Ferill 236. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
125. löggjafarþing 1999–2000.
Þskj. 288 — 236. mál.
Frumvarp til laga
um Schengen-upplýsingakerfið á Íslandi.
(Lagt fyrir Alþingi á 125. löggjafarþingi 1999–2000.)
1. gr.
Með íslenska hluta Schengen-upplýsingakerfisins er átt við rafrænt gagnasafn, sem starfrækt er hér á landi og tengt sameiginlegu upplýsingakerfi á Schengen-svæðinu.
2. gr.
Við skráningu í kerfið skal þess gætt að upplýsingar séu réttar og áreiðanlegar og að fullnægt sé skilyrðum laganna fyrir skráningu.
3. gr.
4. gr.
Við skráningu á eftirlýstum einstaklingum með beiðni um handtöku og framsal skv. a-lið 1. mgr. 6. gr. skal þess gætt að lög þess ríkis sem beiðni er beint til heimili slíkar aðgerðir.
5. gr.
a. kenninafn, eiginnafn með vísun til hugsanlegrar sérskráningar falskra nafna,
b. sérstök varanleg líkamleg einkenni,
c. fyrsta bókstaf annars eiginnafns,
d. fæðingarstað, fæðingardag og -ár,
e. kynferði,
f. ríkisfang,
g. hvort viðkomandi er vopnaður,
h. hvort viðkomandi er ofbeldishneigður,
i. ástæðu fyrir skráningu,
j. aðgerðir sem farið er fram á.
Í upplýsingakerfið má skrá upplýsingar um eftirtalda hluti:
a. vélknúin ökutæki með slagrými yfir 50 rúmsentimetrum, sem hefur verið stolið, hafa verið seld ólöglega eða hafa horfið,
b. eftirvagna eða hjólhýsi með eigin þunga yfir 750 kg, sem hefur verið stolið, hafa verið seld ólöglega eða hafa horfið,
c. skotvopn, sem hefur verið stolið, hafa verið seld ólöglega eða hafa horfið,
d. óútfyllt skilríki, sem hefur verið stolið, hafa verið seld ólöglega eða hafa horfið,
e. útgefin persónuskilríki (vegabréf, nafnskírteini, ökuskírteini), sem hefur verið stolið, hafa verið seld ólöglega eða hafa horfið,
f. peningaseðla með skráðum númerum.
6. gr.
a. vegna beiðni um að eftirlýstur maður verði handtekinn og framseldur,
b. þegar meina á útlendingi landgöngu vegna þess að:
1. hefur verið dæmdur hér á landi eða erlendis í fangelsi í a.m.k. eitt ár eða ætla má af öðrum ástæðum að hann muni fremja refsiverðan verknað á Schengen-svæðinu eða
2. ætla má af fyrri hegðun hans eða öðrum ástæðum að tilgangur hans með komu hingað til lands eða á Schengen-svæðið sé að fremja skemmdarverk, stunda njósnir eða ólöglega upplýsingarstarfsemi eða
3. honum hefur verið vísað héðan úr landi og í gildi er bann gegn endurkomu hans til landsins,
c. vegna leitar að horfnum manni eða þegar taka á mann í gæslu tímabundið vegna eigin öryggis eða annarra,
d. vegna eftirgrennslan um búsetu eða dvalarstað vitnis, sakbornings sem hefur verið ákærður og koma þarf fyrir dóm eða manns sem birta á dóm í opinberu máli eða boða til afplánunar fangelsisrefsingar.
Þegar upplýsingar skv. a-lið 1. mgr. hafa verið skráðar skulu eftirfarandi upplýsingar sendar því ríki sem beiðni er beint til svo fljótt sem verða má:
a. hvaða yfirvald leggur fram beiðni um handtöku,
b. hvort fyrir liggur handtökuskipun,
c. hvers konar brot um er að ræða og vísun til viðeigandi refsiákvæða,
d. málsatvik, þar með talið hvar og hvenær brot var framið og þáttur hins eftirlýsta í því,
e. eftir því sem mögulegt er, hverjar eru afleiðingar brots.
7. gr.
a. vegna rannsóknar og meðferðar opinbers máls og til að tryggja almannaöryggi þegar:
1. rökstuddur grunur leikur á að maður fremji eða muni fremja fjölda mjög alvarlegra brota,
2. heildarmat á viðkomandi manni, þar með talið á þeim brotum sem hann hefur framið, bendir til að hann muni fremja mjög alvarleg afbrot,
b. þegar ótvíræð gögn benda til að upplýsingar um dvalarstað, ferðaleið, ákvörðunarstað, fylgdarmenn eða farþega, hluti meðferðis eða við hvaða aðstæður maður eða ökutæki finnst eru nauðsynlegar til að koma í veg fyrir að alvarleg hætta stafi af viðkomandi manni eða alvarlegar ógnanir fyrir öryggi ríkisins.
8. gr.
9. gr.
Með samþykki ríkis sem skráð hefur upplýsingar verður vikið frá 1. mgr. og þær nýttar í öðrum tilgangi skv. 6.–8. gr. þegar þannig stendur á:
a. til að koma í veg fyrir alvarlega og bráða ógnun við almannaöryggi og allsherjarreglu,
b. mikilvægir öryggishagsmunir ríkisins mæla með því,
c. til að koma í veg fyrir alvarleg afbrot.
10. gr.
a. lögreglan við landamæraeftirlit og aðra löggæslu,
b. Útlendingaeftirlitið við afgreiðslu umsókna um vegabréfsáritun, landgöngu- eða dvalarleyfi og til að sinna öðrum skyldum samkvæmt lögum um eftirlit með útlendingum að því marki sem nauðsynlegt er til að bregðast við upplýsingum sem skráðar eru á grundvelli b-liðar 1. mgr. 6. gr.
c. skráningarstofa ökutækja til að kanna hvort vélknúin ökutæki, eftirvagnar eða hjólhýsi séu skráð skv. 8. gr.
Til að starfa við upplýsingakerfið verður viðkomandi starfsmaður að fá sérstaka heimild ríkislögreglustjóra, enda fullnægi hann settum hæfis- og öryggiskröfum. Viðkomandi starfsmaður skal einungis hafa þann aðgang að kerfinu sem honum er nauðsynlegur til að gegna starfi sínu.
11. gr.
a. tollgæslan við eftirlit á landamærum og þegar hún annast eða aðstoðar við löggæslu,
b. Landhelgisgæslan þegar hún annast eða aðstoðar við löggæslu,
c. dómsmálaráðuneytið við beitingu heimilda sem æðra stjórnvald.
12. gr.
13. gr.
Réttur hins skráða til að fá vitneskju skv. 1. mgr. er ekki fyrir hendi ef nauðsynlegt er að halda upplýsingunum leyndum til að ná því markmiði sem stefnt er að með skráningu eða vegna hagsmuna annarra. Þegar eftirlit með leynd skv. 7. gr. stendur yfir á hinn skráði ekki rétt á að fá vitneskju um skráðar upplýsingar.
Nú er óskað eftir vitneskju um upplýsingar sem skráðar eru af öðru ríki og skal þá gefa því kost á að gera athugasemdir áður en fallist er á þá beiðni.
14. gr.
Nú hafa upplýsingar sem um ræðir í 1. mgr. verið skráðar í upplýsingakerfið af öðru ríki og skal þá ríkislögreglustjóri án ástæðulauss dráttar tilkynna því um annmarka á skráningu með ósk um viðeigandi breytingar.
15. gr.
16. gr.
Greiða á bætur þótt upplýsingar hafi verið skráðar í öðru ríki ef þær hafa verið notaðar hér á landi. Bætur skal greiða án tillits til sakar, en þær má þó fella niður eða lækka ef tjónþoli hefur sjálfur stuðlað að því að upplýsingar væru skráðar eða notaðar.
Bótakrafa fyrnist á einu ári frá því tjónþoli fékk vitneskju um skráningu í upplýsingakerfið.
17. gr.
Endurmeta skal nauðsyn skráningar í upplýsingakerfið sem hér segir:
a. upplýsingar um einstaklinga skv. 6. gr. innan þriggja ára frá skráningu,
b. upplýsingar um einstaklinga og ökutæki skv. 7. gr. innan eins árs frá skráningu.
Þegar tekin er ákvörðun um að skráning upplýsinga skuli standa í upplýsingakerfinu gildir 2. mgr. um endurmat skráningar á ný.
Upplýsingar sem skráðar eru skv. 8. gr. skulu ekki standa lengur frá skráningu í upplýsingakerfið en hér greinir:
a. upplýsingar um útgefin persónuskilríki og peningaseðla með skráðum númerum eigi lengur en fimm ár,
b. upplýsingar um ökutæki, eftirvagna eða hjólhýsi eigi lengur en þrjú ár,
c. aðrar upplýsingar eigi lengur en tíu ár.
18. gr.
Tölvunefnd hefur aðgang að skráðum upplýsingum og öðrum nauðsynlegum gögnum til að sinna eftirliti með upplýsingakerfinu skv. 1. mgr.
Nú gerir tölvunefnd athugasemdir við starfrækslu upplýsingakerfisins og skal hún þá koma þeim og tillögum um úrbætur á framfæri við ríkislögreglustjóra og dómsmálaráðuneytið.
19. gr.
a. öryggisþætti upplýsingakerfisins og innra eftirlit með því, sbr. 3. gr.,
b. hæfis- og öryggiskröfur sem starfsmenn lögreglu, Útlendingaeftirlitsins eða skráningarstofu ökutækja verða að fullnægja til að starfa við upplýsingakerfið, sbr. 2. mgr. 10. gr.,
c. eftirlit tölvunefndar með upplýsingakerfinu, sbr. 18. gr.
20. gr.
Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.
I. Inngangur.
Með frumvarpi þessu er lagt til að sett verði nauðsynleg lagaákvæði vegna fyrirhugaðrar þátttöku Íslands í Schengen-samstarfinu. Frumvarpið var samið í dómsmálaráðuneytinu og er það eitt af fleiri frumvörpum sem flutt verða á Alþingi af þessu tilefni.
Einn af mikilvægustu þáttum Schengen-samstarfsins er starfræksla Schengen-upplýsingakerfisins. Með Schengen-upplýsingakerfinu er átt við rafrænt gagnasafn upplýsinga frá þátttökuríkjunum til notkunar á öllu Schengen-svæðinu. Gagnasafninu er ætlað að treysta eftirlit á ytri landamærum Schengen-svæðisins og auka samvinnu lögregluyfirvalda ríkjanna til að koma í veg fyrir og uppræta brotastarfsemi. Með starfrækslu gagnasafnsins er upplýsingum miðlað á skilvirkan og öruggan hátt milli ríkjanna, en það er mikilvægt til að unnt sé að fylgja greiðlega þeim reglum sem gilda um frjálsa för fólks á Schengen-svæðinu. Rekstur upplýsingakerfisins hófst í mars 1995 og hefur það bætt löggæslu þeirra landa sem nú taka þátt í Schengen-samstarfinu og samvinnu þeirra á milli.
Í IV. bálki (92.–119. gr.) samningsins um framkvæmd Schengen-samkomulagsins frá 14. júní 1985 (hér eftir nefndur Schengen-samningurinn eða samningurinn) er fjallað um Schengen-upplýsingakerfið, en sá hluti samningsins er birtur sem fylgiskjal I með frumvarpi þessu. Schengen-upplýsingakerfið greinist annars vegar í staðbundinn hluta kerfisins (N.SIS), sem starfræktur er í hverju þátttökuríkjanna, og hins vegar miðlægan hluta þess (C.SIS), sem staðsettur er í Strassborg í Frakklandi.
Í frumvarpi þessu er að finna reglur um starfræskslu staðbundna hluta Schengen-upplýsingakerfisins hér á landi. Við samningu frumvarpsins hefur verið höfð hliðsjón af norsku lagafrumvarpi um sama efni.
II. Ákvæði Schengen-samningsins um Schengen-upplýsingakerfið.
1. Rekstur og notkun Schengen-upplýsingakerfisins.
Í 93. gr. Schengen-samningsins segir að markmiðið með rekstri upplýsingakerfisins sé að tryggja almannaöryggi og allsherjarreglur, þar með talið öryggi ríkisins á yfirráðasvæði samningsaðilanna, og tryggja beitingu þeirra ákvæða samningsins sem varða för fólks.
Samkvæmt 94. gr. samningsins hefur upplýsingakerfið aðeins að geyma þær upplýsingar sem hvert þátttökuríki hefur skráð og nauðsynlegar eru til að ná þeim markmiðum sem um getur í 95.–100. gr. samningsins. Þessar upplýsingar greinast í tvo flokka, annars vegar upplýsingar um einstaklinga og hins vegar um þá hluti sem um getur í 100. gr. og ökutæki skv. 99. gr.
Skráðar upplýsingar um einstaklinga sæta sérstökum takmörkunum í 3. mgr. 94. gr. samningsins. Samkvæmt því ákvæði verða aðeins skráðar eftirfarandi upplýsingar um einstaklinga: kenninafn og eiginnafn með vísun til hugsanlegrar sérskráningar falskra nafna, sérstök varanleg líkamleg einkenni, fyrsti bókstafur annars eiginnafns, fæðingarstaður, fæðingardagur og -ár, kynferði, ríkisfang, hvort viðkomandi er vopnaður, hvort viðkomandi er ofbeldishneigður, ástæða fyrir skráningu og aðgerðir sem farið er fram á. Aðrar upplýsingar verða ekki skráðar í upplýsingakerfið jafnvel þótt þær gætu komið að gagni við að ná því markmiði sem stefnt er að með skráningu í kerfið.
Samhliða skráningu upplýsinga um einstakling í upplýsingakerfið getur verið nauðsynlegt að veita frekari upplýsingar og er gert ráð fyrir því í 2. mgr. 95. gr. samningsins. Þessum upplýsingum verður ekki miðlað með skráningu í upplýsingakerfið heldur sendar svo fljótt sem auðið er á annan veg, til dæmis símleiðis eða með myndbréfi. Þótt frumvarpinu sé eingöngu ætlað að gilda um upplýsingakerfið hér á landi stendur sending fyllri upplýsinga í það nánu sambandi við rekstur þess að rétt þykir að frumvarpið taka einnig til slíkra sendinga.
Schengen-samningurinn leggur almennt ekki þá skyldu á þátttökuríkin að framkvæma þær aðgerðir sem ríkin mælast til með skráningu í upplýsingakerfið. Samkvæmt 4. mgr. 94. gr. samningsins getur ríki sett fyrirvara við skráningu skv. 95., 97. og 99. gr. samningsins ef talið er að aðgerðir þær sem óskað er að gripið verði til samræmist ekki innlendum lögum, alþjóðlegum skuldbindingum eða mikilvægum hagsmunum þess. Ef viðkomandi ríki fellur ekki frá beiðni um aðgerðir hefur skráningin gildi gagnvart öðrum ríkjum.
Meginákvæði samningsins um skráningu í upplýsingakerfið eru í 95.–100. gr. hans. Þar er að finna heimild til að skrá upplýsingar um:
– eftirlýsta einstaklinga sem óskað er að verði handteknir og framseldir, sbr. 95. gr.,
– útlendinga sem meina ber landgöngu, sbr. 96. gr.,
– horfna menn eða menn sem óskað er að teknir verði í gæslu tímabundið vegna eigin öryggis eða annarra, sbr. 97. gr.,
– vitni eða þá sem hafa verið ákærðir og þurfa að koma fyrir dóm og um menn, sem birta á dóm eða boða til afplánunar fangelsisrefsingar, sbr. 98. gr.,
– einstaklinga og ökutæki til að fram fari eftirlit með leynd, leit, líkamsleit eða líkamsrannsókn, sbr. 99. gr., og
– hluti sem leitað er í þeim tilgangi að leggja á þá hald eða nota þá sem sönnunargagn í opinberu máli, sbr. 100. gr.
Í 95.–100. gr. samningsins er ekki lögð sú skylda á þátttökuríkin að skrá upplýsingar. Aftur á móti skal hvert ríki meta hvort nægjanlega brýnt tilefni sé til skráningar í upplýsingakerfið, sbr. 1. mgr. 94. gr. samningsins. Þannig verður hvert tilvik að vera svo mikilvægt að það réttlæti skráningu í upplýsingakerfið.
Um aðgang að Schengen-upplýsingakerfinu er að finna ákvæði í 101. gr. samningsins. Þar segir í 1. mgr. að þeir sem bera ábyrgð á landamæra-, lögreglu- og tolleftirliti og samræmingu slíks eftirlits hafi aðgang og rétt til að leita beint að tilteknum upplýsingum í kerfinu. Slíkan aðgang hafa að auki yfirvöld sem annast útgáfu vegabréfsáritana og dvalarleyfa og hafa umsjón með útlendingalöggjöfinni í tengslum við framkvæmd þeirra ákvæða samningsins sem varðar för fólks, sbr. 2. mgr. 101. gr. hans. Í 3. mgr. ákvæðisins segir síðan að viðkomandi yfirvöld skuli aðeins hafa aðgang að þeim upplýsingum sem þeim eru nauðsynlegar til að leysa úr verkefnum sínum.
2. Vernd og öryggi persónuupplýsinga í Schengen-upplýsingakerfinu.
Um notkun upplýsinga sem skráðar eru í upplýsingakerfið gildir 102. gr. Schengen-samningsins. Samkvæmt því ákvæði er þátttökuríkjunum einvörðungu heimilt að nota upplýsingar sem skráðar eru skv. 95.–100. gr. í þeim tilgangi sem greinir í þessum ákvæðum. Þá eru þröngar heimildir til að nota upplýsingar sem skráðar eru í ákveðnu skyni í öðrum tilgangi þótt sú hagnýting rúmist innan þessara greina samningsins. Önnur notkun upplýsinga en getur í 102. gr. samningsins skal talin misnotkun samkvæmt lögum ríkjanna.
Hvert það ríki sem skráir upplýsingar ber ábyrgð á því að þær séu rétt skráðar og uppfærðar og að lagaheimild standi til skráningar í upplýsingakerfið, sbr. 105. gr. samningsins. Einungis það ríki sem skráð hefur upplýsingar getur breytt, bætt við, leiðrétt eða afmáð þær, sbr. 1. mgr. 106. gr. samningsins.
Samkvæmt 108. gr. samningsins skal hvert þátttökuríki tilnefna yfirvald sem ber ábyrgð á Schengen-upplýsingakerfinu í viðkomandi landi og einungis því yfirvaldi er heimilt að skrá upplýsingar í kerfið. Með þessu er leitast við að tryggja samræmi og sérþekkingu við skráningu þannig að hún verði örugg og áreiðanleg. Þau yfirvöld ríkjanna sem annast starfrækslu upplýsingakerfisins hafa verið nefnd SIRENE ( Supplementary Information Request at the National Entries). Í frumvarpinu er lagt til að ríkislögreglustjóra verði falið þetta verkefni hér á landi í samræmi við umrætt ákvæði samningsins.
Í 109. gr. samningsins er fjallað um aðgang einstaklings að upplýsingum sem skráðar eru um hann í upplýsingakerfinu. Samningurinn gerir ráð fyrir að kveðið verði á um þennan rétt í lögum þátttökuríkjanna. Þar eru þó gerðar þær takmarkanir að ekki er heimilt að veita aðgang að upplýsingum, sem skráðar hafa verið í upplýsingakerfið af öðru landi, nema það hafi átt kost á því að gera athugasemdir. Þá verður aðgangur ekki veittur að upplýsingum ef það getur hindrað framkvæmd þeirra aðgerða sem óskað er að gripið verði til eða ef það er nauðsynlegt með tilliti til hagsmuna annarra. Ekki má í neinum tilvikum veita upplýsingar þegar höfð er uppi ósk um eftirlit með leynd skv. 99. gr. samningsins.
Þegar skráðar upplýsingar eru rangar eða heimild skortir til skráningar er í 110. gr. samningsins mælt fyrir um rétt þess sem í hlut á til að fá leiðréttingu eða að upplýsingar verði afmáðar. Í 111. gr. segir síðan að heimilt sé að gera kröfu þar að lútandi fyrir þar til bærum dómstólum eða yfirvöldum viðkomandi ríkis.
Samkvæmt 112. gr. samningsins skulu persónuupplýsingar sem skráðar eru í upplýsingakerfið vegna leitar að einstaklingum ekki geymdar lengur en nauðsynlegt er með hliðsjón af tilgangi skráningar. Ríki sem skráð hefur slíkar upplýsingar skal innan þriggja ára frá skráningu endurmeta nauðsyn hennar. Þessi frestur er eitt ár þegar upplýsingar eru skráðar um einstaklinga eða ökutæki til að fram fari eftirlit með leynd, leit, líkamsleit eða líkamsrannsókn, sbr. 99. gr. samningsins. Þátttökuríkjunum er heimilt að ákveða styttri frest til að endurmeta nauðsyn skráningar. Innan þess frests sem á við í hverju tilviki getur ríki tekið ákvörðun um að skráning í upplýsingakerfinu skuli standa. Í þeim tilvikum gilda sömu frestir um endurmat skráningar á ný.
Aðrar upplýsingar en þær sem um getur í 112. gr. samningsins skulu ekki varðveittar lengur en í tíu ár frá skráningu, upplýsingar um útgefin persónuskilríki og skráða peningaseðla ekki lengur en í fimm ár og upplýsingar um ökutæki, eftirvagna eða hjólhýsi ekki lengur en þjú ár, sbr. 1. mgr. 113. gr. samningsins.
Samkvæmt 2. gr. 113. gr. samningsins skulu upplýsingar sem hafa verið afmáðar úr upplýsingakerfinu varðveittar í eitt ár í miðlæga hluta kerfisins. Á þeim tíma má aðeins nota upplýsingarnar til að kanna hvort þær hafi verið réttar og hvort skráning hafi verið lögmæt. Að liðnum þessum tíma skal upplýsingum eytt.
Í 114. gr. samningsins er sú skylda lögð á þátttökuríkin að tilnefna eftirlitsstofnun, sem ber í samræmi við innlenda löggjöf að hafa með höndum sjálfstætt eftirlit með upplýsingakerfinu í viðkomandi landi. Þessi eftirlitsstofnun skal fylgjast með að réttindi einstaklinga séu virt við meðferð og notkun skráðra upplýsinga. Skal vera unnt að fara þess á leit við eftirlitsstofnunina að hún kanni skráðar upplýsingar um viðkomandi og notkun þeirra. Í frumvarpinu er lagt til að tölvunefnd verði tilnefnd samkvæmt þessu ákvæði sem eftirlitsstofnun hér á landi.
Samkvæmt 115. gr. samningsins skal komið á fót sameiginlegri eftirlitsstofnun til að hafa eftirlit með miðlæga hluta upplýsingakerfisins. Sameiginlega eftirlitsstofnunin skal einnig kanna álitaefni sem koma upp við starfrækslu upplýsingakerfisins og túlkun reglna sem um það gilda.
Í 116. gr. samningsins er fjallað um skaðabótaskyldu vegna upplýsingakerfisins. Skal hvert ríki bera ábyrgð á tjóni sem rakið verður til notkunar upplýsinga úr kerfinu í viðkomandi landi í samræmi við eigin löggjöf. Þetta gildir einnig þótt tjónið verði rakið til rangrar skráningar eða skráningar án heimildar í öðru ríki. Þegar aðstæður eru á þann veg er hins vegar unnt að krefjast endurgreiðslu úr hendi þess ríkis nema upplýsingar hafi verið notaðar í ósamræmi við samninginn í því ríki sem greitt hefur bætur.
Þá er í 118. gr. samningsins lögð skylda á þátttökuríkin að grípa til ýmissa öryggisráðstafana meðal annars til að koma í veg fyrir að óviðkomandi fái aðgang að skráðum upplýsingum.
3. Skipting kostnaðar við Schengen-upplýsingakerfið.
Samkvæmt 119. gr. Schengen-samningsins bera ríkin sameiginlega kostnað við uppsetningu og rekstur miðlæga hluta upplýingakerfisins. Hvert ríki ber hins vegar kostnað af uppsetningu og rekstri upplýsingakerfisins í viðkomandi landi.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Til glöggvunar á efni frumvarpsins hefur 2. mgr. að geyma þá lýsingu á upplýsingakerfinu að átt sé við rafrænt gagnasafn, sem starfrækt sé hér á landi og tengt sameiginlegu upplýsingakerfi á Schengen-svæðinu.
Um 2. gr.
Samkvæmt d-lið 2. mgr. 5. gr. lögreglulaga, nr. 90/1996, starfrækir ríkislögreglustjóri alþjóðadeild sem annast alþjóðleg boðskipti og er gert ráð fyrir að sú deild annist rekstur upplýsingakerfisins.
Í 2. mgr. er sérstaklega áréttað að þess skuli gætt við skráningu í kerfið að upplýsingar séu réttar og áreiðanlegar og að fullnægt sé skilyrðum laga fyrir skráningu. Þetta ákvæði er samhljóða 105. gr. Schengen-samningsins.
Um 3. gr.
Um 4. gr.
Til samræmis við áskilnað 2. mgr. 95. gr. Schengen-samningsins er lagt til í 2. mgr. að þess verði gætt við skráningu á eftirlýstum einstaklingi með beiðni um handtöku og framsal skv. a- lið 1. mgr. 6. gr. að lög þess ríkis sem beiðni er beint til heimili slíkar aðgerðir.
Um 5. gr.
Þótt aðrar upplýsingar en um getur í greininni verði ekki skráðar í upplýsingakerfið getur eftir atvikum verið heimilt að koma þeim á framfæri með öðrum hætti, sbr. 2. mgr. 6. gr. frumvarpsins.
Um 6. gr.
Samkvæmt 2. mgr. skulu tilgreindar upplýsingar sendar svo fljótt sem verða má því ríki sem beiðni er beint til vegna skráningar skv. a-lið 1. mgr. Þessar upplýsingar verða ekki skráðar í upplýsingakerfið heldur sendar á annan veg eftir því sem hentugast þykir í hverju tilviki, svo sem með tölvupósti, myndbréfi eða símleiðis.
Um 7. gr.
Samkvæmt a-lið ákvæðisins getur skráning farið fram vegna rannsóknar og meðferðar opinbers máls til að tryggja almannaöryggi þegar rökstuddur grunur leikur á að maður fremji eða muni fremja fjölda mjög alvarlegra brota og einnig þegar heildarmat á viðkomandi manni, þar með talið á þeim brotum sem hann hefur framið, bendir til að hann muni fremja mjög alvarleg afbrot. Þetta felur í sér að tilvik þarf að vera mjög alvarlegt til að skráning fari fram og grunur studdur haldgóðum rökum. Með mjög alvarlegum brotum er til dæmist átt við hryðjuverk, gróf ofbeldisbrot og alvarleg fíkniefnabrot. Hér koma ýmis önnur brot til álita án þess að þau verði nánar talin en meta verður í hverju tilviki fyrir sig hvort brot sé svo alvarlegt að skráning geti farið fram.
Í b-lið ákvæðisins er að finna heimild til að skrá upplýsingar til að fram fari skygging, leit eða líkamsrannsókn þegar ótvíræð gögn benda til að tilteknar upplýsingar séu nauðsynlegar til að koma í veg fyrir að alvarleg hætta stafi af viðkomandi manni eða alvarlegar ógnanir fyrir öryggi ríkisins.
Um 8. gr.
Um 9. gr.
Samkvæmt 1. mgr. verða skráðar upplýsingar ekki nýttar á annan veg en leiðir af tilgangi skráningar skv. 6.–8. gr. frumvarpsins. Af þessu leiðir að upplýsingar sem skráðar eru í ákveðnu skyni verðar ekki nýttar á annan veg jafnvel þótt sú hagnýting upplýsinga sé í sjálfu sér heimil samkvæmt lögunum. Fullt samræmi verður því að vera á milli tilgangs skráningar og hvernig upplýsingar eru nýttar. Þannig væri ekki heimilt að nota upplýsingar sem skráðar eru í því skyni að útlendingi verði meinuð landganga, sbr. b-lið 1. mgr. 6. gr. frumvarpsins, til að hefja eftirlit með leynd, sbr. 7. gr. frumvarpsins.
Í 2. mgr. er að finna þrönga heimild til að víkja frá meginreglunni í 1. mgr. með samþykki þess ríkis sem skráð hefur viðkomandi upplýsingar þegar fullnægt er einhverju af skilyrðum sem greinir í a–c-liðum ákvæðisins. Sú hagnýting skráðra upplýsinga verður hins vegar að eiga sér heimild í 6.–8. gr. frumvarpsins og því verða upplýsingar ekki í neinum tilvikum nýttar í öðrum tilgangi en þar greinir.
Um 10. gr.
Samkvæmt 1. mgr. verða lögregla, Útlendingaeftirlitið og skráningarstofa ökutækja beinlínutengd við upplýsingakerfið. Þessi aðgangur er hins vegar bundinn við þau verkefni sem þessi stjórnvöld sinna og sætir takmökunum í þeim mæli. Þannig mun Útlendingaeftirlitið eingöngu hafa aðgang að upplýsingum sem eru skráðar eru á grundvelli 96. gr. samningsins, sbr. b-lið 1. mgr. 6. gr. frumvarpsins. Að sama skapi hefði skráningarstofa ökutækja einvörðungu aðgang að skráðum upplýsingum um stolin eða horfin ökutæki, eftirvagna eða hjólhýsi, sem skráð eru skv. 100. gr. samningsins, sbr. 8. gr. frumvarpsins. Að því marki sem umrædd stjórnvöld hafa aðgang að skráðum upplýsingum er hann einnig bundinn við tilgreind verkefni og er þetta til frekari áréttingar á því sem leiðir einnig af 9. gr. frumvarpsins. Lögreglan hefur því eingöngu heimild til að nota upplýsingakerfið við landamæraeftirlit og aðra löggæslu en ekki í þágu annarra verkefna eða þeirrar stjórnsýslu sem lögregla hefur með höndum, sbr. einnig 4. mgr. 102. gr. samningsins. Sama á við um aðgang Útlendingaeftirlitsins og skráningarstofu ökutækja og yrði hann því bundin við þau verkefni sem eru tilgreind í ákvæðinu.
Í Schengen-samningnum er ekki gert ráð fyrir að skráningaryfirvöld ökutækja hafi beinan aðgang að upplýsingakerfinu. Á vettvangi Evrópusambandsins hefur hins vegar verið komist að þeirri niðurstöðu að ríki sem taka þátt í Schengen-samstarfinu geti hvert fyrir sig tekið ákvörðun um að leyfa slíkan aðgang. Í frumvarpinu er lagt til að skráningarstofa ökutækja hafi þennan aðgang og þykir það ekki varhugavert í ljósi þeirrar takmörkunar sem hann sætir. Felst mikið hagræði í því við skáningu ökutækja að unnt sé að staðreyna beint og milliliðalaust hvort þau hafi verið skráð stolin eða horfin í upplýsingakerfið.
Lagt er til í 2. mgr. að starfsmaður viðkomandi stjórnvalds verði að fá sérstaka heimild ríkislögreglustjóra til að starfa við upplýsingakerfið. Til að fá slíka heimild verður starfsmaðurinn að fullnægja settum hæfis- og öryggiskröfum, en gert er ráð fyrir að mælt verði fyrir um þær í reglugerð, sbr. b-lið 19. gr. frumvarpsins. Í ljósi þess að ríkilögreglustjórinn rekur og ber ábyrgð á upplýsingakerfinu þykir rétt að hann ákveði hvaða starfsmenn hafi heimild til að starfa við kerfið og tekur það einnig til starfsmanna Útlendingaeftirlits og skráningarstofu ökutækja. Í ákvæðinu er jafnframt lagt til að hver starfsmaður hafi ekki rýmri aðgang að kerfinu en honum er nauðsynlegur til að sinna því starfi sem hann hefur með höndum. Þetta verður að meta í tilviki hvers starfsmanns og tryggja að aðgangur sé ekki rýmri en nauðsyn ber til. Á það sérstaklega við um viðkvæmar upplýsingar sem skráðar eru á grundvelli 99. gr. samningsins, sbr. 7. gr. laganna, en aðgangur að þeim ætti að vera bundinn við mjög fáa lögreglumenn.
Um 11. gr.
Um 12. gr.
Um 13. gr.
Í 1. mgr. kemur fram meginreglan um rétt hins skráða til að fá vitneskju um skráðar upplýsingar og er sú regla í samræmi við 1. mgr. 9. gr. laga um skráningu og meðferð persónuupplýsinga, nr. 121/1989. Frá þessu er síðan vikið í 2. mgr. ákvæðisins þegar nauðsynlegt er að halda upplýsingum leyndum til að ná því markmiði sem stefnt er að með skráningu eða vegna hagsmuna annarra. Meta verður í hverju tilviki fyrir sig hvort nægt tilefni sé til að synja beiðni hins skráða af þessu tilefni. Þegar í hlut eiga hagsmunir annarra verður beiðni ekki synjað nema vitneskja hins skráða um það sem greinir í upplýsingakerfinu geti haft í för með sér hættu eða veruleg óþægindi fyrir þriðja mann. Þá verður beiðni hins skráða synjað sjálfkrafa þegar eftirlit með leynd stendur yfir, sbr. 7. gr. frumvarpsins. Þegar þær ástæður sem greinir í 2. mgr. eru ekki lengur fyrir hendi á hinn skráði rétt á að fá vitneskju um skráðar upplýsingar. Upplýsingar yrðu því veittar þegar markmiði með skráningu hefur verið náð eða þegar hagsmunir annarra standa ekki lengur í vegi fyrir því að fallist verði á beiðni hins skráða.
Samkvæmt 3. mgr. skal veita öðru ríki sem skráð hefur upplýsingar færi á að gera athugasemdir áður en veitt er vitneskja um þessar upplýsingar. Þetta er tilskilið í 1. mgr. 109. gr. samningsins. Afstaða annarra ríkja til beiðni er hins vegar ekki bindandi.
Um 14. gr.
Samkvæmt 1. mgr. verður einvörðungu gerð lagfæring á skráningu í upplýsingakerfið. Á grundvelli ákvæðisins stoðar því ekki að vefengja sjálfan grundvöll skráðrar ákvörðunar með þeirri afleiðingu að hún verði ekki skráð í upplýsingakerfið. Þannig verður skráningu skv. a-lið 1. mgr. 6. gr. ekki andmælt með þeim rökum að skilyrði fyrir handtöku og framsali séu ekki fyrir hendi. Þess í stað verður viðkomandi að freista þess að fá ákvörðun hnekkt eftir þeim reglum sem um hana gilda.
Í 1. mgr. 106. gr. Schengen-samningsins segir að einungis það ríki sem skráð hefur upplýsingar geti breytt, bætt við, leiðrétt eða afmáð þær. Samkvæmt 2. mgr. 106. gr. getur annað ríki hins vegar komið á framfæri ábendingu um leiðréttingu og verður þá fyrrnefnda ríkið að taka hana til athugunar og gera nauðsynlegar lagfæringar. Í samræmi við þetta er lagt til í 2. mgr. ákvæðisins að ríkislögreglustjóra beri án ástæðulauss dráttar að tilkynna því ríki sem skráð hefur upplýsingar um annmarka á skráningu með ósk um viðeigandi breytingar.
Um 15. gr.
Ákvörðun ríkislögreglustjóra samkvæmt þessari grein er stjórnvaldsákvörðun og verður hún borin undir dómsmálaráðuneytið með stjórnsýslukæru eftir almennum reglum VII. kafla stjórnsýslulaga, nr. 37/1993.
Um 16. gr.
Bótaskilyrði samkvæmt greininni er að skráning eða notkun skráðra upplýsinga hafi verið andstæð reglum sem gilda um upplýsingakerfið. Á þetta bæði við um upplýsingar í kerfinu um einstaklinga eða hluti. Það sem hér kemur helst til álita eru þau tilvik sem getur í 14. gr. frumvarpsins, þ.e. að skráðar hafi verið rangar, villandi eða ófullkomnar upplýsingar eða að skráðar hafi verið upplýsingar án tilskilinnar heimildar, hvort heldur er að heimild standi ekki til að skrá viðkomandi upplýsingar skv. 5. gr. eða heimild skorti skv. 6.–8. gr. til að skrá upplýsingar í ákveðnu skyni. Í fæstum tilvikum getur það eitt valdið tjóni að upplýsingar séu skráðar og verður almennt gert ráð fyrir að tjón verði fyrst þegar skráðar upplýsingar eru notaðar, svo sem ef mistök verða við skráningu nafns á manni í upplýsingakerfið með þeim afleiðingum að óviðkomandi þriðji maður er handtekinn í stað sakbornings. Þá getur bótaskylt tjón hlotist þótt skráningin sjálf sé réttmæt ef notkun upplýsinga á sér ekki stoð í lögunum, sbr. 9. gr. frumvarpsins, eða ef óviðkomandi fá aðgang að skráðum upplýsingum. Samkvæmt síðari málslið 1. mgr. skal dæma bætur fyrir fjártjón og miska.
Ákvæðið á við um bótaskyldu vegna starfrækslu upplýsingakerfisins hér á landi. Samkvæmt 2. mgr. verða þó bætur dæmdar þótt tjón verði rakið til skráningar í öðru ríki ef slíkar upplýsingar hafa verið notaðar hér á landi og haft tjón í för með sér. Í slíkum tilvikum væri unnt að endurkrefja það ríki um bótafjárhæð nema notkun skráðra upplýsinga hér á landi hafi verið andstæð ákvæðum Schengen-samningsins, sbr. 2. mgr. 116. gr. samningsins. Bótagrundvöllur samkvæmt greininni er hlutlægur og því verða bætur dæmdar án tillits til sakar. Þykir rétt að haga bótaábyrgð á þann veg í ljósi þess að sönnun sakar getur verið torveld, einkum þegar upplýsingar eru skráðar erlendis. Þá eru almennt líkur fyrir saknæmri háttsemi þegar upplýsingar eru skráðar eða notaðar andstætt reglum sem gilda um upplýsingakerfið. Aftur á móti er lagt til að bætur verði lækkaðar eða felldar niður ef tjónþoli hefur sjálfur stuðlað að því að upplýsingar eru skráðar eða notaðar, svo sem með því að villa á sér heimildir.
Samkvæmt 3. mgr. fyrnist bótakrafa á einu ári frá því tjónþoli fékk vitneskju um skráningu í upplýsingakerfið. Þessi frestur tekur mið af því að upplýsingar sem hafa verið afmáðar úr kerfinu eru varðveittar í eitt ár í miðlæga hluta upplýsingakerfisins og síðan eytt, sbr. 2. mgr. 113. gr. samningsins.
Um 17. gr.
Í 1. mgr. kemur fram sú meginregla að upplýsingar um einstaklinga og hluti sem skráðar eru í upplýsingakerfið skulu ekki standa skráðar lengur en þörf krefur með hliðsjón af tilgangi skráningar. Því bæri að afmá skráðar upplýsingar ef þeim markmiðum hefur verið náð sem stefnt var að með skráningu. Þessu til frekari skýringar má nefna að afmá ber skráningu til að grennslast fyrir um búsetu eða dvalarstað vitnis skv. d-lið 1. mgr. 6. gr. frumvarpsins þegar tekist hefur að hafa uppi á vitninu. Þar sem skráðar upplýsingar skulu ekki standa lengur en þörf krefur með hliðsjón af tilgangi skráningar verður einnig að afmá skráðar upplýsingar ef ljóst er að þeim markmiðum sem stefnt er að með skráningu verður ekki náð.
Þegar ekki hefur verið tilefni til að afmá skráningu skv. 1. mgr. eru nánari reglur í 2.–4. mgr. um reglulegt endurmat á nauðsyn skráningar og tímamörk fyrir því hve lengi tilteknar upplýsingar geta staðið skráðar í upplýsingakerfinu.
Samkvæmt 2. mgr. skal endurmeta nauðsyn skráningar skv. 6. gr. innan þriggja ára frá skráningu og nauðsyn skráningar skv. 7. gr. innan eins árs frá skráningu. Ef tekin er ákvörðun um að þessar upplýsingar skuli standa áfram skráðar í upplýsingakerfinu gilda sömu frestir um endurmat skráningar á ný, sbr. 3. mgr. Upplýsingar eru hins vegar sjálfkrafa afmáðar ef ekki er tekin ákvörðun um að endurnýja skráningu.
Þegar upplýsingar eru skráðar skv. 6. eða 7. gr. frumvarpsins gilda engin endanleg tímamörk um hve lengi upplýsingarnar geta staðið í upplýsingakerfinu. Þetta helgast af því að nauðsynlegt getur verið að þessar upplýsingar standi mjög lengi, svo sem upplýsingar um eftirlýstan mann fyrir alvarlegt afbrot til að hann verði handtekinn og framseldur, sbr. a-lið 1. mgr. 6. gr., eða upplýsingar um horfinn mann, sbr. c-lið 1. mgr. sömu greinar. Þegar upplýsingar eru skráðar um hluti skv. 8. gr. er ekki jafnmikilvægt að þær standi um langan tíma í upplýsingakerfinu. Því eru lögð til endanleg tímamörk í 4. mgr. um hve langan tíma þessar upplýsingar geti staðið þar til þær eru afmáðar úr upplýsingakerfinu. Þessir frestir eru þrjú, fimm og tíu ár eftir því hvaða hlutir eru skráðir.
Um 18. gr.
Til að sinna eftirliti með upplýsingakerfinu er lagt til í 2. mgr. að tölvunefnd hafi aðgang að skráðum upplýsingum og öðrum nauðsynlegum gögnum.
Það eftirlit sem lagt er til að tölvunefnd hafi með höndum er almennt og því er ekki gert ráð fyrir að nefndin geti hnekkt ákvörðunum ríkislögreglustjóra eða gefið honum bein fyrirmæli. Þess í stað er lagt til í 3. mgr. að nefndin komi athugasemdum og eftir atvikum tillögum til úrbóta á framfæri við ráðuneytið.
Með hliðsjón af eftirlitshlutverki tölvunefndar skv. 1. mgr. getur hver sem er farið þess á leit við nefndina að hún kanni skráðar upplýsingar um viðkomandi og hvort farið hefur verið að lögum. Þetta úrræði er mikilvægt fyrir þá sem synjað hefur verið um að fá vitneskju um skráðar upplýsingar skv. 2. mgr. 13. gr. frumvarpsins. Þótt viðkomandi fái eftir sem áður ekki vitneskju um skráðar upplýsingar á hann að geta treyst því að skráning og meðferð upplýsinga verði könnuð og athugasemdir gerðar ef tilefni er til.
Um 19. gr.
Um 20. gr.
Fylgiskjal I.
Úr samningi um framkvæmd Schengen-samkomulagsins frá 14. júní 1985.
IV. BÁLKUR
Schengen-upplýsingakerfið
1. KAFLI
Uppsetning Schengen-upplýsingakerfisins
92. gr.
2. Hver samningsaðili um sig skal setja upp og reka, á eigin ábyrgð og eiginn kostnað, landseiningu í Schengen-upplýsingakerfinu og skal gagnasafn einingarinnar vera efnislega samsvarandi gagnasöfnum landseininga hvers og eins af hinum samningsaðilunum en það er gert með því að nota tæknilegu stoðeininguna. Til að tryggja skjóta og skilvirka sendingu upplýsinga, sem um getur í 3. mgr., skal hver samningsaðili um sig við uppsetningu sinnar einingar fylgja þeim bókunum og starfsreglum sem samningsaðilarnir hafa sett í sameiningu varðandi tæknilegu stoðeininguna. Hægt verður að leita vélrænt í gagnasafni hverrar landseiningar á yfirráðasvæði viðkomandi samningsaðila. Ekki verður hægt að leita í gagnasöfnum landseininga hinna samningsaðilanna.
3. Samningsaðilarnir skulu setja upp og reka tæknilega stoðeiningu Schengen-upplýsingakerfisins, bera á henni sameiginlega ábyrgð og deila kostnaðinum við hana. Lýðveldið Frakkland skal bera ábyrgð á tæknilegu stoðeiningunni og verður hún staðsett í Strassborg. Tæknilega stoðeiningin mun hafa yfir að ráða gagnasafni sem upplýsingar verða sendar úr með beinlínutengingu í gagnasöfn einstakra landseininga til þess að tryggja að gagnasöfn landseininganna samsvari hvert öðru. Í gagnasafn tæknilegu stoðeiningarinnar verða færðar inn skráningar um einstaklinga og hluti sem varða alla samningsaðilana. Í gagnasafni tæknilegu stoðeiningarinnar skulu ekki vera neinar aðrar upplýsingar en um getur í þessari mgr. og í 2. mgr. 113. gr.
2. KAFLI
Rekstur og hagnýting Schengen-upplýsingakerfisins
93. gr.
94. gr.
2. Flokkar upplýsinga skulu vera:
a) einstaklingar sem til eru skráningar um;
b) hlutir sem um getur í 100. gr. og ökutæki sem um getur í 99. gr.
3. Upplýsingar um einstaklinga skulu takmarkaðar við eftirfarandi:
a) kenninafn og eiginnafn með tilvísun til hugsanlegrar sérskráningar falskra nafna;
b) sérstök varanleg líkamleg einkenni;
c) fyrsta staf annars eiginnafns;
d) fæðingarstað og fæðingardag og -ár;
e) kynferði;
f) ríkisfang;
g) hvort viðkomandi er vopnaður;
h) hvort viðkomandi er ofbeldishneigður;
i) ástæðu fyrir skráningu;
j) aðgerðir sem farið er fram á.
Aðrar upplýsingar má ekki skrá, sérstaklega ekki upplýsingar sem eru tilgreindar í fyrsta málslið 6. gr. í samningi Evrópuráðsins frá 28. janúar 1981 um vernd einstaklinga varðandi vélræna vinnslu persónuupplýsinga.
4. Ef samningsaðili telur að skráning í samræmi við 95., 97. eða 99. gr. samræmist ekki innlendum lögum, alþjóðlegum skuldbindingum eða mikilvægum hagsmunum ríkisins getur sá aðili látið setja merki eftir á við skráninguna í gagnasafni sinnar landseiningar í Schengen-upplýsingakerfinu um að ekki skuli, á yfirráðasvæði þess aðila, gripið til þeirrar aðgerðar sem tiltekin er á grundvelli þessarar skráningar. Hafa skal samráð við aðra samningsaðila um þetta. Ef samningsaðilinn, sem færði inn skráninguna, dregur hana ekki til baka gildir sú skráning áfram fyrir aðra samningsaðila.
95. gr.
2. Áður en skráning er færð inn skal samningsaðilinn, sem færir inn skráningu, kanna hvort lög samningsaðilans, sem beiðni er beint til, heimila handtöku. Í vafatilvikum skal sá samningsaðili, sem færir inn skráningu, hafa samráð við viðkomandi samningsaðila.
Samningsaðili, sem færir inn skráningu, skal senda, með þeim hætti sem fljótlegastur er, samningsaðilunum, sem beiðni er beint til, bæði skráninguna og eftirtaldar mikilvægar upplýsingar um málið:
a) hvaða yfirvald leggur fram beiðni um handtöku;
b) hvort fyrir liggi handtökuskipun eða ákvörðun með sama gildi eða aðfararhæfur dómur;
c) hvers konar refsiverðan verknað um er að ræða og tilvísun til viðeigandi refsiákvæða;
d) við hvaða aðstæður hinn refsiverði verknaður var framinn, þar með talið hvenær og hvar hann var framinn og hver þáttur hins skráða er í málinu;
e) eftir því sem unnt er, hverjar séu afleiðingar hins refsiverða verknaðar.
3. Samningsaðili, sem beiðni er beint til, getur látið setja inn merki við skráningu í gagnasafn sinnar landseiningar í Schengen-upplýsingakerfinu um að ekki sé heimilt að handtaka neinn á grundvelli skráningarinnar fyrr en merkinu hefur verið eytt. Merkinu skal eyða í síðasta lagi tuttugu og fjórum klukkustundum eftir að skráning er færð inn, nema viðkomandi samningsaðili hafni handtökubeiðni af lagalegum ástæðum eða af sérstökum tilfallandi ástæðum. Í sérstökum undantekningartilvikum er hægt að lengja áðurnefndan frest upp í eina viku ef málavextir, sem liggja til grundvallar skráningunni, eru mjög flóknir. Með fyrirvara um slíkt merki eða synjun um handtöku geta hinir samningsaðilarnir gripið til handtöku sem beðið er um í skráningunni.
4. Ef samningsaðili biður um tafarlausa leit af sérstaklega áríðandi ástæðum kannar samningsaðili sem beiðni er beint til hvort hann geti dregið merkið til baka. Samningsaðilinn, sem beiðni er beint til, skal gera nauðsynlegar ráðstafanir til þess að unnt sé að framkvæma strax aðgerðina sem beðið var um hafi skráningin verið samþykkt.
5. Sé handtaka ekki möguleg vegna þess að samningsaðilinn, sem beiðni er beint til, hefur ekki lokið rannsókn eða hefur hafnað handtökubeiðni skal sá samningsaðili fara með skráninguna eins og skráningu í þeim tilgangi að fá upplýsingar um dvalarstað viðkomandi einstaklings.
6. Samningsaðilarnir, sem beiðni er beint til, skulu framkvæma þá aðgerð sem beðið var um í skráningunni í samræmi við gildandi samninga um framsal og innlend lög. Þeir eru ekki skyldugir til að verða við beiðni sem varðar ríkisborgara þeirra nema unnt sé að framkvæma handtöku í samræmi við innlend lög.
96. gr.
2. Þessar ákvarðanir geta byggst á þeirri ógnun við almannaöryggi og allsherjarreglu eða þjóðaröryggi sem stafar af veru útlendings á yfirráðasvæði samningsaðila.
Þetta á sérstaklega við um:
a) útlending sem hefur hlotið dóm fyrir refsiverðan verknað og refsing felur í sér frjálsræðissviptingu í eitt ár að minnsta kosti;
b) útlending sem liggur undir rökstuddum grun um að hafa framið alvarlegan refsiverðan verknað, þar með talið verknað eins og um getur í 71. gr., eða haldgóðar vísbendingar eru fyrir hendi um að hann hafi slíkan verknað í hyggju á yfirráðasvæði samningsaðila.
3. Þessar ákvarðanir geta einnig byggst á því að útlendingi hafi verið vísað úr landi, endursendur eða vísað brott, svo framarlega sem þeim ráðstöfunum hefur ekki verið frestað eða þær afturkallaðar, og þær fela í sér bann við því að koma inn í landið eða dvelja í landinu sem byggist á því að innlend lög um komu og dvöl útlendinga hafi ekki verið virt.
97. gr.
98. gr.
2. Umbeðnar upplýsingar skal senda samningsaðilanum, sem leggur fram beiðni, í samræmi við innlenda löggjöf og gildandi samninga um gagnkvæma réttaraðstoð í sakamálum.
99. gr.
2. Slík skráning er heimil vegna málsmeðferðar fyrir refsiverðan verknað og til að koma í veg fyrir ógnanir við almennt öryggi þegar:
a) haldgóðar vísbendingar eru fyrir hendi um að viðkomandi hafi í hyggju að fremja eða fremji marga og sérlega alvarlega refsiverða verknaði, eða
b) heildarmat á viðkomandi einstaklingi, sem byggist á þeim refsiverðu verknuðum sem hann hefur þegar framið, bendir til þess að hann muni í framtíðinni einnig fremja sérlega alvarlega refsiverða verknaði.
3. Auk þess er heimilt að færa inn skráningu, svo framarlega sem innlend lög heimila það, að beiðni þeirra þar til bæru aðila sem bera ábyrgð á öryggi ríkisins þegar raunverulegar vísbendingar eru fyrir hendi um að þær upplýsingar, sem um getur í 4. mgr., séu nauðsynlegar til að koma í veg fyrir að alvarleg hætta stafi af viðkomandi eða til að koma í veg fyrir alvarlegar ógnanir við innra eða ytra öryggi ríkisins. Samningsaðilanum, sem færir inn skráninguna, ber skylda til að ráðfæra sig við hina samningsaðilana fyrir fram.
4. Við undirbúning skyggingar er heimilt að safna saman upplýsingum um öll eftirfarandi atriði eða hluta þeirra og senda til yfirvaldsins sem færði inn skráningu til að nota við landamæraeftirlit eða við annað eftirlit lögreglu og tolls inni í landinu:
a) að einstaklingur eða ökutæki, sem til er skráning um, hafi fundist;
b) stað, dagsetningu og tilefni eftirlitsins;
c) ferðaleið og ákvörðunarstað;
d) fylgdarmenn eða farþega;
e) ökutæki sem notað er;
f) hluti sem menn hafa meðferðis;
g) við hvaða aðstæður viðkomandi einstaklingur eða ökutæki fannst.
Við söfnun upplýsinga af þessu tagi skal tryggja að skyggingin haldist örugglega leynileg.
5. Í tengslum við markvisst eftirlit, sem um getur í 1. mgr., og í samræmi við innlend lög er heimilt að leita á einstaklingum, í ökutækjum og hlutum, sem menn hafa meðferðis, í þeim tilgangi sem um getur í 2. og 3. mgr. Ef markvisst eftirlit er ekki heimilt samkvæmt lögum einhvers samningsaðila skal því sjálfkrafa breytt í skyggingu hjá þeim samningsaðila.
6. Samningsaðili, sem beiðni er beint til, getur látið setja merki við skráningu í gagnasafni sinnar landseiningar í Schengen-upplýsingakerfinu um að ekki sé heimilt að taka ákvarðanir um skyggingu eða markvisst eftirlit á grundvelli þeirrar skráningar fyrr en merkinu hefur verið eytt. Merkinu skal eytt í síðasta lagi tuttugu og fjórum klukkustundum eftir að skráning er færð inn, nema viðkomandi samningsaðili hafni því, af lagalegum ástæðum eða af sérstökum tilfallandi ástæðum, að gera þær ráðstafanir sem beðið var um. Með fyrirvara um slíkt merki eða synjun hafa aðrir samningsaðilar heimild til að gera þær ráðstafanir sem beðið er um í skráningunni.
100. gr.
2. Ef við leit kemur í ljós að fyrir hendi er skráning á fundnum hlut hefur yfirvaldið, sem hefur staðfest þetta, samband við yfirvaldið sem færði skráninguna inn til þess að þau geti komið sér saman um hvaða ráðstafanir skuli gera. Einnig má veita persónuupplýsingar í þessum tilgangi í samræmi við ákvæði þessa samnings. Ráðstafanir, sem gerðar eru af þeim aðila sem fann viðkomandi hlut, skulu gerðar í samræmi við innlend lög.
3. Upplýsingar um eftirfarandi flokka hluta skulu skráðar:
a) vélknúin ökutæki með slagrými yfir 50 rúmsentímetra sem hefur verið stolið, hafa verið seld ólöglega eða hafa horfið;
b) eftirvagna og hjólhýsi með eiginþunga yfir 750 kg sem hefur verið stolið, hafa verið seld ólöglega eða hafa horfið;
c) skotvopn sem hefur verið stolið, hafa verið seld ólöglega eða hafa horfið;
d) óútfyllt skilríki sem hefur verið stolið, hafa verið seld ólöglega eða hafa horfið;
e) útgefin persónuskilríki (vegabréf, nafnskírteini, ökuskírteini) sem hefur verið stolið, hafa verið seld ólöglega eða hafa horfið;
f) peningaseðla (með skráðum númerum).
101. gr.
a) landamæraeftirliti;
b) öðru eftirliti lögreglu og tolls inni í landinu svo og samræmingu slíks eftirlits.
2. Aðgang að upplýsingum, sem skráðar eru í samræmi við 96. gr., með þeim rétti að mega leita beint að þessum upplýsingum, hafa auk þess þau yfirvöld sem sjá um að gefa út vegabréfsáritanir, miðlæg yfirvöld sem bera ábyrgð á meðferð umsókna um vegabréfsáritanir og yfirvöld sem annast útgáfu dvalarleyfa og hafa umsjón með útlendingalöggjöfinni í tengslum við beitingu þeirra ákvæða þessa samnings sem varða för fólks. Aðgangur að framangreindum upplýsingum skal vera í samræmi við innlend lög hvers samningsaðila.
3. Notendur mega aðeins leita að þeim upplýsingum sem þeim eru nauðsynlegar við lausn verkefna sinna.
4. Hver samningsaðili um sig skal senda framkvæmdanefndinni skrá yfir þar til bær yfirvöld sem hafa heimild til að leita beint að upplýsingum í Schengen-upplýsingakerfinu. Í skránni skal tilgreint að hvaða upplýsingum hvert yfirvald megi leita og í hvaða tilgangi.
3. KAFLI
Vernd persónuupplýsinga og öryggi upplýsinga
í Schengen-upplýsingakerfinu
102. gr.
2. Upplýsingar má eingöngu afrita í tæknilegum tilgangi þegar það er nauðsynlegt til að þau yfirvöld, sem um getur í 101. gr., geti leitað beint að upplýsingum. Ekki má afrita skráningar frá öðrum samningsaðila úr gagnasafni einnar landseiningar Schengen-upplýsingakerfisins í gagnasöfn annarra landseininga.
3. Varðandi skráningarnar, sem kveðið er á um í 95. til 100. gr. þessa samnings, er aðeins heimilt að víkja frá 1. mgr. með því að breyta úr einni tegund skráninga yfir í aðra ef það er nauðsynlegt til að koma í veg fyrir alvarlega og bráða ógnun við almannaöryggi og allsherjarreglu, af alvarlegu tilefni er varðar öryggi ríkisins eða í þeim tilgangi að koma í veg fyrir alvarlegan refsiverðan verknað. Til þess þarf að fá leyfi fyrir fram hjá þeim samningsaðila sem færði skráninguna inn.
4. Upplýsingarnar má ekki nota í þágu stjórnsýslunnar. Þrátt fyrir þetta má nota upplýsingar, sem eru færðar inn skv. 96. gr., eingöngu í þeim tilgangi sem nefndur er í 2. mgr. 101. gr. og í samræmi við innlend lög hvers samningsaðila.
5. Öll notkun upplýsinga, sem samræmist ekki 1. til 4. mgr., skal vera talin misnotkun samkvæmt innlendum lögum hvers samningsaðila um sig.
103. gr.
104. gr.
2. Svo framarlega sem ekki eru sérstök ákvæði í þessum samningi skal beita innlendum lögum hvers samningsaðila um sig um upplýsingar sem hafa verið færðar inn í landseiningu Schengen-upplýsingakerfisins.
3. Svo framarlega sem ekki eru sérstök ákvæði í þessum samningi um framkvæmd aðgerðanna sem beðið er um í skráningu gilda innlend lög þess samningsaðila sem beiðni er beint til og sér um aðgerðir. Svo framarlega sem sérstök ákvæði eru í þessum samningi um framkvæmd aðgerða sem beðið er um í skráningu takmarkast ábyrgð til að framkvæma slíkar aðgerðir af innlendum lögum þess samningsaðila sem beiðni er beint til. Ef ekki er hægt að framkvæma umbeðnar aðgerðir skal samningsaðilinn, sem beiðni er beint til, tilkynna samningsaðilanum, sem færir inn skráninguna, tafarlaust um það.
105. gr.
106. gr.
2. Hafi samningsaðili, sem færði sjálfur ekki inn tiltekna skráningu, vísbendingar um að upplýsingar í henni séu rangar eða að ekki hafi verið lögmætt að færa þær inn skal hann tilkynna samningsaðilanum, sem færði skráninguna inn, um það eins fljótt og unnt er og ber þeim síðarnefnda skylda til að kanna þessa tilkynningu umsvifalaust og leiðrétta eða eyða tafarlaust umræddum upplýsingum ef nauðsyn ber til.
3. Ef samningsaðilarnir geta ekki komist að samkomulagi leggur samningsaðilinn, sem ekki færði skráninguna inn upphaflega, málið fyrir sameiginlegu eftirlitsstofnunina, sem um getur í 1. mgr. 115. gr., til ályktunar.
107. gr.
108. gr.
2. Hver samningsaðili um sig skal færa skráningar sínar inn hjá því yfirvaldi.
3. Umrætt yfirvald skal bera ábyrgð á því að rekstur landseiningar Schengen-upplýsingakerfisins gangi snurðulaust og gerir nauðsynlegar ráðstafanir til þess að tryggja að farið sé að ákvæðum þessa samnings.
4. Samningsaðilarnir skulu tilkynna hver öðrum í gegnum vörsluaðilann hvaða yfirvald þau hafa tilnefnt skv. 1. mgr.
109. gr.
2. Viðkomandi einstaklingi skal neitað um aðgang að upplýsingunum ef það getur skaðað framkvæmd þar til bærra ráðstafana sem leiðir af skráningu eða ef það er nauðsynlegt til að vernda rétt og frelsi annarra. Upplýsingar eru aldrei gefnar á því tímabili sem skráning tengist skyggingu.
110. gr.
111. gr.
2. Með fyrirvara um ákvæði 116. gr. skuldbinda samningsaðilarnir sig sameiginlega til þess að fullnusta endanlegar ákvarðanir dómstóla eða yfirvalda sem um getur í 1. mgr.
112. gr.
2. Hver samningsaðili um sig getur ákveðið eftir atvikum að hafa styttri tímabil á milli kannana í samræmi við innlend lög.
3. Tæknileg stoðeining Schengen–upplýsingakerfisins skal tilkynna samningsaðilunum vélrænt með eins mánaðar fyrirvara þegar fyrirhugað er að eyða upplýsingum úr kerfinu.
4. Samningsaðili, sem færði inn tiltekna skráningu, getur ákveðið innan hins tiltekna frests að framlengja skráninguna ef það er nauðsynlegt að teknu tilliti til þeirrar ástæðu sem var fyrir skráningu. Ef ákveðið er að framlengja skráningu skal tæknilegu stoðeiningunni gert viðvart. Ákvæði 1. mgr. gilda um skráningu sem er framlengd.
113. gr.
2. Upplýsingar, sem hefur verið eytt, skulu varðveittar áfram í eitt ár í tæknilegu stoðeiningunni. Á þeim tíma má þó aðeins nota þær til þess að yfirfara hvort þær hafi verið rétt og löglega skráðar. Eftir þann tíma skal eyðileggja þær.
114. gr.
2. Hver sem er hefur rétt til að senda beiðni til eftirlitsstofnunarinnar um athugun á upplýsingum, sem skráðar eru um viðkomandi einstakling í Schengen-upplýsingakerfinu, svo og á notkun þeirra. Þessi réttur er útfærður í samræmi við innlend lög þess samningsaðila sem fær beiðnina. Hafi annar samningsaðili fært inn viðkomandi upplýsingar fer athugunin fram í náinni samvinnu við eftirlitsstofnun þess samningsaðila.
115. gr.
2. Verkefni sameiginlegu eftirlitsstofnunarinnar varðandi tæknilega stoðeiningu Schengen- upplýsingakerfisins verður að hafa eftirlit með því hvort rétt sé staðið að framkvæmd ákvæða þessa samnings. Í því skyni skal hún hafa aðgang að tæknilegu stoðeiningunni.
3. Sameiginlega eftirlitsstofnunin er einnig þar til bær að athuga vandamál sem upp koma við rekstur Schengen-upplýsingakerfisins varðandi beitingu eða túlkun, vandamál sem upp koma í tengslum við óháðar athuganir eftirlitsstofnana í hverju ríki eða hvernig nýta beri rétt til þess að fá aðgang að upplýsingum svo og að vinna að samræmdum tillögum að sameiginlegum lausnum á vandamálunum.
4. Skýrslur frá sameiginlegu eftirlitsstofnuninni skulu sendar til þeirra yfirvalda sem fá skýrslur frá eftirlitsstofnunum í hverju ríki.
116. gr.
2. Ef samningsaðili, sem höfðað er mál gegn, er ekki sá samningsaðili sem færði inn skráningu skal hinn síðarnefndi endurgreiða, ef þess er óskað, þær fjárhæðir sem greiddar hafa verið sem skaðabætur, nema samningsaðilinn, sem beiðni var beint til, hafi notað viðkomandi upplýsingar í bága við ákvæði þessa samnings.
117. gr.
2. Persónuupplýsingar má ekki senda samkvæmt ákvæðum þessa bálks fyrr en ákvæði 1. mgr. um vernd persónuupplýsinga hafa öðlast gildi í ríkjum þeirra samningsaðila sem eiga aðild að sendingunni.
118. gr.
a) að hindra að þeir sem ekki hafa til þess heimild hafi aðgang að gagnakerfum þar sem unnið er með persónuupplýsingar (eftirlit með aðgangi að gagnakerfum);
b) að hindra að þeir sem ekki hafa til þess heimild geti lesið, afritað, breytt eða fjarlægt gagnagrunna (eftirlit með gagnagrunnum);
c) að hindra að hægt sé að bæta inn í skrár án heimildar svo og að hindra að þeir sem ekki hafa til þess heimild geti lesið persónuupplýsingar, breytt þeim eða eytt þeim (eftirlit með færslum í gagnaskrár);
d) að hindra að þeir sem ekki hafa til þess heimild geti notað vélræn gagnavinnslukerfi með búnaði til gagnaflutnings (notendaeftirlit);
e) að tryggja að þeir sem hafa heimild til að nota vélræn gagnavinnslukerfi hafi eingöngu aðgang að þeim upplýsingum sem heimildin nær til (eftirlit með aðgangi að gögnum);
f) að tryggja að hægt sé að kanna og staðfesta til hvaða yfirvalda hægt er að senda persónuupplýsingar með búnaði til gagnaflutnings (eftirlit með gagnasendingum);
g) að tryggja að hægt sé að kanna og staðfesta eftir á hvaða persónuupplýsingar hafi verið færðar inn, hvenær og hver hafi fært þær inn í vélræna gagnavinnslukerfið (eftirlit með færslum);
h) að hindra að hægt sé án heimildar að lesa, afrita, breyta eða eyða persónuupplýsingum við sendingu upplýsinga eða við flutning gagnagrunna (eftirlit með flutningi gagna).
2. Hver samningsaðili um sig verður að gera sérstakar ráðstafanir til að tryggja öryggi upplýsinga þegar þær eru sendar til stofnana utan yfirráðasvæðis samningsaðilanna. Tilkynna skal sameiginlegu eftirlitsstofnuninni um þær ráðstafanir.
3. Hver samningsaðili um sig má aðeins ráða til starfa við vinnslu upplýsinga í sinni landseiningu Schengen-upplýsingakerfisins einstaklinga sem eru sérstaklega til þess hæfir og hafa staðist öryggispróf.
4. Samningsaðilinn, sem ber ábyrgð á tæknilegri stoðeiningu Schengen-upplýsingakerfisins, gerir þær ráðstafanir varðandi hana sem mælt er fyrir um í 1. til 3. mgr.
4. KAFLI
Skipting kostnaðar við Schengen-upplýsingakerfið
119. gr.
2. Hver samningsaðili ber sjálfur kostnað við uppsetningu og rekstur sinnar landseiningar Schengen-upplýsingakerfisins.
Fylgiskjal II.
Fjármálaráðuneyti,
fjárlagaskrifstofa:
Umsögn um frumvarp til laga um
Schengen-upplýsingakerfið á Íslandi.
Rekstrarframlag til þýðinga og áheyrnaraðildargjalda til sameiginlegrar skrifstofu Schengen- samstarfsins nam 14 m.kr. í fjárlögum áranna 1997, 1998 og 1999. Í frumvarpi til fjárlaga ársins 2000 er gert ráð fyrir að rekstrarframlagið hækki um 50 m.kr. og verði alls 64 m.kr. Þau útgjöld leiðir af ráðningu nýrra starfsmanna til svonefndrar SIRENE-skrifstofu hjá ríkislögreglustjóra og landamæravörslu, þjálfun innan lands og utan, fræðslu og leiðbeiningarátaki fyrir starfsmenn og ferðakostnaði. Þar af eru 25 m.kr. tímabundinn kostnaður á árinu 2000 við að koma eftirlitinu á fót. Hluti þessara útgjalda tengist gangsetningu og rekstri nýja upplýsingakerfisins. Það er mat fjármálaráðuneytisins að ákvæði frumvarpsins um gerð upplýsingakerfisins leiði ekki til kostnaðar umfram það sem þegar hefur verið áætlað og hér hefur verið rakið.
Í 16. gr. frumvarpsins er mælt fyrir um bótaábyrgð vegna upplýsingakerfisins en bæta skal fjártjón og miska úr ríkissjóði ef tjón verður rakið til skráningar eða notkunar á upplýsingum úr kerfinu sem er andstæð reglum sem um það gilda. Óvíst er hvort og að hve miklu leyti kostnaður fellur til vegna þessa ákvæðis en litlar líkur eru taldar vera á því að til hans komi.
