Ferill 17. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: Word Perfect.
123. löggjafarþing 1998–99.
Þskj. 17 — 17. mál.
Frumvarp til laga
um breytingu á lögum um almannatryggingar, nr. 117/1993.
Flm.: Ögmundur Jónasson, Hjörleifur Guttormsson,
Kristín Ástgeirsdóttir, Steingrímur J. Sigfússon.
1. gr.
Fyrir almenna tannlæknaþjónustu greiða sjúkratryggingar samkvæmt gjaldskrá sem ráðherra setur. Gjaldskráin gildir bæði um tannlækningar sem starfræktar eru á vegum hins opinbera og annarra. Í stað gjaldskrár ráðherra er Tryggingastofnun þó heimilt að semja um gjaldskrá er gildi um almenna tannlæknaþjónustu.
Greiðslur sjúkratrygginga skv. 1. mgr. skulu vera sem hér segir:
1. Fyrir almennar tannlækningar barna og ungmenna, 17 ára og yngri, 90% en hver einstaklingur í þessum aldurshópi skal eiga kost á einni skoðun á ári hjá tannlækni sér að kostnaðarlausu.
2. Heimilt er að greiða 80% kostnaðar við gullfyllingar, gerð króna og brúa hjá börnum og ungmennum, 17 ára og yngri, samkvæmt reglum sem ráðherra setur að fengnum tillögum tryggingaráðs. Því aðeins kemur til greiðslna samkvæmt þessum tölulið að fyrir liggi sérstök umsókn og samþykki sjúkratrygginga.
3. Fyrir elli- og örorkulífeyrisþega 100% kostnaðar, þó er ekki greitt fyrir gullfyllingar, krónur, brýr eða tannplanta. Ráðherra er heimilt að fengnum tillögum tryggingaráðs að ákveða greiðsluþátttöku sjúkratrygginga vegna þessara þátta.
Reikningi fyrir tannlæknaþjónustu skal framvísað á reikningsformi sem Tryggingastofnun ákveður.
2. gr.
Greinargerð.
Frumvarp þetta var flutt á 122. þingi og vísað til heilbrigðis- og trygginganefndar án þess að hljóta þar afgreiðslu og er því endurflutt.
Á undanförnum árum hefur tilkostnaður barnafólks og elli- og örorkulífeyrisþega við tannlækningar stóraukist og er svo komið að margt efnalítið fólk á ekki lengur kost á því að leita sér lækninga.
Í skýrslu landlæknisembættisins, Heilbrigðisþjónustan — árangur og skipulag í nútíð og framtíð, sem gefin var út í apríl 1997, er varað við þjónustugjöldum og hækkun gjalda í heilbrigðisþjónustunni því í ljós hafi komið „að meðal barnafólks sem hefur lægstar ráðstöfunartekjur á mánuði, er allstór hópur sem hefur frestað eða hætt við að leita læknismeðferðar og taka út lyf vegna fjárskorts. Ekki virðist vera munur varðandi aðsókn að aðgerðum á læknastofum en mikill munur varðandi tannlæknameðferð sem reyndar hefur borið á áður. Flest bendir til þess að rekja megi þetta ástand til hækkandi þjónustugjalda sl. átta ár. Allar götur
eru þjónustugjöldin of há fyrir þá lægst launuðu. Hér hefur orðið grundvallarbreyting á, því
að fyrri rannsóknir benda ekki til misræmis í aðgengi fólks eftir stéttum og efnum.“
Með samþykkt þessa frumvarps yrði stigið skref til að vinna gegn óheillaþróun undangenginna ára.
Greiðsluhlutdeild hins opinbera.
Greiðsluhlutdeild hins opinbera í tannlækniskostnaði hefur tekið miklum breytingum á undanförnum áratugum. Á áttunda og níunda áratugnum var kostnaðarhlutdeild Tryggingastofnunar í útgjöldum heimilanna aukin jafnt og þétt og var svo fram á þennan áratug.
Reglugerð um lækkun tannlækniskostnaðar var upphaflega sett af Magnúsi Kjartanssyni í upphafi áttunda áratugarins og er á leið voru stigin ýmis skref fram á við. Þannig setti þáverandi heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra, Svavar Gestsson, reglugerð árið 1983 um rétt sjúklinga til endurgreiðslu á tannlækniskostnaði. Við stjórnarskipti var sú reglugerð reyndar felld úr gildi en í henni var mörkuð svipuð stefna og í þessu frumvarpi. Stefnumörkunin sem fólst í þeim lögum og reglugerðum sem hér er vísað til hefur staðist tímans tönn en á síðasta kjörtímabili var grundvöllur þeirra veiktur verulega. Heita má að þá hafi verið snúið við eftir langt uppbyggingartímabil.
Skerðing og aukin greiðslubyrði.
Árið 1992 var hlutdeild Tryggingastofnunar í tannlækniskostnaði barna undir 16 ára aldri færð úr 100% niður í 85%. Á árinu 1993 var framlagið enn skert og fært í 75% fyrir börn og unglinga. Sama ár var framlag Tryggingastofnunar við tannlækniskostnað elli- og örorkulífeyrisþega sem njóta óskertrar tekjutryggingar lækkað úr 100% í 75% og hlutur þeirra sem búa við skerta tekjutryggingu var færður niður í 50%. Aðrir elli- og örorkulífeyrisþegar, sem áður höfðu fengið greidd 50% af tannlækniskostnaði sínum, fengu engan stuðning. Fleiri ráðstafanir hafa verið gerðar í skerðingarátt, einkum á sviði tannréttinga.
Athyglisvert er að skoða kostnaðarskiptingu Tryggingastofnunar og sjúklinga og breytingar á henni á liðnum árum. Þannig kemur fram að þegar dregið var úr stuðningi hins opinbera á árunum 1992–93 jókst greiðslubyrði heimilanna að sama skapi eða úr 62% af heildarútgjöldum í 75% (sbr. skýrslu Hagsýslu ríkisins: Tannlækningar — skipulag og stjórnsýsla, júlí 1997). Árið 1996 var kostnaðarhlutdeild ríkisins 856 millj. kr. (þar af 620,8 millj. kr. vegna 37. gr. laga nr. 117/1993) en útgjöld heimilanna voru 2.412 millj. kr. Ljóst er að þessar breytingar höfðu það jafnframt í för með sér að samanlögð útgjöld heimila og ríkisins vegna tannlæknaþjónustu drógust saman. Þar sem hvorki var um það að ræða að verð á tannlækningum hefði lækkað eða að tannheilsan hefði batnað má draga þá ályktun að þessar breytingar hafi haft það í för með sér að fólk veigri sér við því að leita lækninga eða fyrirbyggjandi ráðstafana enda staðhæfir fólk að svo sé samkvæmt skýrslu landlæknis sem vísað var til að framan.
Breytt aldursmörk í áföngum.
Með frumvarpinu er gert ráð fyrir breyttu greiðsluhlutfalli hins opinbera í tannlækniskostnaði en einnig er aldursviðmiðunarmörkum breytt úr 15 árum í 17 ár og er ekki gert ráð fyrir fyrirkomulagi með þrepum eins og nú er, þ.e. gagnvart 16 ára unglingum sem nú fá stuðning en lægra endurgreiðsluhlutfall en yngri aldurshópar. Gert er ráð fyrir að fram að 17 ára aldri greiði fólk einvörðungu 10% af tannlækniskostnaði en brýnt er að endurmeta síðan með tilliti til eftirlitsþáttarins hvenær rétt væri að færa hlutfallið upp í 100%. Annars staðar á Norðurlöndunum eru aldursmörkin og þátttaka hins opinbera í tannlækniskostnaði hærri en hér. Allur kostnaðurinn er greiddur af hinu opinbera í Danmörku til 18 ára aldurs, í Finnlandi og Noregi til 19 ára aldurs og í Svíþjóð til 20 ára aldurs. Æskilegt er að innan fjögurra ára verði búið að hækka aldursmörkin í 20 ár og byggjum við þá við svipað fyrirkomulag og best gerist á Norðurlöndum að þessu leyti.
Dregið úr jaðaráhrifum hjá elli- og örorkulífeyrisþegum.
Í frumvarpinu er gert ráð fyrir því að draga úr kostnaði elli- og örorkulífeyrisþega við tannlækningar en þess eru mörg dæmi að efnalítið fullorðið fólk og öryrkjar hafi ekki getað leitað sér lækninga. Með þeim breytingum sem hér eru lagðar til yrði dregið verulega úr jaðaráhrifum innan almannatryggingakerfisins gagnvart elli- og örorkulífeyrisþegum.
Samkvæmt frumvarpinu er sú breyting gerð á 1. mgr. 37. gr. laga um almannatryggingar að felld er niður tilvísun til tannréttinga og sama gildir um tilvísun til gullfyllinga, krónu- og brúargerðar í 1. tölul. 2. mgr. Í stað þess er vísað til almennra tannlækninga en það hugtak skýrir sig að nokkru leyti sjálft. Hér er um að ræða almennar viðgerðir og tannréttingar aðrar en þær sem gerðar eru með föstum tækjum en um slíkar tannréttingar gilda reglur sem vísað er til í 33. gr. almannatryggingalaga.
Áætlaður kostnaður.
Erfitt er að áætla nákvæmlega kostnað við breytingarnar en þegar kostnaður við þær er metinn ber að hafa í huga hinn mikla fjárhagslega ávinning sem hlytist af því að bæta tannheilsu þjóðarinnar. Það eitt að bæta tannheilsu og efla vitund ungs fólks um mikilvægi þess að vernda tennurnar mundi stórlega draga úr tilkostnaði þjóðarinnar við tannlækningar þegar fram líða stundir.
Að öllu óbreyttu má hins vegar gera ráð fyrir því að þær breytingar sem hér eru lagðar til mundu, að mati yfirtannlæknis Tryggingastofnunar ríkisins, hafa í för með sér útgjaldaauka fyrir Tryggingastofnun að upphæð 263,7 millj. kr. sem skiptist eins og sést í eftirfarandi töflu.
Útgjöld almannatrygginga til einstakra hópa barna og lífeyrisþega árið 1995 og áætlun um útgjöld samfara breytingum á 37. gr. laga um almannatryggingar.
| Útgjöld TR 1996 í m.kr. | Núverandi endurgr. % |
Breytt endurgr. % |
Eftir breyt. |
|
| Börn og unglingar | ||||
| 16 ára unglingar | 24,4 | 50 | 90 | 43,9 |
| Börn, 0–15 ára í Reykjavík | 23,1 | 75 | 90 | 27,7 |
| Börn, 6–15 ára í Reykjavík, forvarnir | 39,3 | 75 | 90 | 47,2 |
| Börn, 0–15 ára utan Reykjavíkur | 308,5 | 75 | 90 | 370,2 |
| Öll börn, 0–15 ára, ein ókeypis skoðun á ári | 36,3 | 100 | 100 | 36,3 |
| Börn, 6-15 ára, önnur skoðun á árinu | 16,4 | 75 | 90 | 19,7 |
| Börn, 6-15 ára í Reykjavík, annað en forvarnir | 33,4 | 60 | 90 | 50,1 |
| Þroskaheftir, allir aldurshópar | 8,3 | 90 | 100 | 9,2 |
| 17 ára ungmenni | 0 | 0 | 90 | 44,0 |
| Börn samtals, fyrir og eftir breytingar | 489,7 | 648,3 | ||
| Elli- og örorkulífeyrisþegar | ||||
| Ellilífeyrisþegar með fulla tekjutryggingu | 36,8 | 75 | 100 | 49,0 |
| Ellilífeyrisþegar með skerta tekjutryggingu | 28,1 | 50 | 100 | 56,3 |
| Örorkulífeyrisþegar með fulla tekjutrygginu | 30,0 | 75 | 100 | 40,0 |
| Örorkulífeyrisþegar með skerta tekjutryggingu | 15,8 | 50 | 100 | 31,7 |
| Ellilífeyrisþegar á stofnun án vasapeninga | 6,2 | 75 | 100 | 8,3 |
| Örorkulífeyrisþegar á stofnun án vasapeninga | 1,4 | 75 | 100 | 1,8 |
| Elli-/örorkulífeyrisþ. á stofnun m. vasapen. o.fl. | 12,8 | 100 | 100 | 12,8 |
| Elli-/örorkulífeyrisþegar án tekjutryggingar | 0 | 0 | 100 | 36,3 |
| Lífeyrisþegar samtals, fyrir/eftir breytingar | 131,1 | 236,2 | ||
| Allir samtals, fyrir og eftir breytingar | 620,8 | 884,5 | ||
| Vegna barna |
Vegna lífeyrisþega |
|||
| Hækkun í millj. kr. | 263,7 | 158,6 | 105,1 | |
| Hækkun í % | 42,5 | 25,6 | 16,9 |
