeyri, fer fækkandi vegna þrengdra ákvæða í lögunum og þjóðfélagsbreytinga. Því hefði mátt gera ráð fyrir að bótaflokkurinn legðist af á næstu árum að öllu óbreyttu, enda ekki gert ráð fyrir nema 5 millj. kr. sparnaði af þessari breytingu. Minni hlutinn getur fallist á ákvæðin verði heimild til greiðslu dánarbóta lengd í hámark átta ár, sbr. slysabætur.
Minni hlutinn mótmælir harðlega þeim grundvallarbreytingum á Framkvæmdasjóði aldraðra sem lagðar eru til í 45. gr. Þó svo að mönnum hafi þótt ástæða til að hluti af fé sjóðsins færi tímabundið til rekstrar stofnana fyrir aldraða skal það haft hugfast að hann var stofnaður til framkvæmda, til uppbyggingar stofnana fyrir aldraða. Enn þá er mikið uppbyggingarstarf óunnið sem sést best á því að í Reykjavík einni eru enn yfir 100 aldraðir í brýnni neyð sem bíða eftir hjúkrunarrými. Undirrituð mótmæla þessari ótímabundnu heimild til að hluta sjóðsins verði varið til rekstrar.
47.–50. gr. vísar minni hluti heilbrigðis- og trygginganefndar frá þar sem þær eiga ekki heima í frumvarpi um ráðstafanir í ríkisfjármálum. Hér er um skipulagsbreytingu að ræða sem kemur afgreiðslu fjárlaga ekki við.
Minni hlutinn leggur til að eftirfarandi breytingar verði gerðar á frumvarpinu:
Alþingi, 14. des. 1995.
Ásta R. Jóhannesdóttir.
Ögmundur Jónasson.
Össur Skarphéðinsson, form.
Fylgiskjal VII.
Umsögn landbúnaðarnefndar.
Landbúnaðarnefnd hefur, sbr. bréf efnahags- og viðskiptanefndar frá 11. desember, fjallað um 6. og 9.–10. gr. frumvarps til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum á árinu 1996, 225. mál.Nefndin fékk á sinn fund við umfjöllun málsins Guðmund Sigþórsson skrifstofustjóra og Ingimar Jóhannsson deildarsérfræðing frá landbúnaðarráðuneyti.
Lögð er til sú breyting á lögum nr. 45/1971, um Stofnlánadeild landbúnaðarins, með síðari breytingum, að framlag ríkisins til Stofnlánadeildar landbúnaðarins verði framvegis ákveðið á fjárlögum hverju sinni en fjárhæðir ekki bundnar í lögunum sjálfum. Meiri hlutinn gerir ekki athugasemd við þá breytingu, en einstakir nefndarmenn vilja gera athugasemd við þá aðferð að setja í lög um ráðstafanir í ríkisfjármálum, sem hafa þann tilgang að aðlaga önnur ákvæði laga forsendum fjárlaga, ákvæði sem breyta lögum varanlega og hafa þannig lengri líftíma en ákvæði fjárlaga. Þau ákvæði frumvarpsins sem breyta lögum varanlega fá því ekki þá umfjöllun í fagnefnd sem skyldi.
Breytingar þær, sem lagt er til að gerðar verði á ákvæðum laga nr. 30/1966, um meðferð, skoðun og mat á sláturafurðum, með síðari breytingum, og lögum nr. 57/1990, um flokkun og mat á gærum og ull, með síðari breytingum, telur landbúnaðarnefnd ástæðu til að gera athugasemdir við. Nefndinni þykir rétt að taka af öll tvímæli um hvort gjöld til greiðslu kostnaðar ríkissjóðs af yfirmati skuli innheimt eða ekki og því skuli ráðherra kveða nánar á um innheimtu gjaldanna með reglugerð. Að auki er lagt til að í stað þess að innheimta gjaldið af sláturleyfum eins og gert er ráð fyrir í 10. gr. frumvarpsins, um breytingu á lögum um flokkun og mat á gærum og ull, skuli það innheimt af afurðastöðvum vegna hlutaðeigandi afurðar. Þessi breyting er lögð til þar sem þeir sem eru með sláturleyfi versla ekki með ull, en gjaldið er tekið af afurðastöðvum sem versla með viðkomandi vöru. Breytingartillögur nefndarinnar eru því eftirfarandi:
Ráðherra skal innheimta gjald af sláturleyfishöfum til greiðslu kostnaðar ríkissjóðs af yfirmati sem af lögum þessum leiðir. Ráðherra skal kveða nánar á um innheimtu gjaldsins með reglugerð.
Ráðherra skal innheimta gjald af afurðastöðvum vegna hlutaðeigandi afurðar til greiðslu kostnaðar ríkissjóðs af yfirmati sem af lögum þessum leiðir. Ráðherra skal kveða nánar á um innheimtu gjaldsins með reglugerð.
Alþingi, 14. des. 1995.
F.h. landbúnaðarnefndar,
Guðni Ágústsson, form.
Fylgiskjal VIII.
Umsögn meiri hluta menntamálanefndar.
Menntamálanefnd hefur, sbr. bréf efnahags- og viðskiptanefndar frá 11. desember sl., fjallað um 1.–5. gr. frumvarps til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum. Á fund nefndarinnar komu Leifur Eysteinsson, deildarstjóri í fjármálaráðuneyti, Örlygur Geirsson, skrifstofustjóri í menntamálaráðuneyti, Sverrir Kristinsson, formaður Listskreytingasjóðs ríkisins, Sólveig Eggertsdóttir, formaður Sambands íslenskra myndlistamanna, Bryndís Schram, framkvæmdastjóri Kvikmyndasjóðs Íslands, Ari Kristinsson, varaformaður Sambands íslenskra kvikmyndaframleiðenda, Böðvar Bjarki Pétursson, formaður Félags kvikmyndagerðarmanna, Friðrik Þór Friðriksson, formaður Félags íslenskra kvikmyndaleikstjóra, Þór Magnússon þjóðminjavörður, Hörður Vilhjálmsson, fjármálastjóri Ríkisútvarpsins, og frá Sambandi íslenskra sveitarfélaga Þórður Skúlason framkvæmdastjóri og Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson formaður.Meiri hluti menntamálanefndar gerir ekki athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins en leggur áherslu á eftirfarandi atriði.
Þau ákvæði sem menntamálanefnd fjallaði um eru þess efnis að lagt er til að lagagreinum, sem lögbinda ákveðin útgjöld, verði breytt þannig að ákvæði laga um sjálfvirk framlög verði felld niður en í staðinn ákvarðist framlög í fjárlögum hverju sinni. Lögbundin framlög hafa um margra ára skeið verið skert verulega eða felld niður með lögum. Meiri hlutinn telur að ekki geti talist eðlilegt að skerða lögbundin framlög með þessum hætti á ári hverju og lýsir því stuðningi við að varanleg breyting verði gerð á framangreindum lögum.
Meiri hlutinn bendir á að kvikmyndagerð er mjög vaxandi atvinnugrein sem sannað hefur gildi sitt og reynst góð landkynning. Reynslan hefur sýnt að framlög til kvikmynda skila sér í tekjum til ríkissjóðs. Yfirleitt koma allt að 80% af fjármagni kvikmynda sem styrktar eru af Kvikmyndasjóði Íslands erlendis frá. Þannig fæst erlent fjármagn inn í landið til verkefna sem eru atvinnuskapandi, en ljóst er að erfiðara er að fá erlenda aðila til að fjármagna kvikmyndir sem ekki eru styrktar í heimalandinu. Því leggur meiri hluti nefndarinnar áherslu á að við gerð fjárlaga verði hugað að því að hækka framlög til kvikmyndagerðar í landinu.
Alþingi, 13. des. 1995.
Sigríður A. Þórðardóttir, form.
Hjálmar Árnason.
Tómas Ingi Olrich.
Ólafur Örn Haraldsson.
Arnbjörg Sveinsdóttir.
Árni Johnsen.
Fylgiskjal IX.
Umsögn minni hluta menntamálanefndar.
Nefndin hefur fjallað um þann kafla frumvarps til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum sem er á hennar málefnasviði, sbr. 2. mgr. 25. gr. laga um þingsköp Alþingis og bréf efnahags- og viðskiptanefndar frá 11. desember.Í athugasemdum með frumvarpinu kemur fram að tilgangurinn með framlagningu þess er að aðlaga ákvæði annarra laga forsendum fjárlaga. Fjárlög eru sett til eins árs. Það er venja að ríkisstjórnin leggi fram frumvarp, samhliða fjárlögum, þar sem kveðið er á um tímabundna frestun á gildi ákvæða annarra laga sem ekki verða samræmd niðurstöðutölum fjárlaga. Það er nánast óþekkt að frumvarp til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum, sem er fylgifrumvarp fjárlaga, feli í sér varanlegar breytingar á ákvæðum annnarra laga og er því hér um stefnubreytingu að ræða.
Þrátt fyrir að ákvæði 1.–5. gr. feli í sér varanlegar breytingar á lögum sem heyra undir málefnasvið menntamálanefndar kom nefndin að málinu sem umsagnaraðili að beiðni efnahags- og viðskiptanefndar. Niðurstaðan er því sú að þær varanlegu breytingar á löggjöfinni sem er að finna í 1.–5. gr. frumvarpsins fá ekki umfjöllun í fagnefnd. Minni hlutinn átelur harðlega þessi vinnubrögð ríkisstjórnarinnar og telur þau til þess fallin að draga úr virðingu Alþingis sem löggjafarstofnunar.
Að gefnu tilefni vill minni hlutinn taka fram að þrátt fyrir að eftir því hafi verið leitað fór ekki fram í nefndinni efnisleg umræða um þau ákvæði frumvarpsins sem nefndinni var ætlað að gefa umsögn um.
Um 1. gr.
1. gr. frumvarpsins fjallar um breytingu á lögum nr. 71/1990, um Listskreytingasjóð ríkisins. Lagt er til að árlegt framlag úr ríkissjóði verði eftir því sem ákveðið er í fjárlögum í stað þess að það nemi 1% álagi á samanlagðar fjárveitingar ríkissjóðs í A-hluta fjárlaga til þeirra bygginga sem ríkissjóður stendur að einn eða með öðrum. Hér er lagt til að trygg tekjuviðmiðun fyrir sjóðinn verði afnumin varanlega.
Á fund nefndarinnar komu Sverrir Kristinsson, formaður stjórnar Listskreytingasjóðs ríkisins, og Sólveig Eggertsdóttir frá Sambandi íslenskra myndlistamanna, en félagið á tvo fulltrúa í stjórn sjóðsins.
Framlög til sjóðsins hafa að meðaltali verið um 12 millj. kr. frá árinu 1989, sem lætur nærri að vera 0,25–0,35% af lögboðnum framlögum. Nú er svo komið að aðeins 4 millj. kr. eru ætlaðar til sjóðsins á fjárlögum fyrir árið 1996.
Í yfirliti yfir afgreiðslur úr Listskreytingasjóði ríkisins árin 1983–94 kemur fram að það eru fyrst og fremst skólar, sjúkrahús og heilsugæslustöðvar, ríkisstofnanir og sveitarfélög sem sækja í sjóðinn og að greiðslur hafa runnið til 240 listamanna. Tæplega 50% af því fjármagni sem hefur farið til listaverkakaupa á vegum ríkisins undanfarin ár koma úr þessum sjóði.
Það er álit minni hlutans að Listskreytingasjóður ríkisins gegni mikilvægu hlutverki og að mikilvægt sé að sjóðstjórnin geti gert áætlanir fram í tímann. Því varar minni hlutinn við þeirri breytingu sem lögð er til í 1. gr. frumvarpsins án mun meiri athugunar og mælir með að ákvæði 1. gr. verði breytt í „þrátt-fyrir“-ákvæði og frestað verði ákvörðunum um varanlega breytingu á lögunum.
Um 2. gr.
Í 2. gr. er lagt til að framlag ríkisins til Kvikmyndasjóðs fari eftir ákvörðun í fjárlögum hverju sinni. Í núgildandi lögum á það að nema áætluðum söluskatti af kvikmyndasýningum í landinu. Flest undanfarin ár hefur framlag í Kvikmyndasjóð verið skert. Sjóðnum eru nú ætlaðar 92,3 millj. kr. á fjárlögum í samanburði við 101,6 millj. kr. í fjárlögum fyrir árið 1995. Á fund nefndarinnar komu fulltrúar frá Kvikmyndasjóði og kvikmyndagerðarmönnum.
Minni hlutinn leggur áherslu á að margt mæli með auknum fjárveitingum til Kvikmyndasjóðs. Fyrst skal nefnt að í kvikmyndaiðnaðinum felst vaxtarbroddur í íslensku atvinnulífi sem hefur skapað fjölmörg störf á undanförnum árum. Þá má nefna að fjármagn sem veitt er í Kvikmyndasjóð margfaldast við mótframlög úr erlendum sjóðum. Niðurskurður á framlagi til Kvikmyndasjóðs lokar því leið erlends fjármagns til kvikmyndagerðar því að framlag úr sjóðnum er forsenda þess að hægt sé að sækja í erlenda sjóði til kvikmyndagerðar. Í þriðja lagi er bent á mikilvægi íslenskrar kvikmyndagerðar sem mótvægi við erlend menningaráhrif. Að lokum er bent á að óvenjumargar íslenskar kvikmyndir voru frumsýndar á sl. ári og kallar það á aukið kynningar- og markaðsstarf erlendis.
Minni hlutinn telur mikilvægt að Kvikmyndasjóði séu tryggðar reglulegar fjárveitingar og að þær verði auknar. Þótt ekki hafi verið staðið við lögbundin fjárframlög á undanförnum árum þykir óráðlegt að fella með öllu niður lögbundinn tekjustofn sjóðsins og því er mælt gegn því að ákvæði 5. gr. laga um kvikmyndamál, sem fjallað er um í 2. gr. frumvarpsins, verði breytt á varanlegan hátt.
Um 3. og 4. gr.
Í 3. gr. er gert ráð fyrir að Ríkisútvarpið missi varanlega tekjur sem því eru ætlaðar samkvæmt lögum af aðflutningsgjöldum af hljóðvarps- og sjónvarpstækjum, sbr. 2. mgr. 22. gr. útvarpslaga. Í 4. gr. er tillaga um að út falli 2. mgr. 23. gr. sömu laga þar sem þessum tekjustofni er ætlað að renna óskiptum í Framkvæmdasjóð Ríkisútvarps.
Vegna þessara fyrirætlana kom Hörður Vilhjálmsson, fjármálastjóri Ríkisútvarpsins, á fund nefndarinnar. Fram kom að þessi tekjustofn hefur verið skertur frá því á árinu 1987. Jafnframt kom fram að ákvæði laga og reglugerðar um undanþágu þeirra frá greiðslu afnotagjalda sem hljóta uppbót á elli- og örorkulífeyri skv. 19. gr. laga um almannatryggingar séu afar íþyngjandi fyrir stofnunina, nettótekjutap nemi 162 millj. kr. í ár.
Þá kom fram að besta fjárhagsráðstöfun sem hægt væri að gera í þágu Ríkisútvarpsins væri að fella út ákvæðin um Menningarsjóð útvarpsstöðva sem hefði reynst afar íþyngjandi fyrir Ríkisútvarpið. Á síðasta ári hafi Ríkisútvarpið t.d. greitt 54 millj. kr. í sjóðinn en ekki fengið neitt til baka og í ár yrði tíund útvarpsins í sjóðinn 60 millj. kr., en úr sjóðnum fengi það samtals 6,6 millj. kr. Því hefur verið svarað til að ekki væri hægt að slá sjóðinn af, þ.e. breyta ákvæðum útvarpslaganna, fyrr en heildarendurskoðun á lögunum færi fram. Eftir að frumkvæði menntamálayfirvalda væri komið varðandi breytingu á lögunum væri hins vegar tæpast nokkuð lengur til fyrirstöðu með breytingar á öðrum greinum.
Fleiri umsagna var ekki leitað. Engar efnislegar umræður fóru fram í nefndinni um frumvarpsgreinarnar né heldur umsögnina.
Um 5. gr.
Í gildandi þjóðminjalögum, nr. 88/1989, með síðari breytingum, segir að framlag ríkissjóðs í húsafriðunarsjóð skuli vera 100 kr. á hvern íbúa landsins og að framlög sveitarfélaga skuli vera 100 kr. á hvern íbúa í hlutaðeigandi sveitarfélagi. Framlög þessi eiga að breytast árlega í hlutfalli við byggingarvísitölu.
Í 5. gr. frumvarps til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum á árinu 1996 er lagt til að þetta ákvæði þjóðminjalaga breytist þannig að framlög ríkisins verði ótilgreind, ákveðin í fjárlögum hvers árs, en að framlag sveitarfélaga skuli miðast við 150 kr. á hvern íbúa hlutaðeigandi sveitarfélags.
Í athugasemdum við lagafrumvarpið segir um 5. gr. að hækkun á framlögum sveitarfélaga úr 100 kr. á hvern íbúa sveitarfélags í 150 kr. á hvern íbúa sé í raun aðeins verðlagsbreyting frá árinu 1989.
Fulltrúar Sambands íslenskra sveitarfélaga, þeir Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson og Þórður Skúlason, komu á fund menntamálanefndar og lögðu fram skriflega umsögn vegna þeirra breytinga sem felast í 5. gr. frumvarpsins. Í umsögn þeirra segir:
„Samband íslenskra sveitarfélaga mótmælir harðlega ákvæði um breytingu á þjóðminjalögum í frumvarpi til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum á árinu 1996 og leggur til að á næsta ári standi ríkissjóður við lögbundnar skyldur sínar um framlög til húsafriðunarsjóðs samkvæmt gildandi lögum.“
Jafnframt kemur fram í umsögn þeirra sem birt er sem fskj. 2 með áliti þessu að þrátt fyrir að ríkissjóður hafi ekki staðið við ákvæði gildandi þjóðminjalaga hvað varðar varðveislu og viðhald menningarsögulegra mannvirkja með listrænt gildi, þar sem Alþingi hafi skert lögbundin framlög ríkissjóðs til húsafriðunarsjóðs ár frá ári, hafi sveitarfélögin ætíð uppfyllt greiðsluskyldur sínar til sjóðsins í samræmi við lögin. Í yfirliti sem fylgir umsögn Sambands íslenskra sveitarfélaga sést hver þróunin hefur verið. Framlög ríkissjóðs eru aðeins rúmlega 20% af framlagi sveitarfélaga.
Með þeirri breytingu sem lögð er til í 5. gr. frumvarps til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum er verið að leggja til hækkun á framlagi sveitarfélaga á sama tíma og lagt er til að framlög ríkissjóðs verði óbreytt, 10,5 millj. kr. Sveitarfélögunum er hins vegar gert að greiða rúmlega 40 millj. kr. á móti 38 millj. kr. á árinu 1995. Minni hluti menntamálanefndar mótmælir þeirri stefnumörkun sem felst í frumvarpinu og í fjárveitingum undanfarinna ára og því að sveitarfélögunum einum er ætlað að standa undir meginhluta kostnaðar vegna varðveislu menningarsögulegra mannvirkja.
Árum saman hafa framlög ríkisins til þessara mála verið skert verulega frá því sem ætlað er í þjóðminjalögum. Nú er hins vegar lögð til varanleg breyting á lagatexta, þar sem fellt er út ákvæði þess efnis að ríki og sveitarfélögum beri að greiða sömu framlög í húsafriðunarsjóð. Minni hluti menntamálanefndar mótmælir harðlega þeim vinnubrögðum að leggja fram í bandormi tengdum afgreiðslu fjárlaga fyrir árið 1996 varanlegar efnisbreytingar á lögum sem í gildi eru. Sé ætlun ríkisstjórnarinnar að leggja til skerðingu á lögbundnum framlögum til húsafriðunar árið 1996 verði það gert með tímabundnu skerðingarákvæði sem gildi út það fjárlagaár.
Einnig er vakin athygli á því að þrátt fyrir að sveitarfélögin standi að verulegu leyti undir fjárframlögum í húsafriðunarsjóð eiga þau aðeins einn fulltrúa af fimm í húsafriðunarnefnd. Ef sú stefnubreyting sem boðuð er í frumvarpi til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum á árinu 1996 yrði að veruleika telur minni hluti menntamálanefndar rétt að sveitarfélögin skipi minnst þrjá af fimm fulltrúum í húsafriðunarnefnd.
Samkvæmt þeim upplýsingum sem nefndin fékk sóttu 236 aðilar um styrki í húsafriðunarsjóð árið 1994. Styrkveitingar voru 160 eða samtals að upphæð 44.748.000 kr. Árið 1995 sótti 201 um styrki en styrkveitingar voru 148, samtals að upphæð 33.650.000 kr. Í fskj. 1 með áliti þessu má finna upplýsingar frá þjóðminjaverði um skiptingu þessara fjármuna á einstök verkefni.
Svanfríður Jónasdóttir sat fund nefndarinnar sem áheyrnarfulltrúi og er sammála umsögn þessari.
Alþingi, 14. des. 1995.
Lúðvík Bergvinsson.
Margrét Frímannsdóttir.
Guðný Guðbjörnsdóttir.
Með umsögninni voru tvö fylgiskjöl: Tafla yfir styrkveitingar húsafriðunarsjóðs 1994 og 1995 og umsögn Sambands íslenskra sveitarfélaga, dags. 13. desember 1995.
Fylgiskjal X.
Umsögn samgöngunefndar.
Samgöngunefnd hefur, sbr. bréf efnahags- og viðskiptanefndar frá 11. desember, fjallað um 52.–55. gr. frumvarps til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum á árinu 1996, 225. mál.Nefndin fékk á sinn fund við umfjöllun málsins Jón Birgi Jónsson, ráðuneytisstjóra samgönguráðuneytis.
Breytingar þær sem hér eru lagðar til eru bein afleiðing þeirrar stefnumörkunar sem fram kemur í frumvarpi til fjárlaga. Samgöngunefnd skilaði ítarlegu áliti til fjárlaganefndar við undirbúning fjárlaga og vísar til þeirrar umsagnar.
Í ákvæði 55. gr. frumvarpsins er lagt til að tekjum af flugvallagjaldi skuli varið til framkvæmda í flugmálum og rekstrar flugvalla. Hér er um rýmkun að ræða frá fyrra ári þar sem mælt var fyrir um að gjaldinu skyldi eingöngu varið til framkvæmda í flugmálum, svo og snjómoksturs og viðhalds flugvalla og tækja. Meiri hluti nefndarinnar leggur til að ákvæði 55. gr. sæti þeirri breytingu að gjaldinu skuli varið til framkvæmda í flugmálum samkvæmt flugmálaáætlun og til rekstrar flugvalla. Þessi breyting er sett fram til samræmis við ákvæði 6. gr. laga nr. 31/1987, um flugmálaáætlun og fjáröflun til framkvæmda í flugmálum. Í því ákvæði segir að gjaldi, sem innheimt er skv. 5. gr. laganna af þeim sem selja flugvélabensín og þotueldsneyti á íslenskum flugvöllum, skuli einungis varið til framkvæmda samkvæmt flugmálaáætlun. Breytingin verði því svohljóðandi:
Við 55. gr.
Á eftir orðunum „framkvæmda í flugmálum“ í efnismálsgrein komi: samkvæmt flugmálaáætlun.
Þeir nefndarmenn sem standa að framangreindri breytingartillögu eru Einar K. Guðfinnsson, Magnús Stefánsson, Egill Jónsson, Stefán Guðmundsson, Kristján Pálsson og Árni Johnsen. Ragnar Arnalds, Ásta R. Jóhannesdóttir og Petrína Baldursdóttir gera athugasemd við þá aðferð að setja í lög um ráðstafanir í ríkisfjármálum, sem hafa þann tilgang að aðlaga önnur lagaákvæði forsendum fjárlaga, ákvæði sem breyta lögum varanlega og hafa þannig lengri gildistíma en ákvæði fjárlaga. Slík ákvæði fá ekki þá umfjöllun í fagnefnd sem skyldi. Þau mótmæla því að tekjum af flugvallagjaldi eigi nú að verja til rekstrar flugvalla og þykir rétt að ákvæðið verði óbreytt frá fyrra ári.
Alþingi, 15. des. 1995.
F.h. samgöngunefndar,
Einar K. Guðfinnsson, form.
Fylgiskjal XI.
Umsögn meiri hluta sjávarútvegsnefndar.
Sjávarútvegsnefnd hefur haft til umfjöllunar frumvarp til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum á árinu 1996, 225. mál, sbr. bréf efnahags- og viðskiptanefndar frá 11. desember sl. Í því bréfi var óskað eftir umsögn nefndarinnar um 11.–16. gr. frumvarpsins. Með ákvæðum þessara greina er lagt til að veiðieftirlitsgjald verði greitt af öllum afla fiskiskipa eftir sömu reglum, að Fiskistofa verði ekki lögbundin til að fela einum tilteknum aðila söfnun, úrvinnslu og útgáfu upplýsinga heldur hafi heimild til að fela þau verk öðrum og loks er lagt til að numin verði úr gildi lög um reikningaskrifstofu sjávarútvegsins. Á fund til sín um málið fékk nefndin Arndísi Steinþórsdóttur frá sjávarútvegsráðuneytinu, Örn Pálsson frá Landssambandi smábátaeigenda og Bjarna Kr. Grímsson frá Fiskifélagi Íslands.Meiri hluti sjávarútvegsnefndar mælir með að framangreind ákvæði frumvarpsins verði samþykkt óbreytt. Í sambandi við 15. gr. vill meiri hlutinn taka fram að brýnt sé að komið verði á fót samstarfsnefnd undir forustu sjávarútvegsráðherra um alla framkvæmd söfnunar, úrvinnslu og útgáfu upplýsinga með aðild fulltrúa verksala og þeirra stofnana sem eru verkkaupar. Nefndin skal hafa að leiðarljósi að opinberar stofnanir hafi frjálsræði til að leita hagstæðustu samninga á hverjum tíma fyrir vel skilgreind verkefni og leitast verði við að eyða hugsanlegri tortryggni milli aðila sem óttast að með þessari breytingu muni að sér vegið.
Alþingi, 15. des. 1995.
Árni R. Árnason.
Stefán Guðmundsson.
Guðmundur Hallvarðsson.
Hjálmar Árnason.
Einar Oddur Kristjánsson.
Fylgiskjal XII.
Umsögn minni hluta sjávarútvegsnefndar.
Sjávarútvegsnefnd fékk til meðferðar 11.–16. gr. í frumvarpinu. Ekki hefur gefist tóm til að fara vandlega efnislega yfir einstakar greinar. Það er ámælisvert að lagasetning sé knúin áfram með þeim hætti sem raun ber vitni. Efnisatriðum úr tugum mismunandi laga er hrúgað saman í einn bandorm og það sem verra er, það er ætlun stjórnarmeirihlutans að gera þar í mörgum tilvikum varanlega breytingu. Eigi að síður munu undirrituð sem skipa minni hluta sjávarútvegsnefndar gera grein fyrir afstöðu sinni eftir föngum.Varðandi 11. gr. telur minni hlutinn ekki ráðlegt að hrófla við lögum nr. 44/1976 þar sem til stendur að fram fari heildarendurskoðun á lögum um Fiskveiðasjóð Íslands.
Í greinum 12–14 má færa rök fyrir að um sé að ræða samræmingu sem ekki er ástæða til að leggjast efnislega gegn. Þó skal á það bent að um litla upphæð er að ræða eða u.þ.b. 2 millj. kr. og innheimta þess gjalds hefst ekki fyrr en 1. september á næsta ári. Það er því vandséð hvað hastar varanlegri lagabreytingu á þessari stundu. Minni hlutinn telur hins vegar ástæðu til að benda á að smábátar greiða u.þ.b. 75% af þeirri upphæð sem innheimt er í formi gjalda vegna útgáfu veiðileyfa.
Hvað varðar 15. og 16. gr. er um varanlega breytingu að ræða á formi þeirra viðskipta sem verið hafa milli Fiskistofu og Fiskifélags Íslands að undanförnu. Þótt það sé út af fyrir sig gagnrýnisvert og ekki góð latína að skylda opinbera stofnun með lögum til að eiga viðskipti um tiltekna hluti fyrir tiltekið verð við tiltekna óopinbera stofnun er það mat minni hlutans að betri tíma hefði þurft að gefa nefndarmönnum til að fara yfir það hvað þessar breytingar hafa í för með sér. Best væri auðvitað að áðurnefndir aðilar leystu úr samskiptamálum sínum með samkomulagi sín í millum.
Alþingi, 15. des. 1995.
Svanfríður Jónasdóttir.
Sighvatur Björgvinsson.
Steingrímur J. Sigfússon.
Fylgiskjal XIII.
Umsögn meiri hluta umhverfisnefndar.
Umhverfisnefnd hefur, sbr. bréf efnahags- og viðskiptanefndar frá 11. desember sl., fjallað um 56.–60. gr. frumvarps til laga um ráðstafanir í ríkisfjármálum. Nefndin fékk á sinn fund frá Sambandi íslenskra sveitarfélaga Vilhjálm Þ. Vilhjálmsson formann og Þórð Skúlason framkvæmdastjóra.Þau ákvæði, er nefndinni var falið að veita umsögn um, miða að því að lagagreinum sem lögbinda ákveðin útgjöld verði breytt þannig að framlög ákvarðist í fjárlögum ár hvert.
Annars vegar er um að ræða breytingu á skipulagslögum þar sem gert er ráð fyrir að greiðslur ríkissjóðs vegna skipulagskostnaðar miðist við það fé sem veitt verður á fjárlögum hverju sinni í stað þess að hingað til hefur kostnaði verið skipt til helminga milli ríkis og sveitarfélaga. Vill meiri hluti umhverfisnefndar benda á að í máli fulltrúa Sambands íslenskra sveitarfélaga kom fram að hætt væri við að breytingar þessar gætu leitt til erfiðleika í samstarfi sveitarfélaga og Skipulags ríkisins.
Hins vegar er lagt til í frumvarpinu að breyta lögum um vernd, friðun og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum. Í þeirri breytingu felst skerðing á framlögum vegna veiða á refum og minkum sem undanfarin ár hafa verið skert. Í frumvarpi til fjár- laga fyrir árið 1996 er ekki gert ráð fyrir skerðingu á þessum lið og hefur breytingin því ekki áhrif á útgjöld ríkisins á næsta ári.
Meiri hluti umhverfisnefndar gerir ekki athugasemdir við afgreiðslu málsins.
Alþingi, 15. des. 1995.
Ólafur Örn Haraldsson, form.
Gísli S. Einarsson, með fyrirvara.
Lára Margrét Ragnarsdóttir.
Ísólfur Gylfi Pálmason.
Einar Oddur Kristjánsson.
Kristín Halldórsdóttir, með fyrirvara.
Árni M. Mathiesen.
Fylgiskjal XIV.
Umsögn minni hluta umhverfisnefndar.
Umhverfisnefnd hefur fjallað um 225. mál varðandi breytingu á skipulagslögum, nr. 19/1964, og lögum nr. 64/1994, um vernd, friðun og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum, sbr. bréf efnahags- og viðskiptanefndar frá 11. desember 1995. Í báðum tilvikum er lagt til að lögfesta heimildir til að færa kostnað vegna viðkomandi málaflokka í stórauknum mæli frá ríki yfir á sveitarfélög. Undirritaður er ósammála umsögn meiri hluta umhverfisnefndar sem vill fallast á breytingarnar og skilar því sérstakri umsögn sem minni hluti nefndarinnar.Á fund nefndarinnar 15. desember 1995 komu vegna þessara mála frá Sambandi íslenskra sveitarfélaga Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson, formaður sambandsins, og Þórður Skúlason, framkvæmdastjóri þess. Lýstu þeir fullkominni andstöðu við málið, sem ekki hafi verið minnst á við sveitarfélögin áður en frumvarpið var lagt fram. Umsögn Sambands íslenskra sveitarfélaga, dags. 14. desember 1995, fylgir með þessari umsögn minni hlutans.
Með umræddum greinum í frumvarpinu er lagt til að breyta viðkomandi lögum og þar með ótímabundið hlutaskiptum ríkis og sveitarfélaga að því er varðar þessi mál.
Í skipulagslögum hafa allt frá árinu 1964 verið í gildi ákvæði um innheimtu svonefnds skipulagsgjalds, sem skipst hefur í ákveðnu hlutfalli milli ríkisins og sveitarfélaganna. Tekjustofn þennan hefur ríkið að sínu leyti nýtt til að standa undir kostnaði við Skipulag ríkisins (embætti skipulagsstjóra) en sveitarfélögin fengið endurgreiðslu til að standa undir kostnaði við sinn þátt í skipulagsvinnu.
Meginreglan nú kveður á um nokkuð jöfn skipti ríkis og sveitarfélaga þar sem kostnaður deilist sem næst til helminga milli aðila. Með frumvarpinu er þessum skiptum raskað í grundvallaratriðum þar sem greiðslur ríkisins fara „eftir því sem nánar er kveðið á um í fjárlögum“. Sú upphæð getur í versta falli orðið núll. Staðan yrði því sú að gjaldið er innheimt eins og verið hefur en ríkissjóður getur dregið að vild úr endurgreiðslum til sveitarfélaganna.
Breytingar samkvæmt frumvarpinu mundu skapa mikla óvissu fyrir sveitarfélögin og setja skipulagsvinnu á þeirra vegum í uppnám. Mest mundi þetta bitna á minnstu sveitarfélögunum og setja samskipti sveitarfélaganna við Skipulag ríkisins í algjöra óvissu.
Afar brýnt er að hraða skipulagsvinnu í landinu á öllum stigum en þetta frumvarp gengur gegn því markmiði og því í þveröfuga átt. Neyðarlegt er að frumvarp þetta er til afgreiðslu á sama tíma og fram er lagt stjórnarfrumvarp til nýrra skipulags- og byggingarlaga.
Minni hlutinn tekur undir það sjónarmið Sambands íslenskra sveitarfélaga að gera þurfi sem ljósust kostnaðarskipti milli ríkis og sveitarfélaga, í þessu tilviki til að greiða fyrir skilvirkri vinnu að skipulagsmálum í landinu. Frumvarp þetta sem hækkað getur kostnað sveitarfélaganna af skipulagsvinnu um marga tugi milljóna er ótrúleg aðför að æskilegri þróun í skipulagsmálum.
Breytingin sem lögð er til á lögunum um vernd, friðun og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum er hliðstæðs eðlis. Óhæfa er að ætla að brjóta upp nýja löggjöf með þeim hætti sem hér er gert og án allrar faglegrar skoðunar. Að mati minni hlutans gæti vel komið til greina að endurskoða tilhögun refaveiða og kostnað þar að lútandi, en um þetta er ekki fjallað á faglegan hátt í frumvarpinu. Því lýsir undirritaður einnig andstöðu sinni við þessi ákvæði frumvarpsins (59.–60. gr.).
Fordæma verður sérstaklega þau vinnubrögð ríkisstjórnarinnar að ætla að lögfesta ákvæði sem þessi án nokkurs samráðs fyrir fram við samtök sveitarfélaga.
Alþingi, 15. des. 1995.
Hjörleifur Guttormsson.
Umsögn Sambands íslenskra sveitarfélaga, dags. 14. desember 1995, fylgdi álitinu sem fylgiskjal.
