Ferill 164. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.




122. löggjafarþing 1997–98.
Þskj. 1152 – 164. mál.



Nefndarálit



um frv. til l. um breyt. á l. um bæjanöfn o.fl., nr. 35/1953, með síðari breytingum.

Frá menntamálanefnd.



    Nefndin hefur fjallað um málið og fengið á sinn fund Árna Gunnarsson frá menntamála ráðuneyti, Kristján Árnason frá Íslenskri málnefnd, Þór Magnússon þjóðminjavörð og Þór hall Vilmundarson frá Örnefnastofnun.
    Mál þetta var fyrst flutt á 121. löggjafarþingi en varð ekki útrætt. Umsagnir bárust þá frá Íslenskri málnefnd, Ingólfi Ásgeiri Jóhannessyni, lektor við Háskólann á Akureyri, Bænda samtökum Íslands, Örnefnastofnun, Sambandi sveitarfélaga í Eyjafirði og Þingeyjarsýslum, Samtökum sveitarfélaga á höfuðborgarsvæðinu, Sambandi sveitarfélaga á Suðurnesjum, Sambandi íslenskra sveitarfélaga og Sambandi sveitarfélaga í Norðurlandskjördæmi vestra. Málið er nú endurflutt að teknu tilliti til þeirra umsagna sem menntamálanefnd aflaði.
    Í frumvarpinu eru lagðar til þær breytingar á lögunum að örnefnanefnd fari með ákvörð unarvald um nafngiftir á býlum og nýjum þéttbýliskjörnum. Samkvæmt gildandi lögum hefur menntamálaráðherra farið með ákvörðunarvaldið en örnefnanefnd verið ráðgefandi í því efni. Lagt er til í frumvarpinu að úrskurðir nefndarinnar verði endanlegir á stjórnsýslusviði þannig að þeim verði ekki skotið til æðra stjórnvalds, þ.e. ráðuneytis, til endurskoðunar. Nefndin sjálf á hins vegar að heyra stjórnarfarslega undir menntamálaráðuneyti sem hefur almennt eftirlit með starfi hennar. Samráð var haft við umhverfisráðuneyti og fulltrúa Land mælinga Íslands varðandi þann þátt frumvarpsins er snýr að úrskurðarvaldi um hvaða ör nefni verða sett á opinber landabréf.
    Menntamálanefnd komst að þeirri niðurstöðu að gera þurfi ýmsar breytingar bæði á fyrir liggjandi frumvarpi sem og á lögunum sjálfum.
    Nefndin mælir með samþykkt frumvarpsins með breytingum sem lagðar eru til í sérstöku þingskjali. Helstu efnisbreytingar eru eftirfarandi:
     1.      Lagt er til að við 1. efnismgr. 1. gr. bætist að Íslensk málnefnd skuli hafa áheyrnarfulltrúa í örnefnanefnd með tillögurétti og málfrelsi. Skv. 1. og 2. gr. laga um Íslenska mál nefnd, nr. 2/1990, er nefndin málræktar- og málverndarstofnun og rekur Íslenska mál stöð í samvinnu við Háskóla Íslands. Meginhlutverk nefndarinnar er að vinna að eflingu íslenskrar tungu og varðveislu hennar í ræðu og riti auk þess að vera stjórnvöldum til ráðuneytis um íslenskt mál. Samkvæmt lögum um mannanöfn, nr. 45/1996, er samráð við Íslenska málnefnd tryggt með því að málnefndin tilnefnir fulltrúa í mannanafna nefnd. Nefndin telur eðlilegt að svipuð tengsl séu milli örnefnanefndar og málnefndar og því leggur hún til framangreinda breytingu.
     2.      Lögð er til mikilvæg orðalagsbreyting á upphafsmálslið 2. efnismgr. 1. gr. sem fjallar um starfssvið örnefnanefndar. Þannig á nefndin ekki að fara með ákvörðunarvald um býlanöfn í landinu heldur ber henni að fjalla um nafngiftir býla eftir nánari ákvæðum laganna og getur, ef ástæða er til, gert athugasemdir við nafn býlis. Er í tengslum við þetta atriði lögð til sú grundvallarbreyting að úrskurðum nefndarinnar verði áfram hægt að skjóta til ráðherra með stjórnsýslukæru samkvæmt ákvæðum stjórnsýslulaga í stað þess að nefndin fari með endanlegt úrskurðarvald á þessu sviði. Örnefnanefnd hefur því ekki endanlegt ákvörðunarvald um bæjanöfn.
     3.      Lögð er til sú breyting á 3. gr. að tilkynna skuli örnefnanefnd um nafn á nýbýli utan kaupstaða, kauptúna og þorpa í stað þess að leyfi örnefnanefndar þurfi til að taka upp nafn á nýbýli. Það er mat nefndarinnar að varðveislusjónarmið sem uppi hafa verið, t.d. um breytingar á nafni býlis, eigi ekki við hér. Eðlilegt þykir að hver og einn geti valið nýbýli nafn að vild en að það skuli tilkynnt örnefnanefnd og að hún bregðist aðeins við ef hún telji nafnið ónothæft.
     4.      Lagt er til að við frumvarpið bætist grein sem umorði 5. gr. laganna í samræmi við breytingu á 4. gr. þeirra. Þannig er í 1. mgr. vikið að þeim sérreglum sem gilda vilji eig andi breyta nafni býlis skv. 3. gr. laganna. Í 2. mgr. er vikið frekar að tilkynningar skyldu eiganda vegna nafns á nýbýli skv. 4. gr. laganna. Í 3. mgr. er síðan að finna sam eiginlegar reglur sem gilda jafnt um nafnbreytingu á býli sem og nafn á nýbýli skv. 3. og 4. gr. laganna.
     5.      Lögð er til sú breyting á 4. gr. frumvarpsins að úrskurðir skv. 6. gr. laganna verði kæranlegir. Er það í samræmi við þau viðhorf í stjórnsýslurétti að stjórnsýsluúrskurðum eigi almennt að vera unnt að skjóta til æðra stjórnvalds og til samræmis við þá breytingu sem lögð er til á 1. gr. frumvarpsins.
     6.      Lögð er til breyting á 5. gr. frumvarpsins í samræmi við breytingu á 4. og 5. gr. laganna. Þannig er í 1. mgr. vikið að hlutverki örnefnanefndar eftir að henni hefur borist beiðni um breytingu á nafni býlis skv. 3. gr. laganna og beiðni um nafnfesti á þorpum skv. 7. gr. laganna. Í 2. mgr. er lýst framkvæmdinni heimili örnefnanefnd breytingu á nafni býl is skv. 3. gr. laganna eða nafnfesti á þorpi skv. 7. gr. laganna. Í 3. mgr. er vikið að fram kvæmdinni þegar örnefnanefnd berst tilkynning um nafn á nýbýli skv. 4. gr. laganna. Í 4. mgr. er síðan að finna þinglýsingarreglur vegna nafnbreytinga.
     7.      Lagt er til að við bætist ný grein sem felli brott 2. málsl. 9. gr. laganna þar sem ákvæðið á þegar að hafa þjónað tilgangi sínum.

Alþingi, 2. apríl 1998.



Sigríður A. Þórðardóttir,


form., frsm.


Hjálmar Árnason.



Svanfríður Jónasdóttir.




Tómas Ingi Olrich.



Sigríður Jóhannesdóttir.



Arnbjörg Sveinsdóttir.



Árni Johnsen.



Guðný Guðbjörnsdóttir.



Ólafur Örn Haraldsson.