Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect. Ferill 236. máls.
131. löggjafarþing 2004–2005.
Þskj. 242 — 236. mál.
um rannsóknarnefnd umferðarslysa.
Rannsóknir umferðarslysa samkvæmt lögum þessum skulu ná til rannsókna einstakra umferðarslysa og til flokka umferðarslysa eða umferðarslysa sem teljast af sama tagi.
Samgönguráðherra skal í reglugerð tilgreina nánar hvað fellur undir umferðarslys í lögum þessum.
Rannsókn umferðarslysa samkvæmt lögum þessum er óháð rannsókn umferðarslysa samkvæmt lögum um meðferð opinberra mála, nr. 19/1991.
Í rannsóknarnefnd umferðarslysa eiga sæti þrír menn sem samgönguráðherra skipar til fimm ára í senn og skal einn skipaður formaður. Að öðru leyti skiptir nefndin með sér verkum. Samgönguráðherra skipar varamenn til sama tíma.
Allur kostnaður við starfsemi rannsóknarnefndar umferðarslysa greiðist úr ríkissjóði.
Forstöðumaður ber ábyrgð á og stjórnar daglegum rekstri nefndarinnar og gætir þess að hann sé í samræmi við gildandi lög og reglugerðir á hverjum tíma.
Forstöðumaður ræður til nefndarinnar annað starfsfólk.
Um sérstakt hæfi nefndarmanna fer eftir II. kafla stjórnsýslulaga, nr. 37/1993.
Forstöðumaður skal hafa sérmenntun eða starfsreynslu á sviði umferðarmála eða umferðarslysarannsókna.
Um sérstakt hæfi forstöðumanns fer eftir því sem segir í 2. mgr. 5. gr.
Rannsóknarstjóri skal við vettvangsrannsókn hafa rétt til að óska aðstoðar lögreglu.
Rannsóknarstjóri skal hafa rétt til skýrslutöku og gagnasöfnunar á vettvangi þegar sérstaklega stendur á.
Rannsóknarstjóri skal við vettvangsrannsókn hafa samráð við lögreglu rannsaki lögregla vettvang.
Rannsóknarstjóra er heimilt að taka til vörslu ökutæki eða hluta þess og annað ef ætla má að geti haft þýðingu við rannsókn.
Rannsóknarnefnd umferðarslysa skal svo fljótt sem verða má láta af hendi ökutæki, hluta þess eða annað það sem nefndin hefur tekið í sína vörslu.
Hafi lögregla tekið ökutæki, hluta þess eða önnur gögn sem tengjast umferðarslysi í sínar vörslur á grundvelli laga um meðferð opinberra mála er rannsóknarstjóra heimilt að krefjast þess að slíkt verði ekki afhent eiganda eða lögmætum rétthafa nema að höfðu samráði við rannsóknarstjóra.
Rannsóknarstjóra og rannsóknarnefnd umferðarslysa er heimilt að taka skýrslur af ökumanni, farþegum og hverjum öðrum sem ætla má að kunni að geta veitt vitneskju er stuðli að því að leiða í ljós orsök slyss.
Rannsóknarstjóra og rannsóknarnefnd umferðarslysa er heimilt að hljóðrita skýrslur aðila og vitna. Skýrslur aðila og vitna teljast réttar nema gerðar séu athugasemdir við þær.
Rannsóknarnefnd umferðarslysa getur leitað aðstoðar rannsóknastofnana og stofnana sem starfa á sviði umferðarmála, innlendra sem erlendra, eftir því sem nauðsynlegt er við rannsókn umferðarslyss. Innlendum aðilum er skylt að veita nefndinni þessa aðstoð.
Rannsóknarnefnd umferðarslysa er heimilt að kalla til starfa með nefndinni sérfræðinga á tilteknum sviðum telji hún það nauðsynlegt.
Um aðgang að rannsóknargögnum og öðrum gögnum fer samkvæmt ákvæðum IV. kafla.
Þegar rannsókn einstaks máls er lokið skv. 1. gr. getur rannsóknarnefnd umferðarslysa samið sérstaka skýrslu um niðurstöðu rannsóknarinnar, telji hún tilefni til. Í skýrslunni skal gerð grein fyrir orsök eða sennilegri orsök slyssins auk þess sem þar skulu gerðar tillögur um þær varúðarráðstafanir sem gera má til þess að afstýra frekari slysum af sömu eða líkum orsökum eða draga úr afleiðingum þeirra. Skal skýrslan gerð opinber svo fljótt sem verða má.
Rannsóknarnefndin getur beint tilmælum til viðeigandi aðila um úrbætur í umferðaröryggismálum eftir því sem rannsókn gefur tilefni til og skulu þeir sem tillögum er beint til taka tilhlýðilegt tillit til tilmæla í öryggisátt sem fram koma og hrinda þeim í framkvæmd ef við á. Rannsóknarnefndin getur að liðnum þremur mánuðum frá því að tilmæli voru gefin út krafist upplýsinga um hvernig brugðist hafi verið við tilmælunum.
Við skýrslugerð samkvæmt ákvæði þessu skal rannsóknarnefnd umferðarslysa gefa aðilum þeim sem sérlega ríkra hagsmuna hafa að gæta að mati nefndarinnar kost á, með þeim hætti sem rannsóknarnefnd umferðarslysa ákveður hverju sinni, að tjá sig um drög að skýrslu nefndarinnar innan tilskilins frests, enda liggi ekki fyrir í gögnum málsins afstaða þeirra og rök fyrir henni eða slíkt sé augljóslega óþarft.
Rannsóknarnefnd umferðarslysa skal fella úr skýrslum sínum um einstök mál skv. 2. mgr. beina tilvísun til trúnaðargagna sem hún aflar í tengslum við rannsókn máls, svo og gagna sem aflað hefur verið hjá lögreglu, sé rannsókn opinbers máls ekki lokið, nema að því leyti sem óhjákvæmilegt er talið vegna greiningar á orsökum umferðarslyss. Nöfn aðila er tengjast umferðarslysi skulu jafnframt afmáð úr skýrslu nefndarinnar.
Í skýrslum rannsóknarnefndar umferðarslysa skal ekki leitast við að skipta sök eða ábyrgð.
Til trúnaðargagna í skilningi 1. mgr. teljast m.a. heilsufarslegar upplýsingar, álitsgerðir sem aflað hefur verið í tengslum við rannsókn máls og skýrslur vitna og annarra aðila.
Umsagnaraðilar og þeir sem starfa í þeirra þágu, sbr. 12. gr., skulu virða þagnarskyldu um hvaðeina það sem þeim verður kunnugt vegna aðgangs að gögnum samkvæmt ákvæði þessu. Er umsagnaraðilum óheimilt að veita öðrum en þeim sem starfa í þeirra þágu við að veita umsögn upplýsingar um eða aðgang að slíkum gögnum.
Þegar sérstaklega stendur á getur samgönguráðherra falið rannsóknarnefnd umferðarslysa að rannsaka nánar tiltekið umferðarslys eða sérstök atriði sem tengjast umferðarslysi ef ný gögn eða upplýsingar koma fram eftir að rannsókn rannsóknarnefndarinnar er lokið.
Við samningu frumvarpsins hefur, eftir því sem við á, verið tekið mið af lögum um rannsóknir á öðrum sambærilegum sviðum, svo sem varðandi rannsóknir flugslysa og sjóslysa, sbr. til hliðsjónar lög nr. 35/2004, um rannsókn flugslysa, og lög nr. 68/2000, um rannsókn sjóslysa. Rökin fyrir því eru fyrst og fremst þau að með hliðsjón af eðli og markmiðum rannsóknarnefndar umferðarslysa er óhjákvæmilegt að væntanleg löggjöf taki að nokkru leyti til áþekkra þátta og fjallað er um í lögum um rannsóknir flugslysa og eftir atvikum rannsóknir sjóslysa. Hér má jafnframt nefna að í Finnlandi hafa verið sett sérstök lög um rannsóknir umferðarslysa sem byggjast í veigamiklum atriðum á sömu grundvallarþáttum og efnisatriðum og er að finna í lögum nr. 35/2004, um rannsókn flugslysa, að breyttu breytanda. Við gerð frumvarpsins hefur jafnframt verið höfð hliðsjón af skýrslu rannsóknarnefndar umferðarslysa frá febrúar 2002, sem hefur að geyma yfirlit um uppbyggingu rannsóknarnefnda umferðarslysa í Finnlandi, Svíþjóð og Danmörku, vinnulagi nefndanna og rannsóknaraðferðum. Að auki hefur verið höfð hliðsjón af reglugerð nr. 681/1998 um rannsóknarnefnd umferðarslysa.
Umfjöllun athugasemda með frumvarpi þessu er tvískipt. Í fyrri hluta þeirra er að finna stutt yfirlit yfir gildandi lagaumhverfi hér á landi, sbr. kafla II. Seinni hlutinn hefur síðan að geyma stutt yfirlit yfir efnisatriði frumvarpsins og athugasemdir við einstök ákvæði þess, sbr. nánar kafla III, og helstu breytingar á gildandi rétti í því sambandi.
Í reglugerð nr. 681/1998 er fjallað um rannsóknarnefnd umferðarslysa. Skv. 2. gr. reglugerðarinnar er hlutverk nefndarinnar að rannsaka umferðarslys og starfar hún sjálfstætt og óháð öðrum stjórnvöldum og rannsóknaraðilum. Rannsóknir hennar skulu miða að því einu að koma í veg fyrir að sams konar umferðarslys verði aftur og stuðla að því að umferðaröryggi megi aukast. Nefndin skal gera tillögur til úrbóta um umferðaröryggi til viðeigandi stjórnvalda eftir því sem rannsóknir á orsökum umferðarslysa gefa tilefni til. Nefndarmenn skulu vera þrír og skipaðir af samgönguráðherra, sbr. 3. gr. Hann skipar einnig formann og varaformann nefndarinnar. Nefndarmenn skulu hafa sérfræðiþekkingu, svo sem varðandi umferðarlöggjöf, löggæslu, slysalækningar, umferðarskipulag, bifreiðatækni eða vátryggingar. Nefndin getur ráðið sér starfsmenn að höfðu samráði við samgönguráðuneytið og getur hún einnig leitað aðstoðar sérfróðra einstaklinga eða rannsóknarstofnana ef þörf krefur. Skv. 4. gr. reglugerðarinnar ákveður nefndin hvenær efni eru til rannsóknar umferðarslyss í samræmi við hlutverk og markmið nefndarinnar. Skal tilkynna lögreglu um hvaða flokka slysa nefndin hefur til rannsóknar á hverjum tíma. Verði umferðarslys í flokki sem nefndin hefur ákveðið að rannsaka skal lögreglan tafarlaust tilkynna Neyðarlínunni um slysið sem kemur boðum til nefndarinnar. Eftir atvikum skulu einn eða fleiri nefndarmenn eða starfsmenn nefndar fara í rannsóknarskyni á vettvang. Lögreglan skal vernda verksummerki slyss eins og kostur er fram að þeim tíma er nefndin kemur á slysstað þótt lögreglan hafi áður lokið vettvangsrannsókn sinni. Skv. 5. gr. skal samgönguráðuneytið láta nefndarmönnum og starfsmönnum nefndarinnar í té skilríki til sönnunar um störf þeirra. Nefndin skal hafa aðgang að slysstað í samráði við lögreglu og ber lögreglunni að veita nefndinni aðstoð við rannsóknarstörf á slysstað eftir því sem hún hefur tök á. Nefndinni er heimilt að leita eftir upplýsingum varðandi ökutækið, ökumann, farþega, vitni og annað er kann að skipta máli varðandi rannsóknina. Þá er nefndinni heimilt að leita eftir upplýsingum um atvik frá ökumanni, farþegum og hverjum öðrum sem ætla má að kunni að geta veitt vitneskju er stuðli að því að leiða í ljós orsök slyssins. Nefndin getur óskað eftir því við lögregluna að hún taki í sínar vörslur ökutæki eða hluta þess sem rannsóknin beinist að. Rannsókn umferðarslyss skal teljast lokið þegar fram hafa komið allar þær upplýsingar sem nefndin telur nauðsynlegar um viðkomandi umferðarslys. Nefndin getur, af sjálfsdáðum eða samkvæmt tilmælum ráðherra, endurupptekið áður rannsakað mál ef fram koma ný gögn sem haft geta verulega þýðingu fyrir rannsóknina, sbr. 6. gr. Skv. 8. gr. getur nefndin sett sér starfsreglur sem samgönguráðherra staðfestir. Í 9. gr. er kveðið á um að nefndin skuli gefa út yfirlitsskýrslu um störf sín í byrjun hvers árs. Í skýrslunni skal gera tillögur um úrbætur í umferðaröryggismálum og þar skal vera yfirlit um hvernig fyrri tillögum hefur verið framfylgt.
Að mati samgönguráðuneytisins er talið rétt að skjóta frekari stoðum undir lagagrundvöll starfsemi rannsóknarnefndar umferðarslysa og skapa henni þannig réttarstöðu til samræmis við aðrar rannsóknarnefndir á sviði slysa og ófara, svo sem flugslysa og sjóslysa. Ljóst er þó að ekki er hér um sambærilegar rannsóknir að ræða að öllu leyti, og er í frumvarpi þessu að nokkru vikið frá því fyrirkomulagi sem t.d. er mælt fyrir um í lögum nr. 35/2004, um rannsókn flugslysa, auk þess sem skilgreining verkefna nefndanna er með nokkuð ólíkum hætti.
– Hlutverki og markmiðum rannsóknarnefndarinnar.
– Skipulagi nefndarinnar.
– Framkvæmd rannsókna af hálfu nefndarinnar.
– Samningu skýrslna í tengslum við störf nefndarinnar.
– Aðgangi að gögnum hjá nefndinni.
Lagt er til að skipulag nefndarinnar verði með nokkuð áþekkum hætti og hjá rannsóknarnefnd flugslysa, að breyttu breytanda, sbr. nú lög nr. 35/2004. Í nefndinni skulu því eiga sæti þrír menn sem samgönguráðherra skipar til fimm ára í senn og skal einn þeirra skipaður formaður. Jafnframt skal samgönguráðherra skipa varamenn til sama tíma. Allur kostnaður vegna nefndarinnar skal greiðast úr ríkissjóði.
Þá er lagt til að nefndinni sé heimilt að taka skýrslur af hverjum þeim aðila sem ætla má að kunni að geta veitt vitneskju er stuðli að því að leiða í ljós orsök slyss. Til slíkra aðila teljast t.d. ökumenn, farþegar eða starfsmenn stjórnvalda. Jafnframt er lagt til að rannsóknarstjóra og rannsóknarnefndinni skuli vera heimilt að hljóðrita slíkar skýrslutökur í þágu rannsóknarinnar. Þá er lagt til að við rannsókn sína geti nefndin leitað til rannsóknastofnana, innlendra sem erlendra, eftir því sem nauðsynlegt er, svo og til annarra stofnana sem starfa á sviði umferðarmálefna, svo sem Umferðarstofu og Vegagerðarinnar. Skal innlendum aðilum þá skylt að veita þessa aðstoð. Að auki er gert ráð fyrir því að nefndinni sé heimilt að kalla til starfa með nefndinni sérfræðinga á tilteknum sviðum telji hún það nauðsynlegt. Ákvæði í svipaða veru er að finna í gildandi reglugerð og lögum um rannsókn flugslysa.
Í greininni er gert ráð fyrir að nefndin geti gert tillögur til viðeigandi aðila um úrbætur í umferðaröryggismálum eftir því sem rannsókn nefndarinnar gefur tilefni til. Sérstaklega er gert ráð fyrir að þeir sem slíkum tilmælum er beint að bregðist við tilmælunum eftir því sem ástæða er til. Jafnframt getur nefndin, að tilteknum tíma liðnum, óskað upplýsinga um hvernig staðið hefur verið að úrbótum þeim sem hér um ræðir.
Við skýrslugerð skal rannsóknarnefnd umferðarslysa gefa aðilum þeim sem sérlega ríkra hagsmuna hafa að gæta að mati nefndarinnar kost á, með þeim hætti sem rannsóknarnefnd umferðarslysa ákveður hverju sinni, að tjá sig um drög að skýrslu nefndarinnar innan tilskilins frests, enda liggi ekki fyrir í gögnum málsins afstaða þeirra og rök fyrir henni eða slíkt sé augljóslega óþarft. Er hér bæði átt við skýrslur nefndarinnar um einstök slys sem og hina árlegu skýrslu nefndarinnar. Sem dæmi mætti hugsa sér að í hinni árlegu skýrslu nefndarinnar væru gerðar athugasemdir við fyrirkomulag gatnakerfis í tilteknu sveitarfélagi. Væri þá eðlilegt að viðkomandi sveitarfélag ætti þess kost að tjá sig um afstöðu nefndarinnar til þess.
Rannsóknarnefnd umferðarslysa skal fella úr skýrslum sínum um einstök mál beina tilvísun til trúnaðargagna sem hún aflar í tengslum við rannsókn máls, nema að því leyti sem nauðsynlegt er talið vegna greiningar á orsökum umferðarslyss. Á sama hátt er gert ráð fyrir að nefndin felli úr skýrslum sínum beina tilvísun til gagna sem aflað hefur verið hjá lögreglu, enda hafi rannsókn opinbers máls þá ekki verið lokið. Þetta gildir þó ekki ef slík tilvísun er óhjákvæmileg til greiningar á orsökum umferðarslyss. Nöfn aðila er tengjast umferðarslysi skulu jafnframt afmáð úr skýrslu nefndarinnar. Þá er lagt til að það verði sérstaklega tekið fram að ekki skuli leitast við að skipta sök eða ábyrgð í skýrslum rannsóknarnefndar umferðarslysa, enda slíkt andstætt markmiðum þeim sem búa að baki störfum nefndarinnar.
Í reglugerð nr. 681/1998 um rannsóknarnefnd umferðarslysa er gert ráð fyrir því að rannsóknarnefnd umferðarslysa geti af sjálfsdáðum, eða samkvæmt tilmælum ráðherra, endurupptekið áður rannsakað mál ef fram koma ný gögn sem haft geta verulega þýðingu fyrir rannsóknina.
Fylgiskjal.
Fjármálaráðuneyti,
fjárlagaskrifstofa:
Í kostnaðarmati frá samgönguráðuneytinu er gert ráð fyrir að kostnaður verði 10 m.kr. á ári verði frumvarpið að lögum. Að mati fjármálaráðuneytisins á sá kostnaður að rúmast innan fjárheimilda samgönguráðuneytisins.
131. löggjafarþing 2004–2005.
Þskj. 242 — 236. mál.
Frumvarp til laga
um rannsóknarnefnd umferðarslysa.
(Lagt fyrir Alþingi á 131. löggjafarþingi 2004–2005.)
I. KAFLI
Almenn ákvæði.
1. gr.
Rannsóknir umferðarslysa samkvæmt lögum þessum skulu ná til rannsókna einstakra umferðarslysa og til flokka umferðarslysa eða umferðarslysa sem teljast af sama tagi.
Samgönguráðherra skal í reglugerð tilgreina nánar hvað fellur undir umferðarslys í lögum þessum.
2. gr.
Rannsókn umferðarslysa samkvæmt lögum þessum er óháð rannsókn umferðarslysa samkvæmt lögum um meðferð opinberra mála, nr. 19/1991.
II. KAFLI
Skipulag umferðarslysarannsókna.
3. gr.
Í rannsóknarnefnd umferðarslysa eiga sæti þrír menn sem samgönguráðherra skipar til fimm ára í senn og skal einn skipaður formaður. Að öðru leyti skiptir nefndin með sér verkum. Samgönguráðherra skipar varamenn til sama tíma.
Allur kostnaður við starfsemi rannsóknarnefndar umferðarslysa greiðist úr ríkissjóði.
4. gr.
Forstöðumaður ber ábyrgð á og stjórnar daglegum rekstri nefndarinnar og gætir þess að hann sé í samræmi við gildandi lög og reglugerðir á hverjum tíma.
Forstöðumaður ræður til nefndarinnar annað starfsfólk.
5. gr.
Um sérstakt hæfi nefndarmanna fer eftir II. kafla stjórnsýslulaga, nr. 37/1993.
6. gr.
Forstöðumaður skal hafa sérmenntun eða starfsreynslu á sviði umferðarmála eða umferðarslysarannsókna.
Um sérstakt hæfi forstöðumanns fer eftir því sem segir í 2. mgr. 5. gr.
III. KAFLI
Tilkynning um umferðarslys. Framkvæmd rannsóknar.
7. gr.
8. gr.
Rannsóknarstjóri skal við vettvangsrannsókn hafa rétt til að óska aðstoðar lögreglu.
Rannsóknarstjóri skal hafa rétt til skýrslutöku og gagnasöfnunar á vettvangi þegar sérstaklega stendur á.
Rannsóknarstjóri skal við vettvangsrannsókn hafa samráð við lögreglu rannsaki lögregla vettvang.
9. gr.
Rannsóknarstjóra er heimilt að taka til vörslu ökutæki eða hluta þess og annað ef ætla má að geti haft þýðingu við rannsókn.
Rannsóknarnefnd umferðarslysa skal svo fljótt sem verða má láta af hendi ökutæki, hluta þess eða annað það sem nefndin hefur tekið í sína vörslu.
Hafi lögregla tekið ökutæki, hluta þess eða önnur gögn sem tengjast umferðarslysi í sínar vörslur á grundvelli laga um meðferð opinberra mála er rannsóknarstjóra heimilt að krefjast þess að slíkt verði ekki afhent eiganda eða lögmætum rétthafa nema að höfðu samráði við rannsóknarstjóra.
10. gr.
Rannsóknarstjóra og rannsóknarnefnd umferðarslysa er heimilt að taka skýrslur af ökumanni, farþegum og hverjum öðrum sem ætla má að kunni að geta veitt vitneskju er stuðli að því að leiða í ljós orsök slyss.
Rannsóknarstjóra og rannsóknarnefnd umferðarslysa er heimilt að hljóðrita skýrslur aðila og vitna. Skýrslur aðila og vitna teljast réttar nema gerðar séu athugasemdir við þær.
Rannsóknarnefnd umferðarslysa getur leitað aðstoðar rannsóknastofnana og stofnana sem starfa á sviði umferðarmála, innlendra sem erlendra, eftir því sem nauðsynlegt er við rannsókn umferðarslyss. Innlendum aðilum er skylt að veita nefndinni þessa aðstoð.
Rannsóknarnefnd umferðarslysa er heimilt að kalla til starfa með nefndinni sérfræðinga á tilteknum sviðum telji hún það nauðsynlegt.
11. gr.
Um aðgang að rannsóknargögnum og öðrum gögnum fer samkvæmt ákvæðum IV. kafla.
IV. KAFLI
Skýrslur um rannsóknir umferðarslysa. Aðgangur að gögnum.
12. gr.
Þegar rannsókn einstaks máls er lokið skv. 1. gr. getur rannsóknarnefnd umferðarslysa samið sérstaka skýrslu um niðurstöðu rannsóknarinnar, telji hún tilefni til. Í skýrslunni skal gerð grein fyrir orsök eða sennilegri orsök slyssins auk þess sem þar skulu gerðar tillögur um þær varúðarráðstafanir sem gera má til þess að afstýra frekari slysum af sömu eða líkum orsökum eða draga úr afleiðingum þeirra. Skal skýrslan gerð opinber svo fljótt sem verða má.
Rannsóknarnefndin getur beint tilmælum til viðeigandi aðila um úrbætur í umferðaröryggismálum eftir því sem rannsókn gefur tilefni til og skulu þeir sem tillögum er beint til taka tilhlýðilegt tillit til tilmæla í öryggisátt sem fram koma og hrinda þeim í framkvæmd ef við á. Rannsóknarnefndin getur að liðnum þremur mánuðum frá því að tilmæli voru gefin út krafist upplýsinga um hvernig brugðist hafi verið við tilmælunum.
Við skýrslugerð samkvæmt ákvæði þessu skal rannsóknarnefnd umferðarslysa gefa aðilum þeim sem sérlega ríkra hagsmuna hafa að gæta að mati nefndarinnar kost á, með þeim hætti sem rannsóknarnefnd umferðarslysa ákveður hverju sinni, að tjá sig um drög að skýrslu nefndarinnar innan tilskilins frests, enda liggi ekki fyrir í gögnum málsins afstaða þeirra og rök fyrir henni eða slíkt sé augljóslega óþarft.
Rannsóknarnefnd umferðarslysa skal fella úr skýrslum sínum um einstök mál skv. 2. mgr. beina tilvísun til trúnaðargagna sem hún aflar í tengslum við rannsókn máls, svo og gagna sem aflað hefur verið hjá lögreglu, sé rannsókn opinbers máls ekki lokið, nema að því leyti sem óhjákvæmilegt er talið vegna greiningar á orsökum umferðarslyss. Nöfn aðila er tengjast umferðarslysi skulu jafnframt afmáð úr skýrslu nefndarinnar.
Í skýrslum rannsóknarnefndar umferðarslysa skal ekki leitast við að skipta sök eða ábyrgð.
13. gr.
Til trúnaðargagna í skilningi 1. mgr. teljast m.a. heilsufarslegar upplýsingar, álitsgerðir sem aflað hefur verið í tengslum við rannsókn máls og skýrslur vitna og annarra aðila.
Umsagnaraðilar og þeir sem starfa í þeirra þágu, sbr. 12. gr., skulu virða þagnarskyldu um hvaðeina það sem þeim verður kunnugt vegna aðgangs að gögnum samkvæmt ákvæði þessu. Er umsagnaraðilum óheimilt að veita öðrum en þeim sem starfa í þeirra þágu við að veita umsögn upplýsingar um eða aðgang að slíkum gögnum.
14. gr.
V. KAFLI
Endurupptaka mála o.fl.
15. gr.
Þegar sérstaklega stendur á getur samgönguráðherra falið rannsóknarnefnd umferðarslysa að rannsaka nánar tiltekið umferðarslys eða sérstök atriði sem tengjast umferðarslysi ef ný gögn eða upplýsingar koma fram eftir að rannsókn rannsóknarnefndarinnar er lokið.
VI. KAFLI
Reglugerðarheimild. Gildistaka.
16. gr.
17. gr.
Ákvæði til bráðabirgða.
Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.
I.
Við samningu frumvarpsins hefur, eftir því sem við á, verið tekið mið af lögum um rannsóknir á öðrum sambærilegum sviðum, svo sem varðandi rannsóknir flugslysa og sjóslysa, sbr. til hliðsjónar lög nr. 35/2004, um rannsókn flugslysa, og lög nr. 68/2000, um rannsókn sjóslysa. Rökin fyrir því eru fyrst og fremst þau að með hliðsjón af eðli og markmiðum rannsóknarnefndar umferðarslysa er óhjákvæmilegt að væntanleg löggjöf taki að nokkru leyti til áþekkra þátta og fjallað er um í lögum um rannsóknir flugslysa og eftir atvikum rannsóknir sjóslysa. Hér má jafnframt nefna að í Finnlandi hafa verið sett sérstök lög um rannsóknir umferðarslysa sem byggjast í veigamiklum atriðum á sömu grundvallarþáttum og efnisatriðum og er að finna í lögum nr. 35/2004, um rannsókn flugslysa, að breyttu breytanda. Við gerð frumvarpsins hefur jafnframt verið höfð hliðsjón af skýrslu rannsóknarnefndar umferðarslysa frá febrúar 2002, sem hefur að geyma yfirlit um uppbyggingu rannsóknarnefnda umferðarslysa í Finnlandi, Svíþjóð og Danmörku, vinnulagi nefndanna og rannsóknaraðferðum. Að auki hefur verið höfð hliðsjón af reglugerð nr. 681/1998 um rannsóknarnefnd umferðarslysa.
Umfjöllun athugasemda með frumvarpi þessu er tvískipt. Í fyrri hluta þeirra er að finna stutt yfirlit yfir gildandi lagaumhverfi hér á landi, sbr. kafla II. Seinni hlutinn hefur síðan að geyma stutt yfirlit yfir efnisatriði frumvarpsins og athugasemdir við einstök ákvæði þess, sbr. nánar kafla III, og helstu breytingar á gildandi rétti í því sambandi.
II.
Í reglugerð nr. 681/1998 er fjallað um rannsóknarnefnd umferðarslysa. Skv. 2. gr. reglugerðarinnar er hlutverk nefndarinnar að rannsaka umferðarslys og starfar hún sjálfstætt og óháð öðrum stjórnvöldum og rannsóknaraðilum. Rannsóknir hennar skulu miða að því einu að koma í veg fyrir að sams konar umferðarslys verði aftur og stuðla að því að umferðaröryggi megi aukast. Nefndin skal gera tillögur til úrbóta um umferðaröryggi til viðeigandi stjórnvalda eftir því sem rannsóknir á orsökum umferðarslysa gefa tilefni til. Nefndarmenn skulu vera þrír og skipaðir af samgönguráðherra, sbr. 3. gr. Hann skipar einnig formann og varaformann nefndarinnar. Nefndarmenn skulu hafa sérfræðiþekkingu, svo sem varðandi umferðarlöggjöf, löggæslu, slysalækningar, umferðarskipulag, bifreiðatækni eða vátryggingar. Nefndin getur ráðið sér starfsmenn að höfðu samráði við samgönguráðuneytið og getur hún einnig leitað aðstoðar sérfróðra einstaklinga eða rannsóknarstofnana ef þörf krefur. Skv. 4. gr. reglugerðarinnar ákveður nefndin hvenær efni eru til rannsóknar umferðarslyss í samræmi við hlutverk og markmið nefndarinnar. Skal tilkynna lögreglu um hvaða flokka slysa nefndin hefur til rannsóknar á hverjum tíma. Verði umferðarslys í flokki sem nefndin hefur ákveðið að rannsaka skal lögreglan tafarlaust tilkynna Neyðarlínunni um slysið sem kemur boðum til nefndarinnar. Eftir atvikum skulu einn eða fleiri nefndarmenn eða starfsmenn nefndar fara í rannsóknarskyni á vettvang. Lögreglan skal vernda verksummerki slyss eins og kostur er fram að þeim tíma er nefndin kemur á slysstað þótt lögreglan hafi áður lokið vettvangsrannsókn sinni. Skv. 5. gr. skal samgönguráðuneytið láta nefndarmönnum og starfsmönnum nefndarinnar í té skilríki til sönnunar um störf þeirra. Nefndin skal hafa aðgang að slysstað í samráði við lögreglu og ber lögreglunni að veita nefndinni aðstoð við rannsóknarstörf á slysstað eftir því sem hún hefur tök á. Nefndinni er heimilt að leita eftir upplýsingum varðandi ökutækið, ökumann, farþega, vitni og annað er kann að skipta máli varðandi rannsóknina. Þá er nefndinni heimilt að leita eftir upplýsingum um atvik frá ökumanni, farþegum og hverjum öðrum sem ætla má að kunni að geta veitt vitneskju er stuðli að því að leiða í ljós orsök slyssins. Nefndin getur óskað eftir því við lögregluna að hún taki í sínar vörslur ökutæki eða hluta þess sem rannsóknin beinist að. Rannsókn umferðarslyss skal teljast lokið þegar fram hafa komið allar þær upplýsingar sem nefndin telur nauðsynlegar um viðkomandi umferðarslys. Nefndin getur, af sjálfsdáðum eða samkvæmt tilmælum ráðherra, endurupptekið áður rannsakað mál ef fram koma ný gögn sem haft geta verulega þýðingu fyrir rannsóknina, sbr. 6. gr. Skv. 8. gr. getur nefndin sett sér starfsreglur sem samgönguráðherra staðfestir. Í 9. gr. er kveðið á um að nefndin skuli gefa út yfirlitsskýrslu um störf sín í byrjun hvers árs. Í skýrslunni skal gera tillögur um úrbætur í umferðaröryggismálum og þar skal vera yfirlit um hvernig fyrri tillögum hefur verið framfylgt.
Að mati samgönguráðuneytisins er talið rétt að skjóta frekari stoðum undir lagagrundvöll starfsemi rannsóknarnefndar umferðarslysa og skapa henni þannig réttarstöðu til samræmis við aðrar rannsóknarnefndir á sviði slysa og ófara, svo sem flugslysa og sjóslysa. Ljóst er þó að ekki er hér um sambærilegar rannsóknir að ræða að öllu leyti, og er í frumvarpi þessu að nokkru vikið frá því fyrirkomulagi sem t.d. er mælt fyrir um í lögum nr. 35/2004, um rannsókn flugslysa, auk þess sem skilgreining verkefna nefndanna er með nokkuð ólíkum hætti.
III.
– Hlutverki og markmiðum rannsóknarnefndarinnar.
– Skipulagi nefndarinnar.
– Framkvæmd rannsókna af hálfu nefndarinnar.
– Samningu skýrslna í tengslum við störf nefndarinnar.
– Aðgangi að gögnum hjá nefndinni.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Um 2. gr.
Um 3. gr.
Lagt er til að skipulag nefndarinnar verði með nokkuð áþekkum hætti og hjá rannsóknarnefnd flugslysa, að breyttu breytanda, sbr. nú lög nr. 35/2004. Í nefndinni skulu því eiga sæti þrír menn sem samgönguráðherra skipar til fimm ára í senn og skal einn þeirra skipaður formaður. Jafnframt skal samgönguráðherra skipa varamenn til sama tíma. Allur kostnaður vegna nefndarinnar skal greiðast úr ríkissjóði.
Um 4. gr.
Um 5. gr.
Um 6. gr.
Um 7. gr.
Um 8. gr.
Um 9. gr.
Um 10. gr.
Þá er lagt til að nefndinni sé heimilt að taka skýrslur af hverjum þeim aðila sem ætla má að kunni að geta veitt vitneskju er stuðli að því að leiða í ljós orsök slyss. Til slíkra aðila teljast t.d. ökumenn, farþegar eða starfsmenn stjórnvalda. Jafnframt er lagt til að rannsóknarstjóra og rannsóknarnefndinni skuli vera heimilt að hljóðrita slíkar skýrslutökur í þágu rannsóknarinnar. Þá er lagt til að við rannsókn sína geti nefndin leitað til rannsóknastofnana, innlendra sem erlendra, eftir því sem nauðsynlegt er, svo og til annarra stofnana sem starfa á sviði umferðarmálefna, svo sem Umferðarstofu og Vegagerðarinnar. Skal innlendum aðilum þá skylt að veita þessa aðstoð. Að auki er gert ráð fyrir því að nefndinni sé heimilt að kalla til starfa með nefndinni sérfræðinga á tilteknum sviðum telji hún það nauðsynlegt. Ákvæði í svipaða veru er að finna í gildandi reglugerð og lögum um rannsókn flugslysa.
Um 11. gr.
Um 12. gr.
Í greininni er gert ráð fyrir að nefndin geti gert tillögur til viðeigandi aðila um úrbætur í umferðaröryggismálum eftir því sem rannsókn nefndarinnar gefur tilefni til. Sérstaklega er gert ráð fyrir að þeir sem slíkum tilmælum er beint að bregðist við tilmælunum eftir því sem ástæða er til. Jafnframt getur nefndin, að tilteknum tíma liðnum, óskað upplýsinga um hvernig staðið hefur verið að úrbótum þeim sem hér um ræðir.
Við skýrslugerð skal rannsóknarnefnd umferðarslysa gefa aðilum þeim sem sérlega ríkra hagsmuna hafa að gæta að mati nefndarinnar kost á, með þeim hætti sem rannsóknarnefnd umferðarslysa ákveður hverju sinni, að tjá sig um drög að skýrslu nefndarinnar innan tilskilins frests, enda liggi ekki fyrir í gögnum málsins afstaða þeirra og rök fyrir henni eða slíkt sé augljóslega óþarft. Er hér bæði átt við skýrslur nefndarinnar um einstök slys sem og hina árlegu skýrslu nefndarinnar. Sem dæmi mætti hugsa sér að í hinni árlegu skýrslu nefndarinnar væru gerðar athugasemdir við fyrirkomulag gatnakerfis í tilteknu sveitarfélagi. Væri þá eðlilegt að viðkomandi sveitarfélag ætti þess kost að tjá sig um afstöðu nefndarinnar til þess.
Rannsóknarnefnd umferðarslysa skal fella úr skýrslum sínum um einstök mál beina tilvísun til trúnaðargagna sem hún aflar í tengslum við rannsókn máls, nema að því leyti sem nauðsynlegt er talið vegna greiningar á orsökum umferðarslyss. Á sama hátt er gert ráð fyrir að nefndin felli úr skýrslum sínum beina tilvísun til gagna sem aflað hefur verið hjá lögreglu, enda hafi rannsókn opinbers máls þá ekki verið lokið. Þetta gildir þó ekki ef slík tilvísun er óhjákvæmileg til greiningar á orsökum umferðarslyss. Nöfn aðila er tengjast umferðarslysi skulu jafnframt afmáð úr skýrslu nefndarinnar. Þá er lagt til að það verði sérstaklega tekið fram að ekki skuli leitast við að skipta sök eða ábyrgð í skýrslum rannsóknarnefndar umferðarslysa, enda slíkt andstætt markmiðum þeim sem búa að baki störfum nefndarinnar.
Um 13. gr.
Um 14. gr.
Um 15. gr.
Í reglugerð nr. 681/1998 um rannsóknarnefnd umferðarslysa er gert ráð fyrir því að rannsóknarnefnd umferðarslysa geti af sjálfsdáðum, eða samkvæmt tilmælum ráðherra, endurupptekið áður rannsakað mál ef fram koma ný gögn sem haft geta verulega þýðingu fyrir rannsóknina.
Um 16. gr.
Um 17. gr. og ákvæði til bráðabirgða.
Fylgiskjal.
Fjármálaráðuneyti,
fjárlagaskrifstofa:
Umsögn um frumvarp til laga um rannsóknarnefnd umferðarslysa.
Í kostnaðarmati frá samgönguráðuneytinu er gert ráð fyrir að kostnaður verði 10 m.kr. á ári verði frumvarpið að lögum. Að mati fjármálaráðuneytisins á sá kostnaður að rúmast innan fjárheimilda samgönguráðuneytisins.
