Ferill 102. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
144. löggjafarþing 2014–2015.
Þingskjal 635 — 102. mál.
2. umræða.
Nefndarálit með breytingartillögu
um frumvarp til laga um breytingu á umferðarlögum, nr. 50/1987,
með síðari breytingum (EES-innleiðing o.fl.).
Frá umhverfis- og samgöngunefnd.
Nefndin hefur fjallað um málið og fengið á sinn fund Sigurberg Björnsson frá innanríkisráðuneyti, Ómar Smára Ármannsson, Egil Bjarnason og Guðbrand Sigurðsson frá lögreglunni á höfuðborgarsvæðinu, Jón Rúnar Pálsson frá Samtökum atvinnulífsins, Lísbet Einarsdóttur og Árna Jóhannsson frá Samtökum iðnaðarins, Tyrfing Guðmundsson frá Guðmundi Tyrfingssyni ehf., Grétar H. Guðnason, Davíð Sveinsson, Jón Sigurðsson, Stefán Grímsson og Sigurð H. Jónasson frá Landssambandi vörubifreiðaeigenda, Daníel Reynisson og Mörtu Jónsdóttur frá Samgöngustofu, Pál Guðjónsson og Hauk Eggertsson frá Landssamtökum hjólreiðamanna, Gunnstein Sigfússon og Jóhann Sigfússon frá Netökuskólanum, Knút Halldórsson frá Samtökum ökuskóla og Gunnar Gunnarsson, Njál Gunnlaugsson og Hrönn Bjargar Harðardóttir frá Sniglum.
Þá hafa nefndinni borist umsagnir um málið frá Alþýðusambandi Íslands, Árna Davíðssyni, Guðmundi Tyrfingssyni ehf., landlæknisembættinu, Landssambandi hestamannafélaga, Landssambandi vörubifreiðaeigenda, Landssamtökum hjólreiðamanna, lögreglustjóranum á höfuðborgarsvæðinu, Netökuskólanum, Persónuvernd, Reykjavíkurborg, Samgöngustofu, Samtökum atvinnulífsins, Samtökum ferðaþjónustunnar, Samtökum iðnaðarins og Samtökum verslunar og þjónustu, Samtökum fjármálafyrirtækja, Samtökum ökuskóla, Sniglum, Starfsmannafélagi Reykjavíkurborgar, Vegagerðinni og Ökukennarafélagi Íslands.
Frumvarpið á sér langan aðdraganda sem nær aftur til ársins 2007 þegar skipuð var nefnd um endurskoðun umferðarlaga sem skilaði af sér drögum að frumvarpi í júní 2009. Frumvarpið var lagt nokkrum sinnum fram í kjölfarið en varð aldrei útrætt og var á 143. löggjafarþingi horfið frá því að leggja fram heildarfrumvarp til nýrra umferðarlaga heldur tekin út þau atriði sem brýnt þótti að yrðu að lögum. Með frumvarpinu eru lagðar til breytingar á umferðarlögum sem miða að því að innleiða tilteknar EES-gerðir sem taldar eru upp í 11. gr. frumvarpsins. Umfjöllun nefndarinnar afmarkaðist að mestu leyti við breyttar reglur varðandi létt bifhjól og endurmenntun bílstjóra sem stjórna stórum ökutækjum í farþega- og vöruflutningaskyni.
Létt bifhjól.
Í 1. gr. frumvarpsins er lögð til ný skilgreining á léttum bifhjólum. Skv. c-lið ákvæðisins telst létt bifhjól vera vélknúið ökutæki á tveimur eða þremur hjólum sem er ekki hannað til hraðari aksturs en 45 km á klst. og er með sprengirými sem er ekki yfir 50 rúmsentímetrum sé það búið brunahreyfli eða með samfellt hámarksafl sem er ekki yfir 5kW sé það búið rafhreyfli. Þá er lagt til að létt bifhjól greinist í tvo flokka. Í flokk I falla létt bifhjól sem eru ekki hönnuð til hraðari aksturs en 25 km á klst. og í flokk II falla bifhjól sem eru hönnuð til hraðari aksturs en 25 km á klst., allt að 45 km á klst. Samkvæmt skilgreiningu á léttu bifhjóli í 2. gr. umferðarlaga telst létt bifhjól vera bifhjól sem búið er brunahreyfli sem er ekki yfir 50 rúmsentímetrar eða búið rafhreyfli og er ekki hannað til hraðari aksturs en 45 km á klst. Þau léttu bifhjól sem með frumvarpinu er gert ráð fyrir að falli í flokk I falla nú hins vegar í flokk reiðhjóla, sbr. c-lið skilgreiningar 2. gr. umferðarlaga á reiðhjóli. Því að færa létt bifhjól úr flokki reiðhjóla í flokk bifhjóla fylgja nokkrar aðrar breytingar sem rétt er að fjalla um.
Ökuréttindi.
Samkvæmt 1. mgr. 48. gr. umferðarlaga má enginn stjórna bifreið eða bifhjóli nema hann hafi til þess gilt ökuskírteini sem ríkislögreglustjórinn gefur út. Skv. 52. gr. laganna setur ráðherra nánari reglur um ökunám og ökukennslu og er fjallað um skilyrði ökuréttinda í reglugerð nr. 830/2011. Samkvæmt reglugerðinni eru gerðar eftirfarandi kröfur til ökuréttinda fyrir létt bifhjól sem yrðu í flokki II samkvæmt frumvarpinu: 15 ára lágmarksaldur, 12 stunda bóklegt nám, 8 stunda verklegt nám og skriflegt og verklegt ökupróf. Í tilskipun 2006/126/EB um ökuréttindi eru gerðar vægar kröfur til ökuréttinda fyrir létt bifhjól í flokki II en hins vegar eru ekki gerðar neinar kröfur til ökuréttinda vegna léttra bifhjóla í flokki I. Í athugasemdum við frumvarpið kemur fram að það sé í höndum ráðherra, í samráði við Samgöngustofu og hagsmunaaðila, að útfæra nánar skilyrði ökuréttinda umfram það sem leiðir af skuldbindingum íslenska ríkisins að EES-rétti. Fyrirséð er að ef kæmi til slíkra skilyrða yrðu þær kröfur sem gerðar væru öllu vægari en þær sem gerðar eru til léttra bifhjóla í flokki II. Að mati nefndarinnar er ekki þörf á því að útgefin verði sérstök ökuréttindi fyrir létt bifhjól í flokki I. Hingað til hafa ekki verið gerðar slíkar kröfur og sömu reglur gilt um létt bifhjól og reiðhjól. Að mati nefndarinnar hefur ekkert komið fram sem styður það að því fyrirkomulagi verði breytt og leggur nefndin því til breytingu þess efnis. Nefndin telur þó rétt að ákveðinn lágmarksaldur þurfi til að vera heimilt að aka léttum bifhjólum í flokki I og telur eðlilegt í því sambandi að miða við að börnum sem eru orðin 13 ára verði það heimilt. Þá beinir nefndin því til innanríkisráðuneytisins að það hlutist til um að útgefið verði fræðsluefni sem ökumenn léttra bifhjóla í flokki I geti kynnt sér. Verði þar umfjöllun um helstu atriði er snúa að akstri hjólanna og helstu atriði umferðarreglna og reglna sem gilda um akstur hjólanna.
Skráningarskylda.
Létt bifhjól sem falla í flokk I falla nú undir skilgreiningu laganna á reiðhjóli eins og áður segir og hafa því ekki verið skráningarskyld. Skv. 1. mgr. 63. gr. umferðarlaga skal bifreið, bifhjól, torfærutæki eða dráttarvél skráð og skráningarmerki sett á slíkt farartæki áður en það er tekið í notkun. Létt bifhjól í flokki I verða því skráningarskyld samkvæmt frumvarpinu og af því leiðir einnig að þau verða skoðunarskyld skv. 67. gr. laganna. Ljóst er að af þeirri breytingu leiðir kostnað sem felst í gjaldi fyrir skráningu og skráningarmerki og gjaldi fyrir skoðun. Fyrir nefndinni komu fram athugasemdir við skráningarskyldu léttra bifhjóla þar sem talið var að áhrif þessa væru of íþyngjandi. Á hinn bóginn kom einnig fram að erfitt geti verið að greina mun á léttum bifhjólum sem nú eru skráningarskyld og þeim sem eru það ekki. Getur það m.a. haft í för með sér að lögreglu getur verið erfitt að fylgja eftir reglum um skráningarskyldu þeirra bifhjóla sem eru skráningarskyld þar sem lítill sem enginn sýnilegur munur er á þeim. Nefndin tekur að vissu leyti undir þær athugasemdir að um íþyngjandi ákvæði sé að ræða en ljóst er að samkvæmt EES-reglum er ekki heimilt að undanskilja létt bifhjól í flokki I skráningarskyldu. Nefndin bendir á að reglur um skoðun léttra bifhjóla í flokki I þurfi að vera með tilliti til notkunar tækjanna og eðlis þeirra og ekki meira íþyngjandi en nauðsynlegt er.
Vátryggingarskylda og grundvöllur ábyrgðar.
Samkvæmt 91. gr. umferðarlaga hvílir vátryggingarskylda á öllum skráningarskyldum vélknúnum ökutækjum. Vátryggingarskyldan nær til þess tjóns sem hlýst af notkun skráningarskylds vélknúins ökutækis auk þess sem ökumaður skal tryggður sérstakri slysatryggingu, sbr. 1. mgr. 92. gr. umferðarlaga. Með því að létt bifhjól í flokki I verða skráningarskyld verða þau einnig vátryggingarskyld. Ljóst er að af vátryggingarskyldunni mun hljótast töluverður kostnaður fyrir eigendur slíkra bifhjóla og eru reglurnar því verulega íþyngjandi að þessu leyti. Að mati nefndarinnar er ekki þörf á því að kveða á um svo stranga vátryggingarskyldu, m.a. vegna þess að notkun léttra bifhjóla í flokki I er að mestu leyti lík notkun reiðhjóla, þau eru notuð á gangstéttum og göngustígum og ná mjög takmörkuðum hraða. Samfara þessu telur nefndin einnig rétt að um hjólin gildi sömu ábyrgðarreglur og um reiðhjól. Þannig gildi ekki hin stranga hlutlæga ábyrgð sem almennt gildir um skráningarskyld ökutæki. Forsenda þeirrar ströngu ábyrgðar er að af notkun slíkra ökutækja getur hlotist mikið tjón ef óhapp verður. Líkt og að framan greinir telur nefndin þessi rök ekki eiga við um létt bifhjól í flokki I. Nefndin leggur því til breytingar þessu til samræmis en bendir jafnframt á að eigendur slíkra bifhjóla hafa frjálst val um að kaupa tryggingar fyrir hjólin og ökumenn þeirra af starfandi vátryggingafélögum.
Reglur um notkun bifhjóla.
Í 2. gr. frumvarpsins eru lagðar til breytingar á 41. gr. laganna um reglur um akstur bifhjóla. Samkvæmt ákvæðinu verður heimilt að aka léttum bifhjólum í flokki I á vegum, gangstéttum, hjólastígum eða gangstígum. Sé léttu bifhjóli í flokki I ekið á gangstétt eða gangstíg ber því að víkja fyrir gangandi umferð. Samkvæmt lokamálslið 2. mgr. ákvæðisins er þó lagt til að óheimilt verði að aka léttu bifhjóli í flokki I á akbraut með 50 km hámarkshraða og yfir. Af þessu leiðir að aðeins verður heimilt að aka léttum bifhjólum í flokki I á takmörkuðum fjölda gatna í þéttbýli og ekki utan þéttbýlis, þar sem alla jafna er hærri hámarkshraði. Nefndin bendir á að ekki eru slíkar takmarkanir við notkun reiðhjóla þar sem hjóla má þeim á öllum götum óháð hámarkshraða. Takmarkanir á notkun léttra bifhjóla í flokki I á þennan hátt er líklegt til að koma helst niður á notendum þeirra á landsbyggðinni þar sem notkun þeirra verður verulega takmörkuð en á sömu götum verður hins vegar leyfilegt að hjóla á reiðhjóli. Ljóst er að notkun bæði reiðhjóla og léttra bifhjóla í flokki I á götum og vegum þarfnast sérstakrar varúðar þar sem um hægfara tæki er að ræða. Á þeim er þó ekki slíkur munur að rétt sé að takmarka notkun léttra bifhjóla í flokki I með þeim hætti sem lagt er til í frumvarpinu. Nefndin leggur því til þá breytingu að þessi málsliður ákvæðisins falli brott.
Samkvæmt 5. mgr. 2. gr. frumvarpsins skal barn sjö ára eða yngra sem er farþegi á bifhjóli sitja í sérstöku sæti því ætluðu. Ekki er í ákvæðinu vísað til barnastóls af viðurkenndri gerð enda geta þeir verið afar misjafnir. Þó mætti kveða á um nauðsynlegan öryggisbúnað í reglugerð. Leggur nefndin því til að við 5. mgr. 2. gr. frumvarpsins bætist almenn reglugerðarheimild ráðherra til að kveða á um notkun viðurkennds öryggis- og verndarbúnaðar fyrir börn sem eru farþegar á bifhjólum.
Endurmenntun atvinnubílstjóra.
Í 5. gr. frumvarpsins er ákvæði um endurmenntun atvinnubílstjóra á fimm ára fresti. Lagt er til í ákvæðinu að ráðherra kveði nánar á um tilhögun endurmenntunarinnar í reglugerð. Ákvæði um endurmenntun atvinnubílstjóra á sér langan aðdraganda en það var fyrst sett með reglugerð árið 2006 sem síðar var talið að bryti gegn 75. gr. stjórnarskrárinnar þar sem um íþyngjandi ákvæði væri að ræða sem setti skorður við atvinnufrelsi atvinnubílstjóra, en kveða þyrfti á um það í lögum. Í athugasemdum við frumvarpið kemur fram það mat að ákvæðið eins og það er nú útfært í frumvarpinu fari ekki gegn ákvæði 75. gr. stjórnarskrárinnar. Atvinnufrelsi megi setja skorður með lagaheimild enda krefjist almannahagsmunir þess. Skilyrði stjórnarskrárinnar um almannahagsmuni verði að telja fullnægt, enda sé þjálfuninni einkum ætlað að viðhalda hæfi og menntun ökumanna og þannig bæta öryggi á vegum og öryggi ökumannanna sjálfra. Þá skal á það bent að þau ökutæki sem hér eru undir eru stór og þung og geta borið fjölda farþega. Hæfi ökumanna þeirra skiptir því miklu máli.
Ákvæði um endurmenntun atvinnubílstjóra hefur alla tíð verið umdeilt en á síðustu árum hefur verið reynt að ná sáttum um það, m.a. með skipan starfshóps hagsmunaaðila í september 2012 sem falið var að útfæra endurmenntunina. Ljóst er að íslenska ríkið getur ekki skotið sér undan skyldum sínum samkvæmt EES-samningnum en vegna þess er nauðsynlegt að kveða á um endurmenntun atvinnubílstjóra í lögum. Nefndin bendir á að endurmenntun atvinnubílstjóra veitir þeim einnig réttindi til aksturs annars staðar á EES-svæðinu. Mikilvægt er að útfærsla endurmenntunarinnar verði með þeim hætti að hún verði sem minnst íþyngjandi og að gætt verði að því að framkvæmd endurmenntunar verði með þeim hætti að kostnaði verði haldið í lágmarki. Bendir nefndin í því sambandi á mikilvægi þess að heimilt verði að ljúka endurmenntun með fjarnámi og leggur til breytingartillögu þess efnis. Með því yrði sem minnst röskun á högum atvinnubílstjóra, hægt yrði að lágmarka fjarvistir frá vinnu og ekki um mikil ferðalög þeirra að ræða. Þá tekur nefndin einnig fram að umrætt námskeið verður próflaust. Allir þeir sem sækja endurmenntun munu halda sínum réttindum. Hafa verður í huga við útfærslu endurmenntunarinnar að hún miðist að nokkru leyti við íslenskar aðstæður sem geta verið mjög ólíkar þeim aðstæðum sem eru í Evrópu. Markmið endurmenntunarinnar er að efla kunnáttu og þekkingu atvinnubílstjóra og þannig að auka öryggi á vegum landsins og í því sambandi þarf að taka tillit til íslenskra aðstæðna. Að þessu virtu telur nefndin nauðsynlegt að kveðið verði á um endurmenntunina í umferðarlögum en ráðherra falin nánari útfærsla hennar þar sem gætt verði framangreindra sjónarmiða.
Umferðareftirlit Samgöngustofu.
Í 8. og 9. gr. frumvarpsins er kveðið á um auknar heimildir umferðareftirlitsmanna Samgöngustofu. Við meðferð málsins hafa nefndinni borist þær upplýsingar frá innanríkisráðuneytinu að hafin sé frekari vinna í málinu eftir ábendingar nefndarinnar. Í júní sl. var starfshópur fulltrúa ráðuneytisins, Samgöngustofu og ríkislögreglustjóra stofnaður sem falið var að meta kosti og galla þess að flytja eftirlitið frá Samgöngustofu til lögreglu og koma með tillögur að slíkum flutningi. Var það niðurstaða áfangaskýrslu starfshópsins að hægt væri að mæla með flutningi umferðareftirlitsins til lögreglunnar að því gefnu að tryggt væri að verkefninu yrði áfram sinnt og umfang þess minnkaði ekki. Í ljósi þessa leggur nefndin til að 8. og 9. gr. frumvarpsins verði felldar brott.
Með vísan til alls framangreinds leggur nefndin til að frumvarpið verði samþykkt með svohljóðandi
BREYTINGU:
1. Við 2. gr.
a. Lokamálsliður 2. mgr. falli brott.
b. Við 5. mgr. bætist nýr málsliður, svohljóðandi: Ráðherra er heimilt í reglugerð að kveða á um gerð og notkun viðurkennds öryggis- og verndarbúnaðar fyrir börn sem eru farþegar á bifhjóli.
2. Við 4. gr. bætist nýr liður, svohljóðandi: Við 48. gr. laganna bætist ný málsgrein, svohljóðandi:
Ákvæði þessarar greinar og 49.–55. gr. gilda ekki um létt bifhjól í flokki I.
3. Við 5. gr. bætist nýr málsliður, svohljóðandi: Heimilt er að ljúka endurmenntun með fjarnámi.
4. Á eftir 5. gr. komi ný grein, svohljóðandi:
3. mgr. 55. gr. laganna orðast svo:
Enginn má stjórna léttu bifhjóli í flokki II nema hann hafi gilt ökuskírteini til þess eða til að mega stjórna bifreið eða bifhjóli. Ökuskírteini til að mega stjórna léttu bifhjóli í flokki II má ekki veita þeim sem er yngri en 15 ára, enda hafi hann áður fengið tilskilda ökukennslu. Enginn sem er yngri en 13 ára má stjórna léttu bifhjóli í flokki I.
5. 8. og 9. gr. falli brott.
6. Á eftir 10. gr. komi tvær nýjar greinar, svohljóðandi:
a. (10. gr.)
Á eftir 90. gr. laganna kemur ný grein, 90. gr. a, svohljóðandi:
Ákvæði 88.–90. gr. gilda ekki um létt bifhjól í flokki I.
b. (11. gr.)
Á eftir 94. gr. b laganna kemur ný grein, 94. gr. c, svohljóðandi:
Létt bifhjól í flokki I eru undanþegin vátryggingarskyldu skv. 91.–94. gr.
Birgir Ármannsson og Katrín Júlíusdóttir voru fjarverandi við afgreiðslu málsins og rita undir álit þetta skv. 4. mgr. 18. gr. starfsreglna fastanefnda Alþingis.
Helgi Hrafn Gunnarsson ritar undir álit þetta með fyrirvara sem lýtur að ákvæðum frumvarpsins um endurmenntun og skráningarskyldu léttra bifhjóla í flokki I.
Alþingi, 28. nóvember 2014.
| Höskuldur Þórhallsson, form., frsm. |
Katrín Júlíusdóttir. | Haraldur Einarsson. |
| Birgir Ármannsson. | Elín Hirst. | Helgi Hrafn Gunnarsson, með fyrirvara. |
| Svandís Svavarsdóttir. | Róbert Marshall. | Vilhjálmur Árnason. |
