Ferill 333. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.
1995–96. – 1065 ár frá stofnun Alþingis.
120. löggjafarþing. – 333 . mál.
582. Frumvarp til laga
um breyting á almennum hegningarlögum, nr. 19 12. febrúar 1940, með síðari breytingum.
(Lagt fyrir Alþingi á 120. löggjafarþingi 1995–96.)
1. gr.
Við 210. gr. bætist ný málsgrein, svohljóðandi:Hver sem hefur í vörslu sinni ljósmyndir, kvikmyndir eða sambærilega hluti sem sýna börn í holdlegu samræði eða öðrum kynferðismökum skal sæta sektum. Sömu refsingu varðar að hafa í vörslu sinni ljósmyndir, kvikmyndir eða sambærilega hluti sem sýna börn í kynferðisathöfnum með dýrum eða nota hluti á grófan klámfenginn hátt.
2. gr.
Í 233. gr. a falla niður orðin „kynþáttar eða trúarbragða“ en í stað þeirra kemur: kynþáttar, trúarbragða eða samkynhneigðar.3. gr.
Lög þessi öðlast gildi 1. september 1996.Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.
I.
Í frumvarpi þessu eru lagðar til tvær breytingar á almennum hegningarlögum. Í fyrsta lagi að gert verði refsivert að hafa í vörslu sinni efni með grófu barnaklámi og í öðru lagi að samkynhneigðir njóti refsiverndar sem hópur gegn því að á þá sé ráðist opinberlega með háði, rógi, smánun, ógnun eða á annan sambærilegan hátt.
II.
A. Varsla efnis með barnaklámi.
Markmið þess að gera refsivert að hafa í vörslu sinni efni með grófu barnaklámi er að auka vernd barna gegn kynferðislegri misnotkun. Bann gegn því að hafa í vörslu sinni efni með grófu barnaklámi er talið geta dregið úr og fyrirbyggt kynferðislega misnotkun barna í tengslum við gerð slíks efni.
Þegar efni með barnaklámi er framleitt eru jafnframt framin alvarleg refsiverð brot gegn börnunum og má teljast undarlegt að varsla á slíku efni teljist ekki refsiverð. Með því að banna vörslu á efni með barnaklámi er mótuð skýr afstaða gegn kynferðislegri misnotkun á börnum, jafnframt því sem það getur stuðlað að því að bæta réttarstöðu barna. Ef það verður almennt að ríki heims geri vörslu á efni með barnaklámi refsiverða getur það stuðlað að því að takmarka eftirspurn eftir slíku efni og þar með kynferðislega misnotkun barna í tengslum við framleiðslu þess.
Á móti framangreindum rökum kemur að mjög óljóst er hvaða áhrif slíkt bann kemur til með að hafa í reynd og að rannsókn á slíkum brotum getur gengið nærri grunnreglum um friðhelgi einkalífs. Þá hefur því verið haldið fram að í einstaka tilvikum geti efni með barnaklámi, sem kynferðislega misþroska menn hafa í vörslu sinni, hugsanlega að einhverju leyti komið í veg fyrir kynferðisbrot gagnvart börnum.
Í 1. gr. frumvarpsins er valin sú leið að gera refsivert að hafa í vörslu sinni efni með grófu barnaklámi, þ.e. efni þar sem um er að ræða samfarir eða önnur kynferðismök. Samkvæmt greininni verður refsivert að hafa í vörslu sinni myndir eða annað efni sem framleitt er með þeim hætti að jafnframt er framið alvarlegt kynferðisbrot gegn barni. Myndir sem teknar eru með þeim hætti að við töku þeirra er ekki framið alvarlegt kynferðisbrot gegn barninu falla ekki undir ákvæði greinarinnar og er með þeim hætti reynt að koma til móts við það sjónarmið að slíkt efni geti haft þau áhrif að kynferðislega misþroska menn fremji síður kynferðisafbrot gegn börnum. Slík takmörkun getur einnig gert réttarvörsluna á þessu sviði auðveldari þar sem síður skapast álitaefni um hvort myndefnið sé þess eðlis að það falli undir verknaðarlýsingu ákvæðisins.
B. Gildandi réttur.
Í almennum hegningarlögum eru ýmis ákvæði sem vernda börn gegn kynferðislegri misnotkun. Samkvæmt 2. mgr. 210. gr. almennra hegningarlaga varðar það m.a. sektum, varðhaldi eða fangelsi allt að 6 mánuðum að búa til klámrit, klámmyndir eða aðra slíka hluti og það sama gildir um að dreifa þeim eða útbýta. Þá gæti upptaka af klámmyndum af börnum fallið undir 209. gr. sömu laga um brot gegn blygðunarsemi, en brot á þeirri grein varðar fangelsi allt að 4 árum. Hinn kynferðislegi verknaður sem mynd er tekin af getur verið refsiverður skv. 202. gr. laganna þar sem samræði eða önnur kynferðismök við barn, yngra en 14 ára varðar allt að 12 ára fangelsi. Samkvæmt þeirri grein varðar önnur kynferðisleg áreitni við barn fangelsi allt að 4 árum. Samkvæmt sömu grein varðar það allt að 4 ára fangelsi ef ungmenni á aldrinum 14–16 ára er tælt til samræðis eða annarra kynferðismaka. Unnt er að refsa öðrum sem taka þátt í slíkum kynferðislegum verknaði, t.d. ljósmyndara, framleiðanda myndar o.s.frv. fyrir hlutdeild skv. 22. gr. laganna.
Í framkvæmd geta komið upp mikil sönnunarvandamál ef beita á framangreindum ákvæðum gegn framleiðslu efnis með barnaklámi. Erfitt getur reynst að afla upplýsinga um þá einstaklinga sem tóku myndirnar eða áttu hlutdeild að því og um nánari aðstæður í sambandi við myndatökuna. Myndirnar geta verið teknar og framkallaðar erlendis eða framkallaðar hér á landi af filmum erlendis frá, hugsanlega af einstaklingum sem ekki tóku þátt í myndatökunni sjálfri.
Samkvæmt 1. mgr. 210. gr. almennra hegningarlaga varðar það þann sem ber ábyrgð á því að klám birtist á prenti sektum, varðhaldi eða fangelsi allt að 6 mánuðum.
Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar varðar það sömu refsingu að búa til eða flytja inn í útbreiðsluskyni, selja, útbýta eða dreifa á annan hátt klámritum, klámmyndum eða öðrum slíkum hlutum, eða hafa þá opinberlega til sýnis, svo og að efna til opinbers fyrirlestrar, eða leiks, sem er ósiðlegur á sama hátt.
Samkvæmt 3. mgr. sömu greinar varðar það sömu refsingu að láta af hendi við unglinga, yngri en 18 ára, klámrit, klámmyndir eða aðra slíka hluti.
Klám er afstætt hugtak og í athugasemdum við frumvarp til almennra hegningarlaga er ekki skilgreint hvað sé refsivert klám. Í Íslenskri orðabók Menningarsjóðs, 2. útgáfu 1985 segir m.a. um þetta orð: „gróft orð, klúryrði (einkum um kynferðismál eða kynfæri); málfar, mynd eða annað sem beinir athyglinni að kynlífi eða kynfærum án nauðsynjar í listrænu samhengi...“
Telja verður að myndir af börnum sem látin eru taka þátt í athöfnum sem varða við 1. mgr. 202. gr. almennra hegningarlaga teljist klám. Meiri vafi er á því hvort öll tilvik sem fallið gætu undir 209. gr. almennra hegningarlaga teljist klám. Í því sambandi verður að meta hvort myndin sýni barn sem tekur þátt í kynferðisathöfn og hvort um lostugt athæfi sé að ræða, t.d. með því að barnið sé látið sitja fyrir í myndatöku sem beinist að kynfærum þess eða kynferðislegum hreyfingum. Nektarmyndir af börnum við venjubundinn leik o.s.frv. verður að telja falla utan þess sem telst refsivert klám.
Samkvæmt 210. gr. almennra hegningarlaga er ekki refsivert að búa til, eiga eða flytja inn klámrit eða klámmynd til eigin afnota. Tilbúningur og innflutningur í útbreiðsluskyni og öll dreifing er aftur á móti refsiverð.
C. Tilmæli Sameinuðu þjóðanna, Evrópuráðsins og Norðurlandaráðsins.
Samkvæmt 34. gr. samnings Sameinuðu þjóðanna frá 20. nóvember 1989 um réttindi barnsins, sem Ísland fullgilti 28. október 1992, ber aðildarríkjunum að vernda börn fyrir hvers kyns kynferðislegri notkun eða misnotkun í kynferðislegum tilgangi. Í þeim tilgangi skulu þau einkum gera allt sem við á, bæði innan lands og með tvíhliða og margliða ráðstöfunum, til þess að koma í veg fyrir:
Í samræmi við 44. gr. samningsins sendi Ísland í nóvember 1994 til nefndar sem stofnuð er með samningnum skýrslu um það sem gert hefur verið hér á landi til að koma í framkvæmd réttindum sem eru viðurkennd í samningnum og hvernig hefur miðað í beitingu þeirra. Á bls. 85–86 í sérprentun skýrslunnar er fjallað um hvernig Ísland uppfyllir ákvæði 34. gr. samningsins. Þessi grein samningsins leggur ekki skyldu á aðildarríkin til að gera refsivert að hafa barnaklám í vörslu sinni og uppfylla íslensk lög þegar skuldbindingar samkvæmt greininni.
Hinn 5. mars 1992 samþykkti mannréttindaráð Sameinuðu þjóðanna aðgerðaáætlun varðandi sölu á börnum, barnavændi og barnaklámi (ályktun 1992/74). Í 53. gr. hennar er áskorun til aðildarríkjanna um að gera vörslu á barnaklámi refsiverða. Ráðið tilnefndi sérstakan fulltrúa til að vinna að framgangi áætlunarinnar. Í 254. mgr. í skýrslu hans frá 14. janúar 1994 setur hann fram sambærileg tilmæli og í ályktun frá 9. mars 1994 (ályktun 1994/92) fellst mannréttindaráðið á tilmæli hans.
Mannréttindaráðið hefur samþykkt að setja á fót vinnuhóp til að gera uppkast að hugsanlegum valfrjálsum viðauka við samninginn um réttindi barnsins þar sem fjallað yrði um sölu á börnum, barnavændi og barnaklám. Í þessu sambandi vísast til 17. gr. ályktunar ráðsins frá 9. mars 1994 (ályktun 1994/90).
Í ályktun Evrópuráðsins nr. (91)11 um kynferðislega notkun, klám, vændi og verslun með börn og ungmenni er því beint til aðildarríkjanna að íhuga hvort ráðlegt sé að gera vörslu á barnaklámi refsiverða („examine the advisability of introducing penal sanctions for mere possession of pornographic material involving children“).
Í tilmælum Norðurlandaráðsins nr. 9/1994, sem samþykkt voru 9. mars 1994 er norrænu ráðherranefndinni falið að gera nauðsynlegar ráðstafanir til að varsla á barnaklámi verði gerð refsiverð á Norðurlöndunum.
D. Réttarstaðan í Danmörku, Noregi og Svíþjóð.
a. Danmörk.
Með lögum nr. 1100 21. desember 1994 var bætt við 235. gr. hegningarlaganna ákvæði sem gerir vörslu á myndefni með barnaklámi refsiverða. Samkvæmt málsgreininni varðar það sektum að hafa í vörslum sínum ljósmyndir, kvikmyndir eða sambærilegt efni af börnum í samförum eða öðrum kynferðismökum. Með sama hætti er það refsivert að hafa í vörslu sinni ljósmyndir, kvikmyndir eða sambærilega hluti sem sýna börn í kynferðislegum athöfnum við dýr eða sem nota hluti á klámfenginn hátt.
b. Noregur.
Með lögum nr. 49 22. maí 1992 var 211. gr. norsku hegningarlaganna breytt og varsla á myndefni með barnaklámi gert refsivert. Samkvæmt d-lið 1. mgr. greinarinnar varðar það þann sektum eða fangelsi allt að 2 árum, eða hvoru tveggja, sem hefur í vörslu sinni eða flytur inn myndir, kvikmyndir, myndbönd eða sambærilegt efni, þar sem nokkur sem er eða virðist vera yngri en 16 ára er sýndur á kynferðislegan eða klámfenginn hátt.
Með hugtökunum „kynferðislegur“ og „klámfenginn“ er í ákvæðinu átt við kynferðislega lýsingu (ásýnd) sem virkar stuðandi eða á annan hátt er til þess fallin að vera lítillækkandi eða niðrandi, þar með taldar kynferðislegar lýsingar með notkun barna, dýra, ofbeldis, þvingunar og kvalalosta.
Samkvæmt 4. mgr. sömu greinar skal refsa fyrir framangreinda verknaði án tillits til þess að í einstaka tilviki teljist verknaður viðkomandi til gáleysis. Í slíkum tilvikum varðar brot sektum og/eða fangelsi allt að 6 mánuðum.
Í 5. mgr. greinarinnar eru m.a. ákvæði um refsiábyrgð fyrir ákveðin vanrækslubrot sem tengjast vörslu á efni með barnaklámi. Þar segir að með sama hætti eigi að refsa þeim handhafa eða yfirmanni sem af ásetningi eða gáleysi vanrækir að koma í veg fyrir að í rekstri (starfsemi) verði framdir verknaðir sem falla undir ákvæði greinarinnar.
Samkvæmt 6. mgr. greinarinnar eru það refsiþyngjandi aðstæður ef hið klámfengna efni sýnir notkun á börnum, dýrum, ofbeldi, þvingun og kvalalosta.
c. Svíþjóð.
Samkvæmt sænskum lögum er ekki refsivert að hafa rit eða klám sem sýna barnaklám í vörslu sinni.
Samkvæmt 10. gr. a í 16. kafla sænsku hegningarlaganna skal sá sem sýnir barn í klámmynd sem er gerð í þeim tilgangi að dreifa henni eða sem dreifir slíkri mynd af barni, ef verknaðurinn, með tilliti til aðstæðna, telst ekki forsvaranlegur, sæta sektum eða fangelsi að hámarki í tvö ár fyrir barnaklámsbrot.
Í greinargerð sænska dómsmálaráðuneytisins frá 1993 um aukna vernd fyrir börn — frekari aðgerðir gegn kynferðislegum brotum o.fl. (Ds. 1993:80) er m.a. fjallað um hvort gera eigi vörslu á efni með barnaklámi refsiverða. Þar er komist að þeirri niðurstöðu að ekki eigi að setja refsiákvæði um vörslu á efni með barnaklámi. Sú niðurstaða er rökstudd með því að slíkt refsiákvæði sé undantekning frá stjórnarskrárbundnum ákvæðum um prentfrelsi og tjáningarfrelsi og að þegar séu nægileg refsiákvæði til að beita gegn barnaklámi.
Sænska þingið ákvað í júní 1994 að varsla á efni með barnaklámi skyldi gerð refsiverð frá og með 1. janúar 1999. Jafnframt voru lögfest ákvæði sem tóku gildi 1. janúar 1995 um að heimilt væri gera slíkt efni upptækt án þess að sá sem hefði það undir höndum sætti refsingu. Ástæðan fyrir því að varsla á efni með barnaklámi verður ekki refsiverð fyrr árið 1999 er að áður en unnt er að setja slíkt ákvæði þarf að breyta sænsku stjórnarskránni. Frumvarp til breytinga á sænsku stjórnarskránni ber almennt að leggja fyrir þing í síðasta lagi níu mánuði fyrir þingkosningar og nýtt þing þarf jafnframt að samþykkja breytingarnar. Fyrir síðustu kosningar í Svíþjóð var ekki nægjanlegur meiri hluti (minnst 5/6) til að víkja frá níu mánaða frestinum nema varðandi breytingarnar sem gera það mögulegt að gera efni með barnaklámi upptækt.
III.
Hinn 26. apríl 1993 skipaði forsætisráðherra nefnd í samræmi við ályktun Alþingis frá 19. maí 1992 þar sem ríkisstjórninni var falið að skipa nefnd til þess að kanna stöðu samkynhneigðs fólks á Íslandi. Nefndin skilaði skýrslu sinni í október 1994. Í framhaldi af því ákvað ríkisstjórnin að vísa tillögum nefndarinnar um lagabreytingar til meðferðar í dóms- og kirkjumálaráðuneyti og menntamálaráðuneyti.
Í skýrslu nefndarinnar er bent á að í Danmörku, Noregi og Svíþjóð hafi refsiákvæðum sem fjalla um kynþáttamisrétti o.fl. verið breytt á þann veg að refsivernd ákvæðanna næði nú einnig til samkynhneigðra. Með vísun til þessa lagði meiri hluti nefndarinnar til að 233. gr. a, sbr. 1. gr. laga nr. 97/1973, yrði breytt þannig að hún tæki einnig til samkynhneigðra. Í skýrslunni segir að þess sé ekki að vænta að oft muni reyna á slíkt ákvæði fyrir dómstólum frekar en í nágrannalöndunum, en með slíkri lagasetningu fælist skýr yfirlýsing um ótvíræð réttindi samkynhneigðra til fullrar aðildar að íslensku samfélagi sem stuðlaði að því að samkynhneigðir leituðu óhikað réttar síns.
Þá benti nefndin á að ekki væru í íslenskum lögum sambærileg ákvæði og í löggjöf Danmerkur, Noregs og Svíþjóðar þar sem kveðið er á um bann við því að neita minnihlutahópum, þar á meðal samkynhneigðum, um einhverja þá vöru eða þjónustu sem boðin er almenningi í atvinnuskyni. Lagði meiri hluti nefndarinnar til að hugað yrði að því hvort rétt sé að setja slík ákvæði í almenn hegningarlög eða önnur lög.
Samkvæmt 266. gr. b dönsku hegningarlaganna skal hver sem opinberlega eða af ásetningi breiðir út til fjölda manna ummæli eða aðra yfirlýsingu þar sem hópi manna er ógnað, þeir smánaðir eða niðurlægðir vegna kynþáttar, litarháttar, þjóðernis eða þjóðflokksuppruna, trúar eða kynhneigðar (seksuelle orientering) sæta sektum, varðhaldi eða fangelsi allt að 6 mánuðum. Í Danmörku eru einnig í gildi sérstök lög um bann gegn mismunun vegna kynþáttar o.fl. Samkvæmt þeim lögum varðar sömu refsingu og í hegningarlagaákvæðinu að neita að afgreiða í atvinnuskyni eða almenningsþjónustu þá sem tilheyra þar tilgreindum hópum. Samkvæmt lögunum gildir sama regla um aðgang til jafns við aðra að stað, sýningu, samkomu eða þess háttar sem opið er almenningi.
Samkvæmt 135. gr. a norsku hegningarlaganna skal refsa þeim með sektum eða fangelsi allt að tveimur árum sem með yfirlýsingu eða annarri tilkynningu sem borin er fram opinberlega eða er dreift á annan hátt meðal almennings hótar, hæðir eða lætur hatur, ofsókn eða lítilsvirðingu bitna á manni eða hópi manna vegna trúarjátningar þeirra, kynþáttar, hörundslitar eða þjóðernis- eða þjóðaruppruna. Samsvarandi á við slíkar óvirðingar gagnvart manni eða hópi manna vegna samkynhneigðar þeirra, lífshátta eða viðhorfa. Í 349. gr. a norsku hegningarlaganna er refsiákvæði fyrir að neita mönnum um vöru eða þjónustu, aðgang að opinberri sýningu eða annarri opinberri samkomu á þeim kjörum sem gilda fyrir aðra vegna trúarjátningar, kynþáttar, hörundslitar eða þjóðernis- eða þjóðaruppruna og samkynhneigðar.
Í sænskum lögum eru sambærileg refsiákvæði og gilda í Danmörku og Noregi varðandi það svið sem hér um ræðir.
Í samræmi við tillögur nefndar um málefni samkynhneigðra er í 2. gr. frumvarpsins lagt til að refsivernd 233. gr. a, sbr. 1. gr. laga nr. 96/1973, verði einnig látin ná til samkynhneigðra.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Lagt er til að gert verði refsivert að hafa í vörslu sinni ljósmyndir, kvikmyndir eða sambærilega hluti sem sýna börn í holdlegu samræði eða öðrum kynferðismökum og að sama gildi um vörslu á ljósmyndum, kvikmyndum eða sambærilegum hlutum sem sýna börn í kynferðisathöfnum með dýrum eða nota hluti á grófan klámfenginn hátt. Það er ekki skilyrði refsiábyrgðar samkvæmt greininni að vörsluaðili hyggist dreifa efni með barnaklámi.
Ákvæðið breytir ekki öðrum ákvæðum almennra hegningarlaga um kynferðisbrot gegn börnum.
Kynferðismök sem mynduð eru geta í sjálfu sér verið refsiverð skv. 202. gr. almennra hegningarlaga. Því ákvæði er unnt að beita gagnvart þeim sakhæfa einstaklingi sem við myndatöku hefur tekið þátt í samræði eða öðrum kynferðismökum gagnvart barni yngra en 14 ára. Aðrir einstaklingar, sem tekið hafa þátt í myndatökunni, t.d. ljósmyndarinn geta eftir atvikum borið refsiábyrgð sem hlutdeildarmenn. Skilyrði slíkrar refsiábyrgðar er þó að unnt sé að komast að því um hvaða einstaklinga er að ræða, sem í framkvæmd getur verið mjög erfitt, sérstaklega ef framleiðsla og dreifing á efni með barnaklámi er framkvæmd í mörgum liðum. Myndirnar geta þannig hafa verið teknar upp erlendis þótt þær hafi verið unnar og þeim dreift hér á landi.
Refsiábyrgð skv. 202. gr. er háð því skilyrði að unnt sé að sanna að verknaður hafi verið framinn með vitneskju um aldur barnsins. Ef um gáleysi er að ræða um aldur þess skal beita vægari refsingu, sbr. 204. gr. laganna.
Refsiábyrgð fyrir það eitt að hafa efni með barnaklámi í vörslu sinni er takmörkuð samkvæmt greininni við efni sem inniheldur samræði eða önnur kynferðismök og ber að skýra þau hugtök með sama hætti og skv. 194.–202. gr. almennra hegningarlaga.
Utan refsiábyrgðar greinarinnar falla myndir af börnum sem ekki taka þátt í samræði eða öðrum kynferðismökum. Þetta gildir þótt myndirnar hafi kynferðislegt yfirbragð, t.d. vegna þess hvernig barnið hreyfir sig eða þegar myndataka beinist að kynfærum barnsins. Upptaka á slíkum myndum gæti aftur á móti verið refsiverð samkvæmt 209. gr. almennra hegningarlaga. Slíkar myndir gætu einnig fallið undir klám skv. 210. gr. almennra hegningarlaga.
Eðlilegar nektarmyndir af börnum falla að öllu leyti utan ákvæða frumvarpsins.
Það er ekki skilyrði refsiábyrgðar samkvæmt greininni að viðkomandi eigi efni með grófu barnaklámi. Með vörslu er auk þess að eiga efnið m.a. átt við að viðkomandi hafi efnið að láni, í leigu eða geymslu.
Hvenær einstaklingur telst hafa efni með barnaklámi í vörslu sinni getur gefið tilefni til nánari umfjöllunar, sérstaklega þegar efni er dreift með vélrænum hætti.
Þegar horft er á sjónvarpssendingar (t.d. sem sendar eru gegnum gervihnött) eða myndir, sem sóttar eru í gagnabanka en skoðaðar á eigin tölvuskermi, teljast myndirnar ekki í vörslu þess sem á þær horfir. Ef myndirnar eru aftur á móti teknar upp á myndband, fluttar á harðan disk tölvu eða diskling þannig að viðkomandi geti kallað myndirnar fram sjálfur telst hann hafa efnið í vörslu sinni.
Sá sem dreifir efni með barnaklámi getur sætt refsiviðurlögum skv. 210. gr.
Það sem bannað er að hafa í vörslu sinni samkvæmt ákvæðinu eru ljósmyndir, kvikmyndir og sambærilegir hlutir. Af því leiðir að undir ákvæðið falla ekki teikningar, þótt þær séu teiknaðar af lifandi fyrirmynd. Sama gildir um myndir sem búnar eru til í tölvu, enda er ekki um að ræða að myndað hafi verið raunverulegt samræði eða önnur kynferðismök og þar af leiðandi ekki framið refsivert brot gegn barni við gerð myndarinnar.
Í frumvarpinu er talað um börn án þess að aldur þeirra sé tilgreindur. Tilgangur frumvarpsins er að stemma stigu við útbreiðslu klámmynda af börnum yngri en 14 ára. Ef setja ætti aldursmörk í lagatextann væri eðlilegast að miða við þann aldur þar sem það er almennt refsilaust að eiga samræði eða önnur kynferðismök við þann sem er 14 ára eða eldri. Barn yngra en 14 ára getur heldur ekki almennt gefið gilt samþykki fyrir broti gegn blygðunarsemi, sbr. 209. gr. almennra hegningarlaga. Ef skýr aldursmörk eru sett í lagatextann getur það orðið til þess að veikja möguleika á því að framfylgja ákvæðinu því að í slíku tilviki þyrfti ákæruvaldið að sanna aldur barnsins á þeim tíma þegar myndin var tekin. Auk tilvika þar sem augljóst er að viðkomandi er undir aldursmörkum geta verið tilvik þar sem ekki er hægt að sanna aldur barnsins. Í framkvæmd er ólíklegt að unnt sé að fá upplýsingar um af hvaða barni myndin er og um aldur þess. Að setja aldursmark í ákvæðið getur leitt til sönnunarvandamála sem í hluta refsiverðra tilvika samkvæmt ákvæðinu er í reynd ómögulegt að framfylgja.
Til greina kæmi að setja í ákvæðið leiðbeiningarreglu á þá leið að átt væri við börn sem að þroska til væru yngri en 14 ára. Slíkt ákvæði mundi þýða að raunverulegur aldur barns og sönnunarfærsla um það væri án þýðingar í refsimálinu. Það er háð mati hvaða lausn er notuð í þessum samhengi. Óbein aldursmörk eins og hér eru nefnd eru meira til þess fallin að vera leiðbeinandi í lagatexta en sem efnisatriði. Þar er varla slíkt samhengi á milli ytri líkamlegs þroska og tilgreindra aldursmarka að það þjóni skilyrðislaust tilgangi að binda beitingu ákvæðisins við mat á því hvort myndaður einstaklingur telst líkamlega yngri en 14 ára. Í framkvæmd gæti verið nauðsynlegt að beita grófara mati t.d. að viðkomandi sé ekki kynþroska eða kynþroski á byrjunarstigi.
Með hliðsjón af framansögðu er valið að nefna einungis börn án þess að tilgreina aldursmörk.
Í greininni er lagt til að það varði sektum að hafa í vörslu sinni efni með grófu barnaklámi. Ef ásetningur til að dreifa efninu telst sannaður getur brotið eftir atvikum fallið undir 2. mgr. 210. gr. almennra hegningarlaga, en brot gegn þeirri grein varðar sektum, varðhaldi eða fangelsi allt að 6 mánuðum.
Um 2. gr.
Samkvæmt 233. gr. a skal hver sem með háði, rógi, smánun, ógnun eða á annan sambærilegan hátt ræðst opinberlega á hóp manna vegna þjóðernis þeirra, litarháttar, kynþáttar eða trúarbragða sæta sektum, varðhaldi eða fangelsi allt að 2 árum. Ákvæði þessu var bætt í lögin með 1. gr. laga nr. 96/1973 í framhaldi af því að Ísland fullgilti samning Sameinuðu þjóðanna frá 21. desember 1965, um afnám alls kynþáttamisréttis. Með vísun til þeirra forsendna sem raktar eru í almennum athugasemdum er lagt til að samkynhneigðir verði taldir til þeirra hópa sem njóta verndar samkvæmt ákvæðinu. Varðandi skýringu á ákvæðum 233. gr. a er vísað til A-deildar Alþingistíðinda 1973–74, bls. 530–535.
Um 3. gr.
Lagt er til að gildistaka laganna verði 1. september 1996. Tilgangur þess að láta lögin ekki öðlast þegar gildi er að þeim sem hafa efni með barnaklámi í vörslu sinni gefist hæfilegur frestur til að eyða því efni sem fellur undir ákvæði frumvarpsins.
Fylgiskjal.
Fjármálaráðuneyti,
fjárlagaskrifstofa:
Umsögn um frumvarp til laga um breyting á almennum
hegningarlögum, nr. 19/1940, með síðari breytingum
Í frumvarpi þessu eru lagðar til tvær breytingar á almennum hegningarlögum. Annars vegar er gert refsivert að hafa í vörslu sinni barnaklám og hins vegar er lagt til að samkynhneigðir njóti refsiverndar sem hópur gegn því að á þá verði ráðist opinberlega.
Ekki verður séð að frumvarpið hafi áhrif á útgjöld ríkissjóðs verði það óbreytt að lögum.
