Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect. Ferill 76. máls.
138. löggjafarþing 2009–2010.
Þskj. 602  —  76. mál.




Framhaldsnefndarálit



um frv. til l. um breyt. á l. nr. 96/2009, um heimild til handa fjármálaráðherra, fyrir hönd ríkissjóðs, til að ábyrgjast lán Tryggingarsjóðs innstæðueigenda og fjárfesta frá breska og hollenska ríkinu til að standa straum af greiðslum til innstæðueigenda hjá Landsbanka Íslands hf.

Frá 3. minni hluta fjárlaganefndar.



Inngangur.
    Frumvarp fjármálaráðherra, um breytingu á lögum nr. 96/2009, varðar án vafa mestu þjóðarhagsmuni sem Alþingi Íslendinga hefur fjallað um í langri sögu sinni. Samþykkt þess stríðir alvarlega gegn hagsmunum íslenska ríkisins og íslensku þjóðarinnar. Byggist sú skoðun 3. minni hluta meðal annars á því að:
          skuldbindingar samkvæmt frumvarpinu fela í sér greiðsluskyldu sem hvorki byggist á lagaskyldu né niðurstöðu dómstóls;
          skuldbindingar samkvæmt frumvarpinu byggjast á pólitískum afarkostum og þvingunum;
          vafi leikur á því hvort frumvarpið samrýmist ákvæðum stjórnarskrár Íslands;
          frumvarpið vegur að fjárhagslegu sjálfstæði þjóðarinnar og fullveldi hennar;
          óljóst er hversu miklar fjárhagsskuldbindingar samningarnir fela í sér fyrir ríkissjóð því ríkisábyrgð samkvæmt frumvarpinu er ótakmörkuð og ótímabundin;
          efni frumvarpsins er ekki í samræmi við hin umsömdu Brussel-viðmið;
          vaxtakjör samkvæmt samningunum sem frumvarpið lýtur að eru með öllu óásættanleg og mun verri en nú þekkjast á lánsfjármörkuðum í sambærilegum samningum;
          skilyrðislaus greiðsluskylda vaxta felur í sér mikla efnahagslega áhættu fyrir þjóðarbúið;
          þeir efnahagslegu fyrirvarar sem Alþingi samþykkti 28. ágúst sl. eru að engu orðnir;
          þeir lagalegu fyrirvarar sem Alþingi samþykkti 28. ágúst sl. eru að engu orðnir;
          reglur um úthlutun eigna úr þrotabúi Landsbanka Íslands hf. eru ekki í samræmi við íslensk lög;
          gengisáhætta samkvæmt samningunum er gríðarleg og getur haft mjög alvarlegar efnahagslegar afleiðingar fyrir íslenska ríkið;
          óljóst er hvaða áhrif endurskoðun á innlánstryggingakerfi ESB mun hafa á skuldbindingar íslenska ríkisins;
          innlendir og erlendir sérfræðingar hafa varað sterklega við samþykkt frumvarpsins;
          íslensk stjórnvöld hafa látið undir höfuð leggjast að eiga viðræður á æðstu stigum við stjórnvöld í Bretlandi og Hollandi og þeim hefur mistekist að halda uppi vörnum fyrir íslensku þjóðina;
          enn eru að koma fram vísbendingar um að öll gögn málsins hafi ekki verið lögð fram;
          nýjar málshöfðunarleiðir gegn breskum stjórnvöldum sem bent hefur verið á hafa ekki verið kannaðar.

    Því telur 3. minni hluti að vísa beri frumvarpinu frá með rökstuddri dagskrá, eins og hér greinir.

Frumvarpið.
    Frumvarpið felur í sér alvarlega íhlutun í efnahagslegt sjálfstæði Íslendinga og sjálfstæði Alþingis og íslenskra dómstóla. Í húfi er sjálfsmynd Íslendinga og þjóðarstolt.
    Við meðferð fjárlaganefndar komu fram athugasemdir og upplýsingar sem fela í sér alvarleg álitamál og umdeild. Allir stjórnmálaflokkar á Alþingi hafa þó fram til þessa verið sammála um grundvallaratriði málsins. Engin lagaleg skylda, hvorki samkvæmt íslenskum né evrópskum rétti, hvílir á Íslendingum gagnvart Bretum og Hollendingum varðandi greiðslu þeirra fjárhæða sem þeir hafa krafist með afar óbilgjörnum hætti að íslenskir skattgreiðendur ábyrgist. Með málatilbúnaði sínum fer því ríkisstjórnin fram á að íslenska þjóðin takist á herðar skuldbindingar sem hún hefur aldrei undirgengist.
    Icesave-frumvarpið, sem nú er til umræðu á Alþingi, varðar án vafa mestu þjóðarhagsmuni sem það hefur fjallað um í langri sögu sinni. Íslendingar heyja nú harða baráttu fyrir sjálfstæði sínu. Fyrir því má færa skýr efnahagsleg rök en einnig og ekki síður þjóðréttarleg og lagaleg rök sem byggjast á því að samningarnir hafa verið gerðir á grundvelli pólitískra afarkosta og þvingana. Til allra óheilla hefur ríkisstjórn Íslands látið undan þessum þvingunum erlendra ríkja og skrifað undir samninga sem beinlínis vega að sjálfstæði íslensku þjóðarinnar. Því miður er full ástæða til að óttast að þessar gríðarlegu skuldbindingar muni stefna fjárhagslegu sjálfstæði þjóðarinnar í stórkostlega hættu. Ekki verður séð að þjóðin geti staðið undir þeim nema hér á landi verði mikill hagvöxtur á gildistíma samninganna eða þá með varanlegri lífskjaraskerðingu heillar kynslóðar Íslendinga.
    Því miður hafa forustumenn ríkisstjórnarflokkanna, Samfylkingarinnar og Vinstri hreyfingarinnar – græns framboðs, ekki haft neitt samstarf við stjórnarandstöðuflokkana eða leitað eftir neinni samstöðu við lausn þessa máls, hvorki innan Alþingis né utan. Það er miður, ekki síst í ljósi þess hversu mikilvægt það er að í þessu máli snúi forustumenn allra stjórnmálaflokka bökum saman og vinni saman að hagsmunum þjóðarinnar þegar að henni er sótt.
    Að mati 3. minni hluta er frumvarpið um Icesave-samningana algerlega óásættanlegt. Enda þótt ríkisstjórnin hafi fram til þessa brugðist því mikilvæga hlutverki sínu að vinna málstað Íslands stuðning hjá öðrum Evrópuþjóðum er nauðsynlegt að fela henni að taka málið upp við forustu Evrópusambandsins og fara fram á að hún hlutist til um sanngjarna lausn málsins þar sem höfð verði hliðsjón af því að löggjöf Evrópusambandsins hefur reynst meingölluð. Reynist það ómögulegt er augljóst að hafna á ríkisábyrgð í málinu og viðsemjendur Íslands verða þá að sækja kröfur sínar fyrir dómstólum á Íslandi.
    Þriðji minni hluti hefur þegar gert ítarlega grein fyrir skoðunum sínum og athugasemdum í málflutningi og þingskjölum um Icesave-samningana, viðaukasamningana, frumvarpið og lagalega fyrirvara Alþingis sem samþykktir voru sem lög nr. 96/2009 (þskj. 258 í 76. máli og þskj. 337 og 350 í 136. máli 137. löggjafarþings). Í ljósi þess verða í áliti þessu eingöngu reifuð einstök atriði í ljósi nýrra gagna og álitsgerða og athugasemdir sem 3. minni hluti telur rétt að árétta og ítreka.

Gagnrýni á samningana.
    Málinu var vísað aftur til fjárlaganefndar eftir 2. umræðu og í samræmi við yfirlýsingu og samkomulag forseta Alþingis og formanna stjórnarandstöðuflokkanna samdi fjárlaganefnd um að skoðuð yrðu tiltekin 16 atriði við meðferð málsins milli 2. og 3. umræðu. Fjárlaganefnd óskaði í kjölfarið eftir álitum efnahags- og skattanefndar, utanríkismálanefndar og viðskiptanefndar um tiltekin atriði málsins auk þess sem m.a. var óskað álits bresku lögfræðistofunnar Mishcon de Reya á ákveðnum þáttum og lögfræðiálits um hvort frumvarpið stæðist ákvæði stjórnarskrár. Jafnframt var farið fram á að skuldastaða íslensks þjóðarbús yrði skoðuð og unnin yrði áhættugreining á efni Icesave-samninganna.
    Ástæða er til að nefna að álit Mishcon de Reya um efni Icesave-samninganna er fyrsta erlenda sérfræðiálitið sem aflað hefur verið um þetta mál. Ríkisstjórnin hefur aldrei hlutast til um að efni þessara samninga sé rýnt og metið hvernig unnt sé að standa undir þeim. Allt fram til loka 2. umræðu um þetta mál hefur málaumleitunum af hálfu stjórnarandstöðu um að hlutlausir aðilar kæmu að málinu verið hafnað. Það var ekki fyrr en á elleftu stundu að stjórnarmeirihlutinn lét undan sjálfsögðum óskum stjórnarandstöðu um að hlutlaus aðili væri fenginn að málinu. Hlýtur þessi málsmeðferð að sæta verulegri furðu þegar svo ríkir þjóðhagslegir hagsmunir eru undir.
    Í áliti Mishcon de Reya kemur fram veruleg gagnrýni á efni þessara samninga. Þar kemur m.a. fram að allmörg ákvæði séu óskýr og ósamrýmanleg ákvæðum íslenskra laga eða lagalegu fyrirvaranna í lögum nr. 69/2009. Þá eru gerðar alvarlegar athugasemdir við allnokkur ákvæði þar sem virðist halla óeðlilega á Íslendinga. Lögmannsstofan tekur fram að Icesave- samningarnir séu hvorki skýrir né sanngjarnir og að ákveðnir hlutar þeirra virðist byggjast á misskilningi. Þá telur stofan möguleika á því að fresta samþykkt frumvarpsins og athuga hvort ekki sé hægt að leita samninga að nýju við Breta og Hollendinga. Hið minnsta sé þörf á að skýra merkingu og áhrif vissra hugtaka samninganna sem um ríkir bæði óvissa og ósamræmi.
    Í málflutningi stjórnarflokkanna hefur því verið haldið fram að þeir lagalegu fyrirvarar sem Alþingi setti með lögum nr. 96/2009 hafi nú verið teknir upp í viðaukasamningana að mestu leyti og því sé óþarft að hafa þá í lögunum. 3. minni hluti átelur slíkan málflutning og bendir á að fráleitt sé að bera saman lagaákvæði sem takmarki ríkisábyrgð á lánum og einkaréttarlegan samning um lánin. Þeir fyrirvarar sem færðir voru í lög nr. 96/2009 eiga við um ríkisábyrgð á lánunum en Icesave-samningarnir eru í grunninn samningar um lán til tryggingarsjóðsins. Hér er um að ræða umsnúning á efninu og réttarstöðunni. Þá er íslenska ríkið ekki aðili að breska uppgjörssamningnum og eins og breska lögmannsstofan Mishcon de Reya hefur bent á getur það orðið til þess að ákveðnir fyrirvarar sem „færðir“ eru í samningana og felldir brott úr lögunum verði að engu.

Ný gögn í kjölfar skilyrða stjórnarandstöðunnar.
    Í samræmi við skilyrði stjórnarandstöðuflokkanna og samkomulag í fjárlaganefnd var frekari gagna óskað vegna málsins. Efnahags- og skattanefnd bárust 13. desember minnisblað frá Friðriki Má Baldurssyni og 15. desember umsögn Daniel Gros úr bankaráði Seðlabanka Íslands. 10. desember barst fjárlaganefnd lögfræðilegt álit lögmannsstofunnar Ashurst. Utanríkismálanefnd bárust minnisblöð frá fyrrverandi utanríkisráðherra Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur 18. desember og frá fyrrverandi forsætisráðherra Geir H. Haarde 19. desember. Þá barst minnisblað frá Seðlabanka Íslands 18. desember. Að auki skilaði breska lögmannsstofan Mishcon de Reya til fjárlaganefndar 19. desember ítarlegri umsögn um Icesave-samningana, viðbótarsamningana við Breta og Hollendinga, frumvarpið og stöðu Íslands. Þá kynntu efnahags- og skattanefnd, utanríkismálanefnd og viðskiptanefnd álit sín á afmörkuðum þáttum á fundi fjárlaganefndar 21. desember 2009. 23. desember, degi eftir að meiri hluti fjárlaganefndar afgreiddi málið úr nefnd, barst svo skýrsla IFS-greiningar um áhættugreiningu Icesave-samninganna og skuldabyrði þjóðarinnar.
    Í skýrslu Mishcon de Reya, bls. 7, 13. tölul., kemur fram að 11. mars 2009 hafi íslenska samninganefndin óskað eftir því við lögfræðistofuna að hún kannaði ákveðin atriði varðandi Icesave-deiluna til undirbúnings fundi utanríkisráðherra íslands með David Milibrand utanríkisráðherra Bretlands. 26. mars skilaði lögfræðistofan íslensku samninganefndinni niðurstöðum sínum. Þær niðurstöður er ekki að finna í gögnum fjárlaganefndar, hvorki opinberum né þeim sem eru bundin trúnaði. Því var þess óskað á fundi fjárlaganefndar 22. desember 2009 að þessi gögn yrðu lögð fram og var því heitið að svo yrði gert milli jóla og nýárs.

Afgreiðsla fjárlaganefndar.
    Á 45. fundi fjárlaganefndar á 138. löggjafarþingi sem haldinn var 22. desember 2009 kl. 12.59 var samþykkt með 6 atkvæðum gegn 5 að taka málið út úr nefnd. Við það tækifæri óskuðu fulltrúar 3. minni hluta að eftirfarandi yrði fært til bókar:
     „Sjálfstæðismenn í fjárlaganefnd mótmæla harðlega því verklagi sem viðhaft er við yfirferð Icesave-frumvarpsins. Mjög mikilvæg gögn hafa verið að berast nefndinni fram á síðustu stundu – mitt í jólaönnum þingsins – og engin efnisleg meðferð hefur farið fram. Gert var samkomulag milli forseta og formanna stjórnarandstöðuflokkanna um meðferð málsins milli umræðna. Í því samkomulagi fólst að aflað yrði ákveðinna gagna. Nú hefur meiri hluti fjárlaganefndar ákveðið að taka málið út úr nefndinni án þess að viðeigandi gögn, m.a. frá IFS, hafi borist. Að mati fulltrúa Sjálfstæðisflokksins er hér um að ræða svik við það samkomulag sem gert var.
    Hér á Alþingi hafa farið fram stöðugar umræður og atkvæðagreiðslur um grundvallarbreytingar á skattkerfi landsmanna auk fjárlagafrumvarps næsta árs, fyrir utan önnur viðfangsefni. Ofan í þetta er fulltrúum í fjárlaganefnd ætlað að taka afstöðu til þessa gríðarlega mikla hagsmunamáls sem Icesave-málið er. Það er útilokað fyrir alþingismenn í þessum önnum að kynna sér til hlítar þessi gögn sem lögð hafa verið fram og því síður hafa þeir tækifæri til umræðu um efnislega meðferð og afgreiðslu. Engin efnisleg rök hafa verið færð fram um það að nauðsynlegt sé að ljúka málinu nú. Að mati sjálfstæðismanna í fjárlaganefnd er ábyrgðarlaust að halda svona á hagsmunum Íslendinga í nútíð og framtíð og vísa ábyrgð á þessari málsmeðferð á hendur ríkisstjórn og meiri hluta fjárlaganefndar.“


Pólitískur veruleiki.
    Frá upphafi var þess gætt af íslenskum stjórnvöldum að ítreka þá lagalegu óvissu sem er um hvort íslenska ríkið skuli ábyrgjast innstæðutryggingakerfi sem það kemur sannanlega á fót í samræmi við tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 94/19/EBE um innlánatryggingakerfi. Í áliti Mishcon de Reya er farið á greinargóðan hátt yfir þær skyldur sem tilskipunin leggur á aðildarríki og er það tekið fram að með henni sé ekki kveðið beinum orðum á um að stjórnvöld aðildarríkja skuli tryggja greiðslu hinnar samræmdu innstæðutryggingar til innstæðueigenda, sjá bls. 61. Ítarlega er farið yfir orðalag tilskipunarinnar, viðeigandi ákvæði hennar og dómaframkvæmd Evrópudómstólsins í máli Peter Paul C-222/02 og komist að þeirri niðurstöðu að það sé augljóslega lagaleg og raunveruleg óvissa um það hvort íslensk stjórnvöld séu á nokkurn hátt skuldbundin því að tryggja greiðslur lágmarkstryggingar þegar innstæðutryggingarsjóðurinn getur ekki greitt, sbr. bls. 63. Þá bendir Mishcon de Reya á að athugasemdir breska fjármálaeftirlitsins í nýlegu skjali séu í samræmi við að það aðildarríki beri ekki ábyrgð á innstæðutryggingakerfi sínu. Þá bendir lögmannsstofan á að margoft hefur komið fram að tilskipunin og innstæðutryggingakerfið sem hún kveður á um var aldrei ætlað til þess að mæta algjöru bankahruni. 3. minni hluti áréttar að hann hefur ávallt haldið þessu sjónarmiði á lofti sem og bent á eigin sök Evrópusambandsins vegna þessa „galla“ í Evrópulöggjöfinni.
    Undir þessa skoðun taka fyrrverandi forsætisráðherra Geir H. Haarde og fyrrverandi utanríkisráðherra Ingibjörg Sólrún Gísladóttir í minnisblöðum til utanríkismálanefndar. Þar kemur glöggt fram að af hálfu íslenskra stjórnvalda í tíð fyrri ríkisstjórnar var umtalsverðri orku og tíma varið í að kynna sjónarmið Íslands og árétta þá lagalegu óvissu sem væri í málinu. Ingibjörg Sólrún Gísladóttir kveður fast að orði þegar hún lýsir atburðarásinni haustið 2008 en hún telur að hvorki orð né gerðir fyrri ríkisstjórnar hafi bundið hendur stjórnvalda í samningaviðræðum.

Skilmálar samninganna.
    Líkt og að framan greinir hefur 3. minni hluti þegar gert athugasemdir við einstök ákvæði samninganna, breytingar viðaukasamninganna og lagalega fyrirvara Alþingis, sbr. lög nr. 96/2009. Athugasemdir Mishcon de Reya við efni samninganna eru í fullu samræmi við þann málflutning sem 3. minni hluti hefur haft uppi frá því að málið kom fyrst fram.
    Í áliti lögmannsstofunnar Mishcon de Reya kemur fram að allmörg ákvæði samninganna séu óskýr og ósamrýmanleg ákvæðum íslenskra laga eða lagalegu fyrirvaranna í lögum nr. 96/2009, sbr. m.a. athugasemd stofunnar um hættu á að Ísland verði bundið af ríkisábyrgðinni þrátt fyrir að dómstóll kvæði upp úr um að ríkisábyrgð væri ekki fyrir hendi samkvæmt tilskipuninni. Meðal annarra athugasemda stofunnar eru að leynd hvíli á breska uppgjörssamningnum en 3. minni hluti hefur alla tíð gagnrýnt harðlega þá leynd sem hvílt hefur á gögnum og skjölum málsins. Í áliti Mishcon de Reya kemur fram að það sé umdeilanlegt að trúnaður ríki á skjali þar sem samningsskilmálar komi fram, sjá bls. 24. Þá eru gerðar alvarlegar athugasemdir við allnokkur ákvæði sem virðast halla óeðlilega á Íslendinga og undir lok álitsins er meira að segja gengið svo langt að segja að Icesave-samkomulagið, eða a.m.k. ákveðnir hlutar þess, virðist byggjast á misskilningi.

Óvissa um fjárhæð ríkisábyrgðar – alvarlegar athugasemdir.
    Mishcon de Reya bendir á að greiðslur til innstæðueigenda í Bretlandi séu framkvæmdar af breska tryggingarsjóðnum og fari fram eftir reglum hans en ekki þess íslenska. Þá bendir stofan á að samkvæmt ákvæði í breska samningnum samþykki íslenski tryggingarsjóðurinn að mótmæla ekki reglum sem geta haft áhrif til hækkunar á þeirri upphæð sem hann er ábyrgur fyrir, t.d. ef breski sjóðurinn breytir reiknireglu við útreikning til innstæðueigenda frá því sem íslenski sjóðurinn hefði notað. Slík útvíkkun á fjárhagslegri ábyrgð tryggingarsjóðsins mundi eiga við ríkisábyrgðina einnig þar sem hún er samkvæmt lögunum bundin við höfuðstól lánanna eins og þau standa að sjö árum liðnum en ekki ákveðna fjárhæð. Samkvæmt þessu er því allsendis óvíst hversu há sú fjárhæð er sem ríkið gengst í ábyrgð fyrir. Verði frumvarpið samþykkt og efnahagslegu fyrirvararnir þar með teknir úr sambandi hefur íslenska ríkið samkvæmt þessum skilningi misst alla stjórn á heildarskuldbindingunni. Að mati 3. minni hluta er ófært að skilja við þetta mál þannig að þessi álitaefni séu ekki rannsökuð ofan í kjölinn. Hér er um að ræða enn einn vitnisburðinn um að á þessa samninga sé ekki hægt að fallast.

Lagalegir fyrirvarar og viðaukasamningar.
    Í nefndaráliti 3. minni hluta fjárlaganefndar fyrir 2. umræðu (þskj. 258) eru raktar þær breytingar á lögum nr. 96/2009 sem lagðar eru til í frumvarpinu auk þess sem bornir eru saman þeir fyrirvarar sem í lögunum eru og viðaukasamningarnir við Breta og Hollendinga. Er því vísað til þeirrar umfjöllunar hvað þessi atriði varðar en þó þykir rétt að árétta í þessu framhaldsnefndaráliti atriði sem koma fram í hinum nýju gögnum. Þá telur 3. minni hluti að ítreka beri að viðaukasamningar sem gerðir hafa verið eru einkarréttarlegs eðlis og hafa því ekki sama gildi og þeir fyrirvarar sem lögfestir voru með lögum nr. 96/2009.
    Í lögfræðilegu áliti sínu bendir Mishcon de Reya m.a. á að þó svo að í viðaukasamningnum segi að umboðsmenn breska fjármálaráðuneytisins staðfesti að þeim sé kunnugt um að Tryggingarsjóður innstæðueigenda kunni að leita úrskurðar þar til bærra úrskurðaraðila um að kröfur hans á hendur búi Landsbankans gangi framar öðrum kröfum vegna sömu innlána, eigi hvorki breska fjármálaráðuneytið né Ísland hlut að breska uppgjörssamningnum og telur stofan því ólíklegt að breskir dómstólar muni taka tillit til lagalegra áhrifa slíkrar niðurstöðu þar sem hún mundi einungis eiga við lánasamningum svo breyttan miðað við viðaukasamninginn. Af þessu má ljóst vera að með því að fella fyrirvarann brott úr lögunum, líkt og frumvarpið leggur til, og gera þess í stað viðbót við breska lánssamninginn yrði fyrirvarinn í reynd að engu orðinn. Ísland væri enn bundið ríkisábyrgðinni þrátt fyrir að dómstóll kvæði upp úrskurð sem væri í þágu landsins og þess efnis að samkvæmt tilskipuninni væri engin ríkisábyrgð fyrir hendi.

Uppgjör úr þrotabúi.
    Í áliti Mishcon de Reya er gerð athugasemd við uppgjörsskilmála samninganna og við að ein krafa verði að tveimur jafnstæðum kröfum, enda sé gert ráð fyrir að greiðslur vegna eigna úr búi Landsbankans gangi að jöfnu til íslenska innstæðutryggingarsjóðsins og til Bretlands eða Hollands. Lögmannsstofan telur það að hver innstæða sé ein óskipt krafa slíka grundvallarlagareglu að hún hljóti að gilda jafnframt í íslenskum gjaldþrotarétti, enda breytist ekki eðli kröfunnar gagnvart Landsbanka Íslands hf.
    Þetta er sá skilningur sem 3. minni hluti hefur haldið fram í málinu frá upphafi og bendir á að hinn svokallaði Ragnars Hall fyrirvari var settur til að leiðrétta þetta og tryggja að greiðslur vegna eigna úr búi Landsbankans færu fram eftir íslenskum lögum. Tilraun til að flétta þennan fyrirvara inn í viðaukasamningana hefur ekki tekist sem skyldi. Að mati 3. minni hluta er nauðsynlegt að halda honum í lögunum. Þetta er einnig í samræmi við þá afstöðu sem Ragnar H. Hall lýsti á fundi í fjárlaganefnd. Rétt er að minna á að þessi fyrirvari var, ásamt lagalegum áskilnaði og efnahagslegum skilyrðum, sá sem hvað mest var barist fyrir í sumar, þegar Alþingi greip til sinna ráða til varnar hagsmunum þjóðarinnar. Þessi fyrirvari er nú kominn út í veður og vind.

Friðhelgisákvæði.
    Ástæða er til að staldra við afstöðu Mishcon de Reya og breska lögmannsins Matthew Collings um friðhelgisákvæði samninganna.
    Mishcon de Reya bendir á að þrátt fyrir að viðaukasamningarnir taki nokkurt tillit til þeirra fyrirvara sem Alþingi setti við friðhelgisákvæði samninganna sé enn óljóst hvaða eignir eru undanþegnar aðför. Þá sé túlkunaratriði hvað í raun teljist náttúruauðlindir og það sé ekki skýrt nánar. Matthew Collings lýsir mikilli undrun á því að sjálfstæð þjóð skuli hafa undirgengist slíkt afsal á friðhelgi en hann orðar það svo:
     „Ég hefði haldið að þarna væri á ferðinni meira grundvallaratriði en deila um það að hvaða marki friðhelgi hafi verið afsalað, eða hvort rétt sé að afsala henni yfir höfuð. Þarna er um að ræða sjálfsmynd Íslendinga og þjóðarstolt.“
    Því miður er engu við þessi orð Matthew Collings að bæta.

Nýjar málshöfðunarleiðir ekki kannaðar.
    Í lögfræðiáliti Mishcon de Reya og Matthew Collings er vísað til þess að málshöfðun Kaupþings banka hf. gegn breska fjármálaráðuneytinu hafi ekki borið árangur. Í áliti sínu bendir Matthew Collings hins vegar á að hann sé reiðubúinn til þess að veita ráðgjöf um nýjar málshöfðunarleiðir gegn breskum stjórnvöldum sem valda mundu ríkisstjórn Bretlands verulegu hugarangri og vandræðum.
    Við meðferð málsins í fjárlaganefnd gafst ekki tækifæri til þess að fara yfir það í hverju slíkar málshöfðunarleiðir kynnu að felast þó ríkar ástæður væru fyrir hendi.

Efnahagsleg álitaefni.
    Um leið og meiri hluti fjárlaganefndar afgreiddi frumvarpið út úr nefndinni 22. desember sl. var lagt fram mat Seðlabanka Íslands á skuldastöðu þjóðarbúsins. Samkvæmt mati bankans verða skuldir okkar í árslok 2010 340% af vergri þjóðarframleiðslu. Jafnframt kemur þar fram að skuldin vegna Icesave-reikninganna er nú metin um 800 milljarðar kr. Er það umtalsvert meira en nefnt hefur verið fram til þessa. Það þarf vart að taka það fram að þetta mat Seðlabanka Íslands var ekki tekið til efnislegrar umræðu í fjárlaganefnd.
    Þá er ástæða til að benda á álit Daniels Gros, en hann færir veigamikil rök fyrir því að rangt sé að hafa fasta vexti 5,55% í þessum samningum, auk þess sem hann gagnrýnir þá niðurstöðu að viðsemjendur Íslendinga líti á þessa samningsgerð sem hvern annan viðskiptagerning þar sem þeir hagnast verulega á vaxtamun. Matthew Collings gerir einnig alvarlegar athugasemdir við þessa háu föstu vexti í skorinortu áliti sínu.
    Á Þorláksmessu barst svo álitsgerð frá IFS-greiningu, sem meiri hluti fjárlaganefndar hirti ekki um að bíða eftir, þótt Alþingi hafi sjálft farið fram á að sú vinna yrði unnin. Lýsir það makalausri vanvirðingu við tíma og vinnu fólks í landinu. Í þessu áliti kemur fram það mat að 10% líkur séu á gjaldþroti Íslands. Að sjálfsögðu liggur svo mikið á að keyra þetta mál í gegnum þingið að óþarft virðist þeim að staldra við og velta fyrir sér á hvaða vegferð þessi ríkisstjórn er. Hér er verið að véla um framtíðarhagsmuni íslensku þjóðarinnar, ófæddra Íslendinga, og er það gert að lítt athuguðu máli þar sem menn loka hreinlega augunum fyrir staðreyndum. 3 minni hluti á varla til nógu sterk orð til að lýsa hneykslun sinni á þessum vinnubrögðum. Það hefur enginn leyfi til að ganga svona fram þegar undir eru ríkir þjóðhagslegir hagsmunir um langa framtíð.

Afstaða 3. minni hluta fjárlaganefndar.
    Þriðji minni hluti telur ljóst af því sem að framan greinir að þeir fyrirvarar sem settir voru með lögum nr. 96/2009, verði með frumvarpinu og viðbótarsamningum við Breta og Hollendinga að engu. Það hefur ekki verið gefinn neinn tími í fjárlaganefnd til að fara yfir ítarlegar álitsgerðir frá Mishcon de Reya og IFS-greiningu um efni þessara samninga. Enn virðist ríkisstjórnin leyna trúnaðargögnum um þessa samningsgerð, sem telja verður hreint ábyrgðarleysi af ríkisstjórn, ekki síst þegar um er að ræða mál sem varðar þjóðarheill. Flestir þeir sérfræðingar sem fengnir hafa verið á fund nefndarinnar gagnrýna þessa samningagerð harðlega, en illu heilli hefur ekki verið hlustað á þá og raunar hefur fjármálaráðherra þjóðarinnar lagt sig fram við að gera lítið úr þeim álitsgerðum sem fengist hafa – þegar hann ætti þvert á móti að fagna því að menn taki málstað Íslendinga.
    Þessir samningar, eins og þeir nú standa, vega að sjálfstæði þjóðarinnar. Þeir stefna tækifærum ungra Íslendinga í voða og að mati 3. minni hluta hefur Alþingi Íslendinga á árinu 2009 ekki leyfi til að binda hendur ófæddra Íslendinga á jafnveikum grunni og þarna er gert. Þetta eru stórhættulegir gjörningar sem alls ekki má samþykkja. Á fyrri öldum stóðu Íslendingar saman gegn ofríki erlendra þjóða. Því er vart hægt að trúa að nú ætli ráðamenn þjóðarinnar að leggjast flatir fyrir slíku valdi. Nú reynir á þingheim – það eina rétta í þessari ömurlegu stöðu er að þingmenn sameinist um að verja hagsmuni og sjálfstæði íslensku þjóðarinnar gegn þessum samningum.
    Þriðji minni hluti leggur til að þessu máli verði vísað frá og úrslitatilraun verði gerð til að verja hagsmuni þjóðarinnar. Augljóst er að ekki er hægt að fara í samningaumleitanir við þessar þjóðir nema að því komi formenn allra flokka á Alþingi. Verði þessi tillaga felld er það eindregin afstaða 3. minni hluta að hafna með öllu þessu frumvarpi eins og það liggur fyrir. Viðsemjendur okkar verða þá að láta sér það lynda að fara með ágreining þennan í eðlilegan lagalegan farveg fyrir íslenskum dómstólum. Þeirri niðurstöðu munum við Íslendingar að sjálfsögðu hlíta.

Niðurstaða.
    Í ljósi alls framangreinds leggur 3. minni hluti til að frumvarpinu verði vísað frá með svofelldri

RÖKSTUDDRI DAGSKRÁ:



    Með vísan til framangreinds samþykkir Alþingi að vísa málinu frá og taka fyrir næsta mál á dagskrá.

Alþingi, 28. des. 2009.



Kristján Þór Júlíusson,


frsm.


Ásbjörn Óttarsson.


Ólöf Nordal.




Fylgiskjöl með álitinu:
     I.      Álit frá 1. minni hluta efnahags- og skattanefndar. (28. desember 2009.)
     II.      Minnisblað frá Indefence um álit Mishcon de Reya. (28. desember 2009.)
     III.      IFS-greining: Áhættugreining Icesave-samnings og skuldabyrðar þjóðarinnar. (23. desember 2009.)


Hér er efni sem sést aðeins í pdf-skjalinu.