Þingskjal 315 — 282. mál.
Frumvarp til laga
um búfjárhald.
(Lagt fyrir Alþingi á 141. löggjafarþingi 2012–2013.)
I. KAFLI
Markmið, yfirstjórn og skilgreiningar.
1. gr.
2. gr.
Með búfé er í lögum þessum átt við alifugla, geitfé, hross, kanínur, loðdýr, nautgripi, sauðfé og svín. Rísi ágreiningur um hvað skuli falla undir hugtakið búfé sker Matvælastofnun úr.
3. gr.
1. Bústofn er gagnagrunnur sem Matvælastofnun heldur utan um og inniheldur upplýsingar um hagtölur.
2. Friðað svæði er land afmarkað vörslulínu sem hindrar aðgang búfjár.
3. Gripheld girðing er mannvirki úr ýmsu efni sem er reist til að hindra frjálsa för búfjár. Hún er breytileg að gerð og gæðum eftir tegund. Girðing getur miðast við aldur og kyneiginleika búfjár, verið fjárheld, hrossheld, nautgripaheld, graðpeningsheld o.s.frv.
4. Hagaganga er það þegar eigandi búfjár kemur því í haga til annars aðila án þess að taka landið á leigu og gerir um það samning. Sá aðili verður þar með umráðamaður búfjárins.
5. Hagtölur eru upplýsingar um fjölda búfjár af hverri tegund, staðsetningu þess og fóðurbirgðir.
6. Landspilda er ákveðinn hluti lands sem afmarkaður hefur verið.
7. Lausaganga er þegar búfé getur gengið í annars manns land í óleyfi.
8. Lausagöngubann er bann sem sveitarstjórn samþykkir fyrir sveitarfélag í heild eða hluta þess og auglýsir í Stjórnartíðindum til að koma í veg fyrir lausagöngu búfjár, einnar tegundar eða fleiri.
9. Umráðamaður búfjár er eigandi búfjár eða aðili sem er ábyrgur fyrir fóðrun, aðbúnaði og vörslu þess í samræmi við gildandi reglur í viðkomandi sveitarfélagi og samkvæmt samningi milli aðila.
10. Umráðamaður lands er sá aðili sem hefur rétt til að ráðstafa nýtingu landsins.
11. Varsla búfjár er þegar umráðamaður búfjár heldur því innan afmarkaðs svæðis.
12. Vörslukrafa er krafa eða viðmiðun um gerð og gæði tiltekinnar vörslu, mismikil eftir tegund, aldri og kyneiginleikum búfjár.
13. Vörslulína er gripheld girðing, hlið og önnur mannvirki, svo og náttúrlegur farartálmi sem kemur algerlega í veg fyrir frjálsa för búfjár allt árið eða á þeim tímum árs þegar búfjár er von á svæðinu.
14. Vörsluskylda er skilyrðislaus krafa um að umráðamaður búfjár ábyrgist að búfé í umsjá hans sé haldið innan afmarkaðs svæðis allt árið eða tiltekna hluta þess.
II. KAFLI
Takmörkun búfjárhalds.
4. gr.
Í samþykktum sveitarstjórna um búfjárhald má ákveða að tiltekið búfjárhald sé með öllu bannað í viðkomandi sveitarfélagi eða takmarkað á tilteknum svæðum innan sveitarfélagsins. Verði búfjáreigandi fyrir atvinnutjóni vegna banns eða takmarkana á búfjárhaldi, þannig að bótum varði, skal greiða bætur úr sveitarsjóði.
Um mat bóta skv. 2. mgr. skal fara að hætti mats á eignarnámsbótum og sér matsnefnd eignarnámsbóta um framkvæmd matsins.
III. KAFLI
Varsla búfjár.
5. gr.
Þar sem sveitarstjórn hefur gert umráðamönnum búfjár skylt að hafa búfé í vörslu skal vera gripheld girðing og ber umráðamaður búfjár ábyrgð á að svo sé. Um kostnað við uppsetningu girðinga og viðhald fer eftir ákvæðum girðingar- og vegalaga.
6. gr.
1. Naut, 6 mánaða og eldri, allt árið.
2. Hrútar og hafrar, á tímabilinu frá 1. nóvember til 1. maí ár hvert.
3. Graðhestar eða laungraðir hestar, 10 mánaða og eldri, allt árið. Veturgamlir folar skulu þó ætíð vera komnir í vörslu eigi síðar en 1. júní þó að þeir séu ekki orðnir fullra 10 mánaða.
4. Aðrar búfjártegundir en framan greinir, allt árið.
Sveitarstjórn skal hlutast til um að graðpeningur, sem ekki er í öruggri vörslu, sé handsamaður og honum komið í örugga vörslu. Eigandi getur leyst til sín viðkomandi graðpening gegn greiðslu áfallins kostnaðar. Við ítrekuð brot skal graðhestur seldur nauðungarsölu samkvæmt nauðungarsölulögum en felldur verði hann ekki seldur. Öðrum graðpeningi skal slátrað og sölu- eða frálagsverð látið mæta áföllnum kostnaði.
7. gr.
8. gr.
Sveitarstjórn og umráðamaður lands eiga lögveð í búfénu fyrir sannanlegum kostnaði.
IV. KAFLI
Hagtölur.
9. gr.
Í haustskýrslunni skal koma fram fjöldi ásetts búfjár af hverri tegund og allt búfé í hagagöngu og á hvaða jörð eða landspildu það er. Einnig skal koma fram gróffóðurforði af hefðbundnum nytjatúnum og leigutúnum og fyrningar auk upplýsinga um aðra fóðuröflun.
Umráðamaður búfjár skal fyrir 20. nóvember skila inn haustskýrslu með upplýsingum um framangreindar hagtölur.
Matvælastofnun skal fara og skoða hjá umráðamönnum búfjár sem ekki skila inn fullnægjandi gögnum. Slík skoðun skal framkvæmd á kostnað umráðamanns búfjár.
Matvælastofnun er jafnframt heimilt að fara árlega í skoðun til allra umráðamanna búfjár til að sannreyna upplýsingagjöf skv. 2. mgr.
Matvælastofnun og Hagstofu Íslands er heimilt að nota upplýsingar úr skýrslum skv. 2. mgr. Öðrum opinberum aðilum er heimilt að nota upplýsingar úr skýrslum skv. 2. mgr. að fengnu leyfi Matvælastofnunar.
10. gr.
11. gr.
Matvælastofnun er heimilt að fella niður opinberar greiðslur í landbúnaði sé stofnuninni meinaður aðgangur til talningar búfjár enda sé fjöldi gripa grundvöllur greiðslna.
V. KAFLI
Ýmis ákvæði.
12. gr.
1. Reglugerð um merkingar búfjár þar sem kveðið er á um að umráðamönnum búfjár sé skylt að merkja allt búfé sitt samkvæmt viðurkenndu merkingar- og skráningarkerfi.
2. Reglugerð um vörslu búfjár. Í reglugerðinni skal fjallað um almenn ákvæði um vörslu búfjár af hverri tegund og einnig kveðið á um almennar reglur um framkvæmd þeirrar vörslu.
3. Reglugerð um eftirlit og öflun Matvælastofnunar á hagtölum.
13. gr.
14. gr.
Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.
Frumvarp þetta er byggt á tillögum nefndar sem skipuð var til að vinna að heildarendurskoðun dýraverndarlaga, nr. 15/1994. Í bréfi umhverfisráðherra, dags. 2. apríl 2008, var tilkynnt að ráðuneytið hefði ákveðið að skipa nefndina. Meðal hlutverka nefndarinnar var að fara yfir ákvæði laga nr. 103/2002, um búfjárhald o.fl.
Á seinni hluta árs 2010 byrjaði nefndin að ræða mögulegar breytingar á lögum um búfjárhald o.fl. vegna frumvarps til laga um velferð dýra sem þá var í smíðum. Upphafleg nefnd sem skipuð var 2. apríl hafði tekið breytingum m.a. vegna þess að ákveðið var í samráði ráðuneytanna sem í hlut eiga, umhverfisráðuneytisins og sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytisins, að leggja til tilflutning málaflokksins. Eftir þær breytingar sátu í nefndinni Kristinn Hugason stjórnsýslufræðingur, tilnefndur af sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytinu, formaður, Halldór Runólfsson yfirdýralæknir, tilnefndur af Matvælastofnun, Hjalti J. Guðmundsson sviðsstjóri, tilnefndur af Umhverfisstofnun, Sif Traustadóttir dýralæknir, tilnefnd af Dýralæknafélagi Íslands, Sigurborg Daðadóttir dýralæknir, tilnefnd af dýraverndarráði, og Steinunn Fjóla Sigurðardóttir, tilnefnd af umhverfisráðuneytinu. Auk þess störfuðu Margrét B. Sigurðardóttir, fagsviðsstjóri á Matvælastofnun, Kjartan Ingvarsson, lögfræðingur hjá Umhverfisstofnun, og Steinþór Arnarson, lögfræðingur hjá Matvælastofnun, með nefndinni.
Fundað var með Sambandi íslenskra sveitarfélaga við gerð frumvarps til laga um velferð dýra og voru mögulegar breytingar á lögum um búfjárhald o.fl. þá ræddar. Sambandið ítrekaði á fundinum afstöðu sem birtist í umsögn þess, dags. 5. mars 2002, um frumvarp til laga um búfjárhald o.fl. Í umsögn sambandsins var talið að endurskoða þyrfti hlutverk sveitarfélaga í framkvæmd búfjáreftirlits og forðagæslu og draga úr þeirri ábyrgð sem þeim er falin á einni tiltekinni atvinnugrein, þ.e. landbúnaðinum.
Afstaða Sambands íslenskra sveitarfélaga var í samræmi við niðurstöðu nefndarinnar um tilflutning þessa hluta stjórnsýslunnar og þótti því m.a. nauðsynlegt af þeirri ástæðu að breyta lögum um búfjárhald o.fl. Hitt vó þó þyngra á metaskálunum að með frumvarpi til laga um velferð dýra er að stærstum hluta verið að sameina löggjöf á sviði dýraverndar og búfjárhalds sem nú fellur undir bæði lög nr. 15/1994, um dýravernd, og lög nr. 103/2002, um búfjárhald o.fl. Var sú leið valin að leggja fram nýtt frumvarp til laga um búfjárhald og fella núgildandi lög úr gildi.
Í frumvarpi til laga um velferð dýra er lagt til að eftirlit með velferð dýra sé í höndum Matvælastofnunar. Eftir þá breytingu yrði umfang búfjáreftirlitsins takmarkað við upplýsingaöflun um fjölda búfjár auk eftirlits með merkingum. Afstaða sveitarfélaganna hefur lengi verið sú að búfjáreftirlitið og forðagæslu beri að flytja frá sveitarfélögunum. Þá er lagt til að Matvælastofnun annist einnig öflun hagtalna og eftirlit með merkingum. Þetta yrði viðbót við það eftirlit með starfsemi bænda sem þegar er hjá Matvælastofnun, svo sem matvælaeftirlit, fóðureftirlit og eftirlit með dýrasjúkdómum, og því skapast möguleikar á að fækka eftirlitsferðum og gera þær um leið markvissari ef stofnunin fer með málaflokkinn í heild.
Matvælastofnun á síðan kost á að ráða til sín búfjáreftirlitsmenn sem nú eru starfsmenn sveitarfélaganna og gætu þeir starfsmenn t.d. sinnt eftirliti með velferð dýra, framleiðslu matvæla og fóðri og aflað hagtalna.
Frumvarpið var kynnt Sambandi íslenskra sveitarfélaga og Bændasamtökum Íslands og þeim gefið færi á að koma fram athugasemdum.
Nokkur ákvæði er ekki að finna í frumvarpinu sem áður voru í lögum nr. 103/2002 þar sem þeim hefur verið fundinn staður með einum eða öðrum hætti í frumvarpi til laga um velferð dýra. Þetta eru 4. gr. og 14.–16. gr. laga nr. 103/2002, um búfjárhald o.fl. Mörg önnur ákvæði eru lítillega breytt vegna breytts gildissviðs eða eru samhljóða greinum í lögum um búfjárhald o.fl.
Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.
Um 1. gr.
Um 2. gr.
Um 3. gr.
Um 4. gr.
Um 5. gr.
Um 6. gr.
Um 7. gr.
Um 8. gr.
Um 9. gr.
Um 10. gr.
Um 11. gr.
Um 12. gr.
Um 13. gr.
Um 14. gr.
Fylgiskjal I.
Atvinnuvega- og
nýsköpunarráðuneyti:
Mat á áhrifum frumvarps til laga um velferð dýra og frumvarps til laga um búfjárhald á fjárhag sveitarfélaga skv. 129. gr. sveitarstjórnarlaga, nr. 138/2011.
Samband íslenskra sveitarfélaga telur að stærstur hluti nýrra verkefna Matvælastofnunar við búfjáreftirlit felist í öflun hagtalna. Búfjáreftirlit og forðagæsla, sem í dag eru verkefni sveitarfélaga, verði einungis hlut af starfssviði þeirra starfsmanna sem Matvælastofnun hyggst ráða. Samband íslenskra sveitarfélaga telur að verkefnatilfærsla létti kostnaði af sveitarfélögum sem nemi um 47,4 m.kr. á ársgrundvelli. Ekki eru talin vera rök til þess að taka árlegan kostnað vegna þvingunarúrræða, sem ráðuneytið metur vera 5 m.kr. á ári, með í kostnaðarmatið, þar sem sveitarfélög hafi setið uppi með þann kostnað á umliðnum árum vegna óskýrra laga og reglugerða. Vegna hjálparskyldu, sbr. 7. gr. frumvarps til laga um velferð dýra, er talið að 10 m.kr. á ári sé varlega áætlaður kostnaður sveitarfélaga og leggja beri þá tölu til grundvallar í kostnaðarmati frumvarpanna. Samband íslenskra sveitarfélaga metur kostnað vegna handsömunar- og vörsluskyldu sveitarfélaganna, sbr. 23. gr. frumvarps til laga um velferð dýra, hljóða upp á stofnkostnað á bilinu 50–75 m.kr. og árlegan kostnað á bilinu 45–72,5 m.kr. Talið er óljóst hvernig gjaldtökuheimildir eru hugsaðar, auk þess sem þær muni ekki koma að neinu haldi í tilvikum hálfvilltra dýra og þar sem eigendur eru ekki borgunarmenn fyrir aðgerðum.
Samantekt.
Ráðuneytið telur að kostnaður sveitarfélaga lækki um 83 m.kr. vegna frumvarpanna en þó geti einhver kostnaður fallið á sveitarfélög vegna hjálparskyldu og vegna handsömunar- og vörsluskyldu sem kveðið er á um í frumvarpi til laga um velferð dýra. Samband íslenskra sveitarfélaga telur að árlegur nettókostnaður sveitarfélaga hækki um 7,6–35,1 m.kr. Þá telur Samband íslenskra sveitarfélaga að stofnkostnaður hjá sveitarfélögunum verði 50–75 m.kr. Samband íslenskra sveitarfélaga fer fram á að sveitarfélög fái bættan mismun samkvæmt kostnaðarmati, eftir atvikum með leiðréttingu á framlögum til annarra verkefna, svo sem eyðingu á mink og ref sem kallar á um 100 m.kr. útgjöld sveitarfélaga árlega.
Fylgiskjal II.
Fjármála- og efnahagsráðuneyti,
fjárlagaskrifstofa:
Umsögn um frumvarp til laga um búfjárhald.
Gera má ráð fyrir að lögfesting þessa frumvarps muni auka útgjöld hjá Matvælastofnun um tæpar 83 m.kr. á ársgrunni vegna nýrra verkefna sem flutt verða frá sveitarfélögum og Umhverfisstofnun, auk verkefna sem hljótast af nýjum lagaákvæðum. Á móti er gert ráð fyrir að tekjur stofnunarinnar aukist um tæpar 6 m.kr. á ári. Gera verður ráð fyrir að gert verði samkomulag um verkefnatilfærsluna milli ríkisins og sveitarfélaga þannig að hvorugur aðilinn beri skarðan hlut og að lögfesting þessara tveggja frumvarpa hafi ekki teljandi áhrif á útgjöld ríkissjóðs. Nánari umfjöllun um fjárhagsleg áhrif frumvarpanna kemur fram í umsögn fjármála- og efnahagsráðuneytisins um frumvarp til laga um velferð dýra