Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect. Ferill 664. máls.

Þskj. 974  —  664. mál.



Frumvarp til laga

um breytingu á höfundalögum, nr. 73/1972, með síðari breytingum.

(Lagt fyrir Alþingi á 132. löggjafarþingi 2005–2006.)




1. gr.

    25. gr. b laganna orðast svo:
    Höfundur á rétt til þóknunar við endursölu upprunalegs eintaks listaverks, þar með talið olíu-, akrýl-, tempera-, vatnslita-, gvass- og pastelmálverka, myndverka og teikninga sem gerðar eru með annarri tækni, grafískra listaverka, svo sem steinprents, koparstungu, ætingar, og tréþrykks, höggmynda, textílverka, gler- og mósaíkmynda, keramik-, postulíns-, silfur- og gullverka sem teljast til listiðnaðar og ljósmyndaverka (fylgiréttargjald). Gjaldið fellur á eintök listaverka sem gerð eru í einu eða fleiri eintökum af höfundi sjálfum eða með heimild hans. Gjaldið nær ekki til mannvirkja.
    Standa ber skil á fylgiréttargjaldi við endursölu þegar um er að ræða seljanda, kaupanda eða miðlara sem starfa á listaverkamarkaði, þar með talið uppboðshús, listaverkagallerí og listaverkasala. Seljanda eða miðlara ber að standa skil á gjaldinu. Þegar aðeins kaupandi listaverks starfar á listaverkamarkaði ber þó honum einum að skila gjaldinu. Gjaldið skal aldrei nema hærri fjárhæð í íslenskum krónum en sem samsvarar 12.500 evrum.
    Gjaldið skal vera í íslenskum krónum og reiknast miðað við sölugengi evru á söludegi þannig:
     1.      10% af þeim hluta söluverðs sem samsvarar að hámarki 3.000 evrum,
     2.      5% af þeim hluta söluverðs sem samsvarar 3.000,01 evru upp í 50.000 evrur,
     3.      3% af þeim hluta söluverðs sem samsvarar 50.000,01 evru upp í 200.000 evrur,
     4.      1% af þeim hluta söluverðs sem samsvarar 200.000,01 evru upp í 350.000 evrur,
     5.      0,5% af þeim hluta söluverðs sem samsvarar 350.000,01 evru upp í 500.000 evrur,
     6.      0,25% af þeim hluta söluverðs sem samsvarar fjárhæð umfram 500.000 evrur.
    Rétturinn til endurgjalds skv. 1. mgr. er kræfur uns höfundaréttur rennur út, sbr. 43. gr. Réttur þessi er bundinn við höfundinn og er óframseljanlegur. Að höfundi látnum erfist rétturinn þó til skylduerfingja. Ef réttur höfundar til endurgjalds erfist ekki til skylduerfingja eða fénu verður ekki ráðstafað rennur það til samtaka rétthafa skv. 5. mgr.
    Fylgiréttargjald verður aðeins innheimt af samtökum rétthafa sem hafa hlotið viðurkenningu menntamálaráðuneytisins. Samtökin annast innheimtu gjalda skv. 1. mgr. og skil á þeim til höfunda, að frádregnu hæfilegu endurgjaldi vegna innheimtunnar. Krafa rétthafa á hendur samtökunum er gjaldkræf innan þriggja ára frá lokum þess árs er endursala fór fram. Fyrning kröfu rofnar við skriflega greiðsluáskorun frá rétthafa.
    Seljendur, miðlarar og kaupendur skv. 2. mgr. skulu:
     1.      senda sex mánaða uppgjör ásamt skilagrein til samtaka þeirra sem getið er í 5. mgr., miðað við 1. janúar og 1. júlí ár hvert vegna endursölu listaverka, sem falla undir 1. mgr., á næstliðnum sex mánuðum, staðfest af löggiltum endurskoðanda, og
     2.      eftir kröfu frá samtökunum senda innan fjögurra vikna allar upplýsingar sem nauðsynlegar eru til að tryggja greiðslu gjaldsins þegar slík krafa kemur fram innan þriggja ára frá endursölu listaverks.
    Berist uppgjör eða upplýsingar um endursölu listaverka skv. 6. mgr. ekki til samtaka þeirra sem getið er í 5. mgr. innan 30 daga frá því að sérstakri áskorun þar um er beint til gjaldskylds aðila, skal samtökunum heimilt að áætla innheimt fylgiréttargjald hjá viðkomandi aðila vegna endursölu listaverka. Slík áætlun er aðfararhæf.
    Ákvæði þessarar greinar taka ekki til listaverka sem seld eru á listmunauppboðum, en um gjaldtöku í þeim tilvikum gilda sérákvæði laga um verslunaratvinnu. Nánari ákvæði um framkvæmd þessarar greinar skulu sett í reglugerð.

2. gr.

    2. tölul. 2. mgr. 54. gr. laganna orðast svo: Aðili skv. 2. mgr. 25. gr. b lætur hjá líða að senda samtökum þeim sem getið er um í 5. mgr. 25. gr. b upplýsingar skv. 6. mgr. 25. gr. b.

3. gr.

    Lög þessi innleiða endursöluákvæði tilskipunar Evrópuþingsins og ráðsins 2001/84/EB frá 27. september 2001 um rétt höfundar til þóknunar við endursölu frumgerðar listaverks (fylgirétt).

4. gr.

    Lög þessi öðlast þegar gildi.

Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.


    Frumvarp þetta er samið í menntamálaráðuneytinu vegna innleiðingar ákvæða í tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2001/84/EB frá 27. september 2001 um rétt höfundar til þóknunar við endursölu frumgerðar listaverks (fylgirétt). Tilskipunin er birt í fylgiskjali II með frumvarpinu.
    Málið var kynnt á 128. löggjafarþingi 2002–2003 en þá lagði utanríkisráðherra fram tillögu til þingsályktunar um staðfestingu ákvörðunar sameiginlegu EES-nefndarinnar nr. 171/2002, um breytingu á XVII. viðauka (Hugverkaréttindi) við EES-samninginn (þingskjal 1081, 665. mál). Fylgiskjal I með tillögunni var ákvörðun nefndarinnar frá 6. desember 2002 og fylgiskjal II var framangreind tilskipun. Tekið var fram í þingsályktunartillögunni að breyta þyrfti lögum hér á landi, þ.e. nánar tilteknum ákvæðum í 25. gr. b höfundalaga, nr. 73/1972, og 23. gr. laga um verslunaratvinnu, nr. 28/1998. Var þar greint frá því að fyrrgreinda lagaákvæðið mælti sérstaklega fyrir um að við endursölu á listaverkum í atvinnuskyni skyldi leggja 10% gjald á söluverð verkanna sem rynni til höfundar listaverks. Síðargreinda ákvæðið tæki sérstaklega til sölu á listmunauppboðum en þar segði að á málverk, myndir og listmuni, sem seldir væru á listmunauppboðum, skyldi leggja 10% gjald er rynni til listamannanna eða erfingja þeirra samkvæmt höfundalögum. Jafnframt var þar tekið fram að ákvæði tilskipunarinnar gerðu ekki greinarmun á sölu listaverka á listmunauppboðum og hjá listaverkasölum að öðru leyti, en giltu ekki um sölu manna á milli frekar en gildandi íslensk lög gerðu.
    Með frumvarpi þessu er gert ráð fyrir breytingum á höfundalögum. Til fullnægjandi innleiðingar viðkomandi gerðar þarf einnig að breyta lögum um verslunaratvinnu, nr. 28/1998, með síðari breytingum, og hefur viðskiptaráðherra þegar lagt fram frumvarp þess efnis á yfirstandandi þingi sem samþykkt var sem lög nr. 117/2005 (345. mál).
    Meginþýðing tilskipunarinnar hér á landi er sú að fylgiréttargjald (endursölugjald) mun lækka. EES-ríkjum er heimilt, en ekki skylt, að undanþiggja gjaldinu verk sem ekki ná tiltekinni sölufjárhæð í íslenskum krónum sem þó má ekki samsvara hærri fjárhæð en 3000 evrum (225.690 kr. miðað við sölugengi 27. janúar 2006, 1 evra er 75,23 kr.). Rétt þykir að nýta ekki þessa heimild heldur halda því 10% gjaldi sem lagt er á verk undir þessum mörkum nú. Síðan skal gjaldið ákveðið í fimm þrepum: 5% upp í 50.000 evrur (mætti vera 4%), 3% af þeim hluta söluverðsins sem er frá 50.000,01 evru upp í 200.000 evrur, 1% af þeim hluta söluverðsins sem er frá 200.000,01 evru upp í 350.000 evrur, 0,5% af þeim hluta söluverðsins sem er frá 350.000,01 evru upp í 500.000 evrur og loks 0,25 af þeim hluta söluverðsins sem er umfram 500.000 evrur. Endursölugjaldið má þó aldrei nema hærri fjárhæð en 12.500 evrum. Með breytingum samkvæmt frumvarpinu lækkar fylgiréttargjald hér á landi því aðeins eins og nauðsynlegt er samkvæmt framangreindri tilskipun.
    Með frumvarpi þessu er ætlunin að innleiða endursöluákvæði tilskipunar Evrópuþingsins og ráðsins 2001/84/EB frá 27. september 2001 um rétt höfundar til þóknunar við endursölu frumgerðar listaverks (fylgirétt) en skv. 1. mgr. 12. gr. tilskipunarinnar bar að innleiða hana í landslög fyrir 1. janúar sl.

Inngangur.
    Ákvæði um fylgiréttargjald voru fyrst leidd í lög með lögum um listmunauppboð, nr. 36/1987, og síðar með 10. gr. laga nr. 57/1992, sem innleiddi 25. gr. b í höfundalög. Í frumvarpi því sem varð að lögum nr. 57/1992 var lögfesting svonefnds fylgiréttar (f. droit de suite) rökstudd með upptöku slíks réttar í öðrum Evrópulöndum, þar á meðal í Danmerku og V-Þýskalandi og tekið fram að í 14. gr. b Bernarsáttmálans til verndar bókmenntum og listaverkum væri gert ráð fyrir að aðildarríkin geti tekið upp slík ákvæði til verndar myndhöfundum að fullnægðum skilyrðum um gagnkvæmni. Inntak þessara réttinda fælist í því að við endursölu myndverka í atvinnuskyni rynni tiltekinn hundraðshluti endursöluverðs til rétthafa. Slík ákvæði væru þegar í gildi í þágu höfunda í lögum um listmunauppboð, nr. 36/1987, og legði höfundaréttarnefnd til að þau ákvæði héldust óbreytt þannig að nýmæli það sem fælist í frumvarpinu ætti aðeins við um endursölu í atvinnuskyni utan slíkra uppboða. Í rökstuðningi fyrir gjaldinu var til þess vísað að oft og tíðum væru verk mikilhæfra listamanna lítils metin í upphafi listferils þeirra, en stigu í verði þegar listgildi verkanna yrði mönnum ljóst. Í slíkum tilvikum rynni allur ágóði af verðhækkun listaverka í vasa þeirra sem hefði keypt listaverkin, oft og tíðum fyrir lítið fé í upphafi, og höfundar hefðu því orðið afskiptir. Með ákvæði um fylgirétt væri ætlað að bæta nokkuð úr þessu misrétti. Í frumvarpinu var lagt til að fylgiréttargjald næmi 10% söluverðs listaverks, sem væri til samræmis við 3. gr. laga um listmunauppboð, nr. 36/1987. Hlutfallið mun m.a. hafa verið ákveðið með hliðsjón af takmörkuðum markaði með listaverk hér á landi. Með reglugerð nr. 97/1988 var Starfslaunasjóði myndlistarmanna (höfundaréttarsjóði myndlistarmanna) falið að innheimta og úthluta fylgiréttargjaldi því sem lagt var á með lögunum um listmunauppboð. Arftaka þess sjóðs, Myndlistarsjóði Íslands, var falið að annast innheimtu og úthlutun fylgiréttargjalds samkvæmt höfundalögum með reglugerð um fylgiréttargjald og Myndlistarsjóð Íslands, nr. 244/1993. Með 17. gr. laga nr. 60/2000 urðu þær breytingar á innheimtu fylgiréttargjalds að Myndlistarsjóður Íslands var lagður niður og Myndhöfundasjóði Ísland – Myndstefi var falin innheimta og skil fylgiréttargjalds, sbr. 2. mgr. 1. gr. reglugerðar um fylgiréttargjald, nr. 486/2001.

Gildandi réttur.
    Í 1. mgr. 25. gr. b gildandi höfundalaga segir að við endursölu á listaverkum í atvinnuskyni skuli leggja 10% gjald á söluverð verkanna er renni til höfundar listaverks. Gjaldið tekur ekki til mannvirkja sem lúta reglum um byggingarlist né heldur til verka er teljast til nytjalistar og geta vegna framleiðslu fyrir almennan markað ekki talist frumverk. Réttur höfundar til gjaldsins er óframseljanlegur og helst meðan höfundaréttur hans er í gildi, sbr. 43. gr. Myndhöfundasjóður Íslands – Myndstef annast innheimtu gjalda samkvæmt framansögðu, svo og skil á þeim til höfunda að frádregnu hæfilegu endurgjaldi vegna innheimtunnar. Að höfundi látnum fellur rétturinn til skylduerfingja, en sé þeim ekki til að dreifa rennur gjaldið til sjóðsins. Krafa rétthafa á hendur samtökunum er gjaldkræf innan þriggja ára frá lokum þess árs er endursala fór fram. Fyrning kröfu rofnar við skriflega greiðsluáskorun frá rétthafa. Rétturinn til fylgiréttargjalds stendur til loka verndartíma höfundaréttar listamanns, þ.e. ævi höfundar, auk 70 ára. Réttur höfundar til fylgiréttargjalds skv. 1. mgr. 25. gr. b verður aðeins virkur þegar um endursölu í atvinnuskyni er að ræða, þ.e. við sérhver viðskipti þar sem seljandi eða miðlari kemur fram í atvinnu sinni, sbr. 1. mgr. 4. gr. reglugerðar nr. 486/2001. Bein sala einstaklings til kaupanda sem hefur atvinnu af listverkamiðlun eða -sölu fellur þannig ekki undir ákvæðið. Gjaldið leggst ekki á við fyrstu sölu listaverks þar sem listamaðurinn er yfirleitt í hlutverki seljanda. Skv. 3. mgr. 25. gr. b, sbr. 2. mgr. 1. gr. reglugerðar nr. 486/2001, getur aðeins Myndhöfundasjóður Íslands – Myndstef gert kröfu um greiðslu fylgiréttargjalds og skilað því til rétthafa eða erfingja hans. Krafa rétthafa á hendur Myndstefi er gjaldkræf innan þriggja ára frá lokum þess árs er endursala listaverks fór fram, sbr. 3. mgr. 25. gr. b. Í 4. mgr. 25. gr. b er kveðið á um að aðili sem fæst við endursölu listaverka í atvinnuskyni skuli senda innheimutaðila fylgiréttargjalds skilagrein ársfjórðungslega um sölu listaverka á næstliðnum ársfjórðungi. Þar segir jafnframt að skylt sé að senda skilagreinar fyrir þau tímabil er engin sala fer fram hjá seljanda. Í ákvæðinu segir að menntamálaráðherra skuli að fengnum tillögum samtaka rétthafa setja nánari reglur um form skilagreina og innheimtu gjaldsins. Í 6. mgr. segir að nánari ákvæði um framkvæmd 25. gr. b skuli sett í reglugerð. Um þetta atriði er nú í gildi reglugerð nr. 486/2001 sem áður hefur verið vísað til. Eftirtalin listaverk falla undir gjaldskyldu seljanda skv. 1. mgr. 25. gr. b, sbr. 2. gr. reglugerðar nr. 486/2001:
    a)    Öll málverk, þ.e. frumverk, sem gerð eru með olíulitum, akryllitum, tempera, vatnslitum, gouache og pastellitum svo og myndverk, sem gerð eru með annarri tækni.
    b)    Höggmyndir, ef um er að ræða frummynd eða merkta afsteypu í bronze, gips, terrakotta, leir, stein, marmara, tré, járn eða sérhvert annað efni.
    c)    Merktar og ómerktar teikningar listamanna, þ.e. blýants-, blek-, tusch-, krítar- og kolateikningar svo og annars konar teikningar og hvers konar grafísk listaverk, svo sem lithografíur, koparstungur, ætingar, raderingar, tréþrykk, svo og hvers konar önnur grafíkverk, enda séu verkin merkt af viðkomandi listamanni.
    d)    Myndvefnaður, textilverk, gler- og mósaikmyndir svo og leir, keramik, postulíns-, silfur- og gullverk sem teljast til listiðnaðar, enda sé um frumverk að ræða og það merkt af viðkomandi listamanni.
    Í 3. gr. reglugerðarinnar segir að greiða skuli fylgiréttargjald af sölu allra framangreindra listaverka, enda sé höfundur þess íslenskur ríkisborgari eða ríkisborgari eins af aðildarríkjum alþjóðlegra sáttmála um höfundarétt sem Ísland er jafnframt aðili að og veitir íslenskum höfundum sams konar réttindi í því ríki. Er hér vísað til skilgreiningar EES-ríkisborgara samkvæmt EES-samningnum, auk réttar sem ríkisborgarar þeirra aðildarríkja Bernarsáttmálans um vernd bókmennta og lista, sem hafa lögfest réttindi sem getið er um í 14. gr. b, kunna að eiga á grundvelli gagnkvæmnisreglu sáttmálans.

Forsaga tilskipunar um fylgirétt.
    Markmiðið með tilskipuninni er að innleiða og samræma fylgirétt á Evrópska efnahagssvæðinu. Í flestum EES-ríkjum eru þegar reglur um fylgirétt en efni þeirra er mismunandi. Nokkur ríki hafa ekki fylgiréttarfyrirkomulag. Frumvarp að tilskipuninni var lagt fram 1996 og samþykkt 19. júlí 2001 með fresti til innleiðingar í landslög til 1. janúar 2006. Innleiðingarfresturinn var ákveðinn lengri en tíðkanlegt er, m.a. af tilliti til hagsmuna Stóra-Bretlands. Tilskipunin er birt sem fylgiskjal II með frumvarpi þessu.

Meginatriði tilskipunarinnar.
    Tilskipunin tekur til sérhverrar endursölu þar sem atvinnumaður á í hlut, þ.e. aðili sem starfar á listaverkamarkaði eða aðili sem hefur sérþekkingu á listaverkum, sbr. 2. mgr. 1. gr. tilskipunarinnar. Í þessu felst breyting með tilliti til gildandi ákvæðis höfundalaga, 25. gr. b, sem tekur eingöngu til endursölu í atvinnuskyni. Tilskipunin felur þannig í sér takmörkun miðað við 25. gr. b að því leyti að sala listaverka á milli atvinnurekenda, sem eru ekki þátttakendur í listaverkamarkaði, og bein sala listaverka frá slíkum atvinnurekanda til einstaklinga fellur utan við gildissviðið. Á hinn bóginn felur tilskipunin í sér útvíkkun miðað við gildandi rétt þar sem endursala frá einstaklingi til listaverkasala eða annars atvinnumanns á listaverkamarkaði fellur undir tilskipunina.
    Samkvæmt 2. gr. tilskipunarinnar fellur fylgiréttargjald á endursölu frumeintaka listaverka, sem skilgreind verða sem verk sem listamaðurinn gerir sjálfur í takmörkuðu upplagi, eða gerð eru með samþykki hans. Andlag fylgiréttarins, listaverk, eru hér skilgreind með nákvæmari hætti en er í 1. mgr. 25. gr. b höfundalaga, sbr. 2. gr. reglugerðar nr. 486/2001, þannig að gjaldskyldan er bundin við verk sem gerð eru í takmörkuðu upplagi. Í þessu felst takmörkun miðað við gildandi reglur þar sem t.d. ljósmyndaverk hafa fallið undir fylgiréttargjald, án tillits til þess hvað listamaður gerir eða heimilar gerð margra eintaka af tiltekinni ljósmynd. Á hinn bóginn felst í tilskipuninni útvíkkun að því er tekur til nytjalistar sem gerð er í mörgum samsvarandi eintökum. Listi tilskipunarinnar yfir tegundir verka sem bera fylgiréttargjald er sambærilegur við upptalningu 2. gr. reglugerðar nr. 486/2001 en rétt þykir að upptalningin sé nú í sjálfu lagaákvæðinu, sbr. 1. mgr. 1. gr. frumvarpsins.
    Með hliðsjón af stærð og umfangi íslensks listaverkamarkaðar þykir ekki ástæða til að setja lágmarksupphæð í höfundalög varðandi þau verk sem bera fylgiréttargjald. Hámarksfylgiréttargjald í hverju tilviki getur aldrei orðið hærri fjárhæð í íslenskum krónum en sem nemur 12.000 evrum (u.þ.b. 908.000 kr.). Sambærileg takmörkun er ekki í 25. gr. b höfundalaga.

Gjaldskyldir aðilar.
    Lagt er til grundvallar að fylgiréttargjald greiðist af seljanda en aðildarríkin geta mælt svo fyrir að kaupandi eða miðlari falli jafnframt undir gjaldskylduna, sbr. 4. mgr. 1. gr. tilskipunarinnar. Að gildandi rétti hvílir gjaldskylda á þeim sem fæst við endursölu listaverka í atvinnuskyni. Menntamálaráðuneytið telur mikilvægt að dreifa gjaldskyldunni á fleiri aðila þannig að kaupanda verði gert að skila gjaldinu í þeim tilvikum sem hann er sá eini af þremur framangreindum aðilum sem starfar á listaverkamarkaði. Breytingin er lögð til sökum þess að sala einkaaðila til atvinnumanna á listaverkamarkaði fellur nú undir gildissvið tilskipunarinnar. Í þeim tilvikum ber atvinnumaðurinn ábyrgð á að skila gjaldinu.

Upplýsingaskylda.
    Aðili sem fæst við innheimtu fylgiréttargjalds á skv. 9. gr. tilskipunarinnar lögvarinn rétt á upplýsingum sem eru nauðsynlegar til að tryggja greiðslu gjaldsins úr hendi gjaldskyldra aðila innan þriggja ára frá því að endursala átti sér stað. Í frumvarpinu er gengið út frá því að samtökum rétthafa (Myndhöfundasjóði Íslands – Myndstefi) verði fenginn réttur til að fylgja eftir framangreindri upplýsingaskyldu gagnvart seljendum, miðlurum og kaupendum sem starfa á listaverkamarkaði. Upplýsingaskyldan stofnast þegar innheimuaðili hefur óskað eftir upplýsingum. Í frumvarpinu er mælt fyrir um fjögurra vikna frest til að skila þeim upplýsingum sem nauðsynlegar eru til að tryggja greiðslu gjaldsins. Berist upplýsingar ekki innan frestsins er innheimtuaðila heimilt að veita gjaldskyldum aðila 30 daga viðbótarfrest að því viðlögðu að ella komi til áætlunar fylgiréttargjalds sem standa ber skil á. Slík áætlun er aðfararhæf. Í 2. gr. frumvarpsins er lagt til að það varði refsingu ef gjaldskyldur aðili lætur hjá líða að senda innheimtuaðila umbeðnar upplýsingar samkvæmt framansögðu.

Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.


Um 1. gr.

1. mgr.
    Ákvæðið felur í sér breytingu á 1. mgr. 25. gr. b í gildandi lögum. Breytingunni er ætlað að leiða í lög 2. gr. tilskipunarinnar. Upptalning þeirra tegunda listaverka sem fylgiréttur tekur til í 1. málsl. er ekki tæmandi og markar ekki nein áform um breytingu með tilliti til gildandi réttar. Sambærileg upptalning tegunda verka er nú í 2. gr. reglugerðar nr. 486/2001 en rétt þykir að hún komi fremur fram í lagaákvæðinu sjálfu. Greiða ber fylgiréttargjald af vernduðum listaverkum sem listamaðurinn gerir sjálfur í einu eintaki, eða undirbýr sjálfur eða framleidd eru í takmörkuðu upplagi með heimild hans. Síðargreindu listaverkin eru að jafnaði tölusett, undirrituð eða aukennd listamanninum á annan hátt, sbr. 2. tölul. 2. mgr. 2. gr. tilskipunarinnar, t.d. þegar um lithografíur er að ræða en aftur á móti ekki plaggöt. Ákvæðið gerir ekki greinarmun á nytjalist og myndlist. Nytjalist getur þannig fallið undir ákvæðið þótt ekki teljist vera um frumverk að ræða. Sama á við um ljósmyndaverk. Í því felst breyting frá 2. mgr. 25. gr. b í gildandi lögum, sbr. umfjöllun um tilskipunina í almennum athugasemdum með frumvarpinu. Áfram gildir sú regla að fylgiréttargjald tekur ekki til mannvirkja, sbr. 2. mgr. 25. gr. b í gildandi lögum.

2. mgr.
    Með ákvæðinu er ætlunin að lögfesta 1. og 3. gr. tilskipunarinnar. Hér er mælt fyrir um það að standa beri skil á fylgiréttargjaldi við endursölu í öllum tilvikum þar sem seljandi, miðlari eða kaupandi starfa á listaverkamarkaði. Hugtakið „starfa á listaverkamarkaði“ í 1. málsl. 2. mgr. tekur m.a. til uppboðshúsa, listaverkagallería og listaverkasala, sbr. 2. mgr. 1. gr. tilskipunarinnar. Í enskri útgáfu tilskipunarinnar er notað hugtakið „Art Market Professionals“ í 2. mgr. 1. gr. um hina gjaldskyldu aðila. Í íslenskri þýðingu tilskipunarinnar er framangreint hugtak þýtt sem „aðilar, sem fást við sölu listaverka í atvinnuskyni“. Hér hefur þýðingin misst marks þar sem íslenska hugtakið er mun þrengra en í frummálinu. Þetta kemur berlega í ljós við samanburð á efni 2. mgr. 1. gr. tilskipunarinnar við 18. skýringargrein (e. Recital). Af lestri skýringargreinarinnar verður þannig ljóst að ætlunin er t.d. að listaverkasöfn falli undir hugtakið atvinnumenn á listaverkamarkaði. Þó skal ekki greiða fylgiréttargjald þegar einstaklingar selja listaverk til listasafna sem ekki eru rekin í viðskiptalegum tilgangi, þ.e. eru opin almenningi, þ.m.t. ríkislistasöfn. Fyrirtæki, sem teljast ekki taka þátt í listaverkamarkaði, geta selt og keypt listaverk hvert af öðru án þess að greiða beri fylgiréttargjald. Viðskipti slíkra fyrirtækja og einstaklinga, svo og viðskipti einstaklinga á milli falla enn fremur utan gildissviðs ákvæðisins.
    Fylgiréttargjald er gjaldkræft við hvers konar endursölu eintaka af listaverkum, hvort sem um er að tefla sölu í verslunum, á listaverkasýningum og listaverkagalleríum. Um listmunauppboð og fylgiréttargjald gilda 7. mgr. 23. gr. og 23. gr. a laga um verslunaratvinnu, nr. 28/1998. Listmunauppboð á netinu sem eru haldin fyrir milligöngu uppboðsfyrirtækis eða uppboðsvefjar falla hins vegar utan gildissviðs laga um verslunaratvinnu og lúta því almennum reglum frumvarps þessa. Frumsala listaverks, þ.e. sala listamanns á eigin verki til fyrsta eiganda, ber ekki fylgiréttargjald. Með sama hætti fer um eignaryfirfærslu að listaverki frá listamanni til fyrsta eiganda fyrir arf, nauðungarsölu og sambærilega gerninga. Þegar um er að ræða óseld eintök listaverka sem listamaður leggur inn til gallerís til að standa straum að sýningarþóknun og gallerí hefur milligöngu um að selja verkið áfram til fyrsta eiganda, ber að líta á þau viðskipti sem frumsölu þar sem eignarrétturinn hefur aldrei yfirfærst til gallerísins heldur gengur beint frá listamanni til viðskiptavinar gallerísins. Sama á við þegar gallerí lánar eintak af verki til annars gallerís sem listamaður hefur lagt inn upp í sýningarþóknun og síðara galleríið selur eintakið. Ber þá að líta á slík viðskipti sem frumsölu. Þegar gallerí kaupir eintak listaverks af listamanni til endursölu skal aðeins greiða fylgiréttargjald af endursölu gallerísins til kaupanda. Ef galleríið kaupir aftur á móti verkið af öðrum en listamanninum sjálfum, áður en hann selur kaupanda, er um tvenn gjaldskyld viðskipti að ræða.
    Að meginreglu hvílir skylda til greiðslu fylgiréttargjalds á seljanda eða miðlara, sbr. 2. mgr. 1. gr. frumvarpsins. Kröfu um skil á gjaldinu má beina að hvorum þeirra sem er, enda bera þeir hvor um sig óskipta ábyrgð (solidaríska ábyrgð) á greiðslu gjaldsins. Samkvæmt sama ákvæði er lagt til að gjaldskylda geti einnig náð til kaupanda en aðeins í þeim tilvikum þar sem kaupandi er eini aðili viðskiptanna sem kemur að viðskiptunum sem atvinnumaður. Að því er stefnt með ákvæðinu að unnt sé að beina gjaldskyldunni að atvinnumanninum, í öllum tilvikum. Einstaklingur, sem ekki starfar á listaverkamarkaði, verður þó ekki ábyrgur fyrir greiðslu gjaldsins.
    Eins og gjaldskrá fyrir álagningu fylgiréttargjalds er hér fram sett er ekki gert ráð fyrir að viðskipti undir tiltekinni lágmarksfjárhæð verði undanþæg fylgiréttargjaldi en heimilt er samkvæmt tilskipuninni að undanþiggja viðskipti undir fjárhæð sem samsvarar 300 evrum frá álagningu gjaldsins (22.500 kr.). Í engu tilviki getur fylgiréttargjad af viðskiptum með einstakt listaverk orðið hærri fjárhæð en sem nemur 12.500 evrum (u.þ.b. 938.000 kr.).

3. mgr.
    Hér er mælt fyrir um nýja skipan á álagningu fylgiréttargjalds í samræmi við 4. gr. tilskipunarinnar. Sú breyting sem verður á gjaldinu miðað við gildandi fyrirkomulag skv. 1. mgr. 25. gr. b leiðir til þess að gjaldið lækkar mest á þeim verkum sem eru dýrust, þ.e. gjaldið lækkar mest úr 10% í 0,25%, sbr. þó hámarksverðið sem samsvarar 12.500 evrum. Reikna ber fylgiréttargjald af söluverði listaverks að meðtalinni þóknun listaverkamiðlara og verðmæti fylgihluta. Fylgihlutir í þessu sambandi teljast vera rammar og innrömmun, festingar, sökklar, tæknilegur búnaður og þess háttar, sem fylgir með í viðskiptunum, óháð því hvort fylgihlutirnir eru fastir við eintak listaverks. Óheimilt er að draga hráefnisverð verðmætra íhluta frá söluverði listaverks, svo sem eðalmálma og eðalsteina. Það er því heildarsöluverð sem ber að leggja til grundvallar útreikningi á fylgiréttargjaldi.

4. mgr.
    Sambærilega reglu er að finna í 3. mgr. 25. gr. b í gildandi lögum. Réttur til fylgiréttargjalds fylgir almennum reglum höfundalaga um verndartíma verka, þ.e. rétturinn gildir í 70 ár frá lokum andlátsárs höfundar. Fylgiréttur er persónulegur og óframseljanlegur. Í því felst að hann verður ekki framseldur til annarra, hvorki við búskipti né heldur verður hann gefinn eftir gagnvart kaupanda, seljanda eða miðlara sem starfa á listaverkamarkaði. Í ákvæðinu er mælt fyrir um að fylgiréttur erfist til skylduerfingja. Listamaður getur því ekki ráðstafað fylgirétti með bréfarfi. Í þeim tilvikum þar sem skylduerfingjum er ekki til að dreifa eða fénu verður ekki ráðstafað, rennur það til samtaka rétthafa skv. 5. mgr., þ.e. Myndhöfundasjóðs Íslands – Myndstefs. Fylgiréttur er sérstakur réttur til endurgjalds sem fellur ekki undir 3., sbr. 2. gr. höfundalaga. Vanefndir á greiðslu fylgiréttargjalds fela því ekki í sér brot gegn 3. gr. höfundalaga.

5. mgr.
    Ákvæði 1. og 2. málsl. eru sambærileg við 2. málsl. 3. mgr. 25. gr. b í gildandi lögum. Sama á við um 3. og 4. málsl., sem eru samærilegir við 4. og 5. málsl. 3. mgr. 25. gr. b í gildandi lögum. Hér er tekið fram að fylgiréttargjald verði aðeins innheimt af samtökum rétthafa sem hlotið hafa viðurkenningu menntamálaráðuneytisins en forsenda slíkrar viðurkenningar er að viðkomandi samtök hafi að baki félagsmenn og aðildarsamtök sem telja má til meiri hluta höfunda í viðkomandi listgrein. Að fenginni viðurkenningu ráðuneytisins öðlast framangreind samtök fyrirsvar vegna innheimtu fylgiréttargjalds, ekki aðeins fyrir sína félagsmenn og félagsmenn aðildarfélaga heldur einnig fyrir utanfélagsmenn og óþekkta höfunda. Samtökin eru einnig réttbær viðtakandi fylgiréttargjalds fyrir látna listamenn sem ekki hafa skilið eftir sig lögerfingja. Krafa listamanns eða erfingja á hendur samtökunum fyrir mótteknar greiðslur vegna fylgiréttar fyrnist á þremur árum. Að þeim tíma liðnum geta samtökin ráðstafað fénu í almennum tilgangi félagsins, þar á meðal til að kosta rekstur samtakanna. Til grundvallar viðurkenningu menntamálaráðuneytisins á samþykktum samtaka samkvæmt framansögðu er að samþykktir samtakanna feli í sér að samtökin ábyrgist öllum rétthöfum, þ.m.t. erlendum rétthöfum, úthlutun þóknunar í samræmi við innheimt fylgiréttargjald. Í samþykktunum má kveða svo á að tilteknum greiðslum verði ekki úthlutað á einstaklingsgrundvelli, að því tilskyldu að samtökin ábyrgist rétt minni hluta félagsmanna. Eins og rakið er í almennum athugasemdum með frumvarpinu hefur Myndhöfundasjóður Íslands – Myndstef gegnt hlutverki innheimtuaðila fylgiréttargjalds frá árinu 2000, sbr. reglugerð um fylgiréttargjald, nr. 486/2001.

6. mgr.
    Ákvæðið kemur í stað 1. og 2. málsl. 4. mgr. 25. gr. b í gildandi lögum. 1. tölul. felur í sér þá breytingu að gjaldskyldir aðilar skv. 2. mgr. skulu senda skilagrein um endursölu listaverka á sex mánaða fresti til innheimtusamtaka rétthafa en samkvæmt gildandi reglum ber að afhenda slíkar skilagreinar ársfjórðungslega. Gjaldatímabilin eru samkvæmt ákvæðinu 1. janúar og 1. júlí ár hvert. Nýmæli er að kaupendur sem teljast vera atvinnumenn á listaverkamarkaði skulu nú senda skilagreinar til Myndhöfundasjóðs Íslands – Myndstefs. Ákvæði 2. tölul. felur í sér lögfestingu á 9. gr. tilskipunarinnar og er þar mælt fyrir um að Myndhöfundasjóður Íslands – Myndstef eigi kröfu til þess að fá sendar, innan fjögurra vikna, upplýsingar sem nauðsynlegar eru til þess að tryggja greiðslu fylgiréttargjalds. Slíkri kröfu um upplýsingar er unnt að beina að aðilum sem starfa sem atvinnumenn á listaverkamarkaði, sbr. 2. mgr. Seljandi, miðlari og kaupandi fá þá fjögurrra vikna frest til að láta umbeðnar upplýsingar í té. Upplýsingaskyldunni lýkur hins vegar að liðnum þremur árum frá endursölu viðkomandi listaverks og er það til samræmis við fyrningarákvæði 5. mgr.

7. mgr.
    Ákvæðið er nýmæli og er því ætlað að tryggja það að gjaldskyldir aðilar skv. 2. mgr. bregðist við kröfu skv. 2. tölul. 6. mgr. Myndhöfundasjóður Íslands – Myndstef getur því að liðnum fjögurra vikna fresti skv. 2. tölul. 6. mgr. skorað á gjaldskyldan aðila að láta upplýsingar í té að því viðlögðu að samtökin áætli gjaldskylda sölu hjá viðkomandi aðila og innheimti ætlað fylgiréttargjald samkvæmt því. Áður en til slíkrar áætlunar kemur skal gjaldskyldum aðila veittur 30 daga viðbótarfrestur til að láta umbeðnar upplýsingar skv. 2. tölul. 6. mgr. í té. Áætlun skv. 7. mgr. er aðfararhæf.

8. mgr.
    Ákvæðið er sambærilegt við 5. og 6. mgr. 25. gr. b í gildandi lögum og felur ekki í sér efnislegar breytingar.

Um 2. gr.

    Hér er um að ræða breytingu sem leiðir af breytingum á 25. gr. b. Refsinæmi þess að láta undir höfuð leggjast að senda skilagreinar til innheimtuaðila fylgiréttargjalds tekur nú einnig til vanrækslu á að sinna upplýsingaskyldu skv. 2. tölul. 6. mgr. 25. gr. b (2. tölul. 6. efnismgr. 1. gr. frumvarpsins). Af því leiðir að breyta þarf 2. tölul. 2. mgr. 54. gr. (refsiákvæði höfundalaga).

Um 3. gr.

    Í greininni kemur fram á grundvelli hvaða EES-gerðar höfundalögum er breytt.

Um 4. gr.

    Gert er ráð fyrir gildistöku laganna þegar við birtingu, enda bar íslenskum stjórnvöldum að lögfesta framangreinda EES-gerð eigi síðar en 1. janúar sl.



Fylgiskjal I.


ÁKVÖRÐUN SAMEIGINLEGU EES-NEFNDARINNAR nr. 171/2002

frá 6. desember 2002

um breytingu á XVII. viðauka (Hugverkaréttindi) við EES-samninginn


SAMEIGINLEGA EES-NEFNDIN HEFUR,

með hliðsjón af samningnum um Evrópska efnahagssvæðið, eins og hann var aðlagaður með bókun um breytingu á samningnum um Evrópska efnahagssvæðið, er nefnist hér á eftir samningurinn, einkum 98. gr.,

og að teknu tilliti til eftirfarandi:

1)         XVII. viðauka við samninginn var breytt með ákvörðun sameiginlegu EES-nefndarinnar nr. 21/2000 frá 25. febrúar 2000 ( 1 ).

2)         Tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2001/84/EB frá 27. september 2001 um rétt höfundar til þóknunar við endursölu frumgerðar listaverks ( 2 ) skal felld inn í samninginn.

ÁKVEÐIÐ EFTIRFARANDI:

1. gr.

Eftirfarandi liður komi aftan við lið 9b (tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 98/71/EB) í XVII. viðauka við samninginn:

„9c.          32001 L 0084: Tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2001/84/EB frá 27. september 2001 um rétt höfundar til þóknunar við endursölu frumgerðar listaverks (fylgirétt) (Stjtíð. EB L 272, 13.10.2001, bls. 32).

            Ákvæði tilskipunarinnar skulu, að því er þennan samning varðar, aðlöguð sem hér segir:

            „EFTA-ríkjunum er boðið að senda fulltrúa á fundi samskiptanefndarinnar.““

2. gr.

Fullgiltur texti tilskipunar 2001/84/EB á íslensku og norsku fylgir sem viðauki við útgáfu þessarar ákvörðunar á hvoru máli fyrir sig.

3. gr.

Ákvörðun þessi öðlast gildi hinn 7. desember 2002, að því tilskildu að allar tilkynningar samkvæmt 1. mgr. 103. gr. samningsins hafi verið sendar sameiginlegu EES-nefndinni ( * ).

4. gr.

Ákvörðun þessi skal birt í EES-deild og EES-viðbæti við Stjórnartíðindi Evrópubandalaganna.

Gjört í Brussel 6. desember 2002.

     Fyrir hönd sameiginlegu EES-nefndarinnar
    Formaður

    Kjartan Jóhannsson


    Ritarar
    sameiginlegu EES-nefndarinnar

    P.K. Mannes     M. Brinkmann




Fylgiskjal II.


TILSKIPUN EVRÓPUÞINGSINS OG RÁÐSINS 2001/84/EB

frá 27. september 2001

um rétt höfundar til þóknunar við endursölu frumgerðar listaverks (fylgirétt)

EVRÓPUÞINGIÐ OG RÁÐ EVRÓPUSAMBANDSINS HAFA,
með hliðsjón af stofnsáttmála Evrópubandalagsins, einkum 95. gr.,
með hliðsjón af tillögu framkvæmdastjórnarinnar ( 1 ),
með hliðsjón af áliti efnahags- og félagsmálanefndarinnar ( 2 ),
í samræmi við málsmeðferðina sem mælt er fyrir um í 251. gr. sáttmálans ( 3 ), á grundvelli sameiginlegs texta sem sáttanefndin samþykkti 6. júní 2001,
og að teknu tilliti til eftirfarandi:
     1)      Á sviði höfundarréttar er fylgiréttur óframseljanlegur og óafsalanlegur réttur höfundar frumgerðar myndverks (tví- eða þrívíðs verks) til að njóta fjárhagslegs ávinnings af endurtekinni sölu viðkomandi listaverks.
     2)      Fylgirétturinn er ábatasamur og gerir höfundinum eða listamanninum kleift að njóta endurgjalds við endurtekin eigendaskipti á verkinu. Efnið, sem fylgirétturinn tekur til, er hin efnislega birtingarmynd verksins, þ.e.a.s. miðillinn sem verkið, sem nýtur verndar, er unnið í.
     3)      Fylgiréttinum er ætlað að tryggja höfundum myndverka hlut í þeirri fjárhagslegu velgengni sem frumgerðir verka þeirra njóta. Slíkur réttur stuðlar að því að unnt sé að jafna, í fjárhagslegu tilliti, hlut höfunda myndverka og annarra höfunda sem njóta þóknunar fyrir endurtekna nýtingu verka sinna.
     4)      Fylgirétturinn er óaðskiljanlegur hluti höfundarréttar og grundvallarforréttindi höfunda. Með því að koma slíkum rétti á í öllum aðildarríkjunum er þeirri þörf fullnægt að veita höfundum fullnægjandi og viðtekna vernd.
     5)      Samkvæmt 4. mgr. 151. gr. sáttmálans skal bandalagið, í aðgerðum sínum samkvæmt öðrum ákvæðum sáttmálans, taka tillit til menningarlegra þátta.
     6)      Bernarsáttmálinn til verndar bókmenntum og listaverkum kveður á um að fylgiréttur sé því aðeins fyrir hendi að löggjöf heimalands höfundar leyfi slíkt. Rétturinn er því valkvæður og háður reglunni um gagnkvæmni. Af dómaframkvæmd dómstóls Evrópubandalaganna varðandi beitingu meginreglunnar um bann við mismunun, sem mælt er fyrir um í 12. gr. sáttmálans, leiðir það sem sýnt er fram á í dómsúrskurði frá 20. október 1993 í sameinuðum málum C-92/92 og C-326/92, Phil Collins ofl. ( 4 ), að ekki er unnt að styðjast við innlend ákvæði, sem fela í sér gagnkvæmniskilmála, í því skyni að neita ríkisborgurum annarra aðildarríkja um réttindi sem veitt eru innlendum höfundum. Beiting slíkra skilmála í bandalaginu stríðir gegn meginreglunni um jafna meðferð sem leiðir af banni við hvers konar mismunun á grundvelli ríkisfangs.
     7)      Alþjóðavæðing markaðar bandalagsins á sviði nútíma- og samtímalistar, sem færist nú mjög í aukana fyrir áhrif hins nýja hagkerfis, og sú lagalega staða að fá ríki utan Evrópusambandsins viðurkenna fylgirétt gerir það að verkum að nauðsynlegt er fyrir Evrópubandalagið að hefja samningaviðræður út á við með það fyrir augum að gera ákvæði 14. gr. b í Bernarsáttmálanum skyldubundin.
     8)      Sjálf tilvist þessa alþjóðlega markaðar, ásamt því að fylgiréttur er ekki fyrir hendi í sumum aðildarríkjum og að misræmi ríkir, eins og sakir standa, milli innlendra kerfa þar sem rétturinn er þó viðurkenndur, gerir það að verkum að nauðsynlegt er að mæla fyrir um bráðabirgðaákvæði að því er varðar hvorttveggja, gildistöku réttarins og setningu efnislegra reglna um hann, sem viðhalda munu samkeppnishæfni evrópska markaðarins.
     9)      Eins og sakir standa er kveðið á um fylgiréttinn í löggjöf meirihluta aðildarríkjanna. Nokkur munur er á slíkum lögum þar sem þau eru til á annað borð, einkum að því er varðar þau verk sem lögin taka til, rétthafa fylgiréttargjalds, gjaldskrá, fyrir hvaða viðskipti ber að greiða og á hvaða grundvelli slíkar greiðslur eru reiknaðar. Það hefur veruleg áhrif á samkeppniskilyrði á hinum innri markaði hvort slíkur réttur er fyrir hendi eða ekki þar eð hver sá sem vill selja listaverk verður að taka tillit til þess hvort skylt sé að greiða þóknun á grundvelli fylgiréttar. Þessi réttur stuðlar því fyrir sitt leyti að röskun á samkeppni auk tilfærslu á sölustarfsemi innan bandalagsins.
     10)      Slíkt misræmi, eftir því hvort fylgirétturinn er fyrir hendi eða ekki og eftir því hvernig aðildarríkin framfylgja honum þar sem hann er til, hefur bein og óæskileg áhrif á starfsemi innri markaðarins að því er tekur til listaverka eins og kveðið er á um í 14. gr. sáttmálans. Við slíkar aðstæður er 95. gr. sáttmálans viðeigandi lagagrunnur.
     11)      Meðal markmiða bandalagsins, eins og þau eru sett fram í sáttmálanum, er að leggja grunn að nánari einingu meðal þjóða Evrópu, að stuðla að nánari tengslum milli aðildarríkja bandalagsins og að tryggja efnahagslegar og félagslegar framfarir þeirra með því að taka höndum saman um að ryðja úr vegi þeim tálmum sem aðskilja lönd Evrópu. Í því skyni kveður sáttmálinn á um stofnun innri markaðar, þar sem gengið er út frá afnámi hindrana á frjálsum vöruflutningum, frelsi til að veita þjónustu og staðfesturétti, og um innleiðingu kerfis sem tryggir að samkeppni á hinum sameiginlega markaði raskist ekki. Samræming laga aðildarríkjanna um fylgirétt stuðlar að því að þessum markmiðum verði náð.
     12)      Með sjöttu tilskipun ráðsins 77/388/EBE frá 17. maí 1977 um samræmingu laga aðildarríkjanna um veltuskatt — sameiginlegt virðisaukaskattskerfi: samræmdur matsgrunnur ( 1 ) er innleitt í áföngum skattakerfi sem á m.a. við um listaverk. Ráðstafanir, sem eingöngu taka til skattamála, nægja ekki til að tryggja snurðulausa starfsemi listmarkaðarins. Þessu markmiði verður ekki náð án samræmingar á sviði fylgiréttarins.
     13)      Binda ber enda á núverandi ósamræmi milli laga sem veldur röskun á starfsemi innri markaðarins og koma skal í veg fyrir að slíkt ósamræmi geri vart við sig á ný. Ekki er þörf á að útrýma eða koma í veg fyrir að til verði ósamræmi sem ástæðulaust er að ætla að valdi röskun á starfsemi innri markaðarins.
     14)      Það er forsenda fyrir snurðulausri starfsemi innri markaðarins að samkeppnisskilyrðum sé ekki raskað. Mismunandi innlend ákvæði um fylgirétt hafa í för með sér röskun á samkeppni auk tilfærslu á sölustarfsemi innan bandalagsins og leiða til þess að listamenn njóta mismunandi kjara eftir því hvar verk þeirra eru seld. Í þessu málefni koma því við sögu fjölþjóðlegir þættir sem ekki verður stjórnað á fullnægjandi hátt með aðgerðum af hálfu aðildarríkjanna. Aðgerðaleysi bandalagsins myndi stríða gegn kröfum sáttmálans um að leiðrétta skuli samkeppnisraskanir og ójafna meðferð.
     15)      Því er nauðsynlegt, með tilliti til þess hversu ólík ákvæði landslaga eru, að samþykkja samræmingarráðstafanir til að bregðast við því misræmi sem er milli laga aðildarríkjanna á sviðum þar sem ætla má að slíkt misræmi geti af sér eða viðhaldi röskunum á samkeppnisskilyrðum. Hins vegar er ekki nauðsynlegt að samræma sérhvert ákvæði í lögum aðildarríkjanna um fylgirétt og nægir, til að gefa aðildarríkjum eins mikið svigrúm til ákvarðana og unnt er, að einskorða samræminguna við þau innlendu ákvæði sem hafa hvað beinust áhrif á starfsemi innri markaðarins.
     16)      Þessi tilskipun er því í heild sinni í samræmi við dreifræðis- og meðalhófsregluna eins og mælt er fyrir um í 5. gr. sáttmálans.
     17)      Samkvæmt tilskipun ráðsins 93/98/EBE frá 29. október 1993 um samhæfingu á hugtakinu um verndun höfundarréttar og tiltekinna skyldra réttinda ( 2 ) er verndartími höfundarréttar 70 ár frá dauða höfundar. Mæla ber fyrir um jafnlangt tímabil að því er varðar fylgirétt. Af þessum sökum geta einungis frumgerðir nútíma- og samtímalistaverka fallið innan gildissviðs fylgiréttarins. Til að aðildarríkjum, sem ekki beita fylgiréttinum í þágu listamanna við samþykkt þessarar tilskipunar, sé kleift að taka slíkan rétt upp hvert í sínu réttarkerfi og enn fremur til að rekstraraðilum í þessum aðildarríkjum sé gert kleift að laga sig smám saman að áðurnefndum rétti en halda jafnframt áfram lífvænlegum rekstri, ber þó að gefa hlutaðeigandi aðildarríkjum kost á því í takmarkaðan aðlögunartíma að beita ekki fylgiréttinum í þágu þeirra sem eru rétthafar listamannsins eftir lát hans.
     18)      Rýmka ber gildissvið fylgiréttarins þannig að hann taki til hvers konar endursölu, að undanskilinni þeirri sem á sér stað milli einstaklinga í eigin nafni, án milligöngu aðila sem fást við sölu listaverka í atvinnuskyni. Þessi réttur skal ekki ná til endursölu sem einstaklingar takast á hendur í eigin nafni til safna sem ekki eru rekin í hagnaðarskyni og eru opin almenningi. Að því er varðar sérstöðu listhúsa sem eignast hafa verk milliliðalaust frá höfundi skal aðildarríkjum gefinn kostur á að undanþiggja verkið fylgiréttargjaldi við endursölu sem á sér stað innan þriggja ára eftir að listasafnið eignast umrætt verk. Enn fremur ber að taka tillit til hagsmuna listamannsins með því að einskorða slíkar undanþágur við endursölu þar sem endursöluverðið er ekki hærra en 10 000 evrur.
     19)      Það skal tekið fram að samræming sú, sem af þessari tilskipun leiðir, gildir ekki um frumhandrit rithöfunda og tónskálda.
     20)      Mæla ber fyrir um skilvirkar reglur á grundvelli reynslu sem fengist hefur af fylgiréttinum á landsvísu. Rétt er að reikna fylgiréttargjaldið sem hundraðshluta söluverðs en ekki verðmætisaukningar verka sem hafa aukist að verðgildi.
     21)      Samræma ber flokka listaverka sem fylgirétturinn gildir um.
     22)      Undanþágur frá innheimtu fylgiréttargjalds af söluupphæðum, sem ekki ná tilteknu lágmarki, kunna að draga úr líkum á óeðlilega háum innheimtu- og stjórnsýslukostnaði, samanborið við hagnað listamannsins. Í samræmi við dreifræðisregluna skal aðildarríkjunum hins vegar heimilt að setja innlend mörk, sem eru lægri en lágmarksviðmiðun bandalagsins, í því skyni að efla hag nýliða í listum. Þegar þess er gætt hversu litlar fjárhæðir er um að ræða er ekki líklegt að þessi undanþága hafi veruleg áhrif á starfsemi innri markaðarins.
     23)      Eins og sakir standa er gjaldskráin, sem aðildarríkin ákveða fyrir álagningu fylgiréttargjalds, verulega mismunandi. Skilvirk starfsemi innri markaðarins fyrir nútíma- og samtímalistaverk krefst þess að gjaldskrárákvörðun sé samræmd eins og framast er unnt.
     24)      Í því skyni að sætta hagsmuni hinna ýmsu aðila markaðarins þar sem stunduð eru viðskipti með frumgerðir listaverka, er æskilegt að komið verði á gjaldskrárkerfi þar sem álagningarhlutfall fer stiglækkandi eftir gjaldþrepum. Mikils er um vert að draga úr hættu á tilflutningi sölustarfseminnar og að reglur bandalagsins um fylgirétt séu sniðgengnar.
     25)      Það á jafnan að koma í hlut seljanda að greiða fylgiréttargjaldið. Gefa ber aðildarríkjunum kost á því að kveða á um undanþágur frá þessari meginreglu að því er varðar ábyrgð á greiðslum. Fari sala fram í umboði einstaklings eða fyrirtækis telst sá einstaklingur eða fyrirtæki vera seljandinn.
     26)      Gera ber ráð fyrir því að unnt sé að leiðrétta lágmarksviðmiðunina og gjaldskrána reglulega. Í þessu skyni er við hæfi að fela bandalaginu það verkefni að semja með reglulegu millibili skýrslur um það hvernig fylgiréttinum er framfylgt í reynd í aðildarríkjunum og um áhrif hans á listmarkaðinn í bandalaginu og, þar sem við á, að gera tillögur að breytingum á þessari tilskipun.
     27)      Skylt er að tilgreina rétthafa fylgiréttargjalda og taka jafnframt tilhlýðilegt tillit til dreifræðisreglunnar. Ekki er viðeigandi að grípa til aðgerða með tilliti til erfðaréttar aðildarríkjanna í krafti þessarar tilskipunar. Hins vegar skulu rétthafar höfundar njóta að fullu fylgiréttarins að honum látnum, a.m.k. eftir að framangreindu aðlögunartímabili lýkur.
     28)      Það er á ábyrgð aðildarríkjanna að setja reglur um framkvæmd fylgiréttarins, einkum að því er varðar það hvernig honum er stjórnað. Í þessu tilliti kemur til greina að fela innheimtusamtökum umsjón með þessu. Aðildarríkin skulu tryggja að starfshættir innheimtusamtaka séu gagnsæir og skilvirkir. Aðildarríkin skulu einnig tryggja að fjárhæðir, sem ætlaðar eru höfundum sem eru ríkisborgarar annarra aðildarríkja, séu í reynd innheimtar og þeim úthlutað. Þessi tilskipun hefur ekki áhrif á fyrirkomulag innheimtu og úthlutunar í aðildarríkjunum.
     29)      Fylgiréttarins skulu þeir einir njóta sem eru ríkisborgarar í aðildarríkjum bandalagsins auk erlendra höfunda frá löndum sem veita höfundum, sem eru ríkisborgarar í aðildarríkjunum, slíka vernd. Aðildarríki skal eiga þess kost að veita erlendum höfundum, sem hafa fasta búsetu í því aðildarríki, þennan rétt.
     30)      Til að unnt sé að tryggja með raunhæfum hætti að aðildarríkin beiti fylgiréttinum í reynd skal koma á viðeigandi málsmeðferð við eftirlit með viðskiptum. Í þessu felst einnig að höfundur eða viðurkenndur fulltrúi hans á rétt á að fá allar nauðsynlegar upplýsingar frá þeim einstaklingi eða lögaðila sem er ábyrgur fyrir greiðslu fylgiréttargjalda. Aðildarríki, sem kveða á um sameiginlega umsýslu fylgiréttarins, geta enn fremur kveðið á um að þeir aðilar, sem ábyrgð bera á þeirri sameiginlegu umsýslu, skuli einir eiga rétt á upplýsingum.
SAMÞYKKT TILSKIPUN ÞESSA:

I. KAFLI
GILDISSVIÐ
1. gr.
Inntak fylgiréttarins

1.     Aðildarríki skulu, í þágu höfundar frumgerðar listaverks, kveða á um fylgirétt sem skilgreina skal á þann veg að hann sé óafsalanlegur réttur, sem ekki verður fallið frá, jafnvel ekki fyrir fram, til fylgiréttargjalda sem eru ákvörðuð út frá söluverðinu sem fæst við hverja endursölu verksins eftir að höfundur lætur það af hendi við nýjan eiganda í fyrsta sinn.
2.     Réttur sá, sem um getur í 1. mgr., skal gilda um hverja endursölu þar sem í hlut eiga seljendur, kaupendur eða milliliðir, þeir aðilar, sem fást við sölu listaverka í atvinnuskyni svo sem uppboðshaldarar, listhús og yfirleitt hvers kyns listaverkasalar.
3.     Aðildarríki geta kveðið á um það að rétturinn, sem um getur í 1. mgr., gildi ekki við endursölu þegar seljandi hefur fengið verkið beint frá höfundi þess innan við þremur árum fyrr og þar sem söluverðið er ekki hærra en 10 000 evrur.
4.     Seljanda ber að greiða fylgiréttargjaldið. Aðildarríki geta kveðið á um það að einhver þeirra einstaklinga eða lögaðila, sem um getur í 2. mgr., annar en seljandi, skuli annaðhvort bera ábyrgð á greiðslu fylgiréttargjalda einn eða deila þeirri ábyrgð með seljanda.

2. gr.
Listaverk sem fylgirétturinn nær yfir

1.     Í þessari tilskipun merkir „frumgerð listaverks“ myndverk, svo sem myndir, samklippur, málverk, teikningar, stungur, þrykk, litógrafíur (steinprent), höggmyndir, listvefnað, keramík (steinleir), glermuni og ljósmyndir, svo fremi að um sé að ræða verk gerð af listamanninum sjálfum eða eintök sem teljast vera frumgerðir listaverka.
2.     Eintök listaverka, sem þessi tilskipun tekur til og eru gerð í takmörkuðu upplagi af listamanninum sjálfum eða með hans leyfi, skulu teljast frumgerðir listaverka í skilningi þessarar tilskipunar. Þess er jafnan vænst að slík eintök hafi verið tölusett, merkt eða á annan viðeigandi hátt viðurkennd af listamanninum.

II. KAFLI
SÉRSTÖK ÁKVÆÐI
3. gr.
Lágmarksfjárhæð

1.     Það kemur í hlut aðildarríkjanna að ákveða það lágmarkssöluverð sem þarf til að sala sem um getur í 1. gr. falli undir ákvæði um fylgirétt.
2.     Þetta lágmarkssöluverð má ekki í neinum tilvikum fara yfir 3 000 evrur.

4. gr.
Gjaldskrá

1.     Fylgiréttargjaldið, sem kveðið er á um í 1. gr., skal ákveðið í samræmi við eftirfarandi gjaldskrá:
a)      4% af söluverðinu upp að 50 000 evrum;
b)      3% af þeim hluta söluverðsins sem er frá 50 000,01 evrum upp í 200 000 evrur;
c)      1% af þeim hluta söluverðsins sem er frá 200 000,01 evrum upp í 350 000 evrur;
d)      0,5% af þeim hluta söluverðsins sem er frá 350 000,01 evrum upp í 500 000 evrur;
e)      0,25% af þeim hluta söluverðsins sem fer yfir 500 000 evrur.
Fylgiréttargjaldið má þó aldrei nema hærri fjárhæð en 12 500 evrum.
2.     Þrátt fyrir 1. mgr. er aðildarríkjum heimilt að leggja á gjald sem nemur 5% af þeim hluta söluverðsins sem um getur í a-lið 1. mgr.
3.     Ef lágmarkssöluverðið er lægra en 3 000 evrur skal aðildarríkið einnig ákveða þá álagningu sem á við þann hluta söluverðsins sem er 3 000 evrur eða lægri; þetta gjald má ekki vera lægra en 4%.

5. gr.
Grundvöllur útreikninga

Söluverðið, sem um getur í 3. og 4. gr., er söluverðið án skatts.

6. gr.
Rétthafar fylgiréttargjalda

1.     Greiða ber höfundi verksins fylgiréttargjaldið sem kveðið er á um í 1. gr. en rétthöfum hans að honum látnum, sbr. þó 2. mgr. 8. gr.
2.     Aðildarríkjum er heimilt að kveða á um, skyldubundna eða valkvæða, sameiginlega umsýslu fylgiréttarins sem kveðið er á um í 1. gr.

7. gr.
Ríkisborgarar þriðju landa sem eru rétthafar fylgiréttargjalda

1.     Aðildarríki skulu kveða á um að höfundar, sem eru ríkisborgarar þriðju landa og, með fyrirvara um 2. mgr. 8. gr., síðari handhafar réttinda þeirra, skuli njóta fylgiréttarins í samræmi við þessa tilskipun og í samræmi við löggjöf viðkomandi aðildarríkis en því aðeins að landið, þar sem höfundurinn eða síðari handhafi réttinda hans er með ríkisfang, heimili að veita höfundum frá aðildarríkjunum og síðari handhöfum réttinda þeirra vernd fylgiréttar í því landi.
2.     Á grundvelli upplýsinga, sem aðildarríkin veita, skal framkvæmdastjórnin, eins fljótt og auðið er, gefa út leiðbeinandi skrá yfir þau þriðju lönd sem uppfylla skilyrðin sem sett eru fram í 1. mgr. Þessi skrá skal uppfærð í samræmi við nýjustu upplýsingar.
3.     Sérhverju aðildarríki er heimilt, að því er varðar vernd fylgiréttar, að veita höfundum sem ekki eru ríkisborgarar í því aðildarríki, en hafa þar fasta búsetu, sömu kjör og innlendum höfundum.

8. gr.
Verndartími fylgiréttarins

1.     Verndartími fylgiréttarins skal svara til þess tíma sem mælt er fyrir um í 1. gr. tilskipunar 93/98/EBE.
2.     Þrátt fyrir 1. mgr. er aðildarríkjum, sem ekki beita fylgiréttinum [við gildistökuna sem um getur í 13. gr.], ekki skylt, á tímabili sem rennur út eigi síðar en 1. janúar 2010, að beita fylgiréttinum í þágu rétthafa listamannsins að honum látnum.
3.     Til að rekstraraðilum gefist færi á að laga sig smám saman að fyrirkomulagi fylgiréttarins en halda jafnframt áfram lífvænlegum rekstri getur aðildarríki, sem 2. mgr. gildir um, fengið aðlögunartíma ef nauðsyn krefur, allt að tveimur árum í viðbót, áður en þess verður krafist að það beiti fylgiréttinum í þágu þeirra sem eru rétthafar listamannsins eftir lát hans. Eigi síðar en 12 mánuðum fyrir lok þess tímabils, sem um getur í 2. mgr., skal hlutaðeigandi aðildarríki láta framkvæmdastjórninni í té upplýsingar um framangreind atriði ásamt rökstuðningi þannig að framkvæmdastjórnin geti skilað áliti, að undangengnu viðeigandi samráði, innan þriggja mánaða eftir að henni berast þessar upplýsingar. Ef aðildarríki ákveður að fara ekki eftir áliti framkvæmdastjórnarinnar skal það gera framkvæmdastjórninni grein fyrir því og rökstyðja ákvörðun sína innan eins mánaðar. Tilkynning aðildarríkisins og rökstuðningurinn með henni, svo og álit framkvæmdastjórnarinnar, skulu birtast í Stjórnartíðindum Evrópubandalaganna og send Evrópuþinginu.
4.     Séu alþjóðlegar samningaviðræður, sem miða að því að víkka út fylgiréttinn á alþjóðavettvangi, farsællega til lykta leiddar innan þeirra tímamarka sem um getur í 2. og 3. mgr. 8. gr. skal framkvæmdastjórnin leggja fram viðeigandi tillögur.

9. gr.
Réttur til upplýsinga

Aðildarríkin skulu setja ákvæði þess efnis að rétthafar skv. 6. gr. geti í þrjú ár eftir að endursalan fer fram krafið þá aðila sem fást við sölu listaverka í atvinnuskyni og um getur í 2. mgr. 1. gr. um hverjar þær upplýsingar sem nauðsynlegar kunna að reynast til að tryggja greiðslu fylgiréttargjalds að því er varðar endursöluna.

III. KAFLI
LOKAÁKVÆÐI
10. gr.
Tímamörk

Þessi tilskipun gildir að því er varðar allar frumgerðir listaverka samkvæmt skilgreiningu 2. gr. sem njóta enn verndar 1. janúar 2006 samkvæmt löggjöf aðildarríkjanna á sviði höfundaréttar eða sem fullnægja viðmiðunum fyrir vernd samkvæmt ákvæðum þessarar tilskipunar á þeim degi.

11. gr.
Endurskoðunarákvæði

1.     Eigi síðar en 1. janúar 2009 og á fjögurra ára fresti eftir það skal framkvæmdastjórnin leggja skýrslu fyrir Evrópuþingið, ráðið og efnahags- og félagsmálanefndina um framkvæmd og áhrif þessarar tilskipunar með sérstöku tilliti til samkeppnishæfni markaðar bandalagsins á sviði nútíma- og samtímalistar, einkum með tilliti til stöðu bandalagsins samanborið við hliðstæða markaði, þar sem fylgiréttinum er ekki beitt, og eflingar listrænnar sköpunar og stjórnunaraðferða í aðildarríkjunum. Framkvæmdastjórnin skal einkum rannsaka áhrif tilskipunarinnar á innri markaðinn og afleiðingar tilkomu fylgiréttarins í þeim aðildarríkjum þar sem hann var ekki í gildi samkvæmt landslögum fyrir gildistöku þessarar tilskipunar. Framkvæmdastjórnin skal, eftir því sem við á, leggja fram tillögur um að laga lágmarksfjárhæðina og fylgiréttargjaldið að breytingum á þessu sviði, tillögur varðandi hámarksfjárhæðina, sem mælt er fyrir um í 1. mgr. 4. gr., og hverjar þær tillögur sem hún kann að telja nauðsynlegar til að efla skilvirkni þessarar tilskipunar.
2.     Tengslanefnd er hér með komið á fót. Hún skal skipuð fulltrúum lögbærra yfirvalda aðildarríkjanna. Fulltrúi framkvæmdastjórnarinnar skal gegna formennsku í nefndinni og skal nefndin funda að frumkvæði formanns hennar eða að beiðni sendinefndar aðildarríkis.
3.     Hlutverk nefndarinnar er sem hér segir:
—    að skipuleggja samráð um öll álitamál sem rísa vegna beitingar þessarar tilskipunar;
—    að greiða fyrir skiptum á upplýsingum milli framkvæmdastjórnarinnar og aðildarríkjanna um þá framvindu sem máli skiptir á vettvangi listmarkaðarins í bandalaginu.

12. gr.
Framkvæmd

1.     Aðildarríkin skulu samþykkja nauðsynleg lög og stjórnsýslufyrirmæli til að fara að tilskipun þessari eigi síðar en 1. janúar 2006. Þau skulu tilkynna það framkvæmdastjórninni þegar í stað.
Þegar aðildarríkin samþykkja þessar ráðstafanir skal vera í þeim tilvísun í þessa tilskipun eða þeim fylgja slík tilvísun þegar þær verða birtar opinberlega. Aðildarríkin skulu setja nánari reglur um slíka tilvísun.
2.     Aðildarríkin skulu senda framkvæmdastjórninni þau ákvæði úr landslögum sem þau samþykkja um málefni sem tilskipun þessi nær til.

13. gr.
Gildistaka

Tilskipun þessi öðlast gildi á birtingardegi hennar í Stjórnartíðindum Evrópubandalaganna.

14. gr.
Viðtakendur

Tilskipun þessari er beint til aðildarríkjanna.

Gjört í Brussel 27. september 2001.
Fyrir hönd Evrópuþingsins, Fyrir hönd ráðsins,
N. FONTAINE C. PICQUÉ
forseti. forseti.



Fylgiskjal III.


Fjármálaráðuneytið,
fjárlagaskrifstofa:


Umsögn um frumvarp til laga um breytingu á höfundalögum,
nr. 73/1972, með síðari breytingum.

    Markmiðið með frumvarpinu er að innleiða ákvæði í tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2001/84/EB sem fjallar um rétt höfundar til þóknunar í þeim tilvikum þegar frumgerð listaverks sem hann er höfundur að er seld.
    Samkvæmt 25. gr. b núgildandi höfundalaga skal fylgja þeirri meginreglu þegar listaverk er selt á listaverkamarkaði að listaverkasali haldi eftir 10% af andvirði sölunnar sem fylgiréttargjaldi sem Höfundaréttarsjóður myndlistarmanna, eða annar sjóður með sambærilegt hlutverk, innheimtir af honum og skilar til höfundar að frádreginni innheimtuþóknun. Um listaverk sem selt er á uppboði gilda sérákvæði laga um verslunaratvinnu.
    Í fumvarpinu er lagt til í fyrsta lagi að taldar séu upp ýmsar tegundir listaverka sem meginreglan nái til án þess að upptalning sé tæmandi. Í öðru lagi eru lögð til ákveðin fjárhæðarmörk á fylgiréttargjald og að hlutfallið lækki í þrepum úr 10% í 0,25% með hækkandi söluverði. Í þriðja lagi eru lagðar til ýmsar tæknilegar breytingar á fyrirkomulagi innheimtu sem verður áfram á hendi samtaka rétthafa.
    Litið hefur verið svo á að tekjur af fylgiréttargjaldi skv. 25. gr. b höfundalaga væru ríkistekjur og eru þær sýndar í fjárlögum og ríkisreikningi á lið 02-977-1.13. Fylgiréttargjald í Myndhöfundasjóð Íslands – Myndstef. Í fjárlögum 2006 eru áætlaðar fyrir 2,6 m.kr. tekjur af gjaldinu en þær voru 1,2 m.kr. samkvæmt ríkisreikningi 2004 og 0,4 m.kr. samkvæmt ríkisreikningi 2003. Fjármálaráðuneytið gerir ekki ráð fyrir miklum breytingum á tekjunum verði frumvarpið að lögum.
Neðanmálsgrein: 1
(1)    Stjtíð. EB L 103, 12.4.2001, bls. 44 og EES-viðbætir við Stjtíð. EB nr. …, 12.4.2001, bls. …
Neðanmálsgrein: 2
(2)    Stjtíð. EB L 272, 13.10.2001, bls. 32.
Neðanmálsgrein: 3
(*)    Stjórnskipuleg skilyrði gefin til kynna.
Neðanmálsgrein: 4
(1)    Stjtíð. EB C 178, 21.6.1996, bls. 16 og Stjtíð. EB C 125, 23.4.1998, bls. 8.
Neðanmálsgrein: 5
(2)    Stjtíð. EB C 75, 10.3.1997, bls. 17.
Neðanmálsgrein: 6
(3)    Álit Evrópuþingsins frá 9. apríl 1997 (Stjtíð. EB C 132, 28.4.1997, bls. 88), staðfest 27. október 1999, sameiginleg afstaða ráðsins frá 19. júní 2000 (Stjtíð. EB C 300, 20.10.2000, bls. 1) og ákvörðun Evrópuþingsins frá 13. desember 2000 (Stjtíð. EB C 232, 17.8.2001, bls. 173). Ákvörðun Evrópuþingsins frá 3. júlí 2001 og ákvörðun ráðsins frá 19. júlí 2001.
Neðanmálsgrein: 7
(4)    Dómasafn EB (ECR) 1993, I-5145.
Neðanmálsgrein: 8
(1)    Stjtíð. EB L 145, 13.6.1977, bls. 1. Tilskipuninni var síðast breytt með tilskipun 1999/85/EB (Stjtíð. EB L 277, 28.10.1999, bls. 34).
Neðanmálsgrein: 9
(2)    Stjtíð. EB L 290, 24.11.1993, bls. 9.