1803/130 nefndarálit: stjórn fiskveiða

Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect. Ferill 996. máls.

130. löggjafarþing 2003–2004.
Þskj. 1803 — 996. mál.

Nefndarálit

um frv. til l. um breyt. á l. nr. 38 15. maí 1990, um stjórn fiskveiða, með síðari breytingum.

Frá minni hluta sjávarútvegsnefndar.

    Lengi hefur það verið ljóst að ákvæði í lögunum um stjórn fiskveiða um skerðingu sóknardaga mundu kippa fótunum undan útgerð sóknardagabáta ef ekkert yrði að gert. Þessir bátar hafa verið afar mikilvægir fyrir mörg sjávarþorp en mest þau smærri á norðvesturhorni landsins. Í aðdraganda síðustu kosninga var málið mjög rætt og stefna frambjóðenda í landsbyggðarkjördæmunum þar sem þessir bátar hafa gert út og eflt atvinnulífið á undanförnum árum var einróma. Þeir ætluðu að beita sér fyrir lausn á vanda þessara báta og tryggja dagakerfið til framtíðar. Á Alþingi var spurt ákaft eftir efndum þessara loforða á fyrri hluta þessa þingvetrar. Svör komu um að sjávarútvegsráðherra væri að vinna að lausn málsins. Þegar ekki bólaði á þeirri lausn var tillaga um 23 daga gólf í dagakerfið borin upp við afgreiðslu breytinga á lögunum um stjórn fiskveiða fyrir síðustu áramót. Tillagan var studd af stjórnarandstöðunni einni. Þingmenn stjórnarliðsins, sem sögðust jafnt þá sem í kosningabaráttunni enn berjast af öllu afli fyrir gólfi í dagakerfið, lýstu því þá yfir að þeir vildu gefa ráðherra ráðrúm til að leysa málið. Nú þegar komið var að lokadögum þinghalds lagði sjávarútvegsráðherra loks fram frumvarp sem fól í sér tvo kosti að hans mati. Annar kosturinn var að útgerðarmenn þessa bátaflokks gætu valið kvótasetningu sem miðaðist við 22% skerta veiðireynslu, hinn að vera áfram í dagakerfi, en veiðireynsla þeirra sem eftir yrðu skyldi ráða þeim dagafjölda sem yrði þar til ráðstöfunar. Innihald frumvarpsins var að öllu leyti sniðið að þeirri augljósu fyrirætlan ráðherrans að þurrka dagakerfið út.
    Þessir tveir kostir gátu ekki með nokkru móti talist jafngildir vegna þess að í dagakerfi sem þessu er veiðirétturinn sameiginlegur og enginn hefur í raun meiri rétt en annar til veiða. Með því að gefa þeim sem mesta aflareynslu hafa síðustu tvö ár kost á að fara út úr kerfinu með hana hefði orðið eðlisbreyting á þessum veiðirétti og þeir sem hafa stundað veiðarnar af mestum krafti síðustu ár hefðu á grundvelli þessarar fyrirhuguðu lagasetningar hrifsað veiðiréttinn, sem sameiginlegur er í dagafyrirkomulaginu, með sér út úr kerfinu. Örfáir bátar hefðu því orðið eftir í dagakerfinu, þ.e. eingöngu þeir sem hafa fjárfest í bátum alveg nýlega og hafa það litla veiðireynslu að þeirra hefði ekkert beðið nema gjaldþrot við flutning yfir í krókaaflamarkið. Þeirra beið reyndar gjaldþrot í dagakerfinu líka vegna þess að þar hefði svo lítil veiðireynsla orðið eftir að dagarnir sem til ráðstöfunar gátu orðið hefðu þess vegna hreinlega gufað upp á öðru ári.
    Þeir sem hafa veiðireynslu undir 15 tonnum áttu að fá þann kost samkvæmt frumvarpinu að flytja sig milli kerfanna með tilboði um lágmarkskvóta sem svaraði 15 tonnum. Þannig hugðist sjávarútvegsráðherra ýmist þvinga eða kaupa menn út úr dagakerfinu í því augljósa augnamiði að koma þessu eina sóknarstýrða kerfi við fiskveiðistjórn á Íslandi fyrir kattarnef. Sú fyrirætlan hlýtur að vera mörgum umhugsunarefni vegna fiskveiðistjórnarinnar í heild og af ýmsum öðrum ástæðum. Sóknarkerfi smábáta hefur gefið kost á því að fylgjast með og mæla veiðanleika fisks á grunnslóð og bera saman mismunandi áhrif veiðistjórnar, t.d. með tilliti til brottkasts og vistvænna veiðarfæra. Nefnd er nú að störfum sem á að kanna kosti og galla færeyska fiskveiðistjórnarkerfisins. Það er afar athyglisvert að stjórnvöld skuli áður en því starfi er lokið ákveða að leggja niður þetta sóknarstýrða kerfi.
    Hagsmunaaðilar með Landssamband íslenskra útvegsmanna í broddi fylkingar og stjórnmálamenn frjálshyggjudrauma í sinni villtustu mynd hafa ekki unnt sér hvíldar fram á þennan dag og verða ekki í rónni fyrr en hver einasta branda sem syndir um Íslandsmið er orðin að einkaeign einhverra útgerðarmanna. Þeir munu ekki láta staðar numið fyrr en krókaaflamarkskerfið verður lagt af líka. Þeir sem ráða þessari vegferð í innsta hring LÍÚ hafa þann staðfasta vilja að tryggja með öllum ráðum að þeir geti sölsað undir sig allan veiðirétt á Íslandsmiðum. Þessir aðilar hafa sýnt svo að ekki verður um villst að þeir geta ekki sofið rólega nótt á meðan einhver hluti flotans er utan seilingarfæris umbjóðenda þeirra og undir öðrum reglum þó að í litlu sé. Þess vegna er engu eirt og allt lagt í sölurnar til að slátra síðasta frjálsræðinu við útgerð á Íslandi þó að það hafi í raun engu skipt fyrir heildarstjórn veiðanna. Það kom glöggt fram við umfjöllun málsins þegar forstjóri Hafrannsóknastofnunarinnar var spurður um áhrif breytilegra veiða dagabáta á ráðgjöf þeirrar stofnunar um heildarveiði. Fjölmargir aðilar sendu inn athugasemdir og álit á frumvarpinu. Þau voru nær einróma í þá átt að frumvarpið mundi þýða endalok dagakerfisins, það mundi hafa miklar og alvarlegar afleiðingar fyrir margar smærri sjávarbyggðir og tefla í tvísýnu atvinnu margra útgerðarmanna í þessum flokki og fólks í þeim byggðum sem notið hafa góðs af útgerð þeirra.
    Eftir umfjöllun í nefndinni um málið ákvað meiri hlutinn að skárra væri að ganga hreint til verks og slá dagakerfið endanlega af. Frumvarpið var endursamið í snatri og Landssamband smábátaeigenda kallað til í einhvers konar rústabjörgun undir þeim formerkjum að ekki væri neinn kostur boðinn sem tryggt gæti dagakerfið til framtíðar. Undir þeirri nauðung voru forsvarsmenn þessa bátaflokks þvingaðir til að taka þátt í vinnu við þá útgáfu málsins sem liggur fyrir í breytingartillögum meiri hlutans. Landssambandið hafði unnið af heilindum og haft í því sérstaka sóknardaganefnd að ræða við stjórnvöld um framtíð sóknardagakerfisins. Með því var það að framfylgja stefnu félagsmanna sinna. Sjávarútvegsráðherra hélt þessum mönnum uppi á kjaftæði sem enga þýðingu hafði því að hann ætlaði greinilega í ljósi síðustu atburða allan tímann að leggja kerfið af. Fáeinir útgerðarmenn úr þessum bátaflokki gerðu harða hríð að kerfinu með baráttu fyrir því að breyta veiðireynslu sinni í kvóta. Þessir aðilar færðu þau rök helst fyrir því að leggja kerfið af að þeir vildu geta róið allt árið. Verði dagakerfið tekið upp eins og minni hlutinn vill gera og þeim sem veiðar stunda í því kerfi skapaður traustur rekstrargrundvöllur er ekkert sem festir útgerðarmenn sem vilja haga atvinnu sinni með öðrum hætti í kerfinu. Þeir geta selt bátana og fjárfest í öðrum fiskveiðikerfum í staðinn.
    Loforð og svardagar þingmanna stjórnarflokkanna um að tryggja framtíð þessa bátaflokks eru með þessum vinnubrögðum svikin með einstæðum hætti. Áhrif þess á byggðarlög, sérstaklega á norðvesturhorni landsins, að leggja þetta fiskveiðikerfi af eru ófyrirsjáanleg en þau verða augljóslega mikil í mörgum smáum sjávarbyggðum. Varla getur kúvending stjórnmálamanna í þessu máli talist í samræmi við yfirlýsingar um að nú sé komið að því að hið opinbera styrki þessi svæði.
    Minni hlutinn, ásamt Jóni Bjarnasyni áheyrnarfulltrúa í nefndinni, leggur til í sérstöku þingskjali að gerðar verði breytingar á frumvarpinu sem miðast við að tryggja útgerðarmönnum dagabáta rekstrargrundvöll til framtíðar og að kerfinu verði viðhaldið í heild áfram. Í tillögunni er gert ráð fyrir því að sama viðmiðun verði notuð um heildarveiði og hefði verið ef allir útgerðarmenn dagabáta hefðu valið þann kost skv. 3. gr. frumvarpsins að vera kyrrir í kerfinu. Útgerðarmönnum yrði hins vegar ekki gefinn kostur á því að fara með aflareynsluna út úr kerfinu og eyðileggja það eins og ráðherra ráðgerði. Þá eru lagðar til breytingar á veiðistjórn sem munu tryggja stjórn á heildarveiði bátanna og að hún verði með sem minnstum sveiflum. Þess vegna er gert ráð fyrir fimm ára viðmiðun við ákvarðanir um dagafjölda.
    Gerð er tillaga um að bátar fái ekki að hafa fleiri rúllur um borð en fimm. Einnig er lagt til að sóknardögum fjölgi um næstu fiskveiðiáramót í 22 og að þeim verði fjölgað eða fækkað í samræmi við meðalheildarafla bátanna í flokknum miðað við fimm ára viðmiðunartímabil en að viðmiðunin verði þó aldrei lægri en aflinn var í tonnum á fiskveiðiárinu 2002/2003.
    Þá er gerð er tillaga um að hömlur á hestaflatölu bátanna verði nokkru rýmri en frumvarpið gerir ráð fyrir og að þær komi til framkvæmda um leið og lögin öðlast gildi, annars yrðu lögin afturvirk gagnvart þeim sem hafa nú þegar hafist handa um vélaskipti. Öflugar vélar eru mikið öryggistæki í bátum og geta skipt sköpum ef þessi litlu fley þurfa að forðast skyndilegar veðrabreytingar.
    Þá lagt til að 3. gr. frumvarpsins falli brott en hún fjallar um flutning bátanna úr dagakerfinu yfir í krókaaflamarkskerfið.
    Jón Bjarnason, áheyrnarfulltrúi í nefndinni, er samþykkur áliti þessu og stendur einnig að framangreindum breytingartillögum.

Alþingi, 26. maí 2004.

Jóhann Ársælsson,

frsm.

Guðjón A. Kristjánsson.

Kristján L. Möller.

Jón Gunnarsson.

Fylgiskjal.

Umsögn Fjórðungssambands Vestfirðinga.
(25. maí 2004.)