Ferill 544. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.
144. löggjafarþing 2014–2015.
Þingskjal 932 — 544. mál.
Frumvarp til laga
um breytingu á lögum um réttindi og skyldur starfsmanna ríkisins, nr. 70/1996 (biðlaun).
Flm.: Ögmundur Jónasson.
1. gr.
Nú er starf lagt niður og skal þá starfsmaður jafnan halda óbreyttum launakjörum sem starfinu fylgdu í sex mánuði frá því að hann lét af starfi, ef hann hefur verið í þjónustu ríkisins skemur en 15 ár, en ella í tólf mánuði, enda hafi hann þá ekki hafnað öðru sambærilegu starfi á vegum ríkisins.
Nú tekur maður sem launagreiðslna nýtur skv. 1. mgr. við starfi í þjónustu ríkisins áður en liðinn er sex eða tólf mánaða tíminn og skulu þá launagreiðslur samkvæmt þessari grein falla niður ef laun þau sem nýja starfinu fylgja eru jöfn eða hærri en þau sem hann naut í fyrra starfi. Ef launin í nýja starfinu eru lægri skal greiða honum launamismuninn til loka sex eða tólf mánaða tímabilsins.
2. gr.
Greinargerð.
Biðlaunaréttur gildir eftir sem áður gagnvart embættismönnum sem búa við fimm ára skammtímaráðningu samkvæmt núgildandi lögum, sbr. 34. gr. Það er fullkomlega eðlileg ráðstöfun og jafnsjálfsögð og ranglátt var að nema réttinn brott frá öðrum opinberum starfsmönnum. Einnig halda þeir starfsmenn sem féllu undir hin eldri starfsmannalög, þ.e. voru skipaðir eða ráðnir í þjónustu ríkisins fyrir gildistöku laga nr. 70/1996, biðlaunarétti sínum skv. 5. mgr. ákvæðis til bráðabirgða.
Biðlaun hafa verið við lýði á Norðurlöndum hjá opinberum starfsmönnum en í seinni tíð hefur verið þrengt að þessum rétti. Í Svíþjóð er biðlaunaréttur þannig vart lengur fyrir hendi nema hjá æðstu yfirmönnum ríkisins þar sem um aðra gildir að einungis er hægt að semja um réttinn og hann því algerlega háður geðþóttavaldi vinnuveitanda. Í Danmörku hefur verið fækkað verulega í hópi þeirra sem njóta réttarins en embættismenn eiga þó slíkan rétt líkt og hér. Í Noregi er biðlaunarétturinn hins vegar víðtækari. Þar gildir sú regla að sé starf lagt niður eða gerðar skipulagsbreytingar sem leiði til starfsmissis, geti starfsmaður ekki á grundvelli sjúkdóms sinnt starfi sínu eða teljist ekki lengur hafa þá hæfni sem þarf til að sinna starfinu skuli starfsmanni boðið annað hentugt starf ef mögulegt er hafi hann starfað eitt ár samfellt hjá ríkinu, sbr. 13. gr. laga um opinbera starfsmenn frá 1983 (tjenestemannsloven). Reynist ekki unnt að bjóða annað starf við hæfi hjá ríkinu og eigi viðkomandi ekki rétt til lífeyris að öðru leyti kemur til mögulegra biðlauna hafi viðkomandi starfað a.m.k. tvö ár (fastráðning) eða fjögur ár (tímabundin ráðning) samfellt hjá ríkinu. Tímalengd biðlauna ræðst af aldri starfsmannsins (allt frá þremur árum til tólf ára, þó að hámarki heildarfjöldi þeirra ára sem viðkomandi var við störf hjá ríkinu), fjárhæðin ákvarðast að hámarki til þriggja ára í senn og endurskoðast rétturinn reglulega á biðlaunatímanum. Réttur til biðlauna er jafnframt háður því skilyrði að viðkomandi aðili sé virkur atvinnuleitandi á því tímabili sem um ræðir. Því er um nokkuð aðra nálgun að ræða en tíðkast hefur hér á landi en rökin eru að sjálfsögðu þau sömu í grunninn – að tryggja starfsmönnum lífsviðurværi við starfsmissi.
Biðlaun tíðkast í reynd á vinnumarkaði hér á landi þegar einstaklingar missa starf sitt. Einstaklingar fá nú iðulega greidd laun þegar störf þeirra eru lögð niður en nú kallast það fyrirkomulag starfslokasamningar en ekki biðlaun. Þeir eru frábrugðnir gamla biðlaunaréttinum að því leyti að nú er byggt á einhliða geðþóttavaldi launagreiðanda en ekki réttindum launamanns. Hvað starfslokasamninga áhrærir hefur orðið hin versta öfugþróun hin síðari ár. Hálaunafólk nýtur iðulega himinhárra starfslokasamninga, jafnvel þótt það hafi sjálft og að eigin frumkvæði sagt upp starfi sínu, á sama tíma og millitekju- og láglaunafólk má þakka fyrir að fá einhverjar greiðslur við starfsmissi. Það er mikið réttlætismál að breyta þessu. Það á að vera eðlilegur hluti af starfskjörum hvers vinnandi einstaklings að njóta einhverrar aðlögunar við að ganga inn í annað efnahagsumhverfi sem iðulega verður við starfsmissi og felur oft í sér atvinnuleysi tímabundið eða til lengri tíma. Vegna þessa er frumvarp þetta lagt fram til að endurvekja biðlaunarétt almennra opinberra starfsmanna.
