Ferill 225. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
125. löggjafarþing 1999–2000.
Þskj. 793 — 225. mál.
Nefndarálit
um frv. til l. um breyt. á l. nr. 94/1986, um kjarasamninga opinberra starfsmanna.
Frá minni hluta efnahags- og viðskiptanefndar.
Frumvarpið er flutt í framhaldi af niðurstöðu Félagsdóms sem sýknaði Félag íslenskra leikskólakennara af kröfum stefnenda, launanefndar sveitarfélaga f.h. Árborgar, um að uppsagnir nokkurra leikskólakennara yrðu dæmdar brot á friðarskyldu á gildistíma kjarasamnings og því ólögmæt vinnustöðvun.
Í niðurstöðu sinni vitnar Félagsdómur til 4. gr. laga nr. 75/1996 sem breytti lögum nr. 80/ 1938, um stéttarfélög og vinnudeilur, en þar segir: „Vinnustöðvanir í skilningi laga þessara eru verkbönn atvinnurekenda og verkföll þegar launamenn leggja niður venjuleg störf sín að einhverju eða öllu leyti í því skyni að ná tilteknum sameiginlegu markmiði. Sama gildir um aðrar sambærilegar aðgerðir af hálfu atvinnurekenda eða launamanna sem jafna má til vinnustöðvunar.“ Um þetta ákvæði segir í niðurstöðu dómsins: „Engin sambærileg breyting hefur verið gerð á ákvæðum laga nr. 94/1986, um kjarasamninga opinberra starfsmanna.“
Niðurstaða Félagsdóms var að hafna þeirri lögskýringu að almenn ákvæði laga um stéttarfélög og vinnudeilur tækju til opinberra starfsmanna. Þannig hefur ríkisvaldið valið, og ekki í fyrsta sinn, að breyta því með lögum sem tapast fyrir dómstólum.
Vissulega er einnig gagnrýnisvert að stjórnvöld skuli kjósa, meðan kjarasamningar eru í gildi og friðarskylda ríkir, að breyta einhliða og án eðlilegs samráðs við opinbera starfsmenn lögum um kjarasamninga opinberra starfsmanna.
Minnt skal á að í árslok 1986 voru sett ný heildarlög um kjarasamninga opinberra starfsmanna að undangengnu samkomulagi milli aðila. Hér er snúið við blaðinu því að með þessu frumvarpi er fjármálaráðherra að leggja til að lögum verði breytt einhliða og án samráðs við opinbera starfsmenn.
Forustumenn opinberra starfsmanna hafa haldið því fram að með þessu sé fjármálaráðherra að rifta því samkomulagi sem gilt hefur í 13 ár um samskipti ríkis og sveitarfélaga sem vinnuveitanda og stéttarfélaga opinberra starfsmanna sem fulltrúa launafólks. Þetta eru gagnrýnisverð vinnubrögð ekki síst í ljósi þess að samtök opinberra starfsmanna hafa nýverið ítrekað þá afstöðu sína að rétt væri að endurskoða lög um kjarasamninga opinberra starfsmanna í heild. Lögðu þeir m.a. fram í efnahags- og viðskiptanefnd samanburð verkfallsheimilda og skyldra atriða um samskipti aðila á vinnumarkaði samkvæmt lögum nr. 80/1938, um stéttarfélög og vinnudeildur, sbr. lög nr. 75/1996, og samkvæmt lögum nr. 94/1986, um kjarasamninga opinberra starfsmanna, að teknu tilliti til breytingar samkvæmt frumvarpinu (sjá fylgiskjal). Þar kemur fram mikill munur á réttarstöðu opinberra starfsmanna og starfsmanna á almennum vinnumarkaði að því er varðar samskipti á vinnumarkaði, sem sýnir nauðsyn þess að samræma réttindi og skyldur á opinberum og almennum vinnumarkaði.
Minni hlutinn telur að eðlilegra hefði verið af hálfu stjórnvalda að hefja heildarendurskoðun og samræmingu við almenna vinnumarkaðinn eins og samtök opinberra starfsmanna hafa lagt til í stað þess að leggja til einhliða að breyta einum þætti laga um opinbera starfsmenn til samræmis við ákvæði sem gilda um almenna vinnumarkaðinn.
Þau vinnubrögð sem stjórnvöld hafa viðhaft í þessu máli eru mjög gagnrýnisverð. Með þeim eru samskipti samtaka opinberra starfsmanna og stjórnvalda sett í uppnám, enda virðist ljóst að stjórnvöld hafi lítið lagt upp úr samráði við opinbera starfsmenn í þessu máli.
Minni hlutinn telur rétt að fjármálaráðherra verði þegar í stað við beiðni samtaka opinberra starfsmanna um að ráðast í heildarendurskoðun á lögum um kjarasamninga opinberra starfsmanna. Þar verði leitast við, í fullu samráði við alla aðila, að samræma sem mest réttarstöðu opinberra starfsmanna annars vegar og launafólks á almennum vinnumarkaði hins vegar.
Með vísan til framangreinds leggur minni hlutinn til að málinu verði vísað til ríkisstjórnarinnar.
Alþingi, 21. mars 2000.
Jóhanna Sigurðardóttir,
frsm.
Margrét Frímannsdóttir.
Ögmundur Jónasson.
Fylgiskjal.
Fylgiskjal með umsögn BHM um frumvarp til laga
um breytingu á lögum nr. 94/1986.
Samanburður verkfallsheimilda og skyldra atriða um samskipti aðila á vinnumarkaði sam
| Lög nr. 80/1938 | Lög nr. 94/1986 | Ákvæði | |
| Verkbann (vinnuveitanda) heimilt | Já | Nei | 14. gr.** |
| Meginreglan að verkfall sé heimilt | Já | Nei | 14. gr. |
| Aðeins stéttarfélag boðar verkfall | Já | Já | 14. gr. |
| Leynileg atkvæðagreiðsla áskilin | Já | Já | 15. gr. |
| Póstatkvæðagreiðsla heimil | Já | Nei | 15. gr. |
| Þátttökuskilyrði við verkfallsboðun | Fimmtungur | Helmingur | 15. gr. |
| Meiri hluti reiknaður af | Greiddum atkvæðum | Öllum atkvæðum | 15. gr. |
| Verkföll hjá tilteknum vinnustað/hóp heimilt | Já | Umdeilt | 15. gr. |
| Heimildir til frestunar verkfalla | Já | Umdeilt | 15. gr. |
| Tilkynningarskylda til allra vinnuveitenda | Nei („aðallega“) | Já | 16. gr. |
| Tilkynningarfrestur | 7 sólarhringar | 15 sólarhringar | 16. gr. |
| Fullnustuverkföll heimil | Já | Já | 17. gr. |
| Pólitísk verkföll sögð óheimil | Já | Já | 17. gr. |
| Samúðarverkföll heimil | Já | Já | 17. gr. |
| Verkfallsbrot félagsmanna ólögmæt | Já | Já | 18. gr. |
| Verkfallsbrot innan sambands lýst ólögmætt | Já | Nei | 18. gr. |
| Fjöldauppsagnir starfsmanna bannaðar | Já | Já (skv. frv.) | 19./14. gr. |
| Skilgreining verkfalls | Já | Já (skv. frv.) | 19./14. gr. |
| Bann við aðgerðum á borð við verkbönn | Já | Nei (ei heldur skv. frv.) | 19. gr. |
| Heimild til lengingar á uppsagnarfresti | Nei | Já, í allt að 6 mánuði | 46. gr.* |
| Lögákveðnar takmarkanir á verkfallsrétti | Nei | Já | 19. gr. |
| Beint dómsvald Félagsdóms v. lögbrota | Já | Nei | 44./26. gr. |
| Beint dómsvald Félagsd. v. samningsbrota | Já | Nei | 44./26. gr. |
| Viðurlög (bætur) gagnvart atvinnurekendum | Já | Nei | 70. gr. |
| Refsiviðurlög v. ólögmætra aðgerða starfsm. | Nei | Já | 70./35. gr.** |
| Hópuppsagnir (vinnuveitanda) takmarkaðar | Já | Já — ennþá ! | L 95/1992 |
** Auk laga nr. 33/1915, um verkfall opinberra starfsmanna („fangelsi allt að 2 árum“), og 40., sbr. 53. gr. laga nr. 70/1996, um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins.
Undirstrikanir fela í sér atriði sem breytast verði stjórnarfrumvarpið að lögum.
Af þessu yfirliti yfir 26 dæmi um meginatriði úr báðum lagabálkum íslenskrar vinnulöggjafar sést að mikill munur er á réttarstöðu opinberra starfsmanna og starfsmanna á almennum vinnumarkaði — opinber
