Ferill 665. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Microsoft Word.



Þingskjal 1093  —  665. mál.



Frumvarp til laga

um opinber innkaup.

(Lagt fyrir Alþingi á 145. löggjafarþingi 2015–2016.)




I. KAFLI
Markmið, orðskýringar og gildissvið.
1. gr.
Markmið.

    Markmið með lögum þessum er að tryggja jafnræði fyrirtækja, stuðla að hagkvæmni í opinberum rekstri með virkri samkeppni og efla nýsköpun og þróun við innkaup hins opinbera á vörum, verkum og þjónustu.

2. gr.
Orðskýringar.

    Merking orða í lögum þessum er sem hér segir:
     1.      Almennt útboð: Innkaupaferli þar sem hvaða fyrirtæki sem er getur lagt fram tilboð.
     2.      Bjóðandi: Fyrirtæki sem lagt hefur fram tilboð.
     3.      Fyrirtæki: Samheiti, notað til einföldunar, yfir verktaka, seljanda vöru og veitanda þjónustu án tillits til rekstrarforms.
     4.      Gagnvirkt innkaupakerfi: Rafrænt ferli við algeng innkaup sem mögulegt er að gera á almennum markaði þannig að kröfum kaupanda sé fullnægt, enda sé ferlið tímabundið og, meðan á því stendur, opið öllum fyrirtækjum sem uppfylla skilyrði fyrir þátttöku í kerfinu og lagt hafa fram kynningarboð í samræmi við skilmála.
     5.      Hönnunarsamkeppni: Ferli sem gerir kaupanda kleift að afla áætlunar eða hönnunar, einkum á sviði skipulagsmála, húsagerðarlistar og verkfræði eða gagnavinnslu, sem valin hefur verið af dómnefnd eftir samkeppni sem farið hefur fram með eða án verðlauna.
     6.      Innanhússamningur: Samningar sem gerðir eru milli opinberra aðila, sbr. 13. gr.
     7.      Kröfur sem liggja að baki merki: Þær kröfur sem tiltekin verk, vörur, þjónusta, ferli eða málsmeðferðir þurfa að uppfylla til að fá viðkomandi merki.
     8.      Lokað útboð: Innkaupaferli þar sem aðeins þau fyrirtæki sem valin hafa verið af kaupanda geta lagt fram tilboð en hvaða fyrirtæki sem er getur sótt um að taka þátt í.
     9.      Merki: Hvers konar skjal, vottorð eða staðfesting um að tiltekin verk, vörur, þjónusta, ferli eða málsmeðferðir fullnægi tilteknum kröfum.
     10.      Miðlæg innkaupastofnun: Opinber aðili skv. 3. gr. sem aðstoðar aðra opinbera aðila við innkaup, aflar vöru eða þjónustu fyrir aðra kaupendur eða gerir verksamninga eða rammasamninga um verk, vörur eða þjónustu ætlaða öðrum kaupendum.
     11.      Nýsköpun: Þróun nýrrar eða verulega bættrar vöru, þjónustu eða ferlis, svo sem við framleiðsluferli, byggingarferli, nýja markaðssetningaraðferð eða nýja skipulagsaðferð í við­skipta­háttum, skipulagi vinnustaða eða ytri samskiptum, m.a. í þeim tilgangi að hjálpa til við að takast á við samfélagsleg verkefni eða styðja við áætlanir um sjálfbæran hagvöxt.
     12.      Nýsköpunarsamstarf: Innkaupaferli sem hvaða fyrirtæki sem er getur sótt um að taka þátt í og felur í sér að kaupandi stýrir viðræðum við þau fyrirtæki sem valin hafa verið til að taka þátt í ferlinu, með það að markmiði að þróa nýsköpunarvöru, -þjónustu eða -verk.
     13.      Opinber aðili eða kaupandi: Ríki, sveitarfélög, stofnanir þeirra og samtök og aðrir opinberir aðilar skv. 3. gr.
     14.      Opinberir samningar: Allir samningar sem falla undir 1. mgr. 4. gr., þ.m.t. innkaupaferli með hönnunarsamkeppni og nýsköpunarsamstarfi.
     15.      Rafrænar aðferðir: Notkun rafræns búnaðar til að vinna (þar á meðal með stafrænni samþjöppun) og geyma gögn sem eru send, er miðlað og tekið við með rafþræði, útvarpi, ljóstækniaðferðum eða öðrum rafsegulaðferðum.
     16.      Rafrænt uppboð: Endurtekið ferli þar sem ný og lægri verð, og/eða ný verðgildi fyrir ákveðin atriði í tilboðum, eru sett fram með rafrænum aðferðum, eftir að kaupandi hefur tekið fulla afstöðu til þeirra í upphafi, þannig að unnt er að meta þau með sjálfvirkum aðferðum.
     17.      Rammasamningur: Samningur sem einn eða fleiri kaupendur gera við eitt eða fleiri fyrirtæki í þeim tilgangi að slá föstum helstu skilmálum einstakra samninga sem gerðir verða á tilteknu tímabili, einkum að því er varðar verð og fyrirhugað magn.
     18.      Ritaður eða skriflegur: Hvers konar tjáning sem samanstendur af orðum eða tölum sem lesa má, kalla má fram og miðla, þar á meðal upplýsingar sem miðlað er og varðveittar eru með rafrænum aðferðum.
     19.      Samkeppnisútboð: Innkaupaferli með samningsviðræðum þar sem kaupandi setur fram lágmarkskröfur í upphafi. Hvaða fyrirtæki sem er getur sótt um að taka þátt í innkaupaferlinu og felst í því að kaupandi stýrir viðræðum við þau fyrirtæki sem valin hafa verið til þátttöku, með það að markmiði að laga tilboð að kröfum hans, enda séu þessar kröfur lagðar til grundvallar þegar þátttakendum er boðið að leggja fram tilboð.
     20.      Samkeppnisviðræður: Innkaupaferli sem hvaða fyrirtæki sem er getur sótt um að taka þátt í og felst í því að kaupandi stýrir viðræðum við þau fyrirtæki sem valin hafa verið til að taka þátt í ferlinu, með það að markmiði að þróa einn eða fleiri valkosti sem mætt geta kröfum hans, enda séu þessar kröfur lagðar til grundvallar þegar þátttakendum er boðið að leggja fram tilboð.
     21.      Samningskaup: Þegar kaupandi ræðir við fyrirtæki sem hann hefur valið samkvæmt fyrir fram ákveðnu ferli og semur um skilmála samnings við eitt eða fleiri fyrirtæki.
     22.      Sérleyfissamningur: Verk eða þjónustusamningur þar sem endurgjald fyrir verk eða þjónustu felst annaðhvort ein­göngu í rétti til að nýta sér verkið eða þjónustuna eða í rétti til að nýta sér verkið eða þjónustuna ásamt fjárgreiðslu frá kaupanda.
     23.      Tilskipun um gerð sérleyfissamninga: Tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2014/23/ ESB frá 26. febrúar 2014 um gerð sérleyfissamninga eins og hún er tekin upp í EES- samninginn með ákvörðun sam­eigin­legu EES-nefndarinnar.
     24.      Tilskipunin (útboðstilskipunin): Tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2014/24/ESB um opinber innkaup frá 26. febrúar 2014, eins og hún er tekin upp í EES-samninginn með ákvörðun sam­eigin­legu EES-nefndarinnar.
     25.      Útboðsauglýsing: Opinber auglýsing á hvers konar innkaupaferli samkvæmt lögum þessum.
     26.      Útboðsgögn: Skjöl sem kaupandi lætur í té eða vísar til, til þess að lýsa eða ákvarða þætti útboðs, þ.m.t. tilkynningar, tæknilýsingar, skýringargögn, fyrirhuguð skilyrði samnings, form fyrir framlagningu fyrirtækja á skjölum, upplýsingar um þær skyldur sem almennt gilda og viðbótarskjöl ef einhver eru. Í lögum þessum er orðið útboðsgögn einnig notað um boð um að staðfesta áhuga og efni útboðstilkynninga.
     27.      Veitutilskipunin: Tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2014/24/ESB um innkaup aðila sem annast vatn­sveitu, orkuveitu, flutninga og póstþjónustu eins og hún er tekin upp í EES-samninginn með ákvörðun sam­eigin­legu EES-nefndarinnar.
     28.      Verksamningar eða opinberir verksamningar: Allir samningar sem falla undir 2. mgr. 4. gr.
     29.      Verktaki, seljandi vöru og veitandi þjónustu: Einstaklingur eða lögaðili, þar á meðal opinberir aðilar, eða hópur slíkra einstaklinga og/eða aðila sem bjóða fram á markaði framkvæmd verks, vöru og/eða þjónustu.
     30.      Viðmiðunarfjárhæðir: Fjárhæð sem ákvarðar hvenær innkaup eru útboðsskyld. Innkaup sem eru yfir innlendum viðmiðunarfjárhæðum skv. 1. mgr. 23. gr. ber að bjóða út innan lands. Innkaup sem eru yfir viðmiðunarfjárhæðum á Evrópska efnahagssvæðinu skv. 4. mgr. 23. gr. ber að bjóða út á öllu efnahagssvæðinu. Þá eru viðmiðunarfjárhæðir útboðsskyldu mismunandi eftir teg­undum innkaupa.
     31.      Vistferill: Öll samfelld eða samtengd stig í tilveru vöru, þjónustu eða verkframkvæmdar frá öflun hráefnis eða framleiðslu á aðföngum fram að eyðingu, rýmingu eða lokum þjónustu eða notkunar. Þar með teljast rannsóknir og þróun, framleiðsla, viðskipti og skilmálar þeirra, flutningur, notkun og viðhald.
     32.      Vörusamningar eða opinberir vörusamningar: Allir samningar sem falla undir 3. mgr. 4. gr.
     33.      Þátttakandi: Fyrirtæki sem leitar eftir því eða hefur verið boðið að taka þátt í lokuðu útboði, samkeppnisútboði, samningskaupum, samkeppnisviðræðum eða nýsköpunarsamstarfi.
     34.      Þjónustusamningar eða opinberir þjónustusamningar: Allir samningar sem falla undir 4. mgr. 4. gr.
     35.      Örútboð: Innkaupaferli þar sem kaupandi leitar, með hæfilegum fyrirvara, skriflegra tilboða meðal rammasamningshafa sem efnt geta samning á grundvelli hlutlægra viðmiðana sem koma fram í útboðsskilmálum rammasamningsins.

3. gr.
Opinberir aðilar sem lögin taka til.

    Lög þessi taka til ríkis, sveitarfélaga, stofnana þeirra og annarra opinberra aðila, sbr. 2. mgr. Lögin taka einnig til samtaka sem þessir aðilar, einn eða fleiri, hafa með sér.
    Aðili telst opinber ef hann getur borið réttindi og skyldur að lögum og sérstaklega hefur verið stofnað til hans í því skyni að þjóna almannahagsmunum, enda reki hann ekki starfsemi sem jafnað verður til starfsemi einkaaðila, svo sem á sviði viðskipta eða iðnaðar. Auk þess skal eitthvert eftirfarandi atriða eiga við um hann:
     a.      Starfsemi hans er að mestu leyti rekin á kostnað ríkis eða sveitarfélaga, stofnana þeirra eða annarra opinberra aðila. Miðað skal við að aðili sé að mestu leyti rekinn á kostnað ríkis eða sveitarfélaga, stofnana þeirra eða annarra opinberra aðila ef opinber fjármögnun nemur meira en 50% af árlegum rekstrarkostnaði.
     b.      Hann lýtur yfirstjórn ríkis eða sveitarfélaga, stofnana þeirra eða annarra opinberra aðila.
     c.      Hann lýtur sérstakri stjórn sem ríki eða sveitarfélög, stofnanir þeirra eða aðrir opinberir aðilar skipa að meiri hluta.

4. gr.
Samningar sem lögin taka til.

    Lög þessi taka til samninga um fjárhagslegt endurgjald sem einn eða fleiri kaupendur skv. 3. gr. gera við eitt eða fleiri fyrirtæki og hafa að markmiði framkvæmd verks, sölu vara eða veitingu þjónustu í skilningi laganna. Slíkir samningar skulu ávallt gerðir skriflega.
    Til verksamninga teljast samningar sem hafa að markmiði framkvæmd, eða framkvæmd og hönnun, á tilteknu verki eða framkvæmd verks, með hvers konar aðferðum sem svara eiga til krafna sem kaupandi hefur sett fram. Með verki í þessum skilningi er átt við afrakstur mannvirkjagerðar eða verkfræðilegra aðferða sem getur þjónað efnahagslegu eða tæknilegu hlutverki.
    Til vörusamninga teljast samningar sem hafa að markmiði kaup, leigu eða fjármögnunarleigu, með eða án kaupréttar, á vörum. Samningur sem felur í sér tilfallandi ísetningu eða uppsetningu vöru telst vörusamningur.
    Til þjónustusamninga teljast samningar sem hafa að markmiði veitingu þjónustu annarrar en þeirrar sem um getur í verksamningum skv. 2. mgr.

5. gr.

Blandaðir samningar.


    Samningar, sem varða í senn tvær eða fleiri teg­undir innkaupa, þ.e. á verkum, þjónustu eða vörum, skulu gerðir í samræmi við þau ákvæði sem gilda um þá teg­und innkaupa sem einkennir meginefni samnings.
    Við innkaup sem falla að hluta til undir félagsþjónustu og aðra sértæka þjónustu skv. VIII. kafla, og að hluta til undir aðra þjónustu eða önnur blönduð innkaup, skal fara eftir þeim ákvæðum sem gilda um þann þjónustuþátt samningsins sem áætlaður er verðmætari.
    Við innkaup sem falla að hluta til undir þær almennu innkaupareglur sem fram koma í lögum þessum, auk innkaupa sem eru undanþegin gildissviði laganna eða falla að hluta til undir innkaupareglur sem fram koma í reglugerðum, getur kaupandi valið að gera einn stakan samning eða fleiri sjálfstæða samninga fyrir hvorn hluta ef aðgreining er möguleg með hlutlægum hætti. Ef kaupandi ákveður að gera einn stakan samning um innkaupin skal fara eftir ákvæðum laga þessara, sbr. þó það sem fram kemur í 6. gr. Ef kaupandi ákveður að gera sjálfstæða samninga fyrir hvorn hluta skal fara eftir þeim reglum sem gilda um þá teg­und innkaupa sem einkennir meginefni hvers samnings. Blandaður samningur sem inniheldur í senn þætti vöru-, verk- og þjónustusamninga og sérleyfa skal gerður samkvæmt lögum þessum að því tilskildu að áætlað verðmæti þess hluta samnings sem fellur undir lög þessi sé yfir viðmiðunarfjárhæðum skv. 23. gr.
    Þegar ekki er hægt að aðskilja mismunandi hluta samnings með hlutlægum hætti skal fara eftir þeim reglum sem gilda um þá teg­und innkaupa sem einkennir meginefni samnings.

6. gr.

Blandaðir samningar á sviði varnarmála.


    Við innkaup sem falla í senn undir þær almennu innkaupareglur sem fram koma í lögum þessum og reglugerð sem ráðherra setur um innkaup á sviði varnar- og öryggismála er kaupanda heimilt að gera einn stakan samning um innkaupin eða fleiri sjálfstæða samninga fyrir hvorn hluta ef aðgreining er möguleg með hlutlægum hætti. Ef kaupandi ákveður að gera sjálfstæða samninga fyrir hvorn hluta skal fara eftir þeim ákvæðum eða reglum sem gilda um þá teg­und innkaupa sem einkennir meginefni hvers samnings.
    Ef hluti tiltekins samnings varðar innkaup á sviði varnar- og öryggismála er heimilt að gera samning í samræmi við reglugerð sem ráðherra setur á því sviði, að því tilskildu að gerð staks samnings sé réttlætanleg á grundvelli hlutlægra ástæðna. Ef ekki er hægt að aðskilja mismunandi hluta samnings með hlutlægum hætti skulu innkaup gerð í samræmi við reglugerð sem ráðherra setur á sviði varnar- og öryggismála.

7. gr.
Leynilegir samningar og samningar á sviði varnarmála.

    Lög þessi taka ekki til opinberra samninga sem lýstir eru leynilegir eða ef sérstökum öryggisráðstöfunum verður að beita við framkvæmd þeirra í samræmi við gildandi lög og stjórnvaldsfyrirmæli eða ef grundvallarhagsmunir ríkisins krefjast þess.
    Ákvæði XI. og XII. kafla gilda um innkaup á sviði varnar- og öryggismála sem eru yfir viðmiðunarfjárhæðum reglugerðar sem ráðherra setur um innkaup á sviði varnar- og öryggismála. Að öðru leyti taka lög þessi ekki til slíkra innkaupa.
    Ráðherra skal í reglugerð mæla fyrir um innkaup á sviði varnar- og öryggismála til samræmis við skuldbindingar íslenska ríkisins á sviði opinberra innkaupa samkvæmt samningnum um Evrópska efnahagssvæðið og öðrum milliríkjasamningum. Í reglugerð skal m.a. kveðið nánar á um hvaða innkaup falla þar undir, viðmiðunarfjárhæðir, innkaupaferli, útboðsgögn, val á þátttakanda og framkvæmd samnings vegna slíkra innkaupa.

8. gr.
Samningar sem gerðir eru á grundvelli milliríkjasamninga.

    Lög þessi taka ekki til samninga sem lúta öðrum reglum um opinber innkaup og gerðir eru á grundvelli milliríkjasamnings íslenska ríkisins við eitt eða fleiri ríki utan Evrópska efnahagssvæðisins, eða aðildarríki stofnsamnings Fríverslunarsamtaka Evrópu, um kaup á vörum, verkum eða þjónustu til sam­eigin­legra framkvæmda eða hagnýtingar fyrir ríkin, enda sé slíkur samningur tilkynntur Eftirlitsstofnun EFTA.
    Lög þessi taka ekki til samninga á grundvelli milliríkjasamnings um setu herliðs þegar í hlut eiga fyrirtæki með staðfestu á Evrópska efnahagssvæðinu eða í öðrum ríkjum.
    Lög þessi taka ekki til samninga sem kaupandi gerir í samræmi við innkaupaferli sem kveðið er á um af alþjóðastofnun eða alþjóðlegri fjármálastofnun, ef slík stofnun fjármagnar að öllu leyti viðkomandi samninga. Þegar um er að ræða samninga sem eru fjármagnaðir að mestu leyti af alþjóðastofnun eða alþjóðlegri fjármálastofnun skulu aðilar koma sér saman um viðeigandi innkaupaferli.

9. gr.
Samningar aðila sem annast vatn­sveitu, orkuveitu, flutninga og póstþjónustu.

    Ákvæði XI. og XII. kafla gilda um innkaup aðila sem annast vatn­sveitu, orkuveitu, flutninga og póstþjónustu sem eru yfir viðmiðunarfjárhæðum reglugerðar sem ráðherra setur um innkaup aðila á þessu sviði. Að öðru leyti taka lög þessi ekki til slíkra innkaupa ef samningar eru gerðir vegna reksturs vatn­sveitu, orkuveitu, flutnings eða póstþjónustu.
    Ráðherra skal í reglugerð mæla fyrir um innkaup aðila sem annast vatn­sveitu, orkuveitu, flutninga og póstþjónustu til samræmis við skuldbindingar íslenska ríkisins á sviði opinberra innkaupa samkvæmt samningnum um Evrópska efnahagssvæðið og öðrum milliríkjasamningum. Í reglugerð skal m.a. kveðið nánar á um hvaða starfsemi fellur þar undir, gildissvið, viðmiðunarfjárhæðir, innkaupaferli, útboðsgögn, val á þátttakanda og framkvæmd samnings vegna slíkra innkaupa.

10. gr.
Sérstaklega undanþegnir samningar á sviði rafrænna fjarskipta.

    Lög þessi taka ekki til opinberra samninga sem hafa það að meginmarkmiði að stofna til eða reka almennt fjarskiptanet, hagnýta slík fjarskiptanet eða sjá almenningi fyrir einni eða fleiri teg­undum rafrænnar fjarskiptaþjónustu.

11. gr.
Samningar sem sérstaklega eru undanskildir gildissviði laganna.

    Lög þessi taka ekki til þjónustusamninga er varða:
     a.      Kaup eða leigu, gegn hvers konar fjárhagslegu endurgjaldi, á jörð, byggingum sem þegar hafa verið reistar eða öðrum fasteignum eða réttindum yfir þeim.
     b.      Kaup, þróun og framleiðslu á dagskrárefni fyrir útvarp og sjónvarp eða samninga um útsendingartíma.
     c.      Gerðardóma og sáttameðferðir.
     d.      Málflutning lögmanns fyrir hönd skjólstæðings eða sáttaumleitan fyrir opinberum stofnunum, dómstólum eða gerðardómi eða fyrir öðrum alþjóðlegum dómstólum eða stofnunum.
     e.      Lögfræðiráðgjöf sem veitt er við undirbúning málsmeðferðar skv. d-lið.
     f.      Lögfræðiþjónustu sem fjárhaldsmaður eða talsmaður skipaður af dómstól eða undir eftirliti dómstóls veitir lögum samkvæmt.
     g.      Vottun skjala og sannvottunarþjónustu sem lögbókandi veitir.
     h.      Aðra lögfræðiþjónustu sem tengist beitingu opinbers valds.
     i.      Fjármálaþjónustu í tengslum við útgáfu, sölu, kaup eða aðilaskipti að verðbréfum eða öðrum sambærilegum fjármálagerningum.
     j.      Lán, hvort sem þau eru eða eru ekki í tengslum við útgáfu, sölu, kaup eða aðilaskipti að verðbréfum eða öðrum fjármálagerningum.
     k.      Vinnusamninga.
     l.      Almannavarnir og aðra forvarnaþjónustu gegn hættum sem stofnanir eða samtök, sem eru ekki rekin í hagnaðarskyni, veita, að undanskildum flutningi sjúklinga með sjúkraflutningsþjónustu.
     m.      Almenna farþegaflutninga með lestum eða jarðlestum.
     n.      Þjónustu veitta stjórnmálaflokki í tengslum við kosningabaráttu.
     o.      Rannsókn og þróun á þjónustu, að frátöldum samningum þar sem kaupendur bera allan kostnað af þjónustunni og hafa einkarétt á að njóta góðs af árangrinum í starfsemi sinni.
    Ráðherra getur með reglugerð ákveðið að ríkisstofnanir og ríkisfyrirtæki hagi innkaupum sínum samkvæmt lögum þessum einnig við gerð þeirra samninga sem greinir í 1. mgr. Í reglugerð er jafnframt heimilt að skilgreina nánar þjónustu skv. 1. mgr. með tilvísun í sam­eigin­legt innkaupaorðasafn.

12. gr.
Samningar sem gerðir eru á grundvelli einkaréttar eða sérleyfis.

    Lög þessi taka ekki til þjónustusamninga sem gerðir eru við aðila eða félag aðila sem sjálfir teljast kaupendur eða á grundvelli einkaréttar sem þeir njóta samkvæmt lögum eða stjórnvaldsfyrirmælum sem eru í samræmi við reglur samningsins um Evrópska efnahagssvæðið.
    Ákvæði XI. og XII. kafla gilda um opinbera sérleyfissamninga sem eru yfir viðmiðunarfjárhæðum reglugerðar sem ráðherra setur um gerð sérleyfissamninga. Að öðru leyti taka lög þessi ekki til slíkra samninga.
    Ráðherra skal í reglugerð mæla fyrir um gerð sérleyfissamninga til samræmis við skuldbindingar íslenska ríkisins samkvæmt samningnum um Evrópska efnahagssvæðið og öðrum milliríkjasamningum. Í reglugerð skal m.a. kveðið nánar á um gildissvið, meginreglur um veitingu og framkvæmd sérleyfa og viðmiðunarfjárhæðir vegna slíkra sérleyfissamninga.

13. gr.
Opinberir samningar milli opinberra aðila.

    Lög þessi taka ekki til samninga sem gerðir eru við lögaðila á vegum hins opinbera ef eftirfarandi skilyrðum er fullnægt:
     a.      Lögaðili lýtur stjórn opinbers aðila eða sam­eigin­legri stjórn fleiri en eins opinbers aðila.
     b.      Yfir 80% af starfsemi lögaðilans eru innt af hendi við framkvæmd verkefna sem honum eru falin af þeim opinbera aðila eða aðilum sem hann lýtur stjórn eða öðrum aðilum sem lúta stjórn hinna opinberu aðila.
     c.      Starfsemi lögaðilans er ekki fjármögnuð með beinni fjárfestingu frá einkaaðilum, að undanskilinni einkafjárfestingu, sem krafist er samkvæmt sérlögum og hefur ekki áhrif á stjórn hins opinbera yfir lögaðilanum.
    Lögaðili telst lúta stjórn opinbers aðila, skv. a-lið 1. mgr. þegar hinn opinberi aðili hefur afgerandi áhrif bæði á skipulag og ákvarðanir lögaðilans. Þá telst lögaðili lúta sam­eigin­legum yfirráðum opinberra aðila skv. a-lið 1. mgr. ef eftirfarandi skilyrði eru til staðar:
     a.      Lögaðili lýtur sérstakri stjórn sem opinberir aðilar skipa.
     b.      Opinberir aðilar geta sam­eigin­lega haft afgerandi áhrif á skipulag og ákvarðanir viðkomandi lögaðila.
     c.      Lögaðili hefur ekki öndverðra hagsmuna að gæta gagnvart þeim opinberu aðilum sem hann lýtur stjórn.
    Lög þessi taka jafnframt ekki til samninga sem gerðir eru milli tveggja eða fleiri opinberra aðila ef öllum eftirfarandi skilyrðum er fullnægt:
     a.      Samningur kemur á eða hrindir í framkvæmd samvinnu milli opinberra aðila sem hefur það markmið að tryggja að sú opinbera þjónusta sem þeir veita nái sam­eigin­legum markmiðum.
     b.      Samvinna þessara aðila varðar almannahagsmuni.
     c.      Þeir opinberu aðilar sem um ræðir annast innan við 20% af starfseminni, sem samvinnan varðar, á almennum markaði.
    Við mat hlutfalls á starfsemi skv. b-lið 1. mgr. og c-lið 3. mgr. skal taka tillit til meðalheildarveltu eða annars viðeigandi mælikvarða, svo sem kostnaðar sem viðkomandi aðili hefur stofnað til að því er varðar þjónustu, vörur eða verk undanfarin þrjú ár fyrir gerð samnings. Ef nauðsynleg gögn liggja ekki fyrir skal mælikvarði fyrir starfsemina metinn út frá við­skipta­áætlunum.

14. gr.
Niðurgreiddir samningar.

    Fylgja skal ákvæðum laga þessara við gerð verksamninga yfir viðmiðunarfjárhæðum skv. 4. mgr. 23. gr., án virðisaukaskatts, sem kaupendur niðurgreiða meira en 50% þegar um er að ræða samninga um mannvirkjagerð, um verkframkvæmdir, vöru og þjónustu, og einnig þegar samningur felur í sér slíkar framkvæmdir fyrir sjúkrahús, íþrótta- og tómstundamannvirki, skóla, háskóla og opinbera stjórnsýslu.
    Þegar um er að ræða þjónustusamninga yfir viðmiðunarfjárhæðum skv. 4. mgr. 23. gr., án virðisaukaskatts, sem kaupendur niðurgreiða meira en 50% og tengjast verksamningi sem fellur undir 1. mgr. skal einnig fylgja ákvæðum laga þessara.
    Hlutaðeigandi opinber aðili skal tryggja að farið sé að lögum þessum þegar annar aðili gerir samning sem fellur undir 1. eða 2. mgr. Sama á við ef opinber aðili gerir samning fyrir hönd slíks aðila eða hefur umsjón með gerð samnings.

II. KAFLI
Almennar reglur.
15. gr.
Meginreglur við innkaup.

    Gæta skal jafnræðis, meðalhófs og gagnsæis við opinber innkaup. Óheimilt er að mismuna fyrirtækjum á grundvelli þjóðernis eða takmarka samkeppni með óeðlilegum hætti. Viðeigandi ráðstafanir skulu gerðar til að koma í veg fyrir hagsmunaárekstra í innkaupaferli til að tryggja jafnræði.
    Það telst ekki andstætt jafnræði að áskilja að vara sé afhent, þjónusta veitt eða verk unnið á tilteknum stað, enda byggist slíkur áskilnaður á málefnalegum ástæðum.

16. gr.
Meginreglur um þá sem njóta réttar samkvæmt lögum þessum.

    Fyrirtæki með staðfestu í einhverju ríkja Evrópska efnahagssvæðisins eða aðildarríkja stofnsamnings Fríverslunarsamtaka Evrópu njóta réttar samkvæmt lögum þessum. Þessi fyrirtæki skulu þó aldrei njóta lakari réttar en fyrirtæki frá öðrum ríkjum. Réttar samkvæmt lögum þessum njóta einnig fyrirtæki frá öðrum ríkjum að því marki sem þau eiga að njóta slíkra réttinda á grundvelli milliríkjasamnings sem íslenska ríkið hefur gert.

17. gr.
Trúnaðarskylda.

    Kaupanda er óheimilt að láta af hendi viðkvæmar upplýsingar sem fyrirtæki hefur lagt fram sem trúnaðarupplýsingar. Til slíkra upplýsinga teljast upplýsingar um rekstur, sértækar tæknilausnir, einingaverð, fjárhagsmálefni og viðskipti og aðrar þær upplýsingar sem skaðað geta hagsmuni fyrirtækisins ef aðgangur er veittur að þeim.
    Kaupanda er heimilt að krefjast þess að fyrirtæki gæti trúnaðar um mikilvægar upplýsingar sem veittar eru meðan á innkaupaferli stendur.
    Ákvæði 1. mgr. á ekki við ef annað leiðir af fyrirmælum laga þessara, sbr. einkum ákvæði um skyldu til að birta opinberlega tilkynningu um gerð samnings á Evrópska efnahagssvæðinu, sbr. 84. gr., og upplýsa þátttakendur og bjóðendur um tiltekin atriði, sbr. 85. gr., sem og skyldu til að veita kærunefnd útboðsmála upplýsingar, sbr. 4. mgr. 108. gr.
    Ákvæði 1. mgr. hefur að öðru leyti ekki áhrif á skyldu opinbers aðila til að leggja fram upplýsingar á grundvelli upplýsingalaga.

18. gr.
Samningar bundnir við ákveðna hópa.

    Heimilt er að takmarka rétt til þátttöku í innkaupaferli við verndaða vinnustaði og fyrirtæki sem hafa það að markmiði að efla félagslega og faglega aðlögun fólks sem þarf á slíkri aðlögun að halda. Jafnframt má áskilja að slíkir samningar fari fram samkvæmt áætlun um verndaða vinnustaði.
    Skilyrði fyrir takmörkun skv. 1. mgr. er að a.m.k. 30% starfsmanna á vinnustað eða þeirra sem vinna við framkvæmd samningsins séu með fötlun eða þurfi á aðlögun að halda af félagslegum ástæðum.
    Ef innkaup eru yfir viðmiðunarfjárhæðum skv. 23. gr. skal vísa til þessa ákvæðis í útboðsauglýsingu.

19. gr.
Sameiginleg innkaup.

    Kaupendum er heimilt að standa sam­eigin­lega að tilteknum einstökum innkaupum í samræmi við lög þessi.
    Þegar kaupandi annast innkaup fyrir sig og fyrir hönd annarra kaupenda eða kaupendur taka þátt í sam­eigin­legu innkaupaferli bera þeir sam­eigin­lega ábyrgð á að uppfylla skyldur sínar samkvæmt lögum þessum.
    Sérhver kaupandi ber ábyrgð á að uppfylla skyldur sínar samkvæmt lögum þessum vegna samnings sem gerður hefur verið fyrir hans hönd í sam­eigin­legu innkaupaferli og vegna þess hluta sem hann gerir í eigin nafni.
    Ráðherra er heimilt í reglugerð að mæla fyrir um að ríkisstofnunum sé skylt að standa sam­eigin­lega að tilteknum innkaupum.

20. gr.
Innkaup í öðru ríki Evrópska efnahagssvæðisins.

    Kaupanda er heimilt að nota miðstýrða innkaupastarfsemi í öðru ríki Evrópska efnahagssvæðisins til að bjóða út innkaup á vöru eða þjónustu sem falla undir lög þessi. Ríkiskaupum er einnig heimilt að bjóða út innkaup, sem falla undir lög þessi, í öðru ríki Evrópska efnahagssvæðisins, í samstarfi við erlenda kaupendur, samtök þeirra eða fulltrúa, eða miðlægar innkaupastofnanir.
    Samkeppniseftirlitinu skal tilkynnt um fyrirhuguð innkaup ásamt rökstuðningi fyrir beitingu heimildar skv. 1. mgr. Afhenda skal afrit af samningi í kjölfar útboðs sé óskað eftir því.
    Um innkaup sem fara fram á grundvelli þessa ákvæðis gilda reglur viðkomandi ríkis, þar á meðal um kærur, gildi innkaupsákvarðana og skaðabætur.

21. gr.
Sameiginlegt innkaupaorðasafn.

    Allar tilvísanir til flokkunarkerfa í tengslum við opinber innkaup sem eru yfir viðmiðunarfjárhæðum fyrir Evrópska efnahagssvæðið skv. 4. mgr. 23. gr. skulu byggjast á sam­eigin­lega innkaupaorðasafninu (CPV).

22. gr.
Reglur um samskipti og framlagningu gagna.

    Öll samskipti og miðlun upplýsinga sem vísað er til í þessari grein skulu að jafnaði fara fram með rafrænum aðferðum. Sá búnaður sem er notaður skal vera almennt aðgengilegur og tæknilegir eiginleikar hans samhæfðir við þá upplýsinga- og miðlunartækni sem er í almennri notkun. Búnaðurinn má ekki vera þess eðlis að hann leiði til mismununar fyrirtækja eða takmarki aðgang fyrirtækis að innkaupaferli.
    Þrátt fyrir ákvæði 1. mgr. er kaupanda ekki skylt að krefjast þess að notaðar séu rafrænar aðferðir við framlagningu gagna við eftirfarandi aðstæður:
     a.      ef notkun rafrænna aðferða við samskipti mundi, vegna sérhæfðs eðlis innkaupa, kalla á sérstakan búnað, tæki eða skráasnið sem ekki eru almennt aðgengileg eða forrit, sem almennt eru aðgengileg, styðja ekki,
     b.      ef forritin, sem styðja skráasnið sem henta fyrir lýsingu tilboða, nota skráasnið sem önnur opin eða almennt aðgengileg forrit ráða ekki við eða eru háð séreignarleyfi og ekki er hægt að gera aðgengileg til niðurhals eða fjarnotkunar af hálfu kaupanda,
     c.      ef notkun rafrænna aðferða mundi krefjast sérhæfðs skrifstofubúnaðar sem kaupandi hefur alla jafna ekki aðgang að,
     d.      ef þess er krafist í útboðsgögnum að lögð séu fram líkön sem ekki er unnt að senda með rafrænum aðferðum,
     e.      ef notkun annarra samskiptaaðferða er nauðsynleg, annaðhvort vegna öryggisrofs í rafrænum samskiptaaðferðum eða til verndar sérstaklega viðkvæmum upplýsingum.
    Ef rafrænar aðferðir eru ekki notaðar við samskipti skulu þau fara fram með pósti eða öðrum viðeigandi miðli.
    Heimilt er, þrátt fyrir ákvæði 1.–3. mgr., að hafa munnleg samskipti, fyrir utan mikilvægustu þætti innkaupaferlis, ef samskiptin eru skráð með fullnægjandi hætti. Mikilvægustu þættir innkaupaferlisins taka í þessum skilningi til útboðsgagna, þátttökutilkynninga, staðfestingar á áhuga og tilboða. Munnleg samskipti við bjóðendur, sem geta haft veruleg áhrif á efni og mat tilboða, skulu skrásett með viðeigandi hætti, t.d. með skriflegum skýrslum, hljóðskýrslum eða útdráttum úr helstu þáttum samskiptanna.
    Samskipti, miðlun og geymsla upplýsinga skal fara fram með þeim hætti að uppruni gagna sé tryggður og að þeim hafi ekki verið breytt. Einnig skal tryggt að trúnaður um tilboð og beiðni um þátttöku sé ekki rofin og kaupandi geti aðeins kynnt sér innihald tilboða eða beiðni um þátttöku eftir að tilboðsfrestur eða frestur til að leggja fram beiðni um þátttöku er liðinn.
    Þegar um er að ræða opinbera verksamninga og hönnunarsamkeppni er heimilt að krefjast notkunar sérstaks rafræns búnaðar. Í slíkum tilvikum skulu kaupendur bjóða annars konar aðgang, eins og kveðið er á um í 7. mgr., þangað til slík tæki verða almennt aðgengileg í skilningi 1. mgr.
    Kaupandi getur, ef nauðsyn krefur, krafist þess að notaður sé búnaður og tæki sem ekki eru almennt aðgengileg. Skilyrði er að kaupandi bjóði annars konar valkost til aðgangs með eftirfarandi hætti:
     a.      fullan, ótakmarkaðan og beinan aðgang endurgjaldslaust með rafrænum aðferðum að slíkum búnaði og tækjum frá birtingardegi tilkynningar eða frá þeim degi þegar boð um að staðfesta áhuga er sent. Í texta tilkynningarinnar eða boðsins um að staðfesta áhuga skal tilgreina veffangið þar sem hafa má aðgang að þessum búnaði og tækjum,
     b.      tryggingu fyrir því að bjóðandi, sem ekki hefur aðgang að viðkomandi búnaði og tækjum eða hefur engan möguleika á að nálgast þau innan tiltekinna tímamarka, geti haft aðgang að innkaupaferlinu með notkun aðgangsbúnaðar til bráðabirgða er fæst án endurgjalds, að því tilskildu að skort á aðgangi megi ekki rekja til viðkomandi bjóðanda, eða
     c.      með útvegun annars konar leiðar til að leggja fram tilboð með rafrænum aðferðum.
    Eftirfarandi reglur skulu almennt gilda um búnað og tæki sem notuð eru við rafræna sendingu og móttöku tilboða og rafræna móttöku þátttökutilkynninga:
     a.      upplýsingar um skilyrði fyrir rafræna framlagningu tilboða og þátttökutilkynninga, þar á meðal um dulkóðun og tímastimplun, skulu vera aðgengilegar öllum hlutaðeigandi aðilum,
     b.      eftir atvikum skal tilgreina öryggisstig fyrir rafrænar samskiptaaðferðir á hinum ýmsu stigum tiltekins innkaupaferlis og skal það vera í réttu hlutfalli við áhættuna sem því tengist,
     c.      þegar gerð er krafa um fullgilda rafræna undirskrift skal kaupandi taka á móti útfærðum rafrænum undirskriftum, sem studdar eru fullgildu vottorði sem gefið er út af vottunarþjónustu sem tilgreind er á traustlista. Kaupandi skal styðja við þau snið sem útfærð eru fyrir viðurkenndar rafrænar undirskriftir og gera nauðsynlegar tæknilegar ráðstafanir til að taka á móti undirskriftum. Þegar tilboð er undirritað með stuðningi fullgilds vottorðs sem er á traustlista skal ekki gera viðbótarkröfur sem gætu hindrað notkun bjóðanda á slíkum undirskriftum.

III. KAFLI
Viðmiðunarfjárhæðir.
23. gr.
Viðmiðunarfjárhæðir.

    Öll innkaup opinberra aðila á vörum og þjónustu yfir 15.500.000 kr. og verkum yfir 49.000.000 kr. skal bjóða út og gera í samræmi við þau innkaupaferli sem nánar er kveðið á um í IV. kafla. Viðmiðunarfjárhæðir vegna innkaupa á opinberum þjónustusamningum um félagsþjónustu og aðra sértæka þjónustu skv. VIII. kafla skulu fara eftir 4. mgr.
    Heimilt er að breyta fjárhæðum skv. 1. mgr. annað hvert ár í samræmi við breytingar á vísitölu neysluverðs, í fyrsta sinn 1. janúar 2018. Heimilt skal að færa fjárhæðir þessar upp þannig að þær standi á heilu þúsundi. Ráðherra skal með hæfilegum fyrirvara auglýsa opinberlega breytingar á viðmiðunarfjárhæðum samkvæmt þessari grein.
    Ráðherra er með reglugerð heimilt að kveða á um lægri viðmiðunarfjárhæðir skv. 1. mgr. vegna innkaupa opinberra aðila, að frátöldum sveitarfélögum, stofnunum þeirra, öðrum opinberum aðilum á þeirra vegum eða samtökum sem þessir aðilar kunna að hafa með sér.
    Ráðherra skal birta viðmiðunarfjárhæðir fyrir opinber innkaup á Evrópska efnahagssvæðinu í íslenskum krónum í reglugerð í samræmi við skuldbindingar íslenska ríkisins samkvæmt samningnum um Evrópska efnahagssvæðið. Endurskoða skal viðmiðunarfjárhæðir á tveggja ára fresti, í fyrsta sinn 1. janúar 2018.

24. gr.
Innkaup undir innlendum viðmiðunarfjárhæðum.

    Við innkaup undir þeim viðmiðunarfjárhæðum sem tilgreindar eru í 1. mgr. 23. gr. skal kaupandi ávallt gæta hagkvæmni og gera samanburð meðal sem flestra fyrirtækja. Slíkur samanburður skal jafnan gerður með rafrænum aðferðum. Við þessi innkaup skal gæta að samkeppni og virða jafnræðisreglu 15. gr., svo og ákvæði 49. gr. um tæknilýsingar.

25. gr.
Útreikningur virðis samninga.

    Við útreikning á áætluðu virði samnings skal miða við þá heildarfjárhæð sem kaupandi mun greiða fyrir innkaup, að frátöldum virðisaukaskatti. Við þennan útreikning skal taka tillit til heildarfjárhæðar, þar á meðal hvers konar valfrjálsra ákvæða og hugsanlegrar endurnýjunar samnings sem skýrt er kveðið á um í útboðsgögnum.
    Ef kaupandi hyggst bjóða bjóðendum eða þátttakendum verðlaunafé eða aðrar aukagreiðslur skal taka tillit til þess við útreikning á áætluðu virði samnings.
    Útreikningur skal miðast við þann tíma þegar útboðsauglýsing er send til opinberrar birtingar eða þegar kaupandi hefst handa við innkaupaferli við þær aðstæður að ekki er skylt að tilkynna opinberlega um innkaup.
    Óheimilt er að skipta upp verki eða innkaupum á vöru og/eða þjónustu í því skyni að innkaup verði undir viðmiðunarfjárhæðum, nema slíkt sé réttlætanlegt á grundvelli hlutlægra ástæðna.
    Þegar kaupandi skiptist í aðskildar skipulagseiningar skal taka tillit til áætlaðrar heildarfjárhæðar innkaupa allra eininganna. Ef skipulagseining ber sjálfstæða ábyrgð á innkaupum sínum eða tilteknum teg­undum þeirra má áætla verðmæti þeirra án tillits til heildarinnkaupa kaupandans.

26. gr.
Útreikningur virðis verksamninga.

    Við útreikning á áætluðu virði verksamnings skal miða við kostnað við verkið auk áætlaðs heildarverðmætis vöru og þjónustu sem kaupandi lætur fyrirtæki í té, að því tilskildu að það sé nauðsynlegt við framkvæmd verksins.

27. gr.
Útreikningur virðis vörusamninga.

    Við útreikning á áætluðu virði vörusamnings skal telja kostnað vegna flutnings vöru með í vöruverði. Ef vara er keypt „frí á skipsfjöl“ (fob) í erlendri höfn skal þó ekki telja flutning með í vöruverði.
    Þegar um er að ræða samninga um fjármögnunarleigu, leigu eða kaupleigu á vörum skal reikna virði með eftirfarandi hætti:
     a.      Þegar samningur er tímabundinn til 12 mánaða eða skemur skal miða við heildarsamningsfjárhæð. Þegar samningur er bundinn til lengri tíma skal miðað við heildarfjárhæð auk virðis varanna við lok samningstímans.
     b.      Þegar samningur er ótímabundinn eða óvíst er hver samningstíminn verður skal miða við heildargreiðslur samkvæmt samningnum í 48 mánuði.

28. gr.
Útreikningur virðis þjónustusamninga.

    Þegar um er að ræða tryggingarþjónustu skal miða virði samnings við fjárhæð iðgjalda og aðra þóknun sem greidd er. Þegar um er að ræða banka- og fjármálaþjónustu skal miða við þóknun umboðslauna og vaxta auk annarra greiðslna. Þegar um er að ræða samninga um hönnun skal miðað við fjárhæð gjalda, umboðslaun og aðra þóknun sem greidd er.
    Þegar um er að ræða samninga þar sem heildarfjárhæð er ótilgreind skal reikna virði út með eftirfarandi hætti:
     a.      Þegar samningur er gerður til 48 mánaða eða skemmri tíma skal miða við áætlaða samningsfjárhæð allan gildistíma samningsins.
     b.      Þegar samningur er ótímabundinn eða óvíst er hver samningstíminn verður skal miða við heildargreiðslur samkvæmt samningnum í 48 mánuði.

29. gr.
Innkaup sem skipt er upp.

    Þegar innkaupum á fyrirhuguðu verki eða þjónustu er skipt upp í fleiri sjálfstæða samninga skal miða við samanlagt virði allra samninganna. Sama á við þegar innkaupum á vöru af svipaðri teg­und er skipt upp í fleiri sjálfstæða samninga. Sé samanlagt virði allra samninganna yfir viðmiðunarfjárhæðum skal líta svo á að verðgildi hvers og eins samnings sé einnig yfir viðmiðunarmörkum.
    Þegar heildarvirði samninga sem greinir í 1. mgr. er yfir viðmiðunarfjárhæðum er þó heimilt að gera einstaka samninga án útboðs fyrir allt að 20% af samanlagðri heildarfjárhæð allra samningshluta.

30. gr.
Útreikningur virðis viðvarandi eða endurnýjanlegra vöru- og þjónustusamninga.

    Þegar um er að ræða viðvarandi samninga eða samninga sem endurnýja á innan tiltekins tíma skal reikna áætlað virði út með eftirfarandi hætti:
     a.      annaðhvort með hliðsjón af heildarfjárhæð áþekkra samninga á undangengnu fjárhagsári eða síðustu 12 mánuðum, að teknu tilliti til breytinga á magni og verði fyrir næstkomandi 12 mánuði,
     b.      eða með hliðsjón af áætluðum kostnaði fyrir næstu 12 mánuði, eða lengra tímabil ef því er að skipta, frá því að vara eða þjónusta er fyrst innt af hendi.
    Óheimilt er að nota sérstakar aðferðir við útreikning í því skyni að komast hjá útboðsskyldu.

31. gr.
Áætlun virðis rammasamninga og gagnvirkra innkaupakerfa.

    Þegar um er að ræða rammasamning eða gagnvirkt innkaupakerfi skal miða virði við heildarfjárhæð allra samninga, án virðisaukaskatts, sem áætlað er að gera á gildistíma rammasamnings eða gagnvirks innkaupakerfis.

32. gr.
Áætlun virðis á nýsköpunarsamstarfi.

    Þegar um er að ræða nýsköpunarsamstarf skal miða virði við áætlað hámarksverðmæti rannsókna og þróunarstarfsemi, án virðisaukaskatts, á öllum stigum fyrirhugaðs samstarfs, auk verðmætis vöru, þjónustu eða verka sem þróuð verða og keypt í lok samstarfs.

IV. KAFLI
Innkaupaferli.
33. gr.
Meginreglur um val á innkaupaferli.

    Innkaup yfir viðmiðunarfjárhæðum skv. 1. og 4. mgr. 23. gr. skulu fara fram á grundvelli almenns eða lokaðs útboðs samkvæmt nánari reglum V., VI. og VII. kafla. Einnig er heimilt að bjóða til nýsköpunarsamstarfs skv. 38. gr., kaupa inn á grundvelli rammasamnings skv. 40. gr. og gagnvirks innkaupakerfis skv. 41. gr.
    Þrátt fyrir 1. mgr. eru samkeppnisútboð og samkeppnisviðræður heimiluð í eftirfarandi tilvikum án tillits til þess hvort um er að ræða innkaup á verki, vöru eða þjónustu:
     a.      Þegar ekki er hægt að mæta þörfum kaupanda án þess að aðlaga lausnir sem fyrir hendi eru.
     b.      Þegar innkaup fela í sér hönnun eða nýsköpun.
     c.      Þegar ekki er hægt að gera samning án undanfarandi samningsviðræðna vegna þess hversu flókinn, áhættusamur eða sérstakur samningur er. Samningur telst sérlega flókinn þegar ekki er mögulegt með hlutlægum hætti að skilgreina þau tæknilegu atriði sem fullnægt geta þörfum eða markmiðum kaupanda eða kaupandi getur ekki skilgreint lagalega eða fjárhagslega gerð framkvæmdar.
     d.      Þegar kaupandi getur ekki skilgreint tæknilýsingar af nægilegri nákvæmni með tilvísun til staðals, evrópska tæknimatsins, sam­eigin­legrar tækniforskriftar eða tækniviðmiðunar.
     e.      Þegar einungis berast ógild tilboð eða tilboð sem uppfylla ekki skilmála innkaupaferlis í almennu eða lokuðu útboði. Við þær aðstæður þarf kaupandi ekki að birta almenna útboðsauglýsingu ef ferlið tekur til allra bjóðenda sem uppfylla forsendur fyrir hæfismiðuðu vali, sem settar eru fram í 68.–77. gr., og lögðu fram tilboð í upphaflegu útboði, í samræmi við formlegar kröfur innkaupaferlisins.
    Innkaupaferli skv. 1. og 2. mgr. skulu auglýst með útboðsauglýsingu í samræmi við 55. gr. og eftir atvikum 56. gr.
    Þrátt fyrir 1.–3. mgr. er heimilt að ganga til samningskaupa án undangenginnar birtingar útboðsauglýsingar en aðeins við þær aðstæður sem segir í 39. gr.

34. gr.
Almennt útboð.

    Í almennu útboði er öllum fyrirtækjum heimilt að leggja fram tilboð í kjölfar útboðsauglýsingar. Með tilboði skulu fylgja upplýsingar vegna hæfismiðaðs vals sem kaupandi hefur farið fram á í auglýsingu eða útboðsgögnum.
         

35. gr.
Lokað útboð.

    Í lokuðu útboði geta fyrirtæki sótt um að taka þátt í innkaupaferli í kjölfar útboðsauglýsingar með því að senda inn upplýsingar vegna hæfismiðaðs vals sem kaupandi hefur farið fram á í auglýsingu eða útboðsgögnum. Kaupandi getur með forvali takmarkað fjölda hæfra þátttakenda sem boðið er að taka þátt í ferlinu í samræmi við 78. gr. Aðeins þau fyrirtæki sem kaupandi býður til þátttöku, eftir að hafa lagt mat á fram lagðar upplýsingar, geta skilað inn tilboði í lokuðu útboði.

36. gr.
Samkeppnisútboð.

    Í samkeppnisútboði geta fyrirtæki sótt um að taka þátt í innkaupaferli í kjölfar útboðsauglýsingar með því að senda inn upplýsingar vegna hæfismiðaðs vals sem kaupandi hefur farið fram á í auglýsingu eða útboðsgögnum. Kaupandi getur með forvali takmarkað fjölda hæfra þátttakenda sem boðið er að taka þátt í ferlinu í samræmi við 78. gr. Aðeins þau fyrirtæki sem kaupandi býður til þátttöku, eftir að hafa lagt mat á fram lagðar upplýsingar, geta skilað inn tilboði í samkeppnisútboði sem skal vera grundvöllur áfram­haldandi viðræðna.
    Í útboðsgögnum skal tilgreina efni innkaupa ásamt lýsingu á þörfum kaupanda og þeim eiginleikum sem vörur, verk eða þjónusta skulu hafa. Einnig skal koma fram hvaða lágmarkskröfur öll tilboð þurfa að uppfylla og tilgreina forsendur fyrir vali tilboðs. Upplýsingarnar í útboðsgögnum skulu vera nægilega nákvæmar til að gera fyrirtækjum kleift að átta sig á eðli og umfangi innkaupanna og ákveða hvort þau vilji taka þátt í útboðinu.
    Kaupandi skal ræða við bjóðendur um öll tilboð þeirra, bæði upphaflegt tilboð og síðari tilboð, til að laga tilboð að þörfum kaupanda nema um endanleg tilboð í skilningi 6. mgr. sé að ræða. Ekki skal semja um lágmarkskröfur og forsendur fyrir vali tilboðs. Kaupanda skal þó vera heimilt að ganga að upphaflegu tilboði án samningsviðræðna hafi hann áskilið sér rétt til þess í útboðsauglýsingu eða boði um að staðfesta áhuga.
    Meðan á viðræðum stendur skal kaupandi tryggja að jafnræðis sé gætt milli þátttakenda og að ekki séu veittar upplýsingar sem gera stöðu ákveðinna þátttakenda betri en annarra. Kaupandi skal upplýsa alla bjóðendur, hafi tilboð þeirra ekki verið útilokuð í samræmi við 5. mgr., skriflega um hvers konar breytingar á tæknilýsingum eða öðrum útboðsgögnum. Eftir slíkar breytingar skal kaupandi veita bjóðendum nægilega langan frest til að breyta tilboðum sínum og leggja þau fram aftur, eins og við á. Kaupanda er óheimilt að upplýsa þátttakanda um lausnir eða aðrar trúnaðarupplýsingar sem annar þátttakandi hefur sett fram, án samþykkis viðkomandi.
    Kaupandi getur ákveðið að samkeppnisútboð fari fram í fleiri áföngum til þess að fækka þátttakendum. Slík fækkun skal grundvallast á forsendum fyrir vali tilboðs sem settar hafa verið fram í útboðsauglýsingu, í boði um að staðfesta áhuga eða öðrum útboðsgögnum. Taka skal fram í auglýsingu eða útboðsgögnum hvaða háttur er hafður á.
    Ef kaupandi hyggst ljúka samningsviðræðunum skal það tilkynnt þeim bjóðendum sem eftir eru og settur sam­eigin­legur frestur til að leggja fram ný eða endurskoðuð tilboð. Kaupandi skal gæta þess að tilboð sé í samræmi við lágmarkskröfur og skilyrði 1. mgr. 66. gr. Þá skal kaupandi meta endanleg tilboð á grundvelli valforsendna og gera samning í samræmi við 5. mgr. 78. gr. og 79.–81. gr.

37. gr.
Samkeppnisviðræður.

    Í samkeppnisviðræðum geta fyrirtæki sótt um að taka þátt í innkaupaferli í kjölfar útboðsauglýsingar með því að senda inn upplýsingar vegna hæfismiðaðs vals sem kaupandi hefur farið fram á í auglýsingu eða útboðsgögnum. Kaupandi getur með forvali takmarkað fjölda hæfra þátttakenda sem boðið er að taka þátt í ferlinu í samræmi við 78. gr. Aðeins þau fyrirtæki sem kaupandi býður til þátttöku með forvali, eftir að hafa lagt mat á fram lagðar upplýsingar, geta tekið þátt í samkeppnisviðræðunum. Valforsendur samkeppnisviðræðna skulu byggjast á besta hlutfalli milli verðs og gæða í samræmi við 3. tölul. 1. mgr. 79. gr.
    Í útboðsauglýsingu skulu koma fram þarfir og kröfur kaupanda, en þessi atriði skal skilgreina nánar í auglýsingunni sjálfri eða útboðsgögnum. Þá skal kaupandi setja fram og skilgreina þær forsendur fyrir vali tilboðs sem ákveðnar hafa verið og setja leiðbeinandi tímaáætlun.
    Kaupandi skal hefja viðræður við þátttakendur, sem valdir hafa verið til þátttöku í samræmi við ákvæði 78. gr., með það fyrir augum að slá föstu með hvaða hætti þörfum hans verður best fullnægt. Í þessum viðræðum er heimilt að ræða öll atriði væntanlegs samnings við útvalda þátttakendur.
    Meðan á viðræðum stendur skal kaupandi tryggja að jafnræðis sé gætt meðal þátttakenda og að ekki séu veittar upplýsingar sem gera stöðu sumra þátttakenda betri en annarra. Kaupanda er óheimilt að upplýsa þátttakanda um lausnir eða aðrar trúnaðarupplýsingar sem annar þátttakandi hefur sett fram, án samþykkis viðkomandi.
    Kaupandi getur ákveðið að ferlið fari fram í fleiri áföngum til þess að fækka þeim lausnum sem fjallað er um meðan viðræður standa yfir. Slík fækkun lausna skal grundvallast á forsendum fyrir vali tilboðs sem settar hafa verið fram í útboðsauglýsingu eða útboðsgögnum. Taka skal fram í auglýsingu eða útboðsgögnum að þessi háttur kunni að vera hafður á.
    Kaupandi skal halda viðræðum áfram þar til hann hefur afmarkað þá lausn eða þær lausnir sem geta fullnægt þörfum hans.
    Þegar kaupandi hefur lýst því yfir að viðræðum sé lokið og tilkynnt það þátttakendum skal hann gefa þátttakendum kost á að leggja fram endanleg tilboð með hliðsjón af þeirri lausn eða lausnum sem kynntar hafa verið og skýrðar meðan á viðræðum stóð. Þessi tilboð skulu hafa að geyma öll þau atriði sem nauðsynleg eru til að hrinda samningi í framkvæmd. Þátttakendum skal vera heimilt að skýra, skilgreina og laga til tilboð sín eftir beiðni kaupanda. Slíkar skýringar, skilgreiningar og lagfæringar eða viðbótarupplýsingar mega þó ekki fela í sér breytingar á grundvallarþáttum tilboðs, eða tilkynningu til bjóðenda um að gera tilboð, þannig að samkeppni sé raskað eða um mismunun verði að ræða
    Kaupandi skal meta tilboð á grundvelli þeirra forsendna fyrir vali tilboðs sem fram komu í upphaflegri útboðsauglýsingu eða útboðsgögnum. Kaupanda er heimilt að halda áfram viðræðum við þann þátttakanda sem hefur lagt fram það tilboð sem hefur best hlutfall milli verðs og gæða í samræmi við 79. gr., til að staðfesta skuldbindingar sem felast í tilboðinu, enda leiði það ekki til þess að grundvallarþáttum í tilboðinu, eða útboðsauglýsingu, sé breytt þannig að samkeppni sé raskað eða um mismunun verði að ræða.
    Kaupanda er heimilt að kveða á um verðlaun eða greiða þátttakendum fyrir þátttöku sína í viðræðum.

38. gr.
Nýsköpunarsamstarf.

    Í nýsköpunarsamstarfi geta fyrirtæki sótt um að taka þátt í innkaupaferli í kjölfar útboðsauglýsingar með því að senda inn upplýsingar vegna hæfismiðaðs vals sem kaupandi hefur farið fram á í auglýsingu eða útboðsgögnum. Kaupandi getur með forvali takmarkað fjölda hæfra þátttakenda sem boðið er að taka þátt í ferlinu í samræmi við 78. gr. Aðeins þau fyrirtæki sem kaupandi býður til þátttöku, eftir að hafa lagt mat á fram lagðar upplýsingar, geta tekið þátt í samstarfinu. Kaupandi getur ákveðið að stofna til nýsköpunarsamstarfs við einn eða fleiri aðila sem stunda aðskilda rannsóknar- og þróunarstarfsemi. Valforsendur nýsköpunarsamstarfs skulu byggjast á besta hlutfalli milli verðs og gæða í samræmi við 3. tölul. 1. mgr. 79. gr.
    Í útboðsgögnum skal kaupandi tilgreina þörf á nýsköpunarvöru, -þjónustu eða -verki sem ekki er hægt að uppfylla með því að kaupa vörur, þjónustu eða verk sem til eru á markaði. Einnig skal koma fram hvaða lágmarkskröfur öll tilboð þurfa að uppfylla ásamt því að setja fram skilmála sem gilda um hugverkarétt. Upplýsingar í útboðsgögnum skulu vera nægilega nákvæmar til að gera fyrirtækjum kleift að átta sig á eðli og umfangi lausnar, sem krafist er, og ákveða hvort þau vilji taka þátt í innkaupaferlinu.
    Nýsköpunarsamstarfið skal miða að því að þróa nýsköpunarvöru, -þjónustu eða -verk og síðan kaupum á þeirri vöru, þjónustu eða verki sem af því leiðir, að því tilskildu að þau svari til þess nothæfisstigs og hámarkskostnaðar sem kaupandi og þátttakandi komu sér saman um. Nýsköpunarsamstarfið skal skipulagt í áföngum sem haldast í hendur við mismunandi stig rannsóknar- og nýsköpunarferlisins, en þau geta tekið til framleiðslu á vörum, veitingar þjónustu eða lokafrágangs verks. Í nýsköpunarsamstarfi skal kveða á um áfangamarkmið fyrir samstarfsaðilana og greiðslu þóknunar í viðeigandi hlutagreiðslum. Á grundvelli þessara markmiða getur kaupandi, að hverjum áfanga loknum, ákveðið að binda enda á nýsköpunarsamstarfið eða, ef um er að ræða samstarf við fleiri en einn aðila, að fækka samstarfsaðilum með því að slíta einstökum samningum, að því tilskildu að kaupandi hafi kveðið á um slíka skilmála í útboðsgögnum.
    Kaupandi skal ræða við bjóðendur um öll tilboð þeirra, bæði upphaflegt tilboð og síðari tilboð, til að laga tilboð að þörfum kaupanda, nema um endanleg tilboð sé að ræða. Ekki skal semja um lágmarkskröfur og forsendur fyrir vali tilboðs.
    Meðan á viðræðum stendur skal kaupandi tryggja að jafnræðis sé gætt milli þátttakenda og að ekki séu veittar upplýsingar sem gera stöðu ákveðinna þátttakenda betri en annarra. Kaupandi skal upplýsa alla bjóðendur, sem ekki hafa verið útilokaðir frá ferlinu í samræmi við 6. mgr., skriflega um hvers konar breytingar á tæknilýsingum eða öðrum útboðsgögnum, aðrar en þær þar sem lágmarkskröfur eru settar. Eftir slíkar breytingar skal kaupandi veita bjóðendum nægilega langan frest til að breyta tilboðum sínum og leggja þau fram aftur, eins og við á. Kaupanda er óheimilt að upplýsa þátttakanda um lausnir eða aðrar trúnaðarupplýsingar sem annar þátttakandi hefur sett fram, án samþykkis viðkomandi.
    Kaupandi getur ákveðið að ferlið fari fram í fleiri áföngum til þess að fækka þátttakendum. Slík fækkun skal grundvallast á forsendum fyrir vali tilboðs sem settar hafa verið fram í útboðsauglýsingu, í boði um að staðfesta áhuga eða öðrum útboðsgögnum. Taka skal fram í auglýsingu eða útboðsgögnum að þessi háttur kunni að vera hafður á.
    Við val á þátttakendum skal kaupandi einkum beita viðmiðum sem varða getu þátttakenda á sviði rannsókna og þróunar og við þróun og framkvæmd nýstárlegra lausna. Þegar um er að ræða nýsköpunarsamstarf með fleiri en einum þátttakanda er kaupanda óheimilt að upplýsa aðra þátttakendur um lausnir eða aðrar trúnaðarupplýsingar sem þátttakandi hefur veitt innan ramma samstarfsins, án samþykkis viðkomandi.
    Kaupandi skal sjá til þess að uppbygging samstarfsins, einkum lengd og virði hinna mismunandi áfanga, endurspegli nýsköpunarstig hinnar fyrirhuguðu lausnar og röð þeirra rannsóknar- og nýsköpunaráfanga sem þarf til að þróa nýstárlega lausn. Áætlað verðmæti vara, þjónustu eða verka skal ekki vera í óeðlilegu hlutfalli við þá fjárfestingu sem þarf til þróunar þeirra.

39. gr.
Samningskaup án undangenginnar útboðsauglýsingar.

    Samningskaup án opinberrar birtingar útboðsauglýsingar eru heimil í eftirfarandi tilvikum án tillits til þess hvort um er að ræða innkaup á verki, vöru eða þjónustu:
     a.      Þegar engin tilboð, engin gild tilboð, engar tilkynningar um þátttöku eða engar gildar tilkynningar um þátttöku berast vegna almenns eða lokaðs útboðs, enda sé í endanlegum samningi ekki vikið í verulegum atriðum frá upphaflegum skilmálum útboðsgagna.
     b.      Þegar aðeins eitt fyrirtæki kemur til greina af listrænum ástæðum þar sem um er að ræða einstakt listaverk eða listflutning, ekki er um samkeppni að ræða af tæknilegum ástæðum eða sökum þess að um lögverndaðan einkarétt er að ræða.
     c.      Þegar innkaup eru algerlega nauðsynleg vegna aðkallandi neyðarástands sem stafar af ófyrirsjáanlegum atburðum og ekki er unnt að standa við fresti í almennu útboði, lokuðu útboði eða samkeppnisútboði. Þær aðstæður sem vísað er til sem aðkallandi neyðarástands mega ekki vera á ábyrgð kaupanda.
    Við innkaup á vörum eru samningskaup án opinberrar birtingar útboðsauglýsingar heimil þegar um er að ræða:
     a.      Vörur sem ein­göngu eru framleiddar vegna rannsókna, tilrauna, athugana eða þróunar. Þetta nær þó ekki til fjöldaframleiðslu sem ætlað er að skila hagnaði eða endurheimta rannsóknar- og þróunarkostnað.
     b.      Viðbótarvörur sem annaðhvort er ætlað að koma að hluta til í stað venjulegra birgða eða búnaðar eða eru aukning á venjulegum birgðum eða búnaði og val á nýjum bjóðanda mundi skuldbinda kaupanda til að kaupa efni sem hefðu aðra tæknilega eiginleika og samræmdust illa eldri tæknibúnaði eða leiddu til óeðlilega mikilla tæknilegra erfiðleika við rekstur og viðhald. Slíkir samningar, svo og endurnýjaðir samningar, skulu að jafnaði ekki gilda lengur en þrjú ár.
     c.      Vörur sem skráðar eru og keyptar í kauphöll.
     d.      Vörur sem eru á sérlega góðum kjörum, annaðhvort frá seljanda sem er að hætta starfsemi eða frá skiptastjóra þrotabús eða fyrirtæki sem er í greiðslustöðvun eða nauðasamningum.
    Við innkaup á þjónustu eru samningskaup án opinberrar birtingar útboðsauglýsingar heimil þegar gera á samning eftir samkeppni um hönnun þegar kveðið er á um að skylt sé að semja við þá þátttakendur, einn eða fleiri, sem sigruðu í keppninni. Ef um fleiri sigurvegara er að ræða er skylt að bjóða öllum sem sigra í hönnunarsamkeppni að taka þátt í viðræðum.
    Við innkaup á verki eða þjónustu eru samningskaup án opinberrar birtingar útboðsauglýsingar heimil þegar um er að ræða nýtt verk eða þjónustu sem felur í sér endurtekningu á sambærilegu verki eða þjónustu og sami kaupandi hefur áður samið um við fyrirtæki í innkaupaferli, enda séu þessi verk eða þjónusta í samræmi við þá upprunalegu áætlun sem upphaflegi samningurinn kvað á um. Þegar innkaupaferli fer fram á grundvelli upprunalegrar áætlunar skal taka fram að þessari aðferð við innkaup kunni að verða beitt og skal taka mið af áætluðum kostnaði við þessi verk eða þjónustu þegar viðmiðunarfjárhæð er reiknuð út, sbr. III. kafla. Þessari innkaupaaðferð má aðeins beita innan þriggja ára frá því að upphaflegur samningur var gerður.

40. gr.
Rammasamningar.

    Rammasamninga skal gera í samræmi við þau innkaupaferli sem mælt er fyrir um í lögum þessum. Rammasamningur er samningur sem einn eða fleiri kaupendur gera við einn eða fleiri bjóðendur í þeim tilgangi að ákveða skilmála samninga sem gerðir verða á tilteknu tímabili. Gildistími rammasamnings má ekki vera lengri en fjögur ár nema í undantekningartilvikum sem helgast af málefnalegum ástæðum, einkum þeim sem tengjast efni rammasamningsins.
    Val á samningsaðilum í rammasamningsútboði skal grundvallast á forsendum fyrir vali tilboðs, sbr. 79. gr. Í rammasamningi er heimilt að ákveða að kaupendur séu ekki skuldbundnir til að skipta ein­göngu við aðila rammasamnings við þau innkaup sem samningur tekur til, enda séu slík frávik tilgreind í útboðsgögnum.
    Við einstök innkaup á grundvelli rammasamnings skal fylgja ákvæðum 4. og 5. mgr. Aðeins er heimilt að gera einstaka samninga á grundvelli rammasamnings við þau fyrirtæki sem upphaflega voru aðilar rammasamnings. Við gerð einstakra samninga á grundvelli rammasamnings er óheimilt að gera verulegar breytingar á skilmálum rammasamnings, einkum þegar um er að ræða rammasamning skv. 4. mgr.
    Ef rammasamningur er gerður við eitt fyrirtæki skulu einstakir samningar á grundvelli rammasamnings rúmast innan skilmála rammasamningsins. Við gerð einstakra samninga er kaupanda heimilt að ráðfæra sig skriflega við rammasamningshafa og óska eftir viðbótum við tilboð hans ef það er nauðsynlegt.
    Ef rammasamningur er gerður við fleiri en eitt fyrirtæki og allir skilmálar rammasamnings eru ákveðnir og hlutlæg skilyrði til að ákvarða val á rammasamningshafa liggja fyrir í útboðsgögnum rammasamnings er heimilt að gera einstaka samninga við rammasamningshafa í samræmi við ákvæði rammasamnings. Ef skilmálar rammasamnings eru að einhverju leyti óákveðnir skal fara fram örútboð milli rammasamningshafa, eftir atvikum eftir að ítarlegri skilmálar eða tæknilegar kröfur hafa verið settar fram, í samræmi við eftirfarandi reglur:
     a.      Við gerð hvers einstaks samnings skal kaupandi ráðfæra sig skriflega við þá rammasamningshafa sem efnt gætu samninginn.
     b.      Kaupandi skal ákveða tilboðsfrest sem er nægilega langur til að rammasamningshafar geti gert tilboð vegna þess samnings sem um er að ræða. Við mat á lengd frests skal taka tillit til hversu flókið efni samningsins er, svo og sendingartíma.
     c.      Tilboð rammasamningshafa skulu vera skrifleg og skulu ekki opnuð fyrr en tilboðsfrestur hefur runnið út.
     d.      Kaupandi skal velja á milli tilboða rammasamningshafa á grundvelli valforsendna sem fram hafa komið í skilmálum rammasamnings.

41. gr.
Gagnvirk innkaupakerfi.

    Innkaup innan gagnvirks innkaupakerfis skulu framkvæmd með lokuðu útboði í samræmi við þær reglur sem um slík útboð gilda. Ákvæði 1.–3. mgr. 59. gr. skulu gilda um fresti til að skila þátttökubeiðnum vegna gagnvirks innkaupakerfis. Allir bjóðendur sem fullnægt hafa skilyrðum skv. VII. kafla skulu eiga rétt á aðild að gagnvirku innkaupakerfi. Þegar gagnvirku innkaupakerfi er komið á fót skal ein­göngu stuðst við rafrænar aðferðir í samræmi við 22. gr.
    Heimilt er að skipta gagnvirku innkaupakerfi niður í flokka vara, verka og þjónustu sem eru hlutlægt skilgreind á grundvelli eiginleika innkaupa innan viðkomandi flokks. Ef innkaupakerfinu er skipt niður í flokka skal tilgreina gildandi valforsendur fyrir hvern flokk.
    Þegar innkaup fara fram innan gagnvirks innkaupakerfis skal kaupandi:
     a.      Birta opinberlega útboðsauglýsingu þar sem fram kemur að um gagnvirkt innkaupakerfi sé að ræða.
     b.      Tilgreina m.a. í útboðsskilmálum eðli innkaupa samkvæmt kerfinu ásamt áætluðu magni af fyrirhuguðum innkaupum auk nauðsynlegra upplýsinga um kerfið, þann rafræna búnað sem nota á ásamt tæknilegu fyrirkomulagi varðandi tengingu við kerfið og tæknilýsingar í því sambandi.
     c.      Tilgreina skiptingu niður í flokka vara, verka eða þjónustu og þá eiginleika sem skilgreina hvern flokk.
     d.      Veita með rafrænum aðferðum ótakmarkaðan, beinan og fullan aðgang að útboðsskilmálum og öðrum hugsanlegum útboðsgögnum frá og með birtingu útboðsauglýsingar og til þess tíma þegar kerfið fellur úr gildi. Kaupandi skal í tilkynningu tilgreina vefslóð þar sem hægt er að nálgast umrædd gögn.
    Meðan á gildistíma gagnvirks innkaupakerfis stendur skal kaupandi gefa öllum fyrirtækjum kost á að leggja fram þátttökutilkynningu og fá aðgang að innkaupakerfi með þeim skilyrðum sem um ræðir í 1. mgr. Kaupandi skal taka afstöðu til þess hvort þátttökutilkynning uppfylli skilyrði innan 10 daga frá viðtöku hennar. Þó er heimilt að lengja frestinn í 15 daga í sérstökum rökstuddum tilvikum. Þá er einnig heimilt að framlengja þennan frest svo framarlega sem engin tilboð berast á sama tíma. Kaupandi skal hafa tilgreint tímalengd á framlengdum fresti í útboðsgögnum. Kaupandi skal upplýsa fyrirtæki eins fljótt og kostur er um hvort það hafi fengið aðgang að innkaupakerfi eða ekki.
    Kaupandi skal bjóða öllum fyrirtækjum sem aðild hafa fengið að gagnvirku innkaupakerfi að leggja fram tilboð fyrir einstök innkaup sem gera á innan kerfisins. Hafi innkaupakerfinu verið skipt niður í flokka vara, verka eða þjónustu skal kaupandi bjóða öllum fyrirtækjum að leggja fram tilboð sem fengið hafa aðgang að þeim flokki sem svarar til hinna tilteknu innkaupa. Gefa skal minnst 10 almanaksdaga til að leggja fram tilboð. Kaupandi skal grundvalla val tilboðs á hagkvæmasta tilboði samkvæmt forsendum fyrir vali tilboðs sem fram komu í útboðsauglýsingu innkaupakerfisins. Þessar forsendur má skilgreina nánar í boði um að leggja fram tilboð.
    Kaupanda er hvenær sem er á gildistíma gagnvirks innkaupakerfis heimilt að krefjast þess að fyrirtæki sem fengið hefur aðild að gagnvirku innkaupakerfi leggi fram endurnýjaða og uppfærða hæfisyfirlýsingu, sbr. 1. mgr. 73. gr., innan fimm virkra daga frá þeim degi þegar beiðni um það var lögð fram.
    Kaupandi skal tilgreina gildistíma gagnvirks innkaupakerfis í útboðsauglýsingu. Ekki er heimilt að heimta gjald vegna umsókna um aðild að innkaupakerfi eða aðildar að því.

42. gr.
Rafræn uppboð.

    Kaupanda er heimilt að kaupa með rafrænu uppboði samkvæmt nánari ákvæðum þessarar greinar.
    Þegar um er að ræða almennt eða lokað útboð eða samkeppnisútboð og unnt er að ákvarða efni útboðsgagna, einkum tæknilýsingar, af nákvæmni getur kaupandi ákveðið að samningur verði gerður með rafrænu uppboði. Að uppfylltum sömu skilyrðum er heimilt að notast við rafrænt uppboð þegar samkeppni fer fram milli fleiri rammasamningshafa skv. 5. mgr. 40. gr. og við útboð í gagnvirku innkaupakerfi skv. 41. gr. Rafrænt uppboð skal fara fram á grundvelli:
     1.      verðs ein­göngu, þegar forsendur byggjast á lægsta verði, eða
     2.      á verði og/eða nýju verðgildi tilboðsþátta ef samningur byggist á kostnaðarhagkvæmni eða besta hlutfalls milli verðs og gæða.
    Kaupandi sem ákveður að halda rafrænt uppboð skal lýsa þeirri fyrirætlun sinni í útboðsauglýsingu eða boði um að staðfesta áhuga.
    Áður en rafrænt uppboð hefst skal kaupandi að fullu taka afstöðu til fram kominna tilboða bjóðenda í samræmi við forsendur fyrir vali tilboðs og vægi þeirra. Öllum bjóðendum sem lagt hafa fram gild tilboð skal samtímis boðið að taka þátt í rafrænu uppboði. Í tilkynningu til bjóðenda skulu koma fram allar nauðsynlegar upplýsingar um hvernig viðkomandi bjóðandi skal tengjast rafrænu uppboðskerfi ásamt upplýsingum um upphafsdag og upphafstíma rafræns uppboðs. Rafrænu uppboði má skipta í fleiri áfanga. Rafrænt uppboð skal ekki hefjast fyrr en tveimur virkum dögum eftir að tilkynning var send bjóðendum.
    Þegar gera á samning á grundvelli fjárhagslega hagkvæmasta tilboðs skal fylgja tilkynningu til bjóðanda mat á tilboði hans sem fram hefur farið í samræmi við 79. gr. Í tilkynningu skal einnig koma fram reiknilíkan sem nota á í rafrænu uppboði til að ákveða sjálfkrafa röð tilboða á grundvelli nýrra verða og/eða verðgilda sem boðin hafa verið. Reiknilíkan skal taka tillit til vægis allra forsendna sem skilgreina fjárhagslega hagkvæmasta tilboð eins og þessar forsendur hafa verið tilgreindar í útboðsauglýsingu eða útboðsgögnum. Hugsanleg vikmörk vægis við mat verðgildis sem fram hafa komið í útboðsauglýsingu eða útboðsgögnum skal skilgreina sem fast verðgildi. Ef frávikstilboð eru heimil skal setja fram sérstakt reiknilíkan fyrir hvert leyfilegt frávik.
    Í hverjum áfanga rafræns uppboðs skal kaupandi láta bjóðendum í té nægilegar upplýsingar svo að þeir geti metið niðurröðun tilboðs síns á hvaða tímamarki sem er. Kaupandi getur einnig upplýst bjóðendur um önnur atriði sem varða verð eða verðgildi sem sett hafa verið fram, enda hafi þetta komið fram í útboðsskilmálum. Kaupandi getur einnig upplýst um fjölda bjóðenda í viðkomandi áfanga uppboðs. Kaupanda er þó ekki undir neinum kringumstæðum heimilt að upplýsa um nafn bjóðanda á hvaða stigi uppboðs sem er.
    Kaupandi skal ljúka rafrænu uppboði á einn eða fleiri eftirfarandi máta:
     a.      Með því að tilgreina fyrir fram ákveðinn dag og tíma um lok uppboðs í tilkynningu.
     b.      Þegar ekki berast fleiri verð eða verðgildi sem fullnægja kröfum um lágmarksbreytingar. Við þessar aðstæður skal taka fram í tilkynningu þann frest sem látinn verður líða frá því að síðasta tilboð barst þar til uppboði er lokið.
     c.      Þegar þeim áföngum uppboðs sem kveðið var á um í tilkynningu hefur verið lokið.
    Þegar kaupandi ákveður að ljúka uppboði í samræmi við c-lið 7. mgr., eftir atvikum einnig með vísan til þeirrar aðferðar sem um getur í b-lið 7. mgr., skal tímaáætlun fyrir hvern áfanga uppboðs koma fram í tilkynningu þar sem bjóðanda var gefinn kostur á að taka þátt í uppboði.
    Þegar rafrænu uppboði hefur verið lokið skal kaupandi velja hagkvæmasta tilboð sem fram hefur komið við uppboðið í samræmi við 79. gr.

43. gr.
Rafrænir vörulistar.

    Ef farið er fram á rafræn samskipti í innkaupaferli er kaupanda heimilt að krefjast þess að tilboð séu lögð fram í formi rafræns vörulista eða að tilboði fylgi rafrænn vörulisti. Fyrirtæki skulu útbúa rafræna vörulista til að taka þátt í tilteknu innkaupaferli í samræmi við þær tæknilýsingar og með því sniði sem kaupandi ákveður. Rafrænir vörulistar skulu vera í samræmi við kröfur um rafræn samskipti og aðrar viðbótarkröfur sem settar eru fram, sbr. 22. gr.
    Þegar framlagningar tilboða í formi rafrænna vörulista er krafist skal kaupandi tilgreina það í útboðsauglýsingu eða boði um að staðfesta áhuga. Þá skal einnig tilgreina í útboðsskilmálum allar nauðsynlegar upplýsingar, sbr. 8. mgr. 22. gr., um snið, þann rafræna búnað sem nota á, ásamt tæknilegu fyrirkomulagi varðandi tengingu við kerfið og tæknilýsingar í því sambandi.
    Þegar rammasamningur hefur verið gerður við fleiri en eitt fyrirtæki eftir að lögð hafa verið fram tilboð í formi rafrænna vörulista er kaupanda heimilt að láta örútboð fara fram milli rammasamningshafa vegna tiltekinna innkaupa á grundvelli uppfærðra vörulista. Í slíku örútboði skal kaupandi gera annað hvort:
     a.      bjóða fyrirtækjum að leggja fram rafræna vörulista að nýju eftir að hafa lagað þá að kröfu viðkomandi samnings, eða
     b.      tilkynna fyrirtækjum að hann hafi í hyggju að safna úr þeim rafrænu vörulistum, sem þegar hafa verið lagðir fram, nauðsynlegum upplýsingum til að setja saman tilboð sem löguð eru að kröfum viðkomandi samnings, að því tilskildu að notkun þessarar aðferðar hafi verið tilgreind í útboðsskilmálum fyrir rammasamning.
    Þegar örútboð fer fram vegna einstakra samninga, sbr. b-lið 3. mgr., skal upplýsa fyrirtæki hvaða dag og á hvaða tíma kaupandi hyggst safna saman nauðsynlegum gögnum til að setja saman tilboð sem löguð eru að kröfum hins tiltekna samnings. Gefa skal fyrirtækjum tækifæri á að hafna slíkri upplýsingaöflun. Hæfilegur tími skal líða á milli tilkynningar og upplýsingasöfnunar. Áður en samningur er gerður skal kaupandi tilkynna viðkomandi fyrirtæki um þær upplýsingar sem safnað var og gefa því tækifæri á að andmæla eða staðfesta að innihald tilboðs sé efnislega rétt.
    Kaupanda er einnig heimilt að gera samninga á grundvelli gagnvirks innkaupakerfis þar sem krafist er að tilboð vegna einstakra samninga séu lögð fram í formi rafræns vörulista. Kaupandi getur einnig gert samninga á grundvelli gagnvirks innkaupakerfis í samræmi við b-lið 3. mgr. og 4. mgr., að því tilskildu að með tilkynningu um þátttöku í innkaupakerfið fylgi rafrænn vörulisti í samræmi við þær tæknilýsingar og með því sniði sem kaupandi ákveður. Fyrirtæki skulu fullgera vörulistann í kjölfar tilkynningar um fyrirætlun kaupanda að setja saman tilboð úr rafrænum vörulistum, sbr. b-lið 3. mgr.

44. gr.
Tilhögun hönnunarsamkeppni.

    Ákvæði þessarar greinar gilda um hönnunarsamkeppni þar sem samanlagt virði verðlauna eða annarra greiðslna til þátttakanda er yfir viðmiðunarfjárhæðum vegna þjónustukaupa skv. 23. gr.
    Þegar hönnunarsamkeppni er haldin sem liður í kaupum á þjónustu skal taka tillit til heildarvirðis samnings, án virðisaukaskatts, auk þeirra greiðslna sem um ræðir í 1. mgr. Þegar hönnunarsamkeppni er haldin og kaupandi hefur ekki afsalað sér heimild til að gera þjónustusamning með samningskaupum skv. 3. mgr. 39. gr. að aflokinni hönnunarsamkeppni skal einnig taka tillit til heildarvirðis mögulegs þjónustusamnings, án virðisaukaskatts, auk þeirra greiðslna sem um ræðir í 1. mgr.
    Óheimilt er að takmarka aðgang að hönnunarsamkeppni með vísan til þjóðernis eða búsetu á ákveðnu svæði eða einskorða aðgang við annaðhvort lögaðila eða einstaklinga.
    Kaupandi sem hyggst halda hönnunarsamkeppni skal birta opinberlega auglýsingu um hana. Ef kaupandi hyggst gera þjónustusamning síðar, í samræmi við 3. mgr. 39. gr., skal það koma fram í auglýsingu um samkeppni. Í auglýsingu eða skýringargögnum, sem vísað er til í auglýsingu, skulu koma fram upplýsingar um tilhögun keppninnar, forsendur fyrir vali þátttakenda, ef fjöldi þeirra er takmarkaður, og forsendur fyrir vali áætlunar eða tillögu. Við gerð auglýsingar og birtingu skal að öðru leyti farið eftir reglum um útboðsauglýsingar og birtingu þeirra, eftir því sem við á. Tilkynna skal þátttakendum í hönnunarsamkeppni um niðurstöður keppninnar. Ef birting upplýsinga mundi hindra löggæslu, vera andstæð almannahagsmunum eða stofna í hættu lögmætum við­skipta­hagsmunum tiltekins fyrirtækis, hvort heldur er einkarekins eða í opinberri eigu, eða gæti hindrað samkeppni milli veitenda þjónustu er ekki skylt að birta upplýsingar.
    Ef ákveðið er að takmarka fjölda þátttakenda í hönnunarsamkeppni við ákveðinn fjölda skal gæta jafnræðis með því að setja fram málefnalegar forsendur fyrir vali þátttakenda. Fjöldi þátttakenda skal alltaf vera nægilegur til að tryggja raunhæfa samkeppni.
    Dómnefnd skal aðeins skipuð einstaklingum sem eru óháðir þátttakendum í samkeppni. Þar sem tiltekinnar menntunar eða starfshæfni er krafist af þátttakendum skal a.m.k. einn þriðji hluti dómnefndarmanna hafa þá menntun eða sambærilega starfshæfni.
    Dómnefnd skal vera sjálfstæð í ákvörðunum og áliti sínu. Hún skal kanna áætlanir og tillögur sem þátttakendur leggja fram ein­göngu á grundvelli forsendna sem eru tilgreindar í tilkynningu um samkeppni, sbr. 4. mgr. Dómnefnd skal útbúa skýrslu, sem allir dómnefndarmenn skulu undirrita, þar sem fram kemur mat á hverri tillögu ásamt athugasemdum eða atriðum sem talin eru þarfnast skýringar. Heimilt er að gefa þátttakendum kost á að svara spurningum sem dómnefnd hefur áður fært til bókar í því skyni að skýra atriði í tillögu. Spurningar dómnefndar og svör þátttakenda skulu koma fram í endanlegri fundargerð dómnefndar.

V. KAFLI
Útboðsgögn og undir­búningur innkaupa.
45. gr.
Undanfarandi markaðskannanir.

    Áður en innkaupaferli hefst er kaupanda heimilt að gera markaðskannanir til að undirbúa innkaup og upplýsa fyrirtæki um áformuð innkaup og kröfur varðandi þau.
    Kaupandi getur í þessu skyni fengið ráðgjöf frá fyrirtækjum, sjálfstæðum sérfræðingum, eða öðrum opinberum aðilum. Ráðgjöf má nota við skipulagningu og framkvæmd innkaupaferlis með því skilyrði að samkeppni sé ekki raskað og að meginreglum um gagnsæi og jafnræði sé framfylgt.

46. gr.
Aðkoma fyrirtækis að undirbúningi innkaupa.

    Þegar fyrirtæki eða aðili sem tengist fyrirtæki hefur veitt kaupanda ráðgjöf eða komið að undirbúningi innkaupa skal kaupandi gera nauðsynlegar ráðstafanir til að tryggja að fyrri aðkoma þeirra raski ekki samkeppni. Ráðstafanir skulu m.a. felast í því að láta öðrum þátttakendum og bjóðendum í té upplýsingar sem máli skipta og setja hæfilegan tilboðsfrest.
    Aðeins skal útiloka hlutaðeigandi fyrirtæki frá innkaupaferli ef ekki er með neinu öðru móti unnt að tryggja jafnræði. Áður en fyrirtæki er útilokað skal því gefinn kostur á að sýna fram á að aðkoma þess, eða aðila sem tengist því, að undirbúningi innkaupaferlisins geti ekki raskað samkeppni.

47. gr.
Almennir skilmálar.

    Útboðsgögn skulu innihalda allar nauðsynlegar upplýsingar til að bjóðanda sé unnt að gera tilboð. Eftirfarandi atriði skulu koma fram í útboðsgögnum, eftir því sem við á:
     a.      Lýsing á útboðinu þar sem kveðið er á um magn og annað sem máli skiptir.
     b.      Nafn kaupanda, kennitala og allar upplýsingar um samskipti við umsjónaraðila útboðsins.
     c.      Framsetning tilboða.
     d.      Upptalning á útboðsgögnum.
     e.      Tilboðstími og hvar og hvenær tilboð verða opnuð.
     f.      Afhendingar- eða framkvæmdatími.
     g.      Gildistími tilboða.
     h.      Greiðslur, verðbætur og tryggingar ef því er að skipta.
     i.      Gögn til sönnunar á fjárhagslegri og tæknilegri getu sem bjóðandi skal leggja fram eða kann að verða krafinn um, sbr. 71. og 72. gr.
     j.      Meðhöndlun fyrirspurna frá væntanlegum bjóðendum.
     k.      Afhendingarskilmálar.
     l.      Á hvaða tungumáli eða tungumálum skila skuli tilboðum.
     m.      Forsendur fyrir vali tilboða.
     n.      Hvort samningi er skipt í hluta, sbr. 53. gr., og hversu marga hluta hvert fyrirtæki má bjóða í.
     o.      Hvort frávikstilboð eru heimil og skilyrði fyrir gerð þeirra, þar á meðal lágmarkskröfur sem slík tilboð þurfi að fullnægja.
     p.      Frestur kaupanda til að taka tilboði.

48. gr.
Tilboðsblað.

    Tilboðsblað skal vera hluti útboðsgagna og þannig úr garði gert að tilboð séu sett fram á sams konar hátt og þannig samanburðarhæf.

49. gr.
Tæknilýsingar.

    Tæknilýsingar skulu vera í útboðsgögnum. Í tæknilýsingu skal koma fram hvaða eiginleika verk, vara eða þjónusta þurfi að uppfylla. Þessir eiginleikar geta vísað til sérstaks ferlis eða aðferðar við framleiðslu eða afhendingu viðkomandi verka, vara eða þjónustu eða til sérstaks ferlis á öðru stigi vistferils þeirra, jafnvel þótt slíkir þættir séu ekki hluti af þeim, að því tilskildu að þeir tengist efni samningsins og séu í réttu hlutfalli við verðgildi hans og markmið. Í tæknilýsingum má einnig tilgreina hvort krafist verður yfirfærslu hugverkaréttinda.
    Í tæknilýsingum skal taka tillit til viðmiðana um aðgengi fyrir fatlað fólk eða hönnun fyrir alla notendur nema málefnaleg rök kaupanda leiði til annarrar niðurstöðu. Hafi lögboðnar kröfur verið settar um aðgengi fatlaðs fólks eða hönnun fyrir alla notendur skulu tæknilýsingar skilgreindar með tilvísun til þeirra.
    Tæknilýsingar skulu veita fyrirtækjum jöfn tækifæri. Þær mega ekki leiða til ómálefnalegra hindrana á samkeppni við opinber innkaup.
    Að svo miklu leyti sem annað kemur ekki fram í óundanþægum innlendum reglum, sem eru í samræmi við skuldbindingar íslenska ríkisins samkvæmt EES-samningnum, skal kveða á um tæknilýsingar á einhvern eftirgreindan hátt:
     a.      Með tilvísun til einhvers af eftirfarandi í þeirri forgangsröð sem hér greinir:
                  1.      innlendra staðla sem fela í sér innleiðingu á evrópskum stöðlum,
                  2.      evrópsks tæknisamþykkis,
                  3.      sam­eigin­legra tækniforskrifta,
                  4.      alþjóðlegra staðla,
                  5.      annarra tæknilegra tilvísunarkerfa sem evrópskar staðlastofnanir hafa komið á fót.
             Ef framangreind gögn eru ekki fyrir hendi er heimilt að vísa til íslenskra staðla, íslensks tæknisamþykkis eða íslenskra tækniforskrifta sem tengjast hönnun, útreikningi og framkvæmd verks og notkun vöru. Hverri tilvísun skal fylgja orðalagið „eða jafngildur“ eða sambærilegt orðalag.
     b.      Með lýsingu á virkni eða kröfum til hagnýtingar, þar á meðal kröfum til eiginleika sem tengjast um­hverfinu. Slík viðmið verða þó að vera nægilega nákvæm til að gera bjóðendum kleift að gera sér grein fyrir efni samnings og gera kaupanda mögulegt að gera upp á milli tilboða.
     c.      Með lýsingu á virkni eða kröfum til hagnýtingar, sbr. b-lið, þó þannig að tæknilýsingar sem fjallað er um í a-lið séu notaðar til að kanna hvort kröfum um þessi atriði sé fullnægt.
     d.      Með því að vísa til forskrifta, sbr. a-lið, um suma eiginleika og með því að vísa til frammistöðu eða krafna til hagnýtingar, sbr. b-lið, um aðra.
    Tæknilýsingar skulu ekki vísa til sérstakrar gerðar, framleiðanda, sérstakrar vinnslu, vörumerkja, einkaleyfa, teg­undar, uppruna eða framleiðslu með þeim afleiðingum að fyrirtækjum er mismunað eða ákveðin fyrirtæki eru útilokuð frá þátttöku í opinberum innkaupum, enda helgist slík tilvísun ekki beinlínis af efni samnings. Í undantekningartilvikum er tilvísun sem þessi heimil þegar lýsing á efni samnings er ekki möguleg skv. 4. mgr., enda fylgi slíkri tilvísun orðalagið „eða jafngildur“ eða sambærilegt orðalag.
    Ef kaupandi nýtir heimild í a-lið 4. mgr. skal hann ekki vísa frá tilboði á þeim grundvelli að vara eða þjónusta sem boðin er fram sé í ósamræmi við tæknilýsingar, enda sýni bjóðandi fram á, með einhverjum viðeigandi hætti, að lausnir hans fullnægi með sambærilegum hætti þeim kröfum sem leitast er við að fullnægja með hlutaðeigandi tæknilýsingum. Sönnun með viðeigandi hætti í framangreindum skilningi gæti falist í tæknilegri lýsingu framleiðanda eða prófunarskýrslu frá viðurkenndri stofnun, sbr. 51. gr.
    Ef kaupandi nýtir sér heimild í 4. mgr. til að slá föstum tæknilýsingum með lýsingu á virkni eða kröfum til hagnýtingar skal hann ekki vísa frá tilboði í verk eða þjónustu sem er í samræmi við innlenda staðla sem innleiða evrópska staðla eða í samræmi við evrópskt tæknisamþykki, sam­eigin­legar tækniforskriftir, alþjóðlegan staðal eða önnur tæknileg tilvísunarkerfi sem evrópskar staðlastofnanir hafa komið á fót, enda fjalli þessar forskriftir um þá virkni eða kröfur um hagnýtingu sem kaupandi hefur slegið fastri. Í tilboði sínu verður bjóðandi að sýna fram á það með viðeigandi hætti, þannig að kaupandi telji það fullnægjandi, að verk, vara eða þjónusta sem er í samræmi við staðal fullnægi kröfum kaupanda um frammistöðu og hagnýtingu. Sönnun með viðeigandi hætti í framangreindum skilningi gæti falist í tæknilegri lýsingu framleiðanda eða prófunarskýrslu frá viðurkenndri stofnun, sbr. 51. gr.

50. gr.
Merki.

    Kaupanda sem hyggst kaupa verk, vöru eða þjónustu með sérstökum um­hverfis- eða félagslegum eiginleikum er heimilt að krefjast sérstaks merkis til sönnunar um að tilheyrandi kröfum sé fullnægt. Kaupandi getur farið fram á kröfur um sérstaka um­hverfis- eða félagslega eiginleika í tæknilýsingum, forsendum fyrir vali tilboðs eða skilyrðum varðandi framkvæmd samnings enda sé eftirfarandi skilyrðum fullnægt:
     a.      Að kröfur sem liggja til grundvallar merki varði einungis viðmiðanir sem tengjast efni samnings og séu til þess fallnar að skilgreina eiginleika verka, vöru eða þjónustu sem samningur fjallar um.
     b.      Að kröfur sem liggja til grundvallar merki byggist á hlutlægt sannprófanlegum viðmiðunum án mismununar.
     c.      Að merki sé stofnað á grundvelli opinnar og gagnsærrar málsmeðferðar sem allir sem eiga hagsmuna að gæta, svo sem ríkisstofnanir, neytendur, aðilar vinnumarkaðarins, framleiðendur, dreifingaraðilar og önnur félagasamtök, geta tekið þátt í.
     d.      Að merki sé aðgengilegt öllum hlutaðeigandi aðilum.
     e.      Að kröfur sem liggja til grundvallar merki séu settar af þriðja aðila sem fyrirtæki, sem sækir um merkið, getur ekki haft áhrif á.
    Fari kaupandi ekki fram á að verk, vara eða þjónusta uppfylli allar kröfur sem liggja til grundvallar merki skal hann tilgreina hvaða kröfur þarf að uppfylla í útboðsskilmálum. Samþykkja ber öll merki sem staðfesta að verk, vara eða þjónusta uppfylli jafngildar kröfur.
    Hafi fyrirtæki bersýnilega ekki haft möguleika á að afla sér merkis sem kaupandi tilgreinir, innan tiltekins frests, af ástæðum sem ekki verða raktar til fyrirtækisins, skal kaupandi samþykkja önnur viðeigandi sönnunargögn. Skilyrði er að fyrirtæki sýni fram á að verkið, varan eða þjónustan uppfylli þær kröfur sem gerðar eru til merkis eða þær kröfur sem kaupandi hefur tilgreint í útboðsskilmálum.
    Uppfylli merki skilyrði sem kveðið er á um í b-, c-, d- og e-lið 1. mgr. en tekur einnig til krafna sem tengjast ekki efni samnings skal kaupandi ekki krefjast merkisins sem slíks. Kaupanda er þó heimilt að setja fram tæknilýsingu með tilvísun til forskrifta merkisins eða, ef nauðsyn krefur, hluta þeirra, sem tengjast eða eru til þess fallnar að skilgreina efni samningsins.

51. gr.
Prófunarskýrslur, vottun og önnur sönnunargögn.

    Kaupandi getur krafist þess að fyrirtæki leggi fram prófunarskýrslu eða vottorð frá samræmismatsstofu sem sönnunargagn fyrir því að kröfur eða viðmiðanir sem settar eru fram í tæknilýsingum, forsendum fyrir vali tilboðs eða skilyrðum varðandi framkvæmd samnings séu uppfylltar. Krefjist kaupandi vottorðs frá sérstakri vottunarstofu skal hann þó jafnframt samþykkja vottorð frá öðrum jafngildum stofum.
    Hafi fyrirtæki ekki aðgang að vottorðum eða prófunarskýrslum sem um getur í 1. mgr., eða hafi engan möguleika á að afla þeirra innan tiltekins frests, skal kaupandi samþykkja önnur viðeigandi sönnunargögn en þau sem um getur í 1. mgr. Skilyrði er að ástæður hindrunar megi ekki rekja til fyrirtækisins sjálfs og það sýni með sönnunargögnunum fram á að verkið, varan eða þjónustan sem það býður uppfylli kröfur eða viðmiðanir sem settar eru fram í tæknilýsingum, forsendum fyrir vali tilboðs eða skilyrðum varðandi framkvæmd samnings.

52. gr.
Frávikstilboð.

    Kaupandi getur heimilað eða krafist þess að bjóðandi leggi fram frávikstilboð. Kaupandi skal tilgreina í útboðsauglýsingu, forauglýsingu eða í boði um að staðfesta áhuga hvort hann heimilar eða krefst þess að lagt verði fram frávikstilboð, sbr. einnig o-lið 1. mgr. 47. gr., en að öðrum kosti eru þau óheimil. Frávikstilboð skulu tengjast efni samnings.
    Kaupandi sem heimilar eða krefst frávikstilboðs skal í útboðsgögnum gera grein fyrir lágmarkskröfum sem frávikstilboð þarf að uppfylla og öðrum sérkröfum sem varða framlagningu þess. Taka skal fram hvort einungis er heimilt að leggja fram frávikstilboð samhliða tilboði sem ekki er frávikstilboð. Kaupandi skal tryggja að valforsendur geti jafnt átt við um frávikstilboð sem uppfylla lágmarkskröfur sem og gild tilboð sem ekki eru frávikstilboð.
    Aðeins er heimilt að taka frávikstilboð til umfjöllunar sem fullnægja lágmarkskröfum kaupanda samkvæmt útboðsgögnum, sbr. o-lið 1. mgr. 47. gr.
    Kaupandi sem býður út vöru- eða þjónustusamning og hefur heimilað eða auglýst eftir frávikstilboðum skal ekki hafna frávikstilboði af þeirri ástæðu einni að samningur, ef hann yrði gerður, yrði þjónustusamningur í stað vörusamnings eða vörusamningur í stað þjónustusamnings.

53. gr.
Skipting samninga í hluta.

    Kaupandi getur ákveðið að skipta samningi upp í hluta og ákvarðað stærð og efni slíkra samningshluta. Ákveði kaupandi að skipta samningi ekki upp í hluta skal hann tilgreina helstu ástæður fyrir því í útboðsgögnum eða í samningsskýrslu skv. 96. gr. ef innkaup eru yfir viðmiðunarfjárhæðum 4. mgr. 23. gr.
    Kaupandi skal taka fram í útboðsauglýsingu eða í boði um að staðfesta áhuga hvort gera má tilboð í aðeins einn, nokkra eða alla hluta samnings.
    Kaupanda er heimilt að setja hámark á fjölda samninga sem gera má við hvern bjóðanda enda hafi það verið tekið fram í útboðsauglýsingu eða í boði um að staðfesta áhuga. Kaupandi skal tilgreina í útboðsgögnum hvaða hlutlægu forsendur verða notaðar til að ákveða um hvaða hluta gerðir verða samningar við bjóðendur ef valforsendur leiða til þess að einn bjóðandi fær fleiri hluta en sem nemur hámarksfjölda.
    Kaupanda er heimilt að gera samninga um fleiri en einn hluta samnings við sama bjóðandann með því að sameina nokkra eða alla hluta samnings. Skilyrði er að kaupandi hafi gert áskilnað um möguleika á því í útboðsauglýsingu eða í boði um að staðfesta áhuga og tilgreint hvaða hluta er heimilt að sameina.

54. gr.
Forauglýsing.

    Kaupanda er heimilt að kynna fyrirætluð innkaup með birtingu forauglýsingar.
    Við lokað útboð og samkeppnisútboð er opinberum aðilum, að frátöldum stofnunum á vegum ríkisins, heimilt að nota forauglýsingu sem útboðsauglýsingu ef auglýsingin uppfyllir öll eftirfarandi skilyrði:
     a.      Vísað er sérstaklega til þeirrar vöru, þjónustu eða verks sem samningur tekur til.
     b.      Fram kemur að samningur verði gerður á grundvelli lokaðs útboðs eða samkeppnisútboðs án frekari auglýsingar og fyrirtækjum boðið að láta áhuga sinn í ljós skriflega eða með rafrænum aðferðum.
     c.      Auglýsing inniheldur nauðsynlegar upplýsingar sem taldar eru upp í reglugerð sem ráðherra setur.
     d.      Auglýsing hefur verið send til birtingar minnst 35 dögum og mest 12 mánuðum fyrir þann dag sem boð, skv. 1. mgr. 61. gr., er sent til þátttakanda.
    Tímabil sem forauglýsing tekur til skal vera mest 12 mánuðir frá þeim degi þegar auglýsing er send til birtingar.

55. gr.
Auglýsing útboða.

    Öll innkaup opinberra aðila á vörum, þjónustu og verki yfir viðmiðunarfjárhæðum skv. 1. og 4. mgr. 23. gr. skulu auglýst rafrænt á sam­eigin­legum vettvangi sem ráðherra mælir fyrir um í reglugerð. Auk þess er heimilt að auglýsa hvers konar innkaup með áberandi hætti þannig að öll áhugasöm fyrirtæki geti tekið þátt í innkaupaferli, sbr. þó 39. gr. og 2. mgr. 54. gr. Í útboðsauglýsingu skulu koma fram nægilega miklar upplýsingar til að fyrirtæki geti tekið afstöðu til þess hvort þau hyggjast taka þátt í innkaupaferli.
    Samtímis því, eða eftir að auglýst er, getur kaupandi hvatt tiltekna aðila til þátttöku í innkaupaferli. Ekki má þó veita slíkum aðilum aðrar upplýsingar en fram koma í auglýsingu.

56. gr.
Auglýsing og tilkynning innkaupa yfir viðmiðunarfjárhæðum EES.

    Auglýsingar og tilkynningar vegna innkaupa sem eru yfir viðmiðunarfjárhæðum á Evrópska efnahagssvæðinu, sbr. 4. mgr. 23. gr., skulu gerðar á stöðluðu eyðublaði sem birt er í reglugerð sem ráðherra setur. Auglýsingar og tilkynningar skulu sendar með rafrænum aðferðum til útgáfuskrifstofu Evrópusambandsins og kaupandi skal geta sýnt fram á hvaða dag tilkynning er send til útgáfuskrifstofunnar.
    Ekki skal birta auglýsingar og tilkynningar innan lands áður en þær hafa verið birtar á erlendum vettvangi skv. 1. mgr. Þó má birting fara fram innan lands hafi kaupanda ekki verið tilkynnt um birtingu innan tveggja daga frá staðfestingu á móttöku tilkynningar frá útgáfuskrifstofu Evrópusambandsins. Auglýsingar og tilkynningar sem birtar eru innan lands skulu ekki innihalda aðrar upplýsingar en þær sem birtast á erlendum vettvangi.

57. gr.
Meginreglur um fresti.

    Frestur til að skila tilboðum skal vera nægjanlega langur til að bjóðandi geti undirbúið tilboð. Lengd frests skal einkum taka mið af því hversu flókinn samningur er og hve langan tíma þarf til að semja tilboð.
    Frestur reiknast frá deginum eftir að útboðsauglýsing er birt að meðtöldum opnunardegi nema annað sé tekið fram. Allir almanaksdagar eru taldir með.
    Ákveða skal fresti til að taka við tilboðum sem eru lengri en lágmarksfrestir skv. 58. og 59. gr. ef ekki er unnt að gera tilboð fyrr en að lokinni vettvangsskoðun eða athugun á fylgiskjölum útboðsgagna á vettvangi, þannig að öll fyrirtæki geti kynnt sér nauðsynlegar upplýsingar við gerð tilboðs.
    Kaupandi skal lengja frest til að taka við tilboðum svo að öll fyrirtæki geti kynnt sér nauðsynlegar upplýsingar við gerð tilboðs ef mikilvægar viðbótarupplýsingar hafa ekki verið afhentar að lágmarki sex dögum áður en tilboðsfrestur rennur út eða þegar umtalsverðar breytingar hafa verið gerðar á útboðsgögnum. Ef um hraðútboð er að ræða skal afhenda viðbótarupplýsingar að lágmarki fjórum dögum áður en tilboðsfrestur rennur út. Lengd framlengingar skal að öðru leyti taka mið af mikilvægi viðbótarupplýsinga og breytinga sem gerðar eru á útboðsgögnum. Hafi ekki verið beðið um viðbótarupplýsingar með hæfilegum fyrirvara, eða mikilvægi þeirra við undirbúning tilboða er óverulegt, er kaupanda ekki skylt að lengja tilboðsfrest.
    Kaupandi skal lengja frest til að leggja fram tilboð um fimm daga þegar ekki er unnt að veita aðgang að útboðsgögnum án endurgjalds með rafrænum aðferðum, sbr. 2. og 3. mgr. 60. gr.

58. gr.
Frestur í almennu útboði.

    Tilboðsfrestur í almennu útboði yfir innlendum viðmiðunarfjárhæðum skal vera minnst 15 almanaksdagar.
    Tilboðsfrestur í almennu útboði yfir viðmiðunarfjárhæðum á Evrópska efnahagssvæðinu skal vera minnst 35 almanaksdagar.
    Heimilt er að stytta tilboðsfrest skv. 1. og 2. mgr. um fimm daga ef leggja má fram rafræn tilboð í samræmi við 22. gr. Einnig er heimilt að stytta tilboðsfrest skv. 2. mgr. niður í 15 almanaksdaga þegar forauglýsing skv. 54. gr. hefur verið birt minnst 35 dögum áður og mest 12 mánuðum fyrir birtingu almennrar auglýsingar.
    Ef brýn nauðsyn krefst þess að hraða þurfi útboði er kaupanda heimilt að víkja frá þeim frestum sem greinir í ákvæði þessu. Frestur til að skila tilboðum skal þó aldrei vera skemmri en sjö almanaksdagar skv. 1. mgr. og 15 almanaksdagar skv. 2. mgr. frá birtingu auglýsingar.

59. gr.
Frestir í lokuðu útboði, samkeppnisútboði, samningsviðræðum
og nýsköpunarsamstarfi.

    Frestur til að skila þátttökubeiðnum í forvali vegna lokaðs útboðs, samkeppnisútboði, samningsviðræðum og nýsköpunarsamstarfi sem er yfir innlendum viðmiðunarfjárhæðum skal vera minnst 15 almanaksdagar frá birtingu útboðsauglýsingar. Þó er heimilt að stytta frest til að leggja fram þátttökubeiðni um fimm daga ef leggja má fram beiðni með rafrænum aðferðum í samræmi við 22. gr.
    Frestur til að skila þátttökubeiðnum í forvali vegna lokaðs útboðs, samkeppnisútboði, samningsviðræðum og nýsköpunarsamstarfi sem er yfir viðmiðunarfjárhæðum fyrir Evrópska efnahagssvæðið skal vera minnst 30 almanaksdagar frá birtingu útboðsauglýsingar.
    Ef forauglýsing er notuð til að kynna innkaup skal miða frest til að skila inn þátttökubeiðnum, sbr. 1. og 2. mgr., frá þeim degi þegar boð um að staðfesta áhuga var sent.
    Þeim sem valdir hafa verið í forvali vegna lokaðs útboðs eða samkeppnisútboðs yfir innlendum viðmiðunarfjárhæðum skal gefa minnst tíu almanaksdaga frest til að leggja fram tilboð frá því að útboðsgögn eru send út.
    Þeim sem valdir hafa verið í forvali vegna lokaðs útboðs eða samkeppnisútboðs yfir viðmiðunarfjárhæðum á Evrópska efnahagssvæðinu skal gefa minnst 30 almanaksdaga frest til að leggja fram tilboð frá því að útboðsgögn eru send út. Þó er heimilt að stytta tilboðsfrestinn um fimm daga ef leggja má fram rafræn tilboð í samræmi við 22. gr. Einnig er heimilt að stytta tilboðsfrestinn niður í tíu almanaksdaga þegar forauglýsing skv. 54. gr. hefur verið birt minnst 35 dögum áður og mest 12 mánuðum fyrir birtingu almennrar auglýsingar.
    Ef brýn nauðsyn krefst þess að hraða þurfi útboði er kaupanda heimilt að víkja frá þeim frestum sem greinir í ákvæði þessu. Frestur til að skila þátttökubeiðnum skv. 2. mgr. skal þó aldrei vera skemmri en 15 almanaksdagar frá birtingu auglýsingar. Frestur til að skila tilboðum skal þó aldrei vera skemmri en sjö almanaksdagar skv. 4. mgr. og tíu almanaksdagar skv. 5. mgr.
    Opinberum aðilum að frátöldum stofnunum á vegum ríkisins er heimilt að semja við þátttakendur sem valdir hafa verið í forvali um styttri tilboðsfrest skv. 4. og 5. mgr. ef þátttakendur fá allir jafnlangan tíma til að semja og leggja fram sín tilboð.

60. gr.
Rafrænt aðgengi að útboðsgögnum.

    Kaupandi skal án endurgjalds veita beinan aðgang að útboðsgögnum með rafrænum aðferðum frá og með birtingardegi auglýsingar eða þegar boð um að staðfesta áhuga var sent. Í auglýsingu eða boði til þátttakanda um að staðfesta áhuga skal koma fram hvar hægt sé að nálgast útboðsgögn með rafrænum aðferðum.
    Ef ekki er unnt að veita beinan aðgang að tilteknum útboðsgögnum án endurgjalds með rafrænum aðferðum af ástæðum sem um ræðir í 2. mgr. 22. gr.,getur kaupandi tekið það fram í auglýsingu eða í boði um að staðfesta áhuga að viðkomandi útboðsgögn verði send með öðrum hætti, í samræmi við 2. mgr. 22. gr. Í því tilviki skal lengja frestinn til að leggja fram tilboð um fimm daga nema í brýnum og vel rökstuddum tilvikum, sbr. 4. mgr. 58. og 7. mgr. 59. gr.
    Ef ekki er hægt að veita beinan aðgang með rafrænum aðferðum án endurgjalds að tilteknum útboðsgögnum vegna trúnaðarskyldu skv. 2. mgr. 17. gr. skal taka fram í auglýsingu eða í boði um að staðfesta áhuga hvaða ráðstafana er krafist til að vernda trúnaðarupplýsingar og hvernig er hægt að fá aðgang að viðkomandi gögnum. Í því tilviki skal lengja frestinn til að leggja fram tilboð um fimm daga nema í brýnum og vel rökstuddum tilvikum, sbr. 4. mgr. 58. gr. og 7. mgr. 59. gr.
    Kaupandi lætur öllum bjóðendum sem taka þátt í innkaupaferli í té viðbótarupplýsingar sem einkum tengjast tæknilýsingu og fylgiskjölum, ef einhver eru, eigi síðar en sex dögum áður en frestur til að taka við tilboðum rennur út, ef óskað hefur verið eftir viðbótarupplýsingum með hæfilegum fyrirvara. Sé um að ræða hraðútboð skv. 4. mgr. 58. gr. og 7. mgr. 59. gr. skal fresturinn vera fjórir dagar.

61. gr.
Boð til þátttakanda.

    Í lokuðum útboðum, samkeppnisútboðum, samkeppnisviðræðum og nýsköpunarsamstarfi með forvali skal kaupandi bjóða völdum þátttakendum, samtímis og skriflega, að leggja fram tilboð sín eða, þegar um viðræður er að ræða, að taka þátt í þeim.
    Ef forauglýsing er notuð til að auglýsa útboð í samræmi við 2. mgr. 54. gr. skal kaupandi, samtímis og skriflega, bjóða fyrirtækjum, sem lýst hafa yfir áhuga, að staðfesta að sá áhugi sé enn fyrir hendi.
    Í boði til þátttakanda skal koma fram hvar hægt sé að nálgast útboðsgögn með rafrænni aðferð. Útboðsgögn skulu fylgja með boði ef beinn aðgangur hefur ekki verið veittur að þeim án endurgjalds, sbr. 2. og 3. mgr. 60. gr., og hafi ekki verið veittur aðgangur að þeim á annan hátt.

62. gr.
Tilboð afturkölluð.

    Bjóðandi getur afturkallað tilboð sitt áður en tilboð eru opnuð, enda sé það gert skriflega eða með öðrum jafntryggum hætti.

63. gr.
Opnun tilboða frestað.

    Þurfi að fresta opnun tilboða skal það gert með að minnsta kosti fjögurra almanaksdaga fyrirvara. Séu færri en fjórir dagar fram að opnun er óheimilt að boða frestun heldur skal haldinn opnunarfundur og skráð hverjir skila inn tilboði, án þess að opna tilboðin. Þeim sem skila tilboði verður einum boðin áfram­haldandi þátttaka.

64. gr.
Afhending tilboða.

    Skriflegum tilboðum skal skilað í lokuðu umslagi og þarf nafn og aðsetur bjóðanda að koma fram á umslaginu ásamt heiti útboðs og númeri ef því er að skipta. Um tilboð sem gerð eru með rafrænum aðferðum fer skv. 22. gr.
    Séu tilboð send með pósti eða í símbréfi er bjóðandi ábyrgur fyrir því að þau komist í réttar hendur fyrir opnun tilboða.
    Leyfilegt er að skila ein­göngu inn heildartilboðsupphæð ef einingarverð og önnur tilskilin gögn fylgja í lokuðu umslagi eða eru sannanlega komin í póst degi áður en tilboð eru opnuð. Bjóðandi getur síðan óskað eftir því að einingarverð verði ekki tekin til skoðunar nema tilboð hans komi til álita.
    Tilboð skal vera undirritað af þar til bærum aðila.

65. gr.
Opnun tilboða.

    Þegar tilboð eru lögð fram með rafrænum aðferðum skal tilkynna bjóðendum eftir lok tilboðsfrests um eftirfarandi atriði:
     a.      Nafn bjóðanda.
     b.      Heildartilboðsupphæð.
     c.      Hvort tilboð sé sett fram sem frávikstilboð.
    Þegar tilboð eru lögð fram með öðrum hætti skal bjóðendum vera heimilt að vera við opnun tilboða þar sem þau atriði sem greinir í 1. mgr. eru lesin upp.
    Bréfleg tilboð sem berast of seint skulu send bjóðendum óopnuð ásamt skýringu á ástæðum þess að þau eru endursend.

VI. KAFLI
Val á þátttakendum og gerð samnings.
66. gr.
Almennar reglur um val á tilboði.

    Ákvörðun um gerð samnings skal tekin á grundvelli forsendna sem fram koma í 79.–81. gr. enda sé eftirfarandi skilyrðum fullnægt:
     a.      Tilboð uppfyllir kröfur, skilyrði og viðmiðanir sem fram koma í útboðsgögnum, sbr. 82. gr., og eftir atvikum að teknu tilliti til gildra frávikstilboða, sbr. 52. gr.
     b.      Tilboð kemur frá bjóðanda sem hefur ekki verið útilokaður skv. 68. gr.
     c.      Tilboð uppfyllir hæfiskröfur skv. 69.–72. gr. og eftir atvikum þau skilyrði og reglur sem lögð eru til grundvallar við fækkun tilboða eða þátttakenda skv. 78. gr.
    Kaupandi skal jafnframt gæta þess að skilyrði 1. mgr. séu fyrir hendi í samræmi við ákvæði 73. og 74. gr.
    Kaupanda er heimilt að hafna gerð samnings við þann bjóðanda sem boðið hefur fjárhagslega hagkvæmasta tilboðið ef hægt er að sýna fram á að það uppfyllir ekki kjarasamninga, löggjöf um um­hverfisvernd eða félagsleg réttindi.
    Í almennu útboði er kaupanda heimilt að meta tilboð áður en kannað er hvort bjóðandi uppfylli kröfur um hæfi skv. 68.–77. gr. Fullnægjandi mat á hæfiskröfum skal þó fara fram áður en samningur er gerður við bjóðanda.
    Þegar upplýsingar eða gögn sem bjóðandi leggur fram virðast vera ófullkomin eða innihalda villur eða ef tiltekin skjöl vantar getur kaupandi farið fram á að bjóðandi leggi fram, bæti við, skýri eða fullgeri upplýsingar eða gögn innan hæfilegs frests. Slíkar skýringar, lagfæringar eða viðbótarupplýsingar mega þó ekki fela í sér breytingar á grundvallarþáttum tilboðs eða vera líkleg til að raska samkeppni eða ýta undir mismunun.

67. gr.
Almennar reglur um fyrirtæki.

    Óheimilt er að vísa frá þátttakanda eða bjóðanda með vísan til þess að innlendar reglur áskilji að veitandi þjónustu þurfi að vera annaðhvort einstaklingur eða lögaðili, enda sé þátttakandanum eða bjóðandanum heimilt að veita þá þjónustu sem til stendur að kaupa samkvæmt lögum staðfesturíkis síns. Þegar um er að ræða þjónustusamninga, eða verksamninga ásamt vörusamningum sem fela einnig í sér þjónustu og/eða eftirlit og uppsetningu, er heimilt að krefjast þess af lögaðila að hann tilgreini í tilboði eða þátttökutilkynningu nöfn og starfsmenntun þeirra starfsmanna sem munu sjá um framkvæmd samningsins.
    Fleiri fyrirtækjum er heimilt að standa að tilboði eða þátttökutilkynningu sam­eigin­lega, enda teljast þau þá bera sam­eigin­lega ábyrgð á efndum samnings. Óheimilt er kaupanda að krefjast þess að slíkur hópur fyrirtækja stofni til sérstaks lögákveðins rekstrarforms nema það sé nauðsynlegt fyrir fullnægjandi framkvæmd samnings. Kaupanda er þó heimilt að krefjast þess að eitt fyrirtæki komi fram fyrir hönd hinna við framkvæmd samnings og standi kaupanda öll skil.

68. gr.
Ástæður til útilokunar vegna persónulegra aðstæðna.

    Þátttakandi eða bjóðandi sem hefur verið sakfelldur með endanlegum dómi fyrir eftirtalin afbrot skal útilokaður frá þátttöku í innkaupaferli:
     a.      þátttöku í skipulögðum glæpasamtökum,
     b.      spillingu,
     c.      sviksemi,
     d.      hryðjuverk eða brot sem tengjast hryðjuverkastarfsemi,
     e.      peningaþvætti eða fjármögnun hryðjuverka,
     f.      barnaþrælkun eða annars konar mansal.
    Skylda til að útiloka þátttakanda eða bjóðanda gildir einnig þegar einstaklingur, sem hefur verið sakfelldur með endanlegum dómi fyrir brot skv. 1. mgr., er í stjórn, framkvæmdastjórn eða eftirlitsstjórn viðkomandi fyrirtækis eða hefur heimild til fyrirsvars, ákvörðunartöku eða yfirráða í því.
    Þátttakandi eða bjóðandi skal útilokaður frá þátttöku í innkaupaferli hafi hann brotið gegn skyldum um greiðslu opinberra gjalda, lífeyrissjóðsiðgjalda eða annarra lögákveðinna gjalda og því hefur verið endanlega slegið föstu með ákvörðun dómstóls eða stjórnvalds þar sem bjóðandi er skráður eða í aðildarríki innan Evrópska efnahagssvæðisins.
    Heimilt er að útiloka þátttakanda eða bjóðanda frá þátttöku í innkaupaferli þegar kaupandi getur sýnt fram á með viðeigandi hætti að þátttakandi eða bjóðandi hafi brotið gegn skyldum um greiðslu opinberra gjalda, lífeyrissjóðsiðgjalda eða annarra lögákveðinna gjalda. Hafi þátttakandi eða bjóðandi uppfyllt skyldur sínar með því að greiða upp vanskil fyrir opnunardag tilboða á opinberum gjöldum eða gert samning um greiðslu þeirra, þ.m.t. vexti eða sektir, skal hann ekki útilokaður samkvæmt þessari málsgrein.
    Í undantekningartilvikum vegna ástæðna sem varða almannahagsmuni, svo sem lýðheilsu eða um­hverfisvernd, er heimilt að veita undanþágu frá útilokun skv. 3. og 4. mgr. enda vegi þær ástæður þyngra en ástæður fyrir útilokun bjóðanda.
    Heimilt er að útiloka fyrirtæki frá þátttöku í innkaupaferli við einhverjar af eftirfarandi aðstæðum:
     a.      Fyrirtæki hefur brotið gegn innlendum eða alþjóðlegum kröfum á sviði um­hverfis-, félagsmála- og vinnuréttar sem kaupanda er unnt að sýna fram á.
     b.      Bú fyrirtækis er undir gjaldþrotaskiptum eða félagi hefur verið slitið, það hefur fengið heimild til nauðasamninga eða greiðslustöðvunar eða er í annarri sambærilegri stöðu.
     c.      Óskað hefur verið gjaldþrotaskipta eða slita á fyrirtæki, það hefur leitað heimildar til nauðasamninga eða greiðslustöðvunar eða er í annarri sambærilegri stöðu.
     d.      Fyrirtæki hefur sýnt alvarlega vanrækslu í starfi sem kaupanda er unnt að sýna fram á.
     e.      Fyrirtæki hefur gengið til samninga við önnur fyrirtæki í þeim tilgangi að raska samkeppni sem kaupanda er unnt að sýna fram á með nægilegum líkum.
     f.      Hagsmunaárekstrar eru til staðar í innkaupaferli sem ekki er hægt að lagfæra með aðgerðum sem ganga skemur.
     g.      Fyrri aðkoma fyrirtækis á undirbúningsstigi, sbr. 46. gr., er talin raska samkeppni og ekki er hægt að lagfæra það með aðgerðum sem ganga skemur.
     h.      Verulegir eða viðvarandi annmarkar hafa verið á framkvæmd fyrirtækis á efnislegum kröfum samkvæmt fyrri opinberum samningum sem hafa leitt til riftunar á samningi, kröfu um skaðabætur eða annarra svipaðra viðurlaga.
     i.      Fyrirtæki hefur veitt rangar upplýsingar, leynt upplýsingum eða getur ekki lagt fram viðhlítandi fylgiskjöl sem krafist er, sbr. 73. gr., sem nauðsynlegar eru til að sannreyna að ekki séu til staðar útilokunarástæður eða að hæfisforsendur séu uppfylltar.
     j.      Fyrirtæki hefur með óréttmætum hætti reynt að hafa áhrif á ákvörðunartöku kaupanda til að öðlast trúnaðarupplýsingar sem geta veitt því óréttmætt forskot í innkaupaferli eða hefur af gáleysi veitt villandi upplýsingar sem geta haft efnisleg áhrif á ákvarðanir varðandi útilokun, val eða samningsgerð.
    Við mat á því hvort 3., 4. og 6. mgr. eigi við um fyrirtæki skal litið til þess hvort um sé að ræða sömu rekstrareiningu, með sömu eða nær sömu eigendur í sömu eða nær sömu atvinnustarfsemi á sama markaði, án tillits til þess hvort fyrirtækið hafi skipt um kennitölu eða verið stofnað að nýju. Í þessu skyni er heimilt að kanna við­skipta­sögu stjórnenda og helstu eigenda.
    Þrátt fyrir b- og c-lið 6. mgr. er kaupanda heimilt að útiloka ekki viðkomandi fyrirtæki þegar hægt er að slá því föstu að fyrirtækið muni geta staðið við samninginn.
    Fyrirtæki sem er í einhverjum þeim aðstæðum sem segir í 1. mgr. og 6. mgr. er heimilt að færa fram sönnur á að ráðstafanir sem það hefur gripið til dugi til að sýna fram á áreiðanleika þess þrátt fyrir að til staðar sé útilokunarástæða. Ef sönnun er talin fullnægjandi skal ekki útiloka viðkomandi fyrirtæki frá innkaupaferli.
    Þegar útilokunartímabil hefur ekki verið ákvarðað með endanlegum dómi skal tímabil útilokunar ekki vara lengur en fimm ár frá dómsuppkvaðningu í þeim málum sem um getur í 1. mgr. og ekki lengur en í þrjú ár í þeim málum sem um getur í 6. mgr. Ráðherra er heimilt með reglugerð að setja nánari reglur um hámarksútilokunartímabil.

69. gr.
Hæfi bjóðanda.

    Kaupanda er aðeins heimilt að setja skilyrði fyrir þátttöku fyrirtækja á grundvelli eftirfarandi krafna um hæfi:
     a.      Vegna starfsréttinda, sbr. 70. gr.
     b.      Vegna fjárhagsstöðu, sbr. 71. gr.
     c.      Vegna tæknilegrar og faglegrar getu, sbr. 72. gr.
    Aðeins er heimilt að setja skilyrði skv. 1. mgr. sem eru til þess fallin að tryggja lagalegt og fjárhagslegt hæfi og tæknilega og faglega getu til að efna skyldur samkvæmt fyrirhuguðum samningi. Skilyrði fyrir þátttöku skulu tengjast samningi og vera í hæfilegu hlutfalli við efni hans.
    Í útboðsauglýsingu eða útboðsgögnum skal koma fram hvaða skilyrða skv. 1. mgr. er krafist fyrir þátttöku og hvaða gögn fyrirtæki þarf að leggja fram til sönnunar.

70. gr.
Starfsréttindi.

    Heimilt er að krefjast þess að fyrirtæki sýni fram á að það sé skráð í fyrirtækjaskrá. Þegar um er að ræða fyrirtæki frá öðrum ríkjum Evrópska efnahagssvæðisins eða aðildarríkjum stofnsamnings Fríverslunarsamtaka Evrópu má krefjast þess að fyrirtæki sýni fram á fullnægjandi skráningu í heimaríki sínu með vottorði.
    Þegar um er að ræða gerð þjónustusamninga og bjóðendur eða þátttakendur þurfa að hafa sérstakt leyfi eða vera meðlimir í tilteknum samtökum til að mega veita hlutaðeigandi þjónustu í heimaríki sínu er heimilt að krefjast þess að þeir sýni fram á að þeir hafi slíkt leyfi eða séu félagar í slíkum samtökum.

71. gr.
Fjárhagsstaða bjóðanda.

    Fjárhagsstaða fyrirtækis skal vera það trygg að það geti staðið við skuldbindingar sínar gagnvart kaupanda. Í því skyni er kaupanda heimilt að krefjast þess að fyrirtæki hafi tiltekna lágmarksveltu á ári, þ.m.t. tiltekna lágmarksveltu á því sviði sem samningur fellur undir. Jafnframt má kaupandi krefjast ársreiknings fyrirtækis sem sýnir t.d. hlutfall milli eigna og skulda. Kaupanda er einnig heimilt að krefjast starfsábyrgðartryggingar.
    Ekki má setja skilyrði um hærri lágmarksársveltu en nemur tvöföldu áætluðu verðmæti samnings nema þegar slík skilyrði eru réttlætanleg vegna sérstakrar áhættu í ljósi eðlis verkframkvæmdar, þjónustu eða vöru. Kaupandi skal gera grein fyrir meginástæðum slíks skilyrðis í útboðsgögnum.
    Heimilt er að taka tillit til hlutfalls milli eigna og skulda þegar þær aðferðir og viðmiðanir sem beita á hafa verið tilgreindar í útboðsgögnum. Slíkar aðferðir og viðmiðanir skulu vera gagnsæjar, hlutlægar og án mismununar.
    Þegar samningi er skipt í hluta skulu kröfur um fjárhagsstöðu eiga við um hvern einstakan hluta. Þó má gera kröfu um lágmarksársveltu fyrirtækis með tilliti til fleiri samningshluta ef fyrirtæki sem verður fyrir valinu hlýtur samning um nokkrar samningslotur sem framkvæma á samtímis.
    Þegar innkaup eru gerð með örútboðum eða verðkönnun innan rammasamnings reiknast hámarksársvelta skv. 2. mgr. á grundvelli væntrar hámarksstærðar tiltekinna samninga, sem framkvæmdir verða samtímis, eða ef hún er ekki þekkt, á grundvelli áætlaðs verðmætis rammasamningsins. Þegar um er að ræða gagnvirkt innkaupakerfi reiknast krafan um hámarksársveltu skv. 2. mgr. á grundvelli væntrar hámarksstærðar tiltekinna samninga sem gerðir verða innan þess kerfis.

72. gr.
Tæknileg og fagleg geta.

    Tæknileg og fagleg geta fyrirtækis skal vera það trygg að það geti staðið við skuldbindingar sínar gagnvart kaupanda. Í því skyni er kaupanda heimilt að setja skilyrði um að fyrirtæki hafi nauðsynlegan mannauð, tækniúrræði og reynslu til að framkvæma samning í samræmi við viðeigandi gæðastaðal.
    Kaupandi getur krafist þess að fyrirtæki hafi nægilega reynslu og sýni fram á það með viðeigandi gögnum í tengslum við samninga sem fyrirtækið hefur áður framkvæmt. Kaupanda er heimilt að álykta að fyrirtæki skorti faglega getu þegar hann hefur komist að raun um hagsmunaárekstra fyrirtækisins sem geta haft neikvæð áhrif á efndir samnings.
    Þegar um er að ræða innkaupaferli sem felur í sér ísetningu og uppsetningu, þjónustu eða verk er heimilt að meta sérstaklega getu fyrirtækis til þess að veita þjónustuna, sjá um uppsetninguna eða vinna verkið, einkum með hliðsjón af hæfni, skilvirkni, reynslu og áreiðanleika.

73. gr.
Hæfisyfirlýsing bjóðanda.

    Fyrirtæki er heimilt að leggja fram sérstaka hæfisyfirlýsingu, sem eigin yfirlýsingu og bráðabirgðasönnun fyrir því að það uppfylli kröfur kaupanda, í stað vottorða sem gefin eru út af stjórnvöldum eða sambærilegum aðilum, til staðfestingar á að það uppfylli eftirfarandi skilyrði:
     a.      Að ástæður til útilokunar vegna persónulegra aðstæðna skv. 68. gr. séu ekki til staðar.
     b.      Að fyrirtæki uppfylli viðeigandi hæfiskröfur sem settar hafa verið fram skv. 69.–72. gr.
     c.      Að fyrirtæki uppfylli, eftir því sem við á, hlutlægar reglur og viðmiðanir sem settar hafa verið fram skv. 78. gr.
    Ef fyrirtæki byggir á getu annars aðila í samræmi við 76. gr. skal hæfisyfirlýsing bjóðanda einnig innihalda viðeigandi upplýsingar skv. 1. mgr. um þann aðila.
    Hæfisyfirlýsing bjóðanda skal vera formleg yfirlýsing fyrirtækis um að viðeigandi ástæða til útilokunar eigi ekki við eða að það uppfylli viðeigandi hæfiskröfur og innihalda viðeigandi upplýsingar sem kaupandi krefst. Hæfisyfirlýsing bjóðanda skal einnig tilgreina það opinbera stjórnvald eða þann þriðja aðila sem ber ábyrgð á að útbúa fylgiskjöl og innihalda formlega yfirlýsingu um að fyrirtæki muni tafarlaust geta lagt fram þessi fylgiskjöl sé um það beðið. Þegar kaupandi getur haft beinan aðgang að fylgiskjölum í gagnasafni, sbr. 8. mgr., skulu nauðsynlegar upplýsingar um slíkan aðgang koma fram í hæfisyfirlýsingu bjóðanda, t.d. veffang gagnasafnsins, auðkennisgögn og, ef við á, nauðsynleg yfirlýsing um samþykki.
    Fyrirtæki er heimilt að nota aftur sömu hæfisyfirlýsingu sem lögð var fram í fyrra innkaupaferli ef það staðfestir að upplýsingarnar í því séu enn réttar.
    Ráðuneytið skal gefa út staðlað eyðublað fyrir hæfisyfirlýsingu bjóðanda sem skal aðeins vera aðgengileg á rafrænu formi.
    Kaupandi getur hvenær sem er á meðan innkaupaferli stendur farið fram á að fyrirtæki leggi fram öll eða hluta fylgiskjala ef það er nauðsynlegt til að tryggja eðlilegan framgang innkaupaferlis.
    Kaupandi skal áður en opinber samningur er gerður krefjast þess að fyrirtæki, sem ákveðið hefur verið að gera samning við, leggi fram uppfærð fylgiskjöl, í samræmi við 74. gr. og eftir atvikum 75. gr., ásamt nauðsynlegum skýringum ef þess þykir þörf. Ekki er skylt að krefjast þess að leggja þurfi fram fylgiskjöl við gerð rammasamnings skv. 4. mgr. og 1. málsl. 5. mgr. 40. gr.
    Þá skal fyrirtæki ekki krafið um fylgiskjöl ef kaupandi, sem gerir samning eða rammasamning, er þegar með þessi skjöl undir höndum. Þegar kaupandi hefur beinan gjaldfrjálsan aðgang að landsbundnum gagnagrunni þar sem unnt er að nálgast fylgiskjöl, vottorð, eða önnur skrifleg sönnunargögn um hæfi bjóðanda skal kaupandi jafnframt ekki krefjast þess að fyrirtæki leggi fram gögn eða uppfærslur á þeim.

74. gr.
Sönnunargögn.

    Kaupandi getur krafist þess að lögð séu fram vottorð, yfirlýsingar og önnur sönnunargögn til sönnunar á því að ekki séu fyrir hendi ástæður til útilokunar, skv. 68. gr., og að viðeigandi hæfiskröfur séu uppfylltar skv. 69.–72. gr. Kaupandi skal ekki krefjast annarra sönnunargagna en þeirra sem fram koma í þessari grein og í 75. gr. um gæðastaðla. Að því er varðar 76. gr. geta fyrirtæki notað hvers konar viðeigandi aðferðir til að sanna fyrir kaupanda að þau muni ráða yfir nauðsynlegum úrræðum.
    Ef fyrirtæki er krafið um sönnun um þau atriði sem greinir í 68. gr. skal eftirfarandi metið sem fullnægjandi sönnun:
     a.      Að því er varðar skilyrði 1. og 2. mgr. 68. gr., framlagning sakavottorðs, vottorðs dómstóls eða, ef þessi vottorð eru ekki tiltæk, sambærilegs vottorðs frá stjórnvaldi eða dómstóli í uppruna- eða heimaríki viðkomandi fyrirtækis sem sýnir að umræddum skilyrðum sé fullnægt.
     b.      Að því er varðar 3. og 4. mgr. og b- og c-lið 6. mgr. 68. gr., vottorð gefið út af þar til bæru stjórnvaldi í viðkomandi ríki.
    Ef heimaríki fyrirtækis gefur ekki út skjöl eða vottorð sem þessi, eða slík skjöl og vottorð ná ekki yfir öll þau tilvik sem greinir í 1., 3. og 4. mgr. og b- og c-lið 6. mgr., skal þess í stað meta fullgildan eið eða drengskaparheit sem bjóðandi hefur unnið um umrædd atriði fyrir dómara eða yfirvaldi, lögbókanda eða þar til bæru fagfélagi í heimaríki sínu.
    Fyrirtæki getur fært sönnur á fjárhagslega stöðu sína, sbr. 71. gr., með einni eða fleiri af þeim aðferðum sem taldar skulu upp í reglugerð sem ráðherra setur. Geti fyrirtæki, af gildri ástæðu, ekki lagt fram þau gögn sem kaupandi krefst getur það sýnt fram á efnahagslega og fjárhagslega stöðu sína með öðrum gögnum sem kaupandi telur fullnægjandi.
    Fyrirtæki getur fært sönnur á tæknilega getu sína, sbr. 72. gr., með einni eða fleiri af þeim aðferðum sem taldar skulu upp í reglugerð sem ráðherra setur, eftir því sem nauðsynlegt er eftir eðli, umfangi, mikilvægi eða fyrirhugaðri notkun verks, vöru eða þjónustu.

75. gr.
Gæða- og um­hverfisstaðlar.

    Þegar kaupandi krefst þess að lögð séu fram vottorð frá óháðum aðilum, sem staðfesta að fyrirtæki uppfylli tiltekna gæðastaðla, þ.m.t. varðandi aðgengi fyrir fatlað fólk, skal hann vísa til gæðakerfa sem grundvallast á viðeigandi evrópskum stöðlum sem hafa fengið vottun faggiltra stofnana. Kaupandi skal viðurkenna jafngild vottorð frá stofnunum sem hafa staðfestu í öðrum ríkjum Evrópska efnahagssvæðisins eða ríkjum stofnsamnings Fríverslunarsamtaka Evrópu. Kaupandi skal einnig taka gild önnur gögn, sem fyrirtæki leggur fram, sem veita sambærilega sönnun fyrir því að fullnægjandi ráðstafanir hafi verið gerðar með tilliti til gæðakrafna.
    Þegar kaupandi krefst þess að lögð séu fram vottorð frá óháðum aðilum, til staðfestingar á því að fyrirtæki fullnægi ákveðnum um­hverfisstjórnunarstöðlum og kerfum, skal hann vísa til um­hverfisstjórnunarkerfis Evrópusambandsins (EMAS) eða til um­hverfisstjórnunarkerfa, sem viðurkennd eru í samræmi við ákvæði reglugerðar þar um, eða annarra um­hverfisstjórnunarstaðla sem grundvallast á viðeigandi evrópskum eða alþjóðlegum stöðlum faggiltra stofnana. Kaupandi skal viðurkenna jafngild vottorð frá stofnunum sem hafa staðfestu í öðrum ríkjum Evrópska efnahagssvæðisins eða ríkjum stofnsamnings Fríverslunarsamtaka Evrópu.
    Hafi fyrirtæki bersýnilega ekki haft aðgang að vottorðum skv. 1. og 2. mgr. eða neinn möguleika á að afla sér þeirra innan þess frests sem gefinn var, af ástæðum sem ekki verða raktar til fyrirtækisins, skal kaupandi samþykkja önnur jafngild sönnunargögn.

76. gr.
Byggt á getu annarra aðila.

    Fyrirtæki er heimilt eftir því sem við á og vegna tiltekins samnings að byggja á fjárhagslegri, tæknilegri og faglegri getu annarra aðila óháð lagalegum tengslum við þá. Byggi fyrirtæki á menntun, starfsreynslu eða faglegri getu annars aðila er skilyrði að sá aðili annist framkvæmd verks eða þjónustu í samræmi við þær kröfur sem gerðar hafa verið. Fyrirtæki skal jafnframt sanna fyrir kaupanda að það hafi tryggt sér tilgreinda aðstoð, t.d. með því að leggja fram skuldbindandi yfirlýsingu aðila um að hann muni annast verkið eða þjónustuna.
    Kaupandi skal, í samræmi við 73. og 74. gr., sannreyna hvort aðili, sem fyrirtæki hyggst reiða sig á varðandi getu, uppfyllir viðeigandi hæfiskröfur og hvort ástæða sé til að útiloka hann skv. 68. gr. Kaupandi skal krefjast þess að fyrirtækið finni nýjan aðila í stað aðila sem ekki uppfyllir viðeigandi hæfiskröfu eða þegar til staðar eru bindandi útilokunarástæður skv. 68. gr. Kaupanda er heimilt að krefjast þess að fyrirtæki skipti út aðila þótt útilokunarástæður, sem eiga við um hann, séu ekki bindandi skv. 68. gr.
    Þegar fyrirtæki byggir á fjárhagslegri eða efnahagslegri getu annars aðila getur kaupandi krafist þess að fyrirtækið og viðkomandi aðili beri sam­eigin­lega ábyrgð á efndum samnings. Með sömu skilyrðum getur hópur fyrirtækja, sbr. 2. mgr. 67. gr., byggt á getu þátttakenda í hópnum eða annarra aðila.
    Þegar um er að ræða verksamninga, þjónustusamninga og ísetningu eða uppsetningu innan ramma vörusamnings getur kaupandi krafist þess að tiltekin og sérlega mikilvæg verkefni séu framkvæmd beint af bjóðanda sjálfum eða, ef tilboðið er lagt fram af hópi fyrirtækja, sbr. 2. mgr. 67. gr., af tilteknum þátttakanda í þeim hópi.

77. gr.
Opinberir listar um viðurkennd fyrirtæki og vottorð opinberra
og einkaréttarlegra stofnana.

    Fyrirtæki sem eru skráð á opinberum listum yfir viðurkennda verktaka, seljendur eða þjónustuveitendur eða vottuð sem slík af opinberum eða einkaréttarlegum stofnunum í öðrum ríkjum Evrópska efnahagssvæðisins eða ríkjum stofnsamnings Fríverslunarsamtaka Evrópu geta, í innkaupaferli, afhent kaupanda vottorð um skráningu sem er gefið út af þar til bæru yfirvaldi eða vottorð sem þar til bær vottunaraðili gefur út. Í þessum vottorðum eða skírteinum skulu koma fram þær tilvísanir sem gerðu þessum fyrirtækjum kleift að fá skráningu á opinberan lista eða að fá vottorð ásamt flokkun samkvæmt skránni.
    Ganga skal út frá því að vottuð skráning þar til bærra aðila á opinberan lista eða vottorð, gefið út af vottunaraðila, sé til marks um hæfi að því er varðar kröfur um hæfismiðað val sem opinberi listinn eða vottorðið tekur til.
    Óheimilt er að vefengja upplýsingar sem skráning á lista eða vottorð ber með sér án sérstakrar ástæðu. Að því er varðar greiðslu lífeyrissjóðsiðgjalda og skatta má þó hvenær sem er krefjast viðbótarvottorðs af skráðu fyrirtæki.
    Kröfur um sönnunargögn varðandi forsendur fyrir hæfismiðuðu vali, sem opinberi listinn eða vottorðið tekur til, skulu vera í samræmi við 74. gr. og, eftir því sem við á, 75. gr. Ekki er heimilt, varðandi skráningu fyrirtækja frá öðrum ríkjum Evrópska efnahagssvæðisins eða ríkjum stofnsamnings Fríverslunarsamtaka Evrópu á opinbera lista eða vottun þeirra, að krefjast frekari sannana eða yfirlýsinga, annarra en þeirra sem innlend fyrirtæki eru krafin um.
    Ekki skal skylda fyrirtæki frá öðrum ríkjum Evrópska efnahagssvæðisins eða ríkjum stofnsamnings Fríverslunarsamtaka Evrópu til að fá innlenda skráningu eða vottun til að geta tekið þátt í innkaupaferli. Kaupandi skal viðurkenna jafngild vottorð frá stofnunum sem hafa staðfestu í öðrum ríkjum Evrópska efnahagssvæðisins eða ríkjum stofnsamnings Fríverslunarsamtaka Evrópu. Einnig skal samþykkja annars konar sannanir sem eru jafngildar.

78. gr.
Fækkun þátttakenda og tilboða með forvali.

    Við lokað útboð, samkeppnisútboð, samkeppnisviðræður og nýsköpunarsamstarf getur kaupandi með forvali takmarkað fjölda þátttakenda sem uppfylla hæfiskröfur sem hann býður að leggja fram tilboð eða að ganga til viðræðna, að því tilskildu að lágmarksfjöldi hæfra þátttakenda skv. 3. mgr. sé fyrir hendi.
    Í útboðsauglýsingu eða í boði um að staðfesta áhuga skal kaupandi tilgreina þau málefnalegu og óhlutdrægu skilyrði eða reglur sem leggja á til grundvallar við val þátttakenda, lágmarksfjölda þeirra svo og hámarksfjölda þeirra ef það á við.
    Í forvali vegna lokaðs útboðs skulu þátttakendur sem valdir eru til að leggja fram tilboð ekki vera færri en fimm. Í forvali vegna samkeppnisútboðs, samkeppnisviðræðna og nýsköpunarsamstarfs skulu þátttakendur ekki vera færri en 3. Fjöldi þátttakenda sem valdir eru skal ætíð vera nægilegur til að tryggja raunverulega samkeppni.
    Kaupandi skal gefa a.m.k. jafnmörgum þátttakendum kost á að taka þátt í innkaupaferli og svarar til þess lágmarksfjölda sem hann hefur áður tiltekið. Ef ekki er fyrir hendi nægjanlegur fjöldi þátttakenda sem fullnægir skilyrðum forvals til að vera valinn, eða ekki er fyrir hendi nægjanlegur fjöldi þátttakenda sem fullnægir kröfum um getu, er kaupanda heimilt að halda innkaupaferli áfram með því að gefa þeim sem fullnægðu þessum kröfum kost á að taka þátt í ferlinu. Ekki er heimilt að gefa fyrirtækjum sem ekki tóku þátt í forvali kost á að taka þátt í ferlinu á þessu stigi. Sama á við um þá þátttakendur sem ekki fullnægðu kröfum um hæfi.
    Þegar kaupandi nýtir sér heimildir til að fækka tilboðum eða fjölda þátttakenda í samkeppnisútboði eða samkeppnisviðræðum, sbr. 36. og 37. gr., skal ákvörðun um slíkt grundvallast á valforsendum sem fram hafa komið í útboðsauglýsingu, skilmálum eða skýringargögnum. Á lokastigi slíkra innkaupa skal fjöldi þátttakenda vera nægilega mikill til að tryggja raunhæfa samkeppni að svo miklu leyti sem um nægilegan fjölda tilboða eða hæfra þátttakenda er að ræða.

79. gr.
Forsendur fyrir vali tilboðs.

    Kaupandi skal velja fjárhagslega hagkvæmasta tilboð á grundvelli:
     1.      lægsta verðs,
     2.      minnsta kostnaðar eða
     3.      besta hlutfalls milli verðs og gæða.
    Forsendur fyrir vali á tilboði á grundvelli 2. tölul. 1. mgr. skulu metnar út frá kostnaðarhagkvæmni, t.d. útreikningi á vistferilskostnaði.
    Forsendur fyrir vali á tilboði á grundvelli 3. tölul. 1. mgr. skulu tengjast efni samnings og geta t.d. náð yfir:
     a.      Gæði, þar á meðal tæknilega kosti, útlit og notagildi, aðgengi, hönnun fyrir alla notendur, félagslega, um­hverfislega og nýjungakennda eiginleika og viðskipti og skilyrði þeirra.
     b.      Skipulagningu, menntun, hæfi og reynslu starfsfólks sem framkvæma á samninginn, einkum ef hæfni starfsfólks sem framkvæmir samning getur haft veruleg áhrif á framkvæmd hans.
     c.      Þjónustu eftir verklok og tæknilega aðstoð, afhendingarskilmála, þ.e. afhendingardag, afhendingarferli og afhendingartíma eða frest til að ljúka verki.
    Við val á tilboði á grundvelli 3. tölul. 1. mgr. er kaupanda heimilt að ákvarða fast verð eða fastan kostnað og velja tilboð ein­göngu út frá gæðum, um­hverfislegum eða félagslegum þáttum.
    Forsendur fyrir vali tilboðs skulu tengjast efni samnings ef þær varða verk, vöru eða þjónustu, sem láta á í té samkvæmt samningi, að einhverju leyti eða á einhverju stigi vistferils hans, þar á meðal vegna þátta sem varða:
     a.      Sérstakt ferli við framleiðslu, afhendingu eða viðskipti með slík verk, vöru eða þjónustu.
     b.      Sérstakt ferli á öðru stigi vistferlis hans, jafnvel þótt slíkir þættir séu ekki hluti af honum.
    Kaupandi skal haga forsendum fyrir vali tilboðs þannig að þær tryggi möguleika á virkri samkeppni. Einnig verður að vera unnt að sannreyna upplýsingar frá bjóðendum til að meta hversu vel tilboðin uppfylla forsendurnar.
    Kaupandi skal tilgreina í útboðsgögnum hlutfallslegt vægi hverrar forsendu sem liggur til grundvallar vali á fjárhagslega hagkvæmasta tilboði, nema þegar val á tilboði byggist ein­göngu á verði. Þetta vægi má setja fram sem ákveðið bil með hæfilegum hámarksvikmörkum. Ef ómögulegt er að tilgreina tiltekið vægi forsendna vegna hlutlægra ástæðna skal forgangsraða forsendum eftir mikilvægi þeirra.

80. gr.
Útreikningur vistferilskostnaðar.

    Útreikningur vistferilskostnaðar skal, eftir því sem við á, taka til hluta eða alls eftirfarandi kostnaðar á vistferli vöru, þjónustu eða verks:
     a.      kostnaðar sem kaupandi eða aðrir notendur bera, svo sem:
                  1.      kostnaðar í tengslum við öflun,
                  2.      notkunarkostnaðar, t.d. við orkunotkun og notkun annarra auðlinda,
                  3.      viðhaldskostnaðar,
                  4.      úrvinnslukostnaðar, t.d. kostnaðar við söfnun og endurvinnslu.
     b.      kostnaðar sem skrifast á um­hverfisleg úthrif í tengslum við vöru, þjónustu eða verk meðan á vistferli þeirra stendur, að því tilskildu að hægt sé að ákvarða og sannreyna verðgildi þeirra. Slíkur kostn­aður getur falið í sér kostnað við losun gróðurhúsaloftteg­unda og aðra losun mengandi efna og annan kostnað við það að draga úr loftslagsbreytingum.
    Þegar kaupandi metur kostnað sem grundvallast á útreikningi á vistferilskostnaði skal hann taka fram í útboðsgögnum hvaða gögn bjóðendur þurfa að leggja fram og hvaða aðferð kaupandi mun nota til að ákvarða vistferilskostnað á grundvelli þessara gagna. Aðferðin sem notuð er til að meta kostnað sem skrifast á um­hverfisleg úthrif skal uppfylla öll eftirfarandi skilyrði:
     a.      byggjast á hlutlægt sannprófanlegum viðmiðunum án mismununar. Sé hún ekki til endurtekinnar eða stöðugrar notkunar skal hún ekki vera hagstæðari eða óhagstæðari tilteknum fyrirtækjum þannig að óréttmætt sé,
     b.      vera aðgengileg öllum hlutaðeigandi aðilum,
     c.      fyrirtæki skulu geta lagt fram tilskilin gögn sem talin eru fullnægjandi án þess að það leiði til mismununar.
    Hafi tiltekin aðferð við útreikning á vistferilskostnaði verið gerð lögbundin skal beita henni við mat á vistferilskostnaði.

81. gr.
Óeðlilega lág tilboð.

    Ef tilboð virðist óeðlilega lágt miðað við verk, vöru eða þjónustu skal kaupandi óska eftir því að bjóðandi skýri verð eða kostnað sem fram kemur í tilboði. Skýringarnar geta einkum varðað:
     a.      hagkvæmni framleiðsluferlis, þjónustu eða byggingaraðferðar,
     b.      tæknilegar lausnir, sem hafa verið valdar, og/eða hvers konar óvenjulega hagstæðar aðstæður bjóðanda við framkvæmd verks, afhendingu vöru eða veitingu þjónustu,
     c.      frumleika í tillögum bjóðanda varðandi verk, vöru eða þjónustu,
     d.      samræmi við gildandi ákvæði kjarasamninga, löggjafar um um­hverfisvernd, félagsleg réttindi og um vinnuvernd og vinnuskilyrði á staðnum þar sem framkvæmd verks, afhending vöru eða veiting þjónustu fer fram,
     e.      skyldur bjóðanda vegna undirverktaka, sbr. 88. gr.,
     f.      möguleika bjóðanda á því að fá ríkisaðstoð.
    Kaupandi skal meta upplýsingarnar sem lagðar eru fram með viðræðum við bjóðanda. Aðeins má hafna tilboði á þessum grunni ef sönnunargögnin sem lögð eru fram skýra ekki með viðunandi hætti hið lága verð eða kostnað sem lagður er til, að teknu tilliti til þeirra atriða sem um getur í 1. mgr.
    Komist kaupandi að þeirri niðurstöðu að tilboð sé óeðlilega lágt vegna þess að það er ekki í samræmi við skyldur skv. d-lið 1. mgr. skal hafna tilboði.
    Komist kaupandi að þeirri niðurstöðu að tilboð sé óeðlilega lágt vegna þess að bjóðandi hafi hlotið ríkisaðstoð verður boði hans því aðeins hafnað að bjóðanda hafi ekki tekist, innan hæfilegs frests sem ákveðinn var eftir að bjóðanda var gefinn kostur á að tjá sig, að sýna fram á að ríkisstyrkur hafi verið löglega veittur. Ef kaupandi vísar tilboði frá við þessar aðstæður skal hann tilkynna Eftirlitsstofnun EFTA um þá ákvörðun ef innkaup eru yfir viðmiðunarfjárhæðum 4. mgr. 23. gr.
    Kaupanda er skylt að rökstyðja ákvörðun um að hafna tilboði á þeim grundvelli að það sé óeðlilega lágt.

82. gr.
Ógilt tilboð.

    Tilboð skal talið ógilt ef það er ekki í samræmi við útboðsgögn, berst of seint, ef sönnun er fyrir leynilegu samráði eða spillingu eða ef kaupandi telur það vera óeðlilega lágt. Tilboð telst jafnframt ekki uppfylla skilmála innkaupaferlis ef það er lagt fram af bjóðanda sem skortir nauðsynlegt hæfi eða dugir bersýnilega ekki, án verulegra breytinga, til að mæta þörfum kaupanda, eins og tilgreint er í útboðsgögnum.

83. gr.
Höfnun tilboðs.

    Kaupandi telst hafa hafnað tilboði ef hann er búinn að semja við annan aðila, gildistími tilboðs er liðinn án þess að óskað hafi verið eftir framlengingu tilboðs eða öllum tilboðum hefur verið hafnað formlega.

84. gr.
Tilkynning um samningsgerð vegna innkaupa yfir viðmiðunarfjárhæðum EES.

    Þegar innkaup eru yfir viðmiðunarfjárhæðum Evrópska efnahagssvæðisins, skv. 4. mgr. 23. gr., skal kaupandi tilkynna um gerð samnings eigi síðar en 30 dögum eftir gerð samnings eða rammasamnings með niðurstöðum innkaupaferlis. Einnig skal tilkynna um gerð samnings innan gagnvirks innkaupkerfis en þó skal heimilt að safna tilkynningum saman og senda út innan 30 daga frá lokum hvers ársfjórðungs.
    Tilkynningar skulu sendar útgáfuskrifstofu Evrópusambandsins sem annast birtingu þeirra, sbr. 56. gr.

85. gr.
Tilkynning um val á tilboði og rökstuðningur um höfnun tilboðs.

    Kaupandi skal tilkynna þátttakendum eða bjóðendum um ákvarðanir um val tilboðs, gerð rammasamnings eða aðgang að gagnvirku innkaupakerfi eins fljótt og mögulegt er.
    Í tilkynningu um ákvörðun á vali tilboðs skulu m.a. koma fram upplýsingar um eiginleika og kosti þess tilboðs sem kaupandi valdi með hliðsjón af valforsendum útboðsgagna ásamt yfirlýsingu um nákvæman biðtíma samningsgerðar skv. 86. gr. Ef samningur hefur verið boðinn út með forauglýsingu og kaupandi ákveður að gera ekki fleiri samninga á tímabili sem auglýsing tekur til, skal þess getið sérstaklega í tilkynningu um samningsgerð. Í tilkynningu skal koma fram, eftir því sem við á, upplýsingar vegna ákvarðana um að gera ekki rammasamning, taka engu tilboði þrátt fyrir útboð eða hefja að nýju útboð eða stofna til gagnvirks innkaupakerfis. Þessar upplýsingar skal kaupandi veita skriflega ef þess er óskað.
    Tilkynningu skv. 1. og 2. mgr. skal senda öllum fyrirtækjum sem ekki hefur verið hafnað eða vísað frá innkaupaferli með endanlegri ákvörðun. Ákvörðun um útilokun telst ekki endanleg fyrr en hún hefur verið tilkynnt bjóðanda og frestir til að bera hana undir kærunefnd útboðsmála eru runnir út eða hún hefur verið staðfest af nefndinni.
    Eftir beiðni skal kaupandi, eins fljótt og mögulegt er, veita rökstuðning fyrir ákvörðun sinni sem hér segir:
     a.      Upplýsa ber þátttakanda, sem ekki hefur verið valinn til að gera tilboð, um ástæður þess að umsókn hans var hafnað.
     b.      Upplýsa ber bjóðanda um ástæður þess að tilboði hans var hafnað. Ef tilboði hefur verið hafnað með vísan til þess að tilboð var í ósamræmi við tæknilýsingar, sbr. 6. og 7. mgr. 49. gr., skal rökstyðja hvers vegna tilboð telst ekki fullnægja kröfum tæknilýsinga eða hvers vegna það er ófullnægjandi með tilliti til krafna um virkni og hagnýtingu.
     c.      Upplýsa skal bjóðanda, sem lagt hefur fram gilt tilboð, um eiginleika og kosti þess tilboðs sem kaupandi valdi og nafn bjóðanda sem var valinn eða rammasamningshafa.
     d.      Upplýsa skal bjóðanda, sem lagt hefur fram gilt tilboð, um framkvæmd og framvindu samningsviðræðna og viðræðna við bjóðendur.
    Beiðni um rökstuðning skv. 4. mgr. skal bera fram innan 14 daga frá því að bjóðanda var tilkynnt ákvörðun og skal rökstuðningur liggja fyrir eigi síðar en 15 dögum eftir að beiðni um það barst kaupanda eða umsjónarmanni útboðs. Í rökstuðningi skal þó ekki upplýsa um atriði varðandi val tilboðs, gerð rammasamnings eða aðgengi að gagnvirku innkaupakerfi ef upplýsingagjöf gæti torveldað löggæslu. Sama á við ef upplýsingagjöf gengur að öðru leyti gegn almannahagsmunum eða mundi skaða lögmæta við­skipta­hagsmuni einstakra fyrirtækja, einkarekinna eða opinberra, eða samkeppni milli þeirra.

86. gr.
Biðtími samningsgerðar og samþykkt tilboðs.

    Óheimilt er að gera samning í kjölfar ákvörðunar um val tilboðs fyrr en að liðnum 5 daga biðtíma, vegna innkaupa yfir innlendum viðmiðunarfjárhæðum skv. 1. mgr. 23 gr., og að liðnum 10 daga biðtíma, vegna innkaupa yfir viðmiðunarfjárhæðum Evrópska efnahagssvæðisins skv. 4. mgr. 23. gr., frá deginum eftir að tilkynning skv. 1. og 2. mgr. 85. mgr. telst birt. Biðtíma telst þó ætíð lokið þegar liðnir eru 15 dagar frá deginum eftir sendingu tilkynningar að telja. Um birtingu rafrænna tilkynninga fer eftir fyrirmælum stjórnsýslulaga um rafræna málsmeðferð.
    Biðtími skv. 1. mgr. gildir ekki í eftirfarandi tilvikum:
     1.      Við gerð samnings sem heimilt er að gera án undangenginnar útboðsauglýsingar.
     2.      Við gerð samnings þar sem endanlega liggur fyrir að aðeins einn bjóðandi eða þátttakandi er fyrir hendi.
     3.      Við gerð samnings á grundvelli rammasamnings skv. 40. gr. eða gagnvirks innkaupakerfis skv. 41. gr.
    Tilboð skal samþykkja endanlega með skriflegum hætti innan gildistíma þess og er þá kominn á bindandi samningur á grundvelli útboðsgagna og tilboðs bjóðanda.
    Þegar kaupanda er ekki unnt að taka afstöðu til tilboða innan gildistíma tilboðs er heimilt að óska eftir því að bjóðendur framlengi tilboð sín í stuttan tíma. Skilyrði er að fyrir liggi samþykki allra þátttakenda eða málefnalegar ástæður réttlæti framlengingu. Með sama skilyrði er heimilt að óska eftir því, eftir að gildistími tilboðs hefur runnið út, að bjóðendur lýsi því yfir að tilboð þeirra séu að nýju gild, þó aðeins í mjög stuttan tíma. Þegar samningur hefur verið lýstur óvirkur samkvæmt ákvæðum XII. kafla er heimilt að samþykkja það tilboð sem hefði með réttu átt að velja án tillits til gildistíma tilboðs.
    Heimilt er að gera sérstakan samning um kaup á vöru, þjónustu eða verki á grundvelli útboðsins eftir að tilboð hefur verið samþykkt, en ekki skal þá breyta grundvallarþáttum tilboðs þannig að samkeppni sé raskað eða um mismunun verði að ræða.
    Þegar kominn er á samningur skal það tilkynnt öllum bjóðendum án tafar.

VII. KAFLI
Framkvæmd samnings.
87. gr.
Skilyrði sem tengjast framkvæmd samnings.

    Kaupanda er heimilt að kveða á um sérstök skilyrði varðandi framkvæmd samnings ef skilyrðin tengjast efni samnings, sbr. 5. mgr. 79. gr., og hafa verið tilgreind í útboðsauglýsingu eða útboðsskilmálum. Skilyrðin geta einkum verið vegna atriða sem varða efnahagsleg, nýsköpunartengd, um­hverfisleg, félagsleg eða atvinnutengd sjónarmið.

88. gr.
Undirverktaka.

    Skylt er að krefjast þess í útboðsgögnum að bjóðandi upplýsi hvaða hluta samnings hann hyggst láta þriðja aðila framkvæma sem undirverktaka og skulu þær upplýsingar liggja fyrir áður en samningur er undirritaður.
    Bjóðandi skal upplýsa verkkaupa um hvaða undirverktaka hann hyggst nota og leita samþykkis verkkaupa áður en undirverktaki hefur störf. Kaupanda er jafnframt heimilt að krefjast þess að bjóðandi leggi fram hæfisyfirlýsingu skv. 73. gr. fyrir undirverktaka. Ef útilokunarástæður skv. 68. gr. eiga við undirverktaka skal kaupandi eftir atvikum krefjast þess að nýr undirverktaki komi í hans stað.
    Upplýsingar bjóðanda um undirverktaka hafa ekki áhrif á ábyrgð bjóðanda gagnvart kaupanda. Undirverktaka skal í öllum tilvikum byggjast á skriflegum verksamningi.
    Kaupanda skal vera heimilt að greiða vangoldnar launagreiðslur til undirverktaka á kostnað aðalverktaka standi hann ekki í skilum með launatengdar greiðslur. Skilyrði er að sú hemild sé tilgreind í útboðsgögnum.

89. gr.
Gerviverktaka.

    Ráðningarsamband milli aðila er meginregla í samskiptum starfsmanna og atvinnurekenda. Verktaka og undirverktaka er óheimilt að gera samning um undirverktöku við einstaka starfsmenn eða starfshópa í þeim tilvikum þar sem um ráðningarsamband er að ræða eða það á við samkvæmt venju og eðli máls.

90. gr.
Breytingar á samningi á gildistíma.

    Heimilt er að breyta samningi og rammasamningi án þess að hefja nýtt innkaupaferli í eftirfarandi tilvikum:
     a.      Þegar skilmálar um breytingar, án tillits til verðmætis þeirra, hafa komið fram með skýrum hætti í endurskoðunarákvæðum samnings, þ.m.t. í ákvæðum um verðbreytingar og valmöguleika. Slíkir skilmálar skulu kveða á um umfang og eðli mögulegra breytinga eða valmöguleika og skilyrða fyrir þeim.
     b.      Þegar um er að ræða viðbótarverk, -þjónustu eða -vörur sem ekki var gert ráð fyrir í umsömdum innkaupum og nauðsynlegt er, vegna ófyrirsjáanlegra atvika, að sami aðili sjái um, enda sé ekki unnt að skilja slíkt frá upphaflegum innkaupum án stórfelldra vandkvæða fyrir kaupanda vegna tæknilegra eða fjárhagslegra ástæðna. Samanlagt verðmæti samninga um viðbótarinnkaup skal ekki nema hærri fjárhæð en helmingi af upphaflegri samningsfjárhæð ef hún var yfir evrópskum viðmiðunarfjárhæðum skv. 4. mgr. 23. gr.
     c.      Þegar þörf fyrir breytingar kemur til vegna ófyrirsjáanlegra atvika sem kaupandi gat ekki séð fyrir. Verðmæti viðbótarsamnings skal ekki nema hærri fjárhæð en helmingi af upphaflegri samningsfjárhæð ef hún var yfir Evrópskum viðmiðunarfjárhæðum.
     d.      Þegar annað fyrirtæki kemur í stað þess sem kaupandi gerði upphaflegan samning við vegna beitingar endurskoðunarákvæðis, sbr. a-lið, endurskipulagningar á fyrirtæki þar sem annað fyrirtæki, sem uppfyllir forsendur hæfismiðs vals, gengur inn í stöðu upphaflegs samningsaðila í heild eða hluta að því tilskildu að slíkt hafi ekki í för með sér aðrar verulegar breytingar á samningi eða vegna þess að kaupandi tekur sjálfur við skyldum aðalverktaka gagnvart undirverktaka.
     e.      Þegar breytingar, óháð verðmæti þeirra, eru ekki verulegar, sbr. 4. mgr.
     f.      Þegar verðmæti breytinga er lægra en nemur viðmiðunarfjárhæðum skv. 1. mgr. 23. gr. eða þegar verðmæti breytinga er lægra en 10% af upphaflegu verðmæti þjónustu- og vörusamnings og 15% af upphaflegu verðmæti verksamnings. Þegar breytingar eru gerðar í röð, hver á eftir annarri, skal meta verðmæti þeirra á grundvelli uppsafnaðs verðmætis breytinganna.
    Ekki er heimilt að kveða á um breytingar skv. a-, c- og f-lið 1. mgr. sem fela í sér breytingar á eðli samnings eða rammasamnings í heild. Að því er varðar útreikning verðmætis sem um getur í b-, c- og f-lið 1. mgr. skal miða við uppfært verð þegar samningurinn hefur að geyma ákvæði um verðbætur.
    Ef kaupandi ákveður að breyta samningi í samræmi við þau skilyrði sem koma fram í b- og c-lið 1. mgr. skal birta opinbera tilkynningu þess efnis að breyting hafi verið gerð á samningi.
    Breyting á samningi eða rammasamning á gildistíma skal talin veruleg í skilningi e-liðar 1. mgr. þegar efni samnings verður annað en upphaflega var samið um. Breyting skal ávallt teljast veruleg ef eitt af eftirtöldum skilyrðum er til staðar:
     a.      Breyting hefði gert fleiri bjóðendum kleift að taka þátt í upphaflegu innkaupaferli hefði hún verið til staðar í upphafi.
     b.      Breyting verður á fjárhagslegu jafnvægi samnings eða rammasamnings í þágu fyrirtækis sem ekki var gert ráð fyrir í upphaflegum samningi eða rammasamningi.
     c.      Breyting víkkar verulega út gildissvið samnings eða rammasamnings.
     d.      Ef annað fyrirtæki kemur í stað þess sem kaupandi gerði upphaflegan samnings við í öðrum tilvikum en þeim sem kveðið er á um í d-lið 1. mgr.
    Hefja skal nýtt innkaupaferli ef gera á aðrar breytingar á samningi eða rammasamningi á gildistíma hans en kveðið er á um í 1. mgr.

91. gr.
Uppsögn samnings.

    Kaupanda er heimilt að segja opinberum samningi upp einhliða meðan á gildistíma hans stendur við eftirfarandi aðstæður:
     a.      Ef veruleg breyting hefur verið gerð á samningi sem hefði átt að leiða til þess að hefja skyldi nýtt innkaupaferli, sbr. 90. gr.
     b.      Ef fyrirtæki, sem upphaflega var valið, hefði átt að vera útilokað frá innkaupaferli, sbr. 1. og 2. mgr. 68. gr.
     c.      Ef ekki hefði átt að gera samning við fyrirtæki í ljósi alvarlegs brots á lögum þessum eða reglum settum samkvæmt þeim.

VIII. KAFLI
Sérreglur um félagsþjónustu og aðra sértæka þjónustu.
92. gr.
Gerð samninga um félagsþjónustu og aðra sértæka þjónustu.

    Opinberir samningar um félagsþjónustu og aðra sértæka þjónustu skulu gerðir í samræmi við þennan kafla ef verðmæti samninganna er yfir viðmiðunarfjárhæðum skv. 4. mgr. 23. gr. Kaupanda er heimilt að nota hvaða innkaupaaðferð sem lýst er í lögum þessum en ber að ákveða hana fyrir fram og auglýsa í samræmi við reglur skv. 93. gr.
    Ákvæði XI. og XII. kafla gilda um innkaup skv. 1. mgr. Að öðru leyti en fram kemur í þessum kafla taka lög þessi ekki til slíkra innkaupa nema annað sé tekið fram.

93. gr.
Birting tilkynninga.

    Kaupandi sem hyggst gera opinberan samning um þjónustu, sbr. 92. gr. skal láta vita um fyrirætlun sína með þeim hætti sem hér segir:
     a.      með sérstakri útboðstilkynningu eða
     b.      með sérstakri forauglýsingu. Í forauglýsingunni skal vísað sérstaklega til þeirrar teg­undar þjónustu sem gera á samninga um. Þar skal koma fram að samningarnir verði gerðir án frekari birtingar og áhugasömum aðilum boðið að láta áhuga sinn í ljós skriflega. Tímabil sem forauglýsing tekur til skal vera mest 36 mánuðir frá þeim degi þegar auglýsing er send til birtingar.
    Þrátt fyrir 1. mgr. er kaupanda heimilt að ganga til samningskaupa án undangenginnar auglýsingar í samræmi við 39. gr.
    Kaupandi skal upplýsa um niðurstöðu innkaupaferlis með tilkynningu um gerð samnings. Heimilt er að safna tilkynningum saman og senda þær ársfjórðungslega. Senda skal slíkar tilkynningar innan 30 daga frá lokum hvers ársfjórðungs. Tilkynningar skulu sendar útgáfuskrifstofu Evrópusambandsins sem annast birtingu þeirra, sbr. 56. gr.
    Auglýsingar og tilkynningar skv. 1. og 3. mgr. skulu birtar í samræmi við stöðluð eyðublöð skv. 56. gr. Útboðstilkynningar skv. a-lið 1. mgr. skulu jafnframt auglýstar rafrænt innan lands á sam­eigin­legum vettvangi sem ráðherra mælir fyrir um í reglugerð.

94. gr.
Meginreglur um val tilboða.

    Við val á tilboði skal kaupandi gæta að meginreglum um innkaup skv. 15. gr. Kaupanda er ávallt heimilt að taka tillit til sérstakra eiginleika þjónustunnar og leggja þá eiginleika til grundvallar við val tilboða. Í þeim tilgangi getur hann við samningsgerðina tekið m.a. tillit til nauðsynlegra gæða þjónustu, hagkvæmni, nýsköpunar, sérþarfa mismunandi flokka notenda þjónustunnar og aðkomu og valdeflingar notenda. Einnig er kaupanda frjálst að velja þjónustuveitanda á grundvelli þess tilboðs sem felur í sér besta hlutfall milli verðs og gæða að teknu tilliti til gæða- og sjálfbærniviðmiða fyrir félagsþjónustu.

95. gr.
Takmarkanir á aðgengi að innkaupaferlum um tiltekna þjónustu.

    Kaupanda er heimilt að takmarka rétt til þátttöku í innkaupaferlum vegna opinberra samninga á sviði heilbrigðisþjónustu, félagsþjónustu og þjónustu á sviði menningarmála skv. 92. gr. Ráðherra skal mæla fyrir í reglugerð hvaða þjónustu heimilt er að takmarka aðgengi að samkvæmt þessari grein.
    Aðeins er heimilt að takmarka þátttökurétt, skv. 1. mgr., við fyrirtæki eða samtök sem uppfylla öll eftirfarandi skilyrði:
     a.      hafa það að markmiði að veita opinbera þjónustu sem um getur í 1. mgr.,
     b.      hagnaður er endurfjárfestur í þágu markmiða fyrirtækisins. Ef hagnaði er úthlutað eða endurúthlutað er skilyrði að það byggist á þátttökusjónarmiðum,
     c.      stjórnskipulag eða eignarhaldsfyrirkomulag fyrirtækisins sem framkvæmir samninginn byggist á meginreglunum um eignarhald starfsmanna eða þátttöku, eða krefst virkrar þátttöku starfsmanna, notenda eða hagsmunaaðila, og
     d.      hlutaðeigandi kaupandi hefur ekki gert samning við fyrirtækið um viðkomandi þjónustu samkvæmt þessari grein á síðustu þremur árum.
    Hámarksgildistími samnings skal ekki vera lengri en þrjú ár.
    Í útboðstilkynningu skal vísað til þessarar greinar.

IX. KAFLI
Skýrslur, Eftirlitsstofnun EFTA o.fl.
96. gr.
Samningsskýrslur vegna innkaupa yfir viðmiðunarfjárhæðum EES.

    Fyrir hvern samning eða rammasamning og í hvert sinn sem gagnvirku innkaupakerfi er komið á fót, sem er yfir viðmiðunarfjárhæðum skv. 4. mgr. 23. gr., skal kaupandi semja skriflega skýrslu þar sem eftirfarandi skal koma fram:
     a.      nafn og heimilisfang kaupanda og efni og verðmæti samnings, rammasamnings eða gagnvirka innkaupakerfis,
     b.      niðurstöður forvals skv. 78. gr., þ.e. nöfn fyrirtækja sem urðu fyrir valinu og ástæður fyrir vali þeirra, og nöfn fyrirtækja sem vísað var frá og ástæður fyrir frávísun þeirra,
     c.      ástæður fyrir frávísun tilboða sem reynast vera óeðlilega lág,
     d.      nafn bjóðanda sem varð fyrir valinu, ástæður fyrir því að tilboð hans var valið og hvaða hluta samningsins eða rammasamningsins samningshafi, sem valinn var, hyggst fá þriðju aðila til að vinna sem undirverktaka, ásamt nöfnum undirverktaka aðalverktakans ef það liggur fyrir,
     e.      í samkeppnisútboði og samkeppnisviðræðum, að skilyrði 2. mgr. 33. gr. séu til staðar ásamt rökstuðningi fyrir notkun innkaupaferlisins,
     f.      í samningskaupum án undangenginnar auglýsingar, að aðstæður sem mælt er fyrir um í 39. gr. séu til staðar ásamt rökstuðningi fyrir notkun innkaupaferlisins,
     g.      eftir atvikum, ástæður fyrir því að kaupandi ákvað að gera ekki samning eða rammasamning eða koma á fót gagnvirku innkaupakerfi,
     h.      eftir atvikum, ástæður fyrir því að notaðar hafa verið aðrar samskiptaaðferðir en rafrænar við framlagningu tilboða,
     i.      eftir atvikum, hagsmunaárekstrar sem greindir hafa verið og ráðstafanir sem gripið hefur verið til vegna þeirra.
    Samningsskýrslu þarf ekki að gera um samninga sem byggjast á rammasamningum sem gerðir eru í samræmi við 4. mgr. eða 1. málsl. 5. mgr. 40. gr. Að svo miklu leyti sem tilkynning um gerð samnings skv. 84. gr. eða 3. mgr. 93. gr., inniheldur upplýsingarnar sem krafist er samkvæmt þessari málsgrein, er kaupanda heimilt að vísa til þeirrar tilkynningar.
    Kaupandi skal skrá framvindu allra innkaupaferla, hvort sem þau eru rafræn eða ekki. Í því skyni skal hann sjá til þess að geymd séu fullnægjandi gögn til að rökstyðja ákvarðanir sem teknar eru á öllum stigum innkaupaferlisins, svo sem gögn um samskipti við fyrirtæki og innri umfjöllun, samningu útboðsgagna, viðræður eða samningsviðræður, ef einhverjar eru, val og gerð samnings. Gögnin skulu geymd í a.m.k. þrjú ár frá dagsetningu ákvörðunar um samningsgerð.
    Samningsskýrslan, eða helstu þættir hennar, skal send ráðuneytinu eða eftir atvikum Eftirlitsstofnun EFTA, sé farið fram á það.

97. gr.
Skýrslur um opinber innkaup yfir viðmiðunarfjárhæðum EES.

    Ráðuneytið skal útbúa skýrslu í samræmi við 83. og 85. gr. tilskipunarinnar og senda hana Eftirlitsstofnun EFTA. Heimilt er í reglugerð að kveða nánar á um hvaða aðilar skulu senda ráðuneytinu skýrslur um innkaup og hvaða upplýsingar skuli koma fram í skýrslunum.

98. gr.
Rannsókn Eftirlitsstofnunar EFTA vegna innkaupa yfir viðmiðunarfjárhæðum EES.

    Eftirlitsstofnun EFTA er heimilt að grípa til þeirrar málsmeðferðar sem kveðið er á um í 2.–4. mgr. ef stofnunin telur, áður en samningur yfir viðmiðunarfjárhæðum 4. mgr. 23. gr. hefur verið gerður, að við framkvæmd innkaupaferlis sem fellur undir tilskipunina eins og hún hefur verið tekin upp í EES-samninginn hafi verið framið alvarlegt brot gegn reglum EES-samningsins um opinber innkaup. Ráðherra skal vera í fyrirsvari fyrir íslenska ríkið við þessa málsmeðferð. Í þágu þessarar málsmeðferðar er ráðherra heimilt að stöðva um stundarsakir útboð eða annað innkaupaferli eftir að tilkynning Eftirlitsstofnunar EFTA hefur borist.
    Eftirlitsstofnun EFTA tilkynnir íslenska ríkinu um ástæður fyrir því að stofnunin telur að alvarlegt brot hafi verið framið og fer fram á að það verði leiðrétt með viðeigandi hætti. Eigi síðar en 21 degi eftir að tilkynningin berst skal ráðuneytið senda eftirlitsstofnuninni staðfestingu á því að bætt hafi verið úr brotinu, rökstudda greinargerð um ástæður þess að engar úrbætur hafi verið gerðar eða tilkynningu um að innkaupaferli og gerð samnings hafi verið stöðvuð um stundarsakir, hvort heldur er fyrir atbeina ráðherra eða kærunefndar útboðsmála.
    Greinargerð um ástæður þess að engar úrbætur hafi verið gerðar getur grundvallast á því að brot sé þegar til umfjöllunar hjá kærunefnd útboðsmála eða dómstólum eða þá að úrlausn kærunefndar hafi verið borin undir dómstóla. Við þessar aðstæður skal ráðuneytið tilkynna Eftirlitsstofnun EFTA um niðurstöðu slíks máls um leið og hún verður kunn.
    Þegar tilkynnt hefur verið um stöðvun innkaupaferlis um stundarsakir, sbr. 2. mgr., skal ráðuneytið tilkynna Eftirlitsstofnun EFTA um það þegar stöðvun er aflétt eða innkaupaferli vegna sömu innkaupa, að hluta eða í heild, er hafið á ný. Í þessari tilkynningu skal greint frá því að úrbætur hafi verið gerðar eða færðar fram ástæður fyrir því hvers vegna það hefur ekki verið gert.

X. KAFLI
Starfsemi innkaupastofnunar.
99. gr.
Ríkiskaup.

    Ríkiskaup er miðlæg innkaupastofnun á vegum ríkisins sem heyrir undir ráðherra. Forstjóri Ríkiskaupa veitir henni forstöðu og er skipaður af ráðherra í fimm ár í senn. Forstjóri gerir fjárhagsáætlun stofnunarinnar og mótar stefnu um helstu áherslur, verkefni og starfshætti stofnunarinnar.
    Ríkiskaup skulu með gagnsæjum og hagkvæmum hætti annast innkaup fyrir ríkisstofnanir, rannsaka sam­eigin­legar þarfir á vörum og þjónustu, beita sér fyrir sam­eigin­legum innkaupum til þarfa ríkisins og stuðla að þróun skilvirkra innkaupakerfa. Einnig skal stofnunin láta í té aðstoð og leiðbeiningar um útboð og innkaup eftir því sem þörf krefur. Komi upp ágreiningur um ákvörðun við val á tilboðum milli Ríkiskaupa sem umsjónaraðila útboðs og kaupanda er heimilt að vísa ágreiningnum til ráðuneytisins.
    Ríkiskaup gera rammasamninga fyrir hönd ríkisins, þar sem lagt er mat á hæfi, verð og eftir atvikum magn innkaupa, og annast útboð og önnur innkaupaferli sem fram fara á vegum ríkisstofnana vegna innkaupa, hvort heldur er yfir innlendum viðmiðunarfjárhæðum eða viðmiðunarfjárhæðum fyrir Evrópska efnahagssvæðið, skv. 23. gr. Ráðherra getur þó heimilað einstökum ríkisstofnunum að annast eigin innkaup yfir viðmiðunarfjárhæðum.
    Öðrum opinberum aðilum sem falla undir lög þessi er jafnframt heimilt að nota þjónustu Ríkiskaupa.
    Ráðherra er heimilt að fela Ríkiskaupum að annast önnur verkefni sem eru í nánum tengslum við starfsemi stofnunarinnar samkvæmt nánari ákvörðun.

100. gr.
Lögmæti innkaupa og ábyrgð á innkaupum sem fram fara á vegum Ríkiskaupa.

    Kaupandi sem aflað hefur verks, vöru eða þjónustu í gegnum Ríkiskaup telst hafa fullnægt skyldum sínum samkvæmt lögum þessum að svo miklu leyti sem Ríkiskaup hafa gert það.
    Áður en innkaupaferli hefst á vegum Ríkiskaupa er stofnuninni heimilt að krefjast þess að fyrir liggi samningur þar sem m.a. er kveðið á um ákvörðunartöku og skaðabótaábyrgð vegna innkaupaferlis.

101. gr.
Gjaldskrá Ríkiskaupa.

    Ríkiskaup selja ríkisstofnunum og öðrum opinberum aðilum þjónustu sína samkvæmt gjaldskrá sem ráðherra setur, að fengnum tillögum forstjóra Ríkiskaupa. Gjaldskráin skal miðast við að tekjur standi undir rekstri stofnunarinnar.
    Ráðherra er heimilt að gera samning við Ríkiskaup um framkvæmd og fjármögnun verkefna, m.a. vegna sam­eigin­legra innkaupa og rammasamninga.

102. gr.
Ábyrgðarmaður innkaupa.

    Ráðuneyti og stofnanir og fyrirtæki í eigu ríkisins skulu skipa sérstakan starfsmann sem skal vera ábyrgðarmaður innkaupa. Honum ber að fylgjast með að innkaup viðkomandi ráðuneytis, stofnunar eða fyrirtækis séu í samræmi við gildandi lög og reglur um opinber innkaup og innkaupastefnu ríkisins.

XI. KAFLI
Kærunefnd útboðsmála.
103. gr.
Hlutverk og skipan kærunefndar útboðsmála.

    Í kærunefnd útboðsmála sitja þrír menn og jafnmargir til vara skipaðir af ráðherra eftir tilnefningu Hæstaréttar til fjögurra ára í senn. Tveir nefndarmanna og varamenn þeirra skulu fullnægja skilyrðum laga til að gegna embætti héraðsdómara og skal annar þeirra vera formaður nefndarinnar. Þriðji nefndarmaður og varamaður hans skulu hafa alhliða reynslu og þekkingu á viðskiptum. Nefndarmenn skulu vera óháðir hagsmunum ríkis og annarra opinberra aðila.
    Hlutverk kærunefndar útboðsmála er að leysa með skjótum og óhlutdrægum hætti úr kærum fyrirtækja vegna ætlaðra brota á lögum þessum og reglum settum samkvæmt þeim, þar á meðal um almenn innkaup opinberra aðila, innkaup á sviði varnar- og öryggismála, innkaup opinberra aðila sem annast vatn­sveitu, orkuveitu, flutninga og póstþjónustu og gerð sérleyfissamninga.
    Nefndin er sjálfstæð í störfum sínum. Úrskurðum hennar og ákvörðunum samkvæmt lögum þessum verður ekki skotið til annarra stjórnvalda.
    Að beiðni ráðuneytisins eða tiltekins kaupanda er kærunefnd útboðsmála heimilt að gefa ráðgefandi álit á tilteknum innkaupum þótt engin kæra hafi borist.
    Kærunefnd útboðsmála fjallar um lögmæti innkaupa þeirra opinberu aðila sem lögin taka til, sbr. 3. gr.

104. gr.
Skipan kærunefndar í einstökum málum og sérfræðileg ráðgjöf.

    Í málum sem varða verulega hagsmuni eða teljast að öðru leyti mikilvæg frá sjónarhóli almannahagsmuna getur formaður ákveðið að nefndin sé skipuð tveimur mönnum til viðbótar við fasta nefndarmenn. Skal a.m.k. annar þeirra fullnægja skilyrðum laga til að gegna embætti héraðsdómara og skulu þeir settir til að fara með málið eftir tilnefningu Hæstaréttar Íslands.
    Formaður getur ákveðið að kalla til ráðgjafar og aðstoðar nefndinni sérfróða aðila. Skulu þeir starfa með nefndinni eftir nánari ákvörðun formanns sem jafnframt ákveður þeim þóknun.

105. gr.
Málskotsréttur.

    Heimild til að skjóta málum til nefndarinnar hafa þau fyrirtæki sem njóta réttinda samkvæmt lögum þessum og hafa lögvarða hagsmuni af úrlausn máls.
    Þegar um er að ræða ætlað brot gegn skyldu til að nota lögákveðið innkaupaferli eða auglýsa innkaup eru lögvarðir hagsmunir þó ekki skilyrði kæru. Ráðherra er einnig heimil kæra vegna slíkra brota án tillits til lögvarinna hagsmuna.
    Heimilt er kæranda að framselja kæruheimild sína til félags eða samtaka sem gæta hagsmuna hans.

106. gr.
Kærufrestur.

    Kæra skal borin skriflega undir kærunefnd útboðsmála innan 20 daga frá því að kærandi vissi um eða mátti vita um þá ákvörðun, at­höfn eða athafnaleysi sem hann telur brjóta gegn réttindum sínum. Kröfu um óvirkni samnings er þó heimilt að bera undir nefndina innan 30 daga frá framangreindu tímamarki. Þó verður krafa um óvirkni samnings ekki höfð uppi þegar sex mánuðir eru liðnir frá gerð hans. Við nánari ákvörðun frestsins gildir eftirfarandi:
     1.      Þegar kærð er ákvörðun um val tilboðs eða aðrar ákvarðanir skv. 1. og 2. mgr. 85. gr. skal miða upphaf frests við birtingu þeirra tilkynninga sem þar greinir, enda hafi þær að geyma tilskildar upplýsingar.
     2.      Þegar höfð er uppi krafa um óvirkni samnings sem gerður hefur verið án undanfarandi útboðsauglýsingar skal miða upphaf frests við eftirfarandi birtingu tilkynningar um gerð samningsins í Stjórnartíðindum Evrópusambandsins, enda komi þar fram rökstuðningur ákvörðunar kaupanda um að auglýsa ekki innkaup.
    Í kæru skulu koma fram upplýsingar um kæranda, þann aðila sem kæra beinist að (varnaraðila) og ákvörðun, at­höfn eða athafnaleysi sem er kærð. Í kæru skulu koma fram kröfur kæranda ásamt stuttri lýsingu málsatvika og málsástæðna og rökstuðningur. Kröfugerð kæranda skal lúta að úrræðum nefndarinnar samkvæmt lögum þessum. Kærandi skal tilkynna kaupanda um kæru eins skjótt og mögulegt er.
    Ef kæra fullnægir ekki skilyrðum 2. mgr. skal kærunefndin beina því til kæranda að bæta úr annmörkum innan hæfilegs frests. Verði kærandi ekki við því skal kærunefndin vísa kærunni frá.
    Kærunefnd er jafnan heimilt að beina því til kæranda að leggja fram frekari gögn eða upplýsingar máli til skýringar ef hún telur málið ekki nægilega upplýst og setja honum ákveðinn frest í því skyni.
    Fyrir hverja kæru skal greiða kærugjald að fjárhæð 150.000 kr.

107. gr.
Réttaráhrif kæru.

    Nú er ákvörðun um val tilboðs kærð innan lögboðins biðtíma skv. 86. gr. og er þá gerð samnings óheimil þar til kærunefnd útboðsmála hefur endanlega leyst úr kærunni. Sjálfkrafa stöðvun samningsgerðar vegna kæru tekur gildi þegar kaupanda má vera kunnugt um kæruna, hvort heldur er vegna tilkynningar kæranda skv. 2. mgr. 106. gr. eða tilkynningar kærunefndar skv. 1. mgr. 108. gr.
    Kærunefnd getur, hvort heldur er að kröfu varnaraðila eða að eigin frumkvæði, ákveðið að aflétta banni við samningsgerð. Við slíka ákvörðun gilda ákvæði 110. gr. eftir því sem við á. Ákvörðun kærunefndar um að aflétta banni við samningsgerð tekur aldrei gildi fyrr en að loknum biðtíma samningsgerðar skv. 86. gr.
    Að öðru leyti en leiðir af 1. mgr. hefur kæra ekki í för með sér sjálfkrafa stöðvun innkaupaferlis.

108. gr.
Meðferð kæru og gagnaöflun.

    Nú er kæra tæk til efnismeðferðar skv. 106. gr. og gefur nefndin þá varnaraðila kost á að tjá sig um efni kærunnar.
    Kæranda skal jafnan gefinn stuttur frestur til að tjá sig um athugasemdir varnaraðila og annarra sem gefinn hefur verið kostur á að tjá sig.
    Málflutningur skal vera skriflegur, en heimilt er nefndinni að gefa aðilum kost á að færa fram athugasemdir munnlega. Nú er mál rekið fyrir kærunefnd útboðsmála þar sem taka þarf afstöðu til skýringar á samningnum um Evrópska efnahagssvæðið, bókunum með honum, viðaukum við hann eða gerðum sem í viðaukunum er getið og getur þá nefndin í samræmi við 40. gr. samnings EFTA-ríkjanna um stofnun eftirlitsstofnunar og dómstóls kveðið upp úrskurð um að leitað verði ráðgefandi álits EFTA-dómstólsins um skýringu á því atriði málsins áður en málinu er ráðið til lykta. Hvort sem aðili máls krefst að slíks álits verði leitað eða nefndin telur þess þörf án kröfu skal gefa aðilum kost á að tjá sig áður en úrskurður er kveðinn upp.
    Nefndin getur krafist þess að málsaðilar leggi fram öll þau gögn og aðrar upplýsingar sem málið varðar. Sinni kærandi ekki slíkri kröfu er heimilt að vísa kæru hans frá þegar í stað. Sinni varnaraðili ekki slíkri kröfu má meta tómlæti hans honum í óhag við úrlausn málsins.
    Afl atkvæða nefndarmanna ræður niðurstöðu máls. Minnihlutaatkvæði skal fylgja nefndaráliti ef því er að skipta. Formaður eða varaformaður stýrir störfum nefndarinnar. Þegar nefndarmenn eru ekki sammála um niðurstöðu ræður meiri hluti niðurstöðu máls. Ef nefndin þríklofnar í afstöðu sinni, eða niðurstaða getur ekki ráðist af atkvæðamagni, ræður atkvæði formanns.
    Kærunefnd skal kveða upp úrskurð um kæru eins fljótt og auðið er og eigi síðar en einum mánuði eftir að henni hafa borist athugasemdir kæranda skv. 3. mgr. ef því er að skipta.
    Um meðferð kærumála fyrir nefndinni fer að öðru leyti eftir stjórnsýslulögum.

109. gr.
Varnaraðild.

    Varnaraðili máls skal vera kaupandi eða fleiri kaupendur sam­eigin­lega, ef því er að skipta. Ef Ríkiskaup eða önnur miðlæg innkaupastofnun í skilningi laga þessara hefur annast innkaup telst sú stofnun einnig varnaraðili máls fyrir nefndinni. Heimilt er kaupanda að fela miðlægri innkaupastofnun fyrirsvar vegna reksturs máls fyrir kærunefnd útboðsmála.
    Nú hefur annað fyrirtæki, svo sem annar bjóðandi í útboði eða þátttakandi í forvali vegna lokaðs útboðs, í samkeppnisviðræðum eða í samningskaupum, lögvarinna hagsmuna að gæta af niðurstöðu máls hjá nefndinni og skal það þá einnig talið aðili til varnar.

110. gr.
Stöðvun innkaupaferlis eða samningsgerðar um stundarsakir.

    Að kröfu kæranda er kærunefnd útboðsmála heimilt að stöðva innkaupaferli um stundarsakir þar til endanlega hefur verið skorið úr kæru, enda hafi verulegar líkur verið leiddar að broti gegn lögum þessum við tiltekin innkaup sem leitt getur til ógildingar ákvörðunar eða annarra athafna varnaraðila. Sama á við um brot gegn reglum settum samkvæmt lögunum. Við mat á því hvort stöðva beri samningsgerð um stundarsakir er heimilt að líta til þeirra einka- og almannahagsmuna sem í húfi eru og hafna kröfu ef þessir hagsmunir eru taldir meiri en hagsmunir fyrirtækis af því að fá kröfunni framgengt.
    Um kröfu kæranda gilda ákvæði 106. og 108. gr. eftir því sem við á. Frestur varnaraðila til að tjá sig um kröfu kæranda skal þó vera skammur og er heimilt að víkja alfarið frá honum ef um er að ræða skýrt og augljóst brot. Aðili máls getur krafist þess að nefndin rökstyðji ákvörðun samkvæmt þessari grein skriflega hafi slíkur rökstuðningur ekki fylgt ákvörðuninni þegar hún var tilkynnt.
    Kærunefnd er heimilt að ákveða í starfsreglum sínum skv. 113. gr. að formaður nefndarinnar taki einn ákvarðanir samkvæmt þessari grein.
    Synjun kröfu um stöðvun um stundarsakir hefur ekki áhrif á aðrar kröfur sem kærandi kann að hafa uppi vegna innkaupa.

111. gr.
Úrræði kærunefndar útboðsmála.

    Nefndin getur með úrskurði fellt úr gildi ákvörðun kaupanda vegna opinberra innkaupa, að hluta eða í heild, lýst samning óvirkan samkvæmt nánari ákvæðum 115.–117. gr. eða kveðið á um önnur viðurlög skv. 118. gr. Nefndin getur lagt fyrir kaupanda að bjóða út tiltekin innkaup, auglýsa útboð á nýjan leik eða að fella niður tiltekna ólögmæta skilmála í útboðsgögnum.
    Nefndin getur látið uppi álit sitt á skaðabótaskyldu varnaraðila gagnvart kæranda, en tjáir sig ekki um fjárhæð skaðabóta.
    Nefndin getur ákveðið að varnaraðili greiði kæranda kostnað við að hafa kæruna uppi. Ef kæra er bersýnilega tilefnislaus eða höfð uppi í þeim tilgangi að tefja fyrir framgangi opinberra innkaupa getur nefndin úrskurðað kæranda til að greiða málskostnað sem rennur í ríkissjóð.
    Ef ekki er farið að úrskurði nefndarinnar skv. 1. mgr. er henni heimilt að ákveða að leggja dagsektir á þann sem úrskurður beinist að. Sektir geta numið allt að 500.000 kr. fyrir hvern dag sem líður án þess að farið sé að úrskurði nefndarinnar. Ef úrskurði er skotið til dómstóla byrja dagsektir ekki að falla á fyrr en dómur er endanlegur.
    Dagsektir skv. 4. mgr. renna í ríkissjóð. Gera má aðför, án undangengins dóms, til fullnustu dagsekta og úrskurðar um málskostnað skv. 3. mgr.
    Ákvæði 2. mgr. 24. gr. laga um kyrrsetningu, lögbann o.fl. skal ekki vera því til fyrirstöðu að lagt sé lögbann við at­höfn sem brjóta mundi gegn úrskurði kærunefndar útboðsmála.

112. gr.
Dómsmál til ógildingar á úrskurðum kærunefndar útboðsmála.

    Nú vill kærandi, varnaraðili eða annar aðili sem lögvarinna hagsmuna á að gæta ekki una úrskurði kærunefndar útboðsmála og getur hann þá höfðað mál til ógildingar hans fyrir dómstólum. Mál skal höfðað innan sex mánaða frá því að aðilinn fékk eða mátti fá vitneskju um ákvörðun kærunefndar.
    Ef mál er höfðað til ógildingar á úrskurði kærunefndar útboðsmála skal kærunefndinni ekki stefnt til varnar. Að öðru leyti fer um varnaraðild að slíkum málum samkvæmt almennum reglum.

113. gr.
Starfsreglur fyrir kærunefnd útboðsmála o.fl.

    Kærunefnd útboðsmála getur sett nánari reglur, sem ráðherra staðfestir, um framlagningu gagna, málsmeðferð fyrir nefndinni og birtingu úrskurða.

XII. KAFLI
Gildi samninga, óvirkni, önnur viðurlög og skaðabætur.
114. gr.
Gildi samninga.

    Eftir að bindandi samningur samkvæmt lögum þessum hefur komist á verður hann ekki felldur úr gildi eða honum breytt þótt ákvörðun kaupanda um framkvæmd útboðs eða gerð samnings hafi verið ólögmæt.
    Um gildi samninga, sem stofnað er til samkvæmt lögum þessum, fer að öðru leyti eftir almennum reglum fjármunaréttar.
    Ákvæðum þessa kafla um óvirkni samninga verður beitt án tillits til gildis skv. 2. mgr.

115. gr.
Óvirkni samninga.

    Kærunefnd útboðsmála getur lýst samning óvirkan samkvæmt ákvæðum þessarar greinar en þó aðeins samning sem er yfir viðmiðunarfjárhæðum skv. 4. mgr. 23. gr. Úrskurður um óvirkni samnings hefur þau áhrif að réttindi og skyldur samkvæmt aðalefni samnings falla niður. Óvirkni samnings skal takmörkuð við þær greiðslur sem enn hafa ekki farið fram. Að því er varðar greiðslur sem þegar hafa farið fram skal kærunefnd kveða á um önnur viðurlög skv. 118. gr. Kærunefnd skal tilgreina frá hvaða tímamarki samningur er lýstur óvirkur eða hvaða nánari hlutar samnings eru óvirkir.
    Kærunefnd útboðsmála skal lýsa samning óvirkan í eftirfarandi tilvikum:
     a.      Þegar samningur, þar á meðal samningur sem fellur undir reglur um gerð sérleyfissamninga um verk og hönnunarsamkeppni, hefur verið gerður heimildarlaust án auglýsingar í andstöðu við lög þessi eða reglur settar samkvæmt þeim.
     b.      Þegar samningur hefur verið gerður á biðtíma samningsgerðar skv. 86. gr. eða meðan á stöðvun samningsgerðar skv. 107. gr. stendur þannig að:
                  1.      kæranda hefur verið fyrirmunað að leita réttar síns með kæru áður en samningur var gerður,
                  2.      fyrir liggur brot á lögum þessum eða reglum settum samkvæmt þeim og
                  3.      brotið var til þess fallið að hafa áhrif á möguleika kæranda til að hljóta samning.
     c.      Þegar samningur, yfir viðmiðunarfjárhæðum skv. 4. mgr. 23. gr., hefur verið gerður á grundvelli rammasamnings í andstöðu við ákvæði 5. mgr. 40. gr. eða innan gagnvirks innkaupakerfis skv. 5. mgr. 41. gr.
     d.      Þegar samningur hefur verið gerður þótt innkaupaferli, útboð eða samningsgerð hafi verið stöðvuð um stundarsakir af kærunefnd útboðsmála skv. 110. gr.

116. gr.
Undantekningar frá óvirkni samninga eftir tilkynningu án skyldu.

    Samningur skal ekki lýstur óvirkur ef öllum eftirfarandi skilyrðum er fullnægt:
     a.      Innkaup eru talin heimil án undangenginnar birtingar útboðstilkynningar.
     b.      Kaupandi hefur birt tilkynningu skv. 3. mgr. þess efnis að hann hyggist gera samning um innkaup.
     c.      Samningur hefur verið gerður að loknum biðtíma sem er að lágmarki tíu dagar frá opinberri birtingu tilkynningar.
    Samningur sem gerður hefur verið á grundvelli rammasamnings eða virks innkaupakerfis skal ekki lýstur óvirkur ef öllum eftirfarandi skilyrðum er fullnægt:
     a.      Talið er að fullnægt hafi verið ákvæðum 5. mgr. 40. gr. og 5. mgr. 41. gr.
     b.      Kaupandi hefur sent tilkynningu um val tilboðs skv. 85. gr. til þeirra bjóðenda sem hagsmuna eiga að gæta.
     c.      Samningur hefur verið gerður að loknum biðtíma skv. 86. gr.
    Í tilkynningu kaupanda um að hann hyggist gera samning um innkaup, sbr. b-lið 1. mgr., skal gera grein fyrir kaupanda, efni samnings, fyrirhuguðum viðsemjanda og ástæðum þess að talið er heimilt að gera samning án undangenginnar útboðsauglýsingar. Auk þess skulu koma fram aðrar viðeigandi upplýsingar ef því er að skipta. Við birtingu tilkynninga skal fylgja reglum um birtingu almennra útboðsauglýsinga, sbr. 55. gr., eftir því sem við á.

117. gr.
Almenn heimild til að víkja frá óvirkni samninga.

    Nú telur kærunefnd útboðsmála að brýnir almannahagsmunir geri áfram­haldandi framkvæmd samningsins nauðsynlega og er henni þá heimilt að hafna óvirkni þótt skilyrðum 116. gr. sé fullnægt. Kærunefnd getur m.a. heimilað áfram­haldandi framkvæmd samnings um tiltekið skeið sem tekur mið af því að kaupanda hafi gefist færi á að ljúka nýju innkaupaferli vegna sömu innkaupa innan ákveðins tíma. Nýti kærunefnd þessa heimild skal hún kveða á um önnur viðurlög skv. 118. gr.
    Fjárhagslegir hagsmunir af því að samningur sé framkvæmdur skulu aðeins teljast brýnir í undantekningartilvikum þegar afleiðingar óvirkni samnings yrðu úr hófi. Fjárhagslegir hagsmunir sem tengjast samningnum sjálfum teljast ekki brýnir almannahagsmunir, t.d. kostn­aður vegna tafa á framkvæmd efnis samnings, kostn­aður vegna nýs innkaupaferlis, kostn­aður vegna nýs viðsemjanda eða kostn­aður vegna lagalegra afleiðinga óvirkni samnings.
    Kærunefnd útboðsmála skal senda Eftirlitsstofnun EFTA árlega endurrit allra úrskurða þar sem heimild 1. mgr. hefur verið beitt.

118. gr.
Önnur viðurlög: Stjórnvaldssektir og stytting samnings.

    Kærunefnd útboðsmála skal leggja stjórnvaldssektir á kaupanda vegna samnings sem er yfir viðmiðunarfjárhæðum skv. 4. mgr. 23. gr. í eftirgreindum tilvikum:
     a.      Þegar samningur hefur verið gerður á biðtíma samningsgerðar skv. 86. gr. eða meðan á stöðvun samningsgerðar stóð skv. 1. mgr. 107. gr. eða 110. gr., en skilyrðum fyrir óvirkni er ekki fullnægt.
     b.      Þegar samningur er ekki lýstur óvirkur frá upphafi eða aðeins að hluta, sbr. 1. mgr. 115. gr.
     c.      Þegar óvirkni er hafnað, að hluta eða í heild, með vísan til brýnna almannahagsmuna, sbr. 117. gr.
    Þegar fleiri kaupendur standa að innkaupum sam­eigin­lega skal ákveða sekt fyrir hvern og einn kaupanda. Sama á við ef Ríkiskaup eða önnur miðlæg innkaupastofnun hefur annast innkaup. Stjórnvaldssekt skal nema allt að 10% af ætluðu virði samnings. Við ákvörðun á fjárhæð sekta skal hafa hliðsjón af eðli og umfangi brots, ferli kaupanda og hvort og að hvaða marki samningur hefur verið látinn halda virkni sinni.
    Tollstjóri annast innheimtu stjórnvaldssekta sem renna til ríkissjóðs. Sektirnar eru gjaldkræfar einum mánuði frá uppkvaðningu úrskurðar. Gera má aðför, án undangengins dóms, til fullnustu úrskurðar um stjórnvaldssekt. Kærunefnd útboðsmála skal tilkynna tollstjóra um uppkvaðningu úrskurðar um stjórnvaldssekt.
    Í stað stjórnvaldssektar, að hluta eða í heild, er kærunefnd heimilt að stytta gildistíma samnings ef talið er að slík ákvörðun sé í samræmi við eðli brotsins og hafi í för með sér nægileg varnaðaráhrif.

119. gr.
Skaðabótaskylda.

    Kaupandi er skaðabótaskyldur vegna þess tjóns sem brot á lögum þessum, þar á meðal þeim ákvæðum tilskipunarinnar sem vísað er til í lögunum, og reglum settum samkvæmt þeim hefur í för með sér fyrir fyrirtæki. Fyrirtæki þarf einungis að sanna að það hafi átt raunhæfa möguleika á að verða valið af kaupanda og möguleikar þess hafi skerst við brotið. Bótafjárhæð skal miðast við kostnað við að undirbúa tilboð og taka þátt í útboði.
    Um skaðabætur vegna brota á lögum þessum og reglum settum samkvæmt þeim fer að öðru leyti eftir almennum reglum.

XIII. KAFLI
Lagaskil, gildistaka, brottfall laga o.fl.
120. gr.
Innleiðing.

    Lög þessi fela í sér innleiðingu á tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2014/24/ESB frá 26. febrúar 2014 um opinber innkaup og niðurfellingu tilskipunar 2004/18/EB og tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2007/66/EB frá 11. desember 2007 um breytingu á tilskipunum ráðsins 89/665/EBE og 92/13/EBE að því er varðar aukna skilvirkni í meðferð kærumála vegna gerðar opinberra samninga.
    Lög þessi fela einnig í sér innleiðingu á tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2009/81/EB um samræmingu reglna um útboð og gerð samningsyfirvalda eða samningsstofnana á tilteknum verksamningum, vörusamningum og þjónustusamningum á sviði varnar- og öryggismála, tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2014/23/ESB frá 26. febrúar 2014 um gerð sérleyfissamninga og tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2014/25/ESB frá 26. febrúar 2014 um innkaup stofnana sem annast vatn­sveitu, orkuveitu, flutninga og póstþjónustu og um niðurfellingu tilskipunar 2004/17/EB.

121. gr.
Afstaða stjórnsýslulaga til opinberra innkaupa.

    Ákvæði II. kafla stjórnsýslulaga um hæfi gilda um ákvarðanir sem teknar eru samkvæmt lögum þessum. Að öðru leyti gilda stjórnsýslulög ekki um ákvarðanir sem teknar eru samkvæmt lögum þessum.

122. gr.
Reglugerðarheimild.

    Ráðherra er í reglugerð heimilt að mæla fyrir um nánari framkvæmd laga þessara, þar á meðal um:
     1.      Sameiginleg innkaup ríkisstofnana, sbr. 19. gr.
     2.      Framkvæmd innkaupa í öðru ríki Evrópska efnahagssvæðisins, sbr. 20. gr.
     3.      Reglur til innleiðingar samnings Alþjóðavið­skipta­stofnunarinnar um opinber innkaup og annarra milliríkjasamninga um opinber innkaup sem íslenska ríkið er skuldbundið að.
     4.      Sameiginlegt innkaupaorðasafn, sbr. 21. gr.
     5.      Kröfur um tæki og búnað fyrir rafræna móttöku tilboða og þátttökutilkynninga, sbr. 22. gr.
     6.      Hámarksverðgildi einstakra samningshluta sem heimilt er að gera án útboðs þegar innkaupum er skipt upp, sbr. 2. mgr. 29. gr.
     7.      Upplýsingar sem skulu koma fram í útboðsgögnum við rafræn uppboð, sbr. 42. gr.
     8.      Upplýsingar sem skulu koma fram í auglýsingu og tilkynningu um úrslit hönnunarsamkeppni, sbr. 44. gr.
     9.      Reglur um gerð og frágang útboðsgagna og tilboðsblaða, sbr. 47. og 48. gr.
     10.      Upplýsingar sem skulu koma fram í forauglýsingu og auglýsingu útboða og birtingu slíkra auglýsinga, sbr. 54., 55. og 56. gr.
     11.      Innihald boðs um að leggja fram tilboð, taka þátt í viðræðum eða staðfesta áhuga, sbr. 61. gr.
     12.      Opnun tilboða með rafrænum aðferðum, sbr. 65. gr.
     13.      Viðeigandi vottorð um starfsréttindi fyrirtækja frá öðrum ríkjum Evrópska efnahagssvæðisins, sbr. 70. gr.
     14.      Kröfur sem gerðar eru til sönnunar á fjárhagslegri stöðu og tæknilegri getu fyrirtækis, sbr. 74. gr.
     15.      Upplýsingar um form og efni tilkynninga um samningsgerð yfir viðmiðunarfjárhæðum Evrópska efnahagssvæðisins, sbr. 84. gr.
     16.      Upplýsingar sem skulu koma fram í tilkynningum um breytingar á samningi á gildistíma hans, sbr. 90. gr.
     17.      Þjónustu sem fellur undir félagsþjónustu og aðra sértæka þjónustu, sbr. 92. gr.
     18.      Upplýsingar sem koma skulu fram í forauglýsingu, útboðstilkynningu, tilkynningu um gerð samnings um félagsþjónustu og aðra sértæka þjónustu, sbr. 93. gr.

123. gr.
Gildistaka og lagaskil.

    Lög þessi öðlast þegar gildi.
    Við gildistöku laga þessara falla úr gildi lög um opinber innkaup, nr. 84/2007, með síðari breytingum.
    Þrátt fyrir 1. mgr. öðlast ákvæði 1. og 2. mgr. 22. gr. gildi 18. apríl 2017 fyrir miðlægar innkaupastofnanir og 18. október 2018 fyrir aðra opinbera aðila.
    Þrátt fyrir 1. mgr. öðlast ákvæði 1. mgr. 23. gr. gildi 31. maí 2019 að því er varðar innkaup sveitarfélaga, stofnana þeirra og annarra opinberra aðila á þeirra vegum.
    Innkaup sveitarfélaga, stofnana þeirra og annarra opinberra aðila á þeirra vegum yfir viðmiðunarfjárhæðum skv. 1. mgr. 23. gr. skal auglýsa opinberlega í samræmi við ákvæði 55. gr. frá 1. janúar 2017 þar til almenn útboðsskylda tekur gildi 31. maí 2019.
    Um innkaup sem hafa verið auglýst fyrir gildistöku laga þessara fer samkvæmt lögum um opinber innkaup, nr. 84/2007. Miða skal við opinbera birtingu útboðsauglýsingar eða áætlaða móttöku þátttakenda á tilkynningu ef um er að ræða innkaupaferli þar sem útboðsauglýsingar eru ekki birtar opinberlega.
    Lög þessi gilda um meðferð kærunefndar útboðsmála á kærum sem berast nefndinni eftir gildistöku laga þessara.

Athugasemdir við lagafrumvarp þetta.

I. Inngangur og tilefni lagasetningar.
    Frumvarp þetta er samið af starfshópi sem fjármála- og efnahagsráðherra skipaði í febrúar 2015. Starfshópnum var falið að semja frumvarp til nýrra laga um opinber innkaup sem tæki mið af tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2014/24/ESB um innkaup opinberra aðila á vörum, verkum og þjónustu (útboðstilskipunin) sem kemur í stað eldri tilskipunar 2004/18/EB um sama efni. Lög um opinber innkaup, nr. 84/2007, byggjast á eldri tilskipuninni frá 2004 og því kallar innleiðing nýju tilskipunarinnar á heildarendurskoðun núgildandi löggjafar. Þá var einnig samþykkt ný tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2014/25/ESB sem varðar innkaup stofnana sem annast vatn­sveitu, orkuveitu, flutninga og fjarskipti (veitutilskipunin) sem kemur í stað núgildandi tilskipunar 2007/17/EB um sama efni. Umrædd tilskipun 2007/17/EB var á sínum tíma innleidd með reglugerð nr. 755/2007 á grundvelli heimildar í núgildandi lögum. Þá var jafnframt samþykkt ný tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2014/23/ESB sem varðar samræmdar reglur um gerð sérleyfissamninga en ekki hafa áður verið settar heildstæðar reglur um gerð sérleyfissamninga á vegum Evrópusambandsins. Tilskipanirnar þrjár verða teknar upp í EES-samninginn.
    Starfshópurinn var skipaður Hrafni Hlynssyni, lögfræðingi í fjármála- og efnahagsráðuneyti, sem jafnframt var formaður hópsins, Guðrúnu Ögmundsdóttur, sérfræðingi í fjármála- og efnahagsráðuneyti, Dagmar Sigurðardóttur, yfirlögfræðingi Ríkiskaupa, og Eyþóru Kristínu Geirsdóttur, héraðsdómslögmanni hjá embætti borgarlögmanns. Tveir síðastnefndu meðlimir stafshópsins voru skipaðir á grundvelli tilnefningar frá Ríkiskaupum annars vegar og Sambandi íslenskra sveitarfélaga hins vegar. Starfshópurinn skilaði sam­eigin­legum tillögum um drög að frumvarpi til ráðuneytisins. Þess má þó geta að ekki var full eining innan hópsins um það með hvaða hætti ætti að mæla fyrir um innkaup sveitarfélaga og stofnana þeirra. Niðurstaða starfshópsins var að leggja áherslu á að frumvarp um opinber innkaup mundi mæla fyrir um heildstætt regluverk á þessu sviði sem næði bæði yfir innkaup ríkis og sveitarfélaga með sambærilegum hætti. Með slíkri breytingu væri verið að stuðla að auknu hagræði og gagnsæi fyrir almenna bjóðendur þar sem sömu innkaupareglurnar mundu gilda um innkaup opinberra aðila sem fara með almannafé. Til að koma til móts við ­sveitarfélögin var einkum lagt til að aðlaganir yrðu gerðar á formkröfum vegna minni innkaupa og að innlendu viðmiðunarfjárhæðirnar yrðu hækkaðar lítillega.
    Þær breytingar sem frumvarpið felur í sér eru gerðar á grundvelli breytinga á áðurnefndum tilskipunum. Helstu markmið frumvarpsins eru að tryggja gagnsæi, jafnt aðgengi og auka samkeppni um opinbera samninga á Evrópska efnahagssvæðinu. Með breytingunum eru stigin skref í þá átt að nútímavæða opinber innkaup með auknum möguleikum á rafrænum innkaupum ásamt því að samskipti í innkaupaferli skulu að meginstefnu fara fram með rafrænum aðferðum fyrir lok ársins 2018. Þá er innkaupaferlið einfaldað og dregið verulega úr skriffinnsku fyrir fyrirtæki við skil á tilboðum. Einnig eru auknir möguleikar fyrir opinbera aðila að nota sveigjanleg innkaupaferli í flóknari innkaupum.
    Umfram það sem fram kemur í útboðstilskipuninni eru einnig stigin skref í þá átt að auka möguleika opinberra aðila hér innan lands að standa saman að innkaupum til ná fram betri árangri og hagkvæmni við opinber innkaup. Ráðherra er að þessu leyti heimilt að kveða á um að stofnunum á vegum ríkisins sé skylt að standa sam­eigin­lega að tilteknum innkaupum með nánari ákvörðun. Með þessari heimild verður hægt að stýra innkaupum stofnana til betri vegar. Þá er í frumvarpinu lögð áhersla á að draga úr hindrunum og auka aðgengi fyrirtækja að opinberum innkaupum, m.a. með því að mæla fyrir um sam­eigin­legan vettvang þar sem allir opinberir aðilar skulu auglýsa sín innkaup. Með þessu geta fyrirtæki nálgast útboðsauglýsingar með einföldum hætti á einum stað (utbodsvefur.is). Innkaupareglur sem gilda um ríki og sveitarfélög eru samræmdar með þeim hætti að innlendar viðmiðunarfjárhæðir sem áður giltu ein­göngu fyrir ríkið munu framvegis ná til sveitarfélaga. Í núgildandi lögum er að miklu leyti vísað til Evrópugerðarinnar hvað varðar innkaup sveitarfélaga sem gerir það verkum að erfitt er fyrir aðila á markaði að átta sig á því hvaða útboðsreglur gilda um opinbera aðila. Í frumvarpi þessu er sú stefna mörkuð að vísa ekki í tilskipunina eins og gert er í núgildandi lögum. Þess í stað eru efnisákvæðin færð inn í lagafrumvarpið eða gert ráð fyrir að þau verði nánar útlistuð í reglugerðum sem settar eru á grundvelli frumvarpsins. Með þessu er stefnt að því að einfalda framsetningu útboðsreglnanna og gera þær aðgengilegri fyrir fyrirtæki á markaðnum.

II. Reynslan af lögum nr. 84/2007, um opinber innkaup.
    Með setningu laga nr. 84/2007, og eldri laga nr. 94/2001, fór fram heildarendurskoðun á reglum um opinber innkaup í samræmi við skuldbindingar íslenska ríkisins samkvæmt EES-samningnum. Sú stefna hefur almennt verið mörkuð að efnisreglum um opinber innkaup sé skipað í einn heildstæðan lagabálk í stað þess að reglur væri að finna í fleiri lagabálkum og umfangsmiklum reglugerðum. Í frumvarpi þessu er haldið áfram á þessari braut með því að helstu efnisreglurnar koma fram í einu heildstæðu frumvarpi. Í frumvarpinu er þó gert ráð fyrir að tæknilegar útfærslur á einstökum ákvæðum verði í auknum mæli í reglugerðum til einföldunar á framsetningu ákvæðanna.
    Eins og í lögum nr. 84/2007 er samræmi milli reglna um opinber innkaup undir innlendum viðmiðunarfjárhæðum annars vegar (innkaup innan lands) og reglna um innkaup yfir viðmiðunarfjárhæðum EES hins vegar (innkaup á Evrópska efnahagssvæðinu). Með þessu eru heimildir til ýmissa innkaupaferla við innkaup innan lands skýrðar og færðar til samræmis við EES-reglur. Ein afleiðing þessarar stefnumótunar er að reglur um opinber innkaup hafa orðið talsvert flóknari að framsetningu. Nánar tiltekið gera núgildandi lög ráð fyrir því að um opinber innkaup innan lands gildi sambærilegar efnisreglur og gilda um opinber innkaup á Evrópska efnahagssvæðinu, þó þannig að reglur um auglýsingar og fresti eru eðli málsins samkvæmt aðrar og einfaldari. Grunnmarkmiðið að baki þessu er að auka aðgengi fyrirtækja að útboðum hvort sem þau fara fram innan lands eða á Evrópska efnahagssvæðinu þar sem sömu málsmeðferðarreglur gilda að meginstefnu. Ekki þykir ástæða til að hvika að miklu leyti frá þeirri meginstefnu að nota EES-reglur sem fyrirmynd þegar kveðið er á um opinber innkaup innan lands, einkum til að koma í veg fyrir að tvöfalt kerfi verði til staðar.
    Almennt hefur reynslan af kærunefnd útboðsmála undanfarin ár verið góð, þótt eðli máls samkvæmt verði allir ekki sáttir um hverja einustu úrlausn nefndarinnar. Þau mál sem hafa farið til kærunefndarinnar áður en þau koma til kasta dómstóla eru líklegri til að vera betur undirbúin og hljóta vandaðri meðferð. Málafjöldi nefndarinnar undanfarin þrjú ár hefur verið nokkuð stöðugur, árið 2013 29 mál, árið 2014 26 mál og árið 2015 29 mál. Í frumvarpi þessu eru að öðru leyti ekki gerðar efnisbreytingar á þeim reglum sem gilda um kærunefnd útboðsmála eða afleiðingum réttarbrota enda byggjast þær reglur á annarri tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2007/66/EB (eftirlitstilskipuninni) sem innleidd var með lögum nr. 58/2013, um breytingar á lögum nr. 84/2007, um opinber innkaup.
    Almennt hefur reynslan af lögum nr. 84/2007 verið góð. Með fáum undantekningum er því ekki ástæða til að víkja frá þeirri stefnu sem mótuð var með setningu laganna, nema að því marki sem það er nauðsynlegt vegna breytinga sem leiðir af útboðstilskipuninni og til að koma til móts við óskir sveitarfélaganna um minni formkröfur vegna innkaupa undir EES-viðmiðunarfjárhæðum.

III. Helstu breytingar.
    Helstu breytingarnar sem gerðar eru á reglum um opinber innkaup eru eftirfarandi:
     1.      Auknir möguleikar á að nota sveigjanleg innkaupaferli með samningsviðræðum við ákveðnar aðstæður, einkum þegar þörf er til staðar að laga lausnir betur að kaupanda í hverju tilviki fyrir sig.
     2.      Mælt er fyrir um tvö ný innkaupaferli, nýsköpunarsamstarf og samkeppnisútboð. Nýsköpunarsamstarf heimilar kaupanda og bjóðanda að vinna saman að því að þróa nýsköpunarlausnir sem ekki eru þegar til staðar á markaðnum. Samkeppnisútboð er innkaupaferli sem nýtist þegar um er að ræða þjónustu eða vörur sem krefjast breytinga eða hönnunar, t.d. við flókin innkaup á sértækri vöru, hugverkaþjónustu eða ýmiss konar ráðgjafarþjónustu.
     3.      Mælt er fyrir um að öll samskipti og upplýsingagjöf í innkaupaferli fari að jafnaði fram með rafrænum aðferðum í stað bréflegra samskipta.
     4.      Í samræmi við áherslur um rafræn samskipti í frumvarpinu er mælt fyrir um aukna möguleika fyrir kaupendur að hafa styttri fresti í tilteknum innkaupaferlum þegar leggja má fram tilboð með rafrænum aðferðum. Þá kemur einnig fram að kaupanda ber að hafa lengri frest ef ekki er unnt að veita rafrænan aðgang án endurgjalds að útboðsgögnum. Með þessu er aukinn hvati fyrir kaupendur að innleiða rafræn ferli við innkaup bæði til hagræðis fyrir kaupendur og aðila markaðarins.
     5.      Skýrari ákvæði um aukna samvinnu milli opinberra aðila við sam­eigin­leg innkaup og auknar heimildir ráðherra að skylda stofnanir ríkisins til að standa saman að tilteknum innkaupum til að ná fram hagkvæmari innkaupum.
     6.      Rýmri heimildir fyrir opinbera aðila að nota miðlæga innkaupastofnun í öðru ríki á Evrópska efnahagssvæðinu. Með þessu eru veittir auknir möguleikar fyrir innlenda aðila að standa sam­eigin­lega að innkaupum með erlendum aðilum, einkum á sama sviði, t.d. vegna lyfjainnkaupa eða búnaðar fyrir lögreglu.
     7.      Skýrari ákvæði um hvenær samningar teljast vera innanhússamningar, þ.e. þegar opinberir aðilar gera samninga við aðra opinbera aðila.
     8.      Rýmri heimildir til að skipta samningum upp í minni hluta til að stuðla að aukinni samkeppni, einkum fyrir minni og meðalstór fyrirtæki.
     9.      Aukin áhersla er lögð á að valforsendur við hagkvæmasta tilboðið endurspegli besta hlutfallið milli verðs og gæða (Best Price Quality Ratio). Með þessu er verið að draga úr vægi þeirrar valforsendu sem ein­göngu byggist á verði.
     10.      Til að draga úr skriffinnsku munu fyrirtæki ekki þurfa að leggja fram fjölda af gögnum og skjölum í upphafi hvers innkaupaferlis til sönnunar á hæfi. Hins vegar mun sá bjóðandi sem hlýtur opinberan samning þurfa að standa skil á öllum slíkum gögnum þegar ákvörðun um val á tilboði liggur fyrir.
     11.      Mælt er fyrir um auknar heimildir til að taka tillit til um­hverfisverndar, félagslegra markmiða og nýsköpunar við opinber innkaup. Slíkar kröfur verða þó almennt að byggjast á viðurkenndum stöðlum eða merkjum þegar kemur að vali á tilboðum.
     12.      Gert er ráð fyrir færri undanþágum frá almennu gildissviði innkaupareglnanna. Þess í stað er kynnt til sögunnar ný málsmeðferð (Light Regime) sem nota má um tiltekna þjónustu á sviði heilbrigðis-, félags- og menningarmála. Viðmiðunarmörk vegna skyldu til útboðs eru hærri en vegna annarra þjónustusamninga ásamt því sem málsmeðferðin er einfaldari þar sem einungis ber að auglýsa innkaupin fyrir fram með almennri auglýsingu. Þá verður jafnframt heimilt að takmarka aðgengi að innkaupaferlum um tiltekna þjónustu við ákveðin fyrirtæki sem uppfylla sérstök skilyrði, t.d. fyrirtæki sem eru rekin án hagnaðarsjónarmiða.
     13.      Í frumvarpinu er einnig lögð til töluverð breyting á gildissviði innlendra viðmiðunarfjárhæða sem ákvarða hvenær opinberir aðilar eru útboðsskyldir innan lands. Samkvæmt núgildandi lögum gilda innlendu viðmiðunarfjárhæðirnar ekki um sveitarfélög og ná því aðeins til ríkisins og stofnana á vegum þess. Í frumvarpi þessu er sú breyting lögð til að sömu innlendu viðmiðunarfjárhæðir gildi um ríki og sveitarfélög og stofnanir á þeirra vegum eins og almennt tíðkast á hinum Norðurlöndunum.
     14.      Til að koma til móts við sveitarfélögin vegna breytinga á gildissviði viðmiðunarfjárhæða hafa aðlaganir verið gerðar á útboðsreglum frumvarpsins sem einkum hafa það markmið að slaka á tilteknum formkröfum við minni innkaup. Hér má nefna að biðtími vegna innkaupa undir EES-viðmiðunarfjárhæðum hefur verið styttur úr tíu dögum niður í fimm daga. Þá er gert ráð fyrir að sveitarfélögin hafi þriggja ára aðlögunartíma þar til almenn útboðsskylda tekur gildi gagnvart þeim.
     15.      Mælt er fyrir um að allir opinberir kaupendur skuli framvegis auglýsa innkaup sín á sam­eigin­legum vettvagni (utbodsvefur.is) þar sem hægt verður að nálgast öll útboð sem falla undir innkaupareglurnar á einum og sama stað með einföldum hætti. Með því að tryggja fyrirtækjum aðgang að miðlægum vettvangi fyrir útboðsauglýsingar er verið að stuðla að auknu jafnræði og gagnsæi við innkaup.

IV. Meginefni frumvarpsins.
    Í frumvarpi þessu er áfram gert ráð fyrir einu heildstæðu regluverki um opinber innkaup hvort sem þau eru yfir eða undir viðmiðunarfjárhæðum EES-samningsins. Til samræmis við þessa stefnu er lögð til breyting sem kveður á um að innlendar viðmiðunarfjárhæðir sem ákvarða hvenær opinberir aðilar eru útboðsskyldir innan lands nái einnig til innkaupa ­sveitarfélaga með sama hætti og gildir um ríkisstofnanir. Með þessu er áfram fylgt þeirri löggjafarstefnu að láta efnisreglur EES-samningsins um opinber innkaup einnig gilda um innkaup yfir innlendum viðmiðunarfjárhæðum. Með frumvarpinu er þannig innkaupastefnu ríkis og sveitarfélaga markaður lagalegur far­vegur með einu heildstæðu regluverki auk þess sem leiddar eru í íslensk lög reglur EES-réttar um opinber innkaup.
    Reglur um aðferðir við opinber innkaup, eða innkaupaferli , eru að meginstefnu óbreyttar. Meginreglan er þannig áfram sú að opinber innkaup fari fram á grundvelli útboða, annaðhvort lokaðs útboðs að undangengnu forvali eða almenns útboðs. Þá mælir frumvarpið fyrir um nokkrar nýjar innkaupaaðferðir eins og samkeppnisútboð og nýsköpunarsamstarf. Einnig er kveðið á um auknar heimildir til að nota rafrænar innkaupaaðferðir. Tíminn verður að leiða í ljós hvort nýju innkaupaaðferðirnar verða nýttar að einhverju ráði.
    Frumvarpið felur í sér nokkrar meginbreytingar. Þannig miðar það að einföldun á núgildandi regluverki ásamt því að auka sveigjanleika í framkvæmd opinberra innkaupa. Einnig eru festar í sessi túlkanir á eldri reglum vegna margvíslegra álitaefna sem komið hafa upp á undanförnum árum. Þá leggur frumvarpið enn frekari áherslu á vistvæn innkaup en fram kemur í núgildandi lögum.
    Í frumvarpinu og tilskipuninni sem það byggist á eru ákvæði sem miða að því að varpa nánara ljósi á álitaefni sem hafa verið uppi um tiltekin atriði á þessu sviði. Þar á meðal eru sett fram skýrari ákvæði um samvinnu milli opinberra aðila og undanþágur vegna innanhússamninga. Einnig má nefna ákvæði um breytingar á gildandi samningum sem sett eru fram með skýrari hætti. Ákvæði um útilokun fyrirtækja eru einnig skerpt, t.d. með því að heimilt verður að útiloka fyrirtæki sem hefur veitt rangar upplýsingar eða leynt upplýsingum sem geta haft áhrif á hæfi þess og þegar fyrirtæki hefur með óréttmætum hætti reynt að hafa áhrif á ákvörðunartöku kaupanda.
    Mikilvægt er fyrir opinbera aðila að geta unnið saman að því að veita lögbundna þjónustu fyrir almenning. Þó er mikilvægt að slík samvinna leiði ekki til röskunar á samkeppni. Með frumvarpinu er skilgreint nánar hvenær opinberir aðilar eru undanþegnir lögum um opinber innkaup. Tilgangurinn er að tryggja jafnvægi milli hagsmuna opinberra aðila af því að skipuleggja sína þjónustu og um leið sjá til þess að fyrirtæki fái sanngjarnan markaðsaðgang.
    Í frumvarpinu er það nýmæli að kaupandi getur útilokað fyrirtæki frá innkaupaferli ef verulegir eða viðvarandi annmarkar hafa verið á efndum þess á fyrri opinberum samningum sem hafa leitt til riftunar á samningi, kröfu um skaðabætur eða annarra svipaðra viðurlaga. Til þess að hægt sé að nýta þessi úrræði er mikilvægt að opinberir aðilar setji fram kvartanir vegna vanefnda með sannanlegum hætti og skrái nákvæmlega öll frávik á framkvæmd samnings.
    Á næstu árum verður sú krafa gerð að öll opinber innkaup fari fram með rafrænum samskiptaaðferðum en samkvæmt frumvarpinu mun það gerast í síðasta lagi haustið 2018. Því er nauðsynlegt að hefja undirbúning að því að þróa rafrænan vettvang þar sem innkaupin geta átt sér stað. Öll samskipti opinberra aðila við bjóðendur verði rafræn, þ.e. birting gagna, fyrirspurnir og svör, móttaka þátttökutilkynninga og tilboða. Þetta felur þó ekki í sér að úrvinnsla tilboða skuli vera sjálfvirk og rafræn. Með notkun rafrænna verkfæra í opinberum innkaupum er stuðlað að aukinni skilvirkni, gagnsæi og sjálfvirkni í innkaupum. Mikilvægt er að þær aðferðir sem beitt er við innkaupin séu atvinnulífinu í hag og stuðli að heilbrigðri samkeppni innan lands sem utan. Þróuð rafræn innkaupakerfi draga ekki aðeins úr við­skipta­kostnaði og auka skilvirkni heldur gera þau litlum og meðalstórum fyrirtækjum einnig auðveldara um vik að bjóða í vörur og þjónustu hérlendis og á evrópskum markaði. Nýju reglurnar er varða rafræn innkaup koma til framkvæmda í áföngum. Um leið og frumvarpið verður að lögum mun sú krafa vera til staðar að hægt sé að nálgast útboðsauglýsingar og útboðsgögn með rafrænum aðferðum. Þá er gert ráð fyrir að miðlægar innkaupastofnanir muni bjóða upp á rafræna miðlun upplýsinga, þar á meðal móttöku rafrænna tilboða á árinu 2017 og undir lok árs 2018 mun sú skylda einnig hvíla á öðrum opinberum kaupendum. Í frumvarpinu er áhersla lögð á að vara, þjónusta eða verkframkvæmd sé valin með tilliti til besta hlutfalls milli verðs og gæða eða þess sem kallast á ensku ,,Best Price Quality Ratio“. Í því felst að verð er ekki lengur meginvalforsendan. Horft verður meira til gæða, um­hverfisverndar, félagslegra markmiða og nýsköpunar um leið og áherslan er á vistferilskostnað þess sem keypt er. Áfram verður þó heimilt að hafa verð sem einu valforsenduna.
    Hugtakið vistferilskostn­aður tekur til alls kostnaðar á vistferli verka, vöru eða þjónustu. Þetta þýðir innri kostnað,til að mynda vegna rannsókna sem gera þarf, þróunar, framleiðslu, flutninga, notkunar, viðhalds og kostnaðar við förgun við lok líftíma. Einnig má taka tillit til kostnaðar vegna um­hverfislegra áhrifa, eins og allrar mengunar sem varan, verkið eða þjónustan leiðir af sér. Kaupendur skulu styðjast við hlutlægar aðferðir sem ekki leiða til mismununar við mat á kostnaði vegna um­hverfislegra áhrifa. Þessar aðferðir má ákvarða á lands-, svæðis- eða staðarvísu. Til að koma í veg fyrir röskun á samkeppni með sérsniðnum aðferðum ættu þær að vera almennar í þeim skilningi að ekki ætti að koma þeim á fót sérstaklega fyrir tiltekið opinbert innkaupaferli. Í inngangi að tilskipuninni er lagt til að Evrópusambandið þrói sam­eigin­legar aðferðir til að reikna út líftíma- eða vistferilskostnað í sérstökum flokkum vara eða þjónustu. Þegar slíkar sam­eigin­legar aðferðir hafa verið þróaðar er markmiðið að notkun þeirra verði skyldubundin.
    Til að auka sveigjanleika í opinberum innkaupum eru í frumvarpinu ákvæði um tvö ný innkaupaferli, þ.e. nýsköpunarsamstarf og samkeppnisútboð. Nýsköpunarsamstarf heimilar kaupanda og bjóðanda að vinna saman að nýsköpunarlausnum sem nánar er greint frá í umfjöllun um það ákvæði. Samkeppnisútboð er innkaupaferli sem nýtist þegar um er að ræða þjónustu eða vörur sem krefjast breytinga eða hönnunar, t.d. við flókin innkaup á háþróaðri vöru, hugverkaþjónustu, ýmiss konar ráðgjafarþjónustu, t.d. arkitektaþjónustu og verkfræðiþjónustu, eða við innkaup á stórum upplýsinga- og fjarskiptatækniverkefnum.
    Til að einfalda opinber innkaup og framkvæmd þeirra eru nú lagðar til reglur um samevrópska hæfisyfirlýsingu. Í því felst að bjóðandi staðfestir sjálfur að hann uppfylli hæfiskröfur og því þarf aðeins það fyrirtæki sem verður fyrir valinu að leggja fram gögn til staðfestingar á fullyrðingum um hæfi sitt. Samkvæmt mati framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins ætti það að minnka umsýslu fyrirtækja vegna tilboða um 80%. Einföldun felst einnig í því að frestir til að leggja fram tilboð á Evrópska efnahagssvæðinu eru styttir.
    Frumvarpi þessu er jafnframt almennt ætlað að auðvelda litlum og meðalstórum fyrirtækjum að leggja fram tilboð. Lögð er áhersla á að kaupendur skipti samningum upp í minni hluta ef það er mögulegt og ef þeir ákveða að gera það ekki skulu þeir rökstyðja það sérstaklega í útboðsgögnum. Sama tilgang hafa reglur um hámarkskröfur um fjárhagslega getu, þ.e. að krafa um eigið fé megi að jafnaði ekki nema hærri fjárhæð en nemur tvöfaldri fjárhæð kostnaðaráætlunar samnings. Framangreindar reglur um samevrópskt tilboðseyðublað eiga einnig að auðvelda litlum og meðalstórum fyrirtækjum að taka þátt í opinberum innkaupaferlum.
    Þá eru nú skýrari reglur settar um kröfur til undirverktaka. Heimilt er að krefjast þess að þeir uppfylli sömu kröfur og bjóðandi sjálfur, a.m.k. er varðar bindandi útilokunarástæður. Reglunum er breytt m.a. til að tryggja réttindi starfsmanna og er þannig heimilt að útiloka verktaka sem uppfylla ekki kröfur um lágmarksréttindi launþega. Einnig eru settar strangari reglur um óeðlilega lág tilboð í sama tilgangi.
    Sveitarfélög, samtök þeirra eða stofnanir á þeirra vegum geta nýtt sér reglur um einföldun á innkaupum. Þeim mun verða heimilt að auglýsa samninga með forauglýsingu í stað útboðsauglýsingar. Enn fremur verður þeim heimilt að komast að samkomulagi við bjóðendur um fresti til að leggja fram tilboð. Sömu aðilar munu einnig geta nýtt sér einföldu eða léttu leiðina við innkaup á félagslegri, heilbrigðis-, menningar- og sambærilegri þjónustu.
    Í frumvarpinu eru ákvæði sem heimila opinberum aðilum í ríkari mæli að taka tillit til um­hverfisverndar, félagslegra markmiða og nýsköpunar. Það er ekki gert með því að stýra innkaupum í ákveðnar áttir heldur með því að veita opinberum aðilum tækifæri til að leggja áherslu á framangreind atriði við sín innkaup. Hugtakið ,,vistferilskostn­aður“ á að hvetja opinbera aðila til að taka með í reikninginn allan þann kostnað sem hlýst af innkaupaákvörðunum þeirra. Í því felst innri kostn­aður og kostn­aður vegna um­hverfisáhrifa sem tengist vöru, þjónustu eða verkframkvæmd allan líftíma hennar eða á vistferli hennar. Kaupendur geta þannig tekið með í reikninginn valforsendur sem tengjast framleiðsluferli vöru, þjónustu eða verks. Einnig er heimilt að horfa sérstaklega til félagslegra sjónarmiða við val á tilboði í vissum tilvikum. Að auki mega kaupendur gera kröfur um sérstök merki til vottunar á að vara, verk eða þjónusta taki sérstakt tillit til um­hverfis eða félagslegra markmiða svo lengi sem valforsendur og eiginleikar merkisins tengjast framkvæmd samningsins og sambærileg merki eru samþykkt. Að lokum má nefna nýtt innkaupaferli, nýsköpunarinnkaup, sem heimilar kaupanda að hafa samvinnu við fyrirtæki, sem valið er, til að þróa vöru, verk eða þjónustu sem ekki er til á markaðnum.
    Í frumvarpinu er fallið frá því að undanþiggja svokallaða B-þjónustu frá lögum um opinber innkaup. Þess í stað er kynnt til sögunnar ný einföld aðferð sem nota má þegar um er að ræða félagslega þjónustu og þjónustu á sviði heilbrigðis og menningar svo að dæmi séu nefnd. Einnig má nota þessa aðferð við innkaup á annars konar þjónustu eins og t.d. lögfræðiþjónustu, hótel-, veitinga- og mötuneytisþjónustu. Nákvæmur listi fylgir tilskipuninni í viðauka þar sem nánar er skilgreint hvaða þjónusta fellur undir „einföldu leiðina“ eða léttu leiðina sem tekinn verður upp í reglugerð. Þessi aðferð telst einfaldari þar sem viðmiðunarmörk vegna skyldu til útboðs eru hærri en vegna annarra þjónustusamninga. Einnig þar sem aðeins eru gerðar kröfur um gagnsæi, jafnræði og auglýsingu, þ.e. forauglýsingu og tilkynningu um samning eftir á. Meginatriði er að fylgja þeim innkaupaferlum sem búið var að kynna í auglýsingu og tryggja að bjóðendur fái hæfilegan tíma til að senda inn fyrirspurnir og undirbúa tilboð.
    Í frumvarpinu er gert ráð fyrir að ný veitutilskipun, 2014/25/ESB, verði innleidd með reglugerð á grundvelli laga um opinber innkaup. Hún á við um opinbera aðila eða fyrirtæki sem starfa á sviði ga­sveitu, hitaveitu, rafveitu, vatn­sveitu, samgangna, hafna, flugvalla, póstþjónustu og olíu- og gasleit og vinnslu og kolavinnslu. Nýmæli eru að hluta til þau sömu og í tilskipun um opinber innkaup, þ.e. varðandi ný innkaupaferli (nýsköpunarinnkaup og samkeppnisútboð), reglur um framkvæmd samnings, útilokunarástæður og hæfiskröfur. Í frumvarpinu er jafnframt gert ráð fyrir að tilskipun 2014/23/ESB um sérleyfissamninga verði sett með reglugerð á grundvelli laga um opinber innkaup. Reglur tilskipunarinnar eru fyrst og fremst staðfesting á áður útgefnum leiðbeiningum framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins og dómaframkvæmd Evrópudómstólsins um slíka samninga. Sett eru fram ákveðin viðmiðunarmörk vegna sérleyfissamninga og sett fram undanþáguákvæði að því er varðar vatn­sveitu, rafveitu og flutninga auk samninga sem þegar er næg samkeppni um á grundvelli veitutilskipunarinnar. Meginreglur tilskipunarinnar eru í samræmi við almennu meginreglurnar í frumvarpi þessu um jafnræði, gagnsæi og bann við mismunun. Þá verður áfram gert ráð fyrir að tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2009/81/EB frá 13. júlí 2009 um samræmingu reglna um útboð og gerð samningsyfirvalda eða samningsstofnana á tilteknum verksamningum, vörusamningum og þjónustusamningum á sviði varnar- og öryggismála sé innleidd með reglugerð. Sú tilskipun um innkaup á sviði varnar- og öryggismála hefur þegar verið innleidd með reglugerð nr. 845/2014 á grundvelli núgildandi laga.
    Ákvæði frumvarpsins um Ríkiskaup eru efnislega sambærileg ákvæðum gildandi laga. Í ákvæðum um Ríkiskaup er þó kveðið skýrar á um það að aðrir opinberum aðilum, þ.m.t. ríkisfyrirtækjum, sveitarfélögum og öðrum opinberum aðilum á vegum sveitarfélaga, er heimilt að nota þjónustu innkaupastofnunarinnar í samræmi við eigin þarfir hverju sinni.
    Meginhlutverk Ríkiskaupa er að vera miðlæg innkaupastofnun sem annast innkaup fyrir ríkisstofnanir með gagnsæjum og hagkvæmum hætti í samræmi við þær innkaupareglur sem settar hafa verið. Þá er það einnig hlutverk Ríkiskaupa að beita sér fyrir samræmdum innkaupum og rannsaka sam­eigin­legar þarfir ríkisins á vörum og þjónustu. Ríkiskaup gera rammasamninga fyrir hönd ríkisins. Mikilvægt er að rammsamningar séu gerðir með þeim hætti að þeir tryggi hagkvæmustu innkaup hverju sinni. Í frumvarpinu kemur fram að innkaup skulu fara fram með rafrænum samskiptaaðferðum og í ljósi þess munu Ríkiskaup þurfa að taka upp rafrænt útboðskerfi og innleiða nýtt verklag, m.a. við auglýsingu útboða, móttöku tilboða og tilkynna niðurstöðu með rafrænum aðferðum.
    Það er almennt hlutverk ráðherra að annast stefnumörkun á sviði opinberra innkaupa og þar með móta þau meginmarkmið sem Ríkiskaup skulu starfa eftir. Breyting er gerð á framsetningu frumvarpsins þannig að markmiðsákvæði Ríkiskaupa koma ekki lengur fram í lagaákvæðum. Eftir sem áður eru markmið með rekstrinum þau sömu og áður, þ.e. að tryggja hagkvæm innkaup. Markmiðinu er m.a. náð með því að veita faglega þjónustu á sviði opinberra innkaupa og viðhalda faglegu verklagi við innkaup sem tryggir jafnræði bjóðenda og virka samkeppni. Þá hefur stofnunin einnig það markmið að stuðla að aukinni framleiðni og einföldun í opinberum innkaupum, auðvelda við­skipta­tengsl milli birgja og ríkisstofnana og miðla þekkingu og reynslu til ríkisstofnana til að fullnægja sem best við­skipta­legum þörfum ríkisins.
    Í frumvarpinu kemur fram að ráðherra geti falið Ríkiskaupum að annast önnur verkefni sem eru í nánum tengslum við starfsemi stofnunarinnar samkvæmt nánari ákvörðun. Með þessari breytingu á orðalagi er ekki verið að færa það hlutverk sem Ríkiskaup hafa við að ráðstafa eignum ríkisins. Í samræmi við lög um opinber fjármál, nr. 123/2015, er samt sem áður eðlilegt að ráðherra hafi möguleika á að gera breytingar á þessu sviði til aukinnar hagræðingar en ráðuneytið hefur á grundvelli þeirra laga komið á fót annarri sérhæfðri stofnun, Ríkiseignum, sem er almenn eignaumsýslustofnun.

V. Samræmi við stjórnarskrá og alþjóðlegar skuldbindingar.
    Frumvarpið felur í sér innleiðingu á tilskipun 2014/24/ESB sem varðar innkaup opinberra aðila á vörum, verkum og þjónustu sem kemur í stað núgildandi tilskipunar, 2004/18/ESB, um sama efni. Í frumvarpinu er einnig að finna reglugerðarheimildir til að innleiða tilskipun 2014/25/ESB sem varðar innkaup stofnana sem annast vatn­sveitu, orkuveitu, flutninga og fjarskipti og tilskipun 2014/23/ESB sem varðar samræmdar reglur um gerð sérleyfissamninga.
    Frumvarpið kallar ekki á sérstaka skoðun á samræmi við stjórnarskrá.

VI. Samráð.
    Frumvarpið er samið af starfshópi sem ráðherra skipaði. Í starfshópnum sátu fulltrúar frá ráðuneytinu, Ríkiskaupum og Sambandi íslenskra sveitarfélaga. Drög að frumvarpi voru birt til umsagnar á vef fjármála- og efnahagsráðuneytisins þar sem rúmlega fjögurra vikna frestur var gefinn til að skila inn umsögnum. Þá var frumvarpið jafnframt sent ýmsum hagsmunaaðilum og óskað eftir umsögn. Ráðuneytinu bárust í heildina fjórtán umsagnir, einkum frá hagsmunasamtökum og opinberum aðilum, til að mynda frá Samtökum iðnaðarins, Félagi atvinnurekenda, Við­skipta­ráði Íslands, Samtökum verslunar og þjónustu, Frumtökum, Isavia ohf., kærunefnd útboðsmála, Landspítala, velferðarráðuneyti, Samkeppniseftirliti, Sambandi íslenskra sveitarfélaga, Reykjavíkurborg og Ríkiskaupum. Ýmsar gagnlegar ábendingar og tillögur voru settar fram af hálfu þessara aðila og leitast var við að taka tillit til þeirra í meginatriðum.
    Flestar umsagnir báru það með sér að þær breytingar sem kæmu fram í frumvarpinu á fyrirkomulagi og framkvæmd opinberra innkaupa væru jákvæðar og að mörgu leyti til bóta. Þó voru nokkrar athugasemdir gerðar við tiltekin atriði í frumvarpinu. Hagsmunasamtök og Samkeppniseftirlitið gerðu einkum athugasemdir við 20. gr. frumvarpsins sem varðar innkaup í öðru ríki Evrópska efnahagssvæðisins. Athugasemdirnar snerust fyrst og fremst um það að ekki væru lengur gert ráð fyrir sérstöku samkeppnismati eins og í núgildandi lögum. Þess má þó geta að aðrir opinberir aðilar töldu umrætt ákvæði vera til mikilla bóta og til þess fallið að bæta nýtingu fjármuna, þá einkum á sviði heilbrigðismála með auknum möguleikum á sam­eigin­legum útboðum erlendra aðila. Ákveðið var að koma til móts við þessar ábendingar og mæla fyrir um að Samkeppniseftirlitinu skuli tilkynnt um fyrirhuguð innkaup á grundvelli ákvæðis um innkaup í öðru ríki þar sem einnig komi fram rökstuðningur frá kaupanda fyrir beitingu heimildarinnar. Með þessu er Samkeppniseftirlitinu gert kleift að hafa yfirsýn yfir þau innkaup sem fara fram með þessum hætti. Þá gefst Samkeppniseftirlitinu einnig betri kostur á því að sinna hlutverki sínu og koma með ábendingar um þau samkeppnislegu áhrif sem slík innkaup geta haft á innlendan markað áður en þau fara fram.
    Þá gerðu Samband íslenskra sveitarfélaga og Reykjavíkurborg athugasemdir við breytingar á innlendu viðmiðunarfjárhæðunum sem ákvarða útboðsskyldu innan lands en í frumvarpinu er lagt til að viðmiðunarfjárhæðirnar nái framvegis til sveitarfélaganna með sama hætti og ríkisins. Fram kom að sveitarfélögin telja að með þessum breytingum sé verið að þrengja svigrúm þeirra til að ákveða það sjálf hvort þau undirgangist auknar kröfur á sviði opinberra innkaupa. Jafnframt er því haldið fram að breytingarnar muni hafa íþyngjandi áhrif á rekstur sveitarfélaga. Að mati Samkeppniseftirlitsins og hagsmunasamtaka voru þessar breytingar á viðmiðunarfjárhæðum hins vegar taldar vera jákvæðar og til mikillar einföldunar fyrir fyrirtæki á hinum almenna markaði. Ljóst er að skiptar skoðanir eru um hvort ­sveitarfélögin eigi að falla undir innlendar viðmiðunarfjárhæðir. Þar sem lög um opinber innkaup mæla fyrir með almennum hætti um hvaða reglur skulu gilda um opinber innkaup er eðlilegt að slík almenn lög nái með sama hætti til sveitarfélaga og stofnana á vegum ríkisins sem eitt heildstætt regluverk. Markmið laga um opinber innkaup er m.a. að tryggja jafnræði og gagnsæi í opinberum innkaupum. Almennt hefur verið gengið út frá því að regluverk sem mælir fyrir útboðsskyldu á innkaupum aðila sem fara með almannafé stuðli að auknum aga í opinberum rekstri og tryggi jafnframt aukna hagkvæmni við innkaup þar sem öllum gefst kostur að bjóða í tiltekin innkaup.
    Til að koma til móts við athugasemdir sveitarfélaganna voru nokkrar aðlaganir gerðar á útboðsreglum frumvarpsins sem einkum höfðu það markmið að slaka á formkröfum við minni innkaup. Breytingar voru gerðar á biðtíma vegna innkaupa undir EES-viðmiðunarfjárhæðum sem var styttur úr tíu dögum í fimm daga. Þá hafa skilyrði í b- og c-lið 1. mgr. 90. gr. sem varðar breytingar á samningi á gildistíma verið afmarkaðar við samningsfjárhæðir sem eru yfir EES-viðmiðunarfjárhæðum. Innlendu viðmiðunarfjárhæðirnar hafa þar að auki verið hækkaðar lítillega til að koma til móts við ­sveitarfélögin. Jafnframt er kveðið á um þriggja ára aðlögunartíma fyrir sveitarfélögin við gildistöku á útboðsskyldu samkvæmt almennum innkaupareglum frumvarpsins. Í byrjun næsta árs mun sveitarfélögum þó vera skylt að auglýsa innkaup sem eru yfir innlendum viðmiðunarfjárhæðum með almennum hætti þar til útboðsreglurnar taka að fullu gildi árið 2019.
    Aðrar minni breytingar voru gerðar á frumvarpinu í kjölfar þeirra ábendinga sem bárust sem fyrst og fremst vörðuðu tæknilegar útfærslur á einstökum ákvæðum frumvarpsins.

VII. Mat á áhrifum.
    Í frumvarpi þessu er mælt fyrir um heildarlöggjöf um opinber innkaup sem leysi af hólmi núgildandi lög um opinber innkaup, nr. 84/2007. Frumvarpi þessu er ætlað að tryggja jafnræði fyrirtækja við opinber innkaup, stuðla að hagkvæmni í opinberum rekstri með virkri samkeppni og efla nýsköpun og þróun við innkaup hins opinbera á vörum, verkum og þjónustu. Einnig er gert ráð fyrir að ákvæði tilskipana Efnahagsbandalags Evrópu á þessu sviði sem Íslendingar undirgengust með samningnum um Evrópska efnahagssvæðið verði leidd í lög með frumvarpinu. Markmið frumvarpsins og ákvæði falla að stefnu málefnasviðs nr. 5 um skatta, eigna- og fjármálaumsýslu, þar sem fram kemur að þau verkefni sem unnið er að á sviði fjármálaumsýslu og rekstrar ríkisins eigi stuðla að ábyrgri og skilvirkni fjármálastjórn ráðuneyta og stofnana og séu til þess fallin að auka hagkvæmni í innkaupum, t.d. með sam­eigin­legum innkaupum ríkisstofnana með það að markmiði að nýta stærð ríkisins sem kaupanda.
    Verði frumvarpið að lögum mun það hafa áhrif á heildarum­hverfi opinberra innkaupa. Reglur um aðferðir við opinber innkaup, eða innkaupaferlin, eru að meginstefnu óbreyttar og mun meginhluti innkaupa áfram fara fram á grundvelli almenns útboðs eða innan rammasamnings. Markmiðið með þeim breytingum sem felast í frumvarpinu er að einfalda núgildandi reglur, auka sveigjanleika í framkvæmd innkaupa og gera innkaupin skilvirkari fyrir opinbera kaupendur og fyrirtæki. Eftir sem áður er helsta markmið laganna að tryggja gagnsæi, jafnt aðgengi og auka samkeppni um opinbera samninga á Evrópska efnahagssvæðinu.
    Frumvarpið hefur þau áhrif á opinbera kaupendur að þeir hafa nú möguleika á meiri sveigjanleika við innkaup þar sem möguleikar verða auknir til að notast við innkaupaferli með samningsviðræðum til að auðvelda opinberum aðilum að fá lausnir sem eru betur aðlagaðar að þeim í hverju tilviki fyrir sig. Þá er ákvæði um nýtt innkaupaferli sem mun miða að því að auka möguleika opinberra aðila á að þróa nýsköpunarvöru eða þjónustu og þar með styðja enn frekar við meiri verðmætasköpun í samfélaginu. Einnig eru möguleikar til að leggja fram kröfur í innkaupaferlinu sem henta betur til að ná fram t.d. félagslegum markmiðum og um­hverfismarkmiðum. Þannig gætu kaupendur að opinberri þjónustu leitað eftir nýjum lausnum og gefið bjóðendum tækifæri til að þróa nýjar lausnir sem til lengri tíma leiði til aukinnar hagræðingar og þróunar á þjónustu. Í frumvarpinu er kaupendum einnig auðveldað að fara í sam­eigin­leg innkaup með stofnunum í öðrum ríkjum á Evrópska efnahagssvæðinu. Þá er einnig kveðið á um að ráðherra sé heimilt í reglugerð að mæla fyrir um að ríkisstofnunum sé skylt að standa sam­eigin­lega að tilteknum innkaupum. Slík sam­eigin­leg útboð auka möguleika á að ná fram stærðarhagkvæmni ásamt því að afla tilboða frá fleiri fyrirtækjum og stuðla þannig að virkari samkeppni við opinber innkaup. Markmiðið með ákvæðinu er að gera opinberum aðilum kleift að njóta hámarksávinnings af þeim möguleikum sem felast í sam­eigin­legum innkaupum og stuðla að betri nýtingu á almannafé og tryggja betri hagræðingu í innkaupum hins opinbera.
    Í frumvarpinu er kveðið á um auknar kröfur um notkun rafrænna samskiptaaðferða og upplýsingamiðlun á milli kaupenda og seljenda við opinber útboð. Eru þessar kröfur í samræmi ákvæði útboðstilskipunarinnar. Krafan mun leiða til þess að opinberir kaupendur þurfa að tryggja sér aðgang að rafrænu útboðskerfi. Krafan mun fyrst um sinn einungis hafa áhrif á starfsemi miðlægra innkaupastofnana hér á landi, þ.e. Ríkiskaup. Munu Ríkiskaup þurfa að tryggja rafrænt aðgengi að útboðstilkynningum og útboðsgögnum þegar lögin taka gildi en Ríkiskaup bjóða nú þegar upp á þessa þjónustu. Frá og með apríl 2017 munu svo miðlægar innkaupastofnanir þurfa að bjóða upp á rafræn skil tilboða og frá og með október 2018 þarf að bjóða upp á það að tilkynningar, aðgengi að útboðsgögnum og skil tilboða séu með rafrænum hætti. Ekki verður gerð krafa um að úrvinnsla tilboða verði sjálfvirk og rafræn. Sambærileg skylda vegna rafrænna aðferða við útboð tekur gildi gagnvart öðrum opinberum aðilum frá og með október 2018. Gildir það fyrir þær stofnanir sem hafa leyfi samkvæmt lögunum að bjóða sjálf út sín innkaup, t.d. Vegagerðina, auk sveitarfélaga og fyrirtækja er falla undir svokallaða veitutilskipun. Sveitarfélög hafa aðgang að þjónustu Ríkiskaupa og mun sveitarfélögunum standa til boða að nýta sér þær lausnir sem ríkið mun innleiða, til að fullnægja þessum skilyrðum um rafrænar aðferðir, að því marki sem þau kjósa.
    Stjórnsýslu- og fjárhagslegar afleiðingar af frumvarpinu eru óverulegar fyrir stofnanir ríkisins en frumvarpið hefur einkum áhrif á starfsemi Ríkiskaupa. Í frumvarpinu er stuðlað að meiri sveigjanleika við innkaup með auknum möguleikum á innkaupaferlum með samningsviðræðum til að opinberir aðilar geti betur aðlagað lausnir að þörfum sínum, einkum við stærri og flóknari innkaup. Breytingar á lögunum miða einnig að því að draga úr skriffinnsku með þeim hætti að aðeins sá aðili sem hlýtur opinberan samning þurfi að skila öllum skjölum og vottorðum til sönnunar á hæfi. Þar af leiðandi mun utanumhald Ríkiskaupa og annarra opinberra aðila sem bjóða út í tengslum við þennan verkþátt minnka. Auknar kröfur um rafræn samskipti í útboðsferlinu mun fela í sér aukinn kostnað fyrir Ríkiskaup meðan á innleiðingunni stendur, bæði stofnkostnað og kostnað vegna innri vinnu innan stofnunarinnar. Það er mat Ríkiskaupa að ytri kostn­aður vegna uppsetningar og rekstrar á útboðskerfi á fyrsta ári verði um 10 m.kr. og að árlegur ytri rekstrarkostn­aður verði um 4 m.kr. Til lengri tíma skilar innleiðingin hagræðingu fyrir Ríkiskaup sem leiðir til bættrar þjónustu og lægri útboðskostnaðar fyrir ríkið í heild. Ekki er gert ráð fyrir að sett verði á fót eitt miðlægt alhliða útboðskerfi fyrir hið opinbera heldur er gert ráð fyrir að útboðsaðilar nýti sér staðlaðar lausnir sem eru nú þegar í boði. Því þarf að tryggja að ákveðin stöðlun og samvirkni verði til staðar. Slík samræming mun meðal annars varða samstillta ferla og meginvirkni kerfa, samskiptahætti og mótuð rafræn skjöl fyrir miðlun gagna, samræmdar aðferðir við auðkenningu notenda og rafrænar undirskriftir og lágmarkskröfur til þjónustustigs. Markmiðið er að tryggja auðvelt aðgengi bjóðenda að rafrænum útboðum og fella hindranir fyrir smærri fyrirtæki og stofnanir.
    Rekstur Ríkiskaupa er fjármagnaður með sértekjum af vörusölu, útboðsþjónustu, lögfræðiþjónustu og innheimtri umsýsluþóknun af rammasamningum og er stofnuninni ætlað að standa undir eigin kostnaði. Um helmingur af heildartekjum Ríkiskaupa eða um 150 m.kr. eru tekjur af umsýsluþóknun vegna rammasamninga. Þar af er umsýsluþóknun Ríkiskaupa vegna rammasamninga fyrir ríkisstofnanir áætluð um 100 m.kr. Umsýsluþóknun vegna rammasamnings er greidd af seljendum og er allt að 2% af heildarfjárhæð viðskipta á grundvelli rammasamnings. Þóknunin er hluti af þeim afsláttarkjörum sem seljendur veita ríkinu vegna viðskipta en mismunurinn af uppgefnum afslætti og rammasamningsþóknun rennur beint til kaupenda. Í frumvarpinu er að finna ákvæði sem heimilar ráðherra að gera samning við Ríkiskaup um framkvæmd og fjármögnun verkefna sem tengjast sam­eigin­legum innkaupum og rammasamningum sem kæmi í stað umsýsluþóknunar stofnunarinnar af rammasamningum fyrir ríkisstofnanir. Ef slíkt ákvæði yrði virkt mundi það leiða til breytinga á fjármögnun Ríkiskaupa þar sem umsýsluþóknun félli niður, a.m.k. að hluta, og heildarafslátturinn vegna við­skipta­nna rynni beint til kaupenda. Ráðuneytið fengi þá fast framlag af fjárlögum til að standa undir kostnaði vegna samnings við Ríkiskaup um að halda úti rammasamningum sem uppfyllti ákveðin skilyrði og áherslur ráðuneytisins í sam­eigin­legum innkaupum.
    Í frumvarpinu kemur fram það nýmæli að öllum opinberum aðilum verði skylt að auglýsa innkaup sem eru yfir viðmiðunarfjárhæðum á sam­eigin­legum vettvangi (utbodsvefur.is) þar sem hægt verður að nálgast öll útboð sem falla undir innkaupareglurnar á einum og sama stað. Á útboðsvefnum verður einnig heimilt að auglýsa innkaup sem eru undir viðmiðunarmörkum. Með því að tryggja bjóðendum aðgang að miðlægum vettvangi er verið að fella hindranir og auka möguleika bjóðenda á þátttöku í opinberum innkaupum auk þess að stuðla að auknu jafnræði og gagnsæi við innkaup. Útboðsvefurinn er nú þegar til staðar en ekki er skylda að auglýsa á honum. Ekki er gert ráð fyrir að opinberir aðilar þurfi að greiða fyrir birtingu útboðsauglýsinga á vefnum og að hann verði í staðinn fjármagnaður með framlagi af fjárlögum. Gera þarf minni háttar breytingar á vefnum til að auðvelda opinberum kaupendum að nýta sér hann og er áætlað að árlegur rekstrarkostn­aður vefsins verði 1 m.kr.
    Í frumvarpinu er gert ráð fyrir að sveitarfélögin undirgangist þær skyldur sem kveðið er á um í 2. þætti núgildandi laga um opinber innkaup undir viðmiðunarfjárhæðum EES. Við setningu núgildandi laga var ákveðið að veita sveitarfélögum það svigrúm að ákveða sjálf hvort þau mundu undirgangast þær skyldur sem felast í 2. þætti laganna og gilda um innkaup ríkisstofnana. Að öðrum kosti bar sveitarfélögum að setja sér innkaupareglur en engar samræmdar reglur gilda um innihald slíkra reglna og ekkert úrræði er fyrir fyrirtæki vegna brota á slíkum eigin reglum sveitarfélaga. Þessar breytingar á gildissviði laganna munu hafa stjórnsýslulegar afleiðingar fyrir sveitarfélögin.
    Forsenda ábyrgrar fjármálastjórnar er festa og vönduð áætlunargerð. Umfang opinberra innkaupa eru talin vera rúmlega 15% af vergri landsframleiðslu. Miðað við þá forsendu ættu heildarinnkaup ríkis, sveitarfélaga og annarra opinberra aðila að vera um 300 ma.kr. en þar eru innkaup ríkisins um 150 ma.kr. Innkaup gegna því veigamiklu hlutverki í rekstri ríkis og ­sveitarfélaga og er mikilvægt að sveitarfélög sem og aðrir opinberir aðilar vandi til verka við undirbúning og framkvæmd við innkaup. Þau innkaupaferli sem mælt er fyrir um í frumvarpinu og þær kröfur sem gerðar eru við framkvæmd þeirra styður við vandaðan undirbúning og leiðir almennt til aukinnar hagkvæmni við opinber innkaup. Fyrst um sinn gætu þessar breytingar leitt til aukins kostnaðar á meðan sveitarfélögin eru að laga innkaupaferli sín að breyttum kröfum.
    Í samræmi við breytingar á gildissviði innlendra viðmiðunarfjárhæða er kæruheimild fyrirtækja rýmkuð vegna hugsanlegra brota sveitarfélaga á innkaupareglum, sbr. 5. mgr. 103. gr. og 105. gr. frumvarpsins. Kærunefnd útboðsmála mun því geta fjallað um lögmæti innkaupa hjá sveitarfélögum sem eru yfir innlendum viðmiðunarfjárhæðum sem er breyting frá núgildandi lögum þar sem er aðeins hægt að kæra innkaup sveitarfélaga sem eru yfir EES-viðmiðunarfjárhæðum. Hugsanlegt er að auknir möguleikar fyrirtækja til að fá hnekkt ákvörðunum á sviði opinberra innkaupa muni leiða til fjölgunar á kærum. Erfitt er að meta að hve miklu leyti þessar breytingar muni leiða til fjölgunar kærumála á hendur ­sveitarfélögum. Sá kostnaðarauki sem kann að lenda á sveitarfélögunum verði frumvarpið að lögum gæti að einhverju leyti ráðist af því hversu vel ákvæðum laganna um framkvæmd opinberra innkaupa verður framfylgt af hálfu sveitarfélaga. Þar með er ekki hægt að meta nákvæmlega hversu mikil kostnaðaraukning hlýst af þeim sökum.
    Þá er einnig erfitt að leggja mat á hvaða áhrif krafa um formbundið innkaupaferli muni hafa á innkaup sveitarfélaga á ársgrundvelli. Það kann að vera að meiri formfesta leiði til aukins kostnaðar, a.m.k. fyrst um sinn, og að það muni kalla á fjölgun stöðugilda í stjórnsýslu ­sveitarfélaga. Sum sveitarfélög gætu einnig í stað fjölgunar starfsmanna keypt aukna sérfræðiráðgjöf en sveitarfélögum mun m.a. áfram standa til boða að reiða sig á ráðgjöf frá Ríkiskaupum að því marki sem þau kjósa og eru mörg þeirra nú þegar aðilar að rammasamningum ríkisins. Samband íslenskra sveitarfélaga telur að krafa um formbundið innkaupaferli muni hafa íþyngjandi kostnaðaráhrif fyrir sveitarfélög þótt að svo stöddu sé ekki hægt að áætla hver sá kostn­aður verður. Gera má ráð fyrir að breytingar á gildissviði viðmiðunarfjárhæða hafi ólík áhrif á sveitarfélögin innbyrðis en sum þeirra hafa þegar ákveðið að fylgja þeim viðmiðunarfjárhæðum sem gilda um ríkisaðila. Af þessum sökum er erfitt að leggja mat á hver heildaráhrifin verða að lokum þegar útboðsskylda sveitarfélaga tekur gildi árið 2019. Til langs tíma ætti bætt áætlunargerð, aukið gagnsæi, jafnræði og samkeppni sem felst í auknum aga við innkaupin að skila sér í heildarávinningi í rekstri ­sveitarfélaga og samfélagsins í heild. Sveitarfélögunum er jafnframt veittur um þriggja ára aðlögunartími til að laga innkaupaferli sín að þeim innkaupareglum sem fram koma í frumvarpinu. Þá hefur verið leitast við að koma til móts við þarfir sveitarfélaga með því að draga úr einstökum formkröfum vegna minni samninga ásamt því að innlendu viðmiðunarfjárhæðirnar eru hækkaðar frá núgildandi lögum að einhverju marki. Að teknu tilliti til framangreindra óvissuatriða er talið að frumvarpið muni hafa einhver kostnaðaráhrif á sveitarfélögin, en að þau verði þó að öllum líkindum óveruleg til lengri tíma að teknu tilliti til allra þeirra breytinga sem fram koma í frumvarpinu.
    Þær breytingar sem felast í frumvarpinu eiga að gera fyrirtækjum auðveldara að taka þátt í opinberum útboðum og þá sérstaklega litlum og meðalstórum fyrirtækjum. Þannig munu kaupendur vera í betri stöðu að semja um skilmála samninga við fyrirtæki og semja um þá þjónustu sem hentar best þörfum þeirra. Breytingar á lögunum miða einnig að því að draga úr skriffinnsku með þeim hætti að aðeins sá aðili sem hlýtur opinberan samning þurfi að skila öllum skjölum og vottorðum til sönnunar á hæfi. Í upphafi mun tilboðsgjafi í staðinn því aðeins þurfa að leggja fram hæfisyfirlýsingu til staðfestingar á því að hann uppfylli gefin skilyrði sem mun fækka töluvert þeim gögnum og skjölum sem fyrirtæki þurfa að leggja fram í upphafi innkaupaferlisins. Talið er að þessi breyting geti minnkað umsýslu fyrirtækja vegna tilboðsgerðar í opinberum innkaupum um allt að 80%. Í frumvarpinu er kveðið á um að birta beri allar útboðstilkynningar hins opinbera á einu sam­eigin­legu vefsvæði sem hefur það að markmiði að auðvelda aðgengi áhugasamra bjóðenda að upplýsingum um fyrirhuguð innkaup á vegum opinberra aðila.

Athugasemdir við einstakar greinar frumvarpsins.


Um 1. gr.


    Greinin er efnislega óbreytt frá 1. gr. gildandi laga og þarfnast ekki skýringar.

Um 2. gr.


    Í þessari grein er að finna skilgreiningar á hugtökum og svarar greinin efnislega til 2. gr. tilskipunarinnar og 2. gr. gildandi laga. Athygli er vakin á því að í nokkrum tilvikum er að finna ný hugtök úr tilskipuninni sem ekki koma fyrir í gildandi lögum. Hér má einkum nefna hugtök eins og vistferil, merki og nýsköpun. Þá þótti einnig ástæða til að bæta við skilgreiningum á hugtökum eins og innanhússamningi, útboðsauglýsingu, útboðsgögnum og viðmiðunarfjárhæðum til hagræðis og einföldunar við yfirferð á þeim innkaupareglum sem fram koma í frumvarpinu.
    Til samræmis við tilskipunina er gert ráð fyrir að nokkrar skilgreiningar falli brott eins og hugtökin fjarskiptaþjónusta, fjarskiptanet, staðall og nettengipunktar. Þá hefur breyting verið gerð á skilgreiningu á hugtakinu sam­eigin­legt innkaupaorðasafn og það jafnframt fært í II. kafla frumvarpsins sem efnisákvæði.
    Í tilskipuninni er hugtakið „samningsaðili“ (e. Contracting authority) notað um þá sem skyldir eru til að kaupa inn samkvæmt reglum tilskipunarinnar. Í samræmi við hugtakanotkun gildandi laga er orðið „kaupandi“ notað í frumvarpinu yfir þessa aðila. Greinin vísar í þessu sambandi til 3. gr. frumvarpsins þar sem nánar er tilgreint hverjir teljist slíkir aðilar, m.a. hverjir teljist til „annarra opinberra aðila“ sem svarar efnislega til enska hugtaksins „a body governed by public law“, sbr. 4. mgr. 2. gr. tilskipunarinnar.

Um 3. gr.


    Greinin er efnislega óbreytt frá 3. gr. gildandi laga og þarfnast ekki skýringar. Með greininni er lögfest sú skilgreining á opinberum aðila sem fram kemur í 1. og 4. mgr. 2. gr. tilskipunarinnar.
    Við úrlausn á því hvaða aðilar falli undir gildissvið laganna veldur afmörkun á „öðrum opinberum aðilum“ en ríki, sveitarfélögum og stofnunum þeirra mestum vafa. Til þess að aðili teljist opinber þarf hann að fullnægja þremur skilyrðum. Í fyrsta lagi skal hafa verið til hans stofnað til að þjóna almannahagsmunum en ekki til að stunda hefðbundin viðskipti eða iðnað. Í annan stað þarf hann að vera lögaðili, þ.e. að geta borið réttindi og skyldur að lögum. Í þriðja lagi verður aðili að vera háður ríki, sveitarfélögum eða öðrum opinberum aðilum með einhverjum þeim hætti sem tilgreindur er í a–c-lið 2. mgr.
    Skilyrðið um að aðili þurfi að geta borið réttindi og skyldur að lögum veldur tæplega miklum vafa að íslenskum rétti. Það kann hins vegar að valda vafa hvenær starfsemi aðila telst að mestu leyti rekin á kostnað ríkis eða sveitarfélaga eða annarra opinberra aðila. Almennt er miðað að þetta eigi við ef opinber fjármögnun nemur meira en 50% af árlegum rekstrarkostnaði.

Um 4. gr.


    Greinin er efnislega sambærileg 4. gr. gildandi laga. Í lok 1. mgr. kemur fram að samningar sem gerðir eru á grundvelli þessara laga um opinber innkaup skulu ávallt gerðir skriflega. Einnig hafa verið gerðar breytingar á framsetningu 3. og 4. mgr. til samræmis við skilgreiningar á vörusamningum og þjónustusamningum í 8. og 9. tölul. 1. mgr. 2. gr. tilskipunarinnar.

Um 5. gr.


    Greinin svarar til 3. gr. tilskipunarinnar sem er nýmæli.
    Í 1. og 2. mgr. kemur fram hvaða ákvæði eigi almennt að gilda um blönduð innkaup þegar samningar varða í senn tvær eða fleiri teg­undir innkaupa, þ.e. vöru, þjónustu eða verk. Meginreglan er sú að fara skal eftir þeim ákvæðum í frumvarpinu sem gilda um innkaup sem einkenna meginefni samnings.
    Í 3. og 4. mgr. kemur fram hvaða reglur skulu gilda þegar innkaup geta fallið undir aðrar innkaupareglur en fram koma í almennum ákvæðum frumvarpsins. Þegar innkaup falla undir gildissvið tilskipunar 2014/24/ESB ber að fara eftir þeim almennu innkaupareglum sem fram koma í meginköflum frumvarpsins. Að sama skapi ber að fara eftir þeim reglum sem gilda um innkaup sem falla undir gildissvið veitutilskipunar 2014/25/ESB eða tilskipunar 2014/23/ESB um gerð sérleyfissamninga, þ.e. þeim reglugerðum er settar verða um þau innkaup. Í þeim tilvikum þegar innkaup varða í senn tvær eða fleiri teg­undir innkaupa sem geta fallið undir gildissvið mismunandi tilskipana getur kaupandi ákveðið að skipta innkaupunum upp í sjálfstæða samninga. Ef innkaupum er skipt upp skulu innkaupin fara fram í samræmi við þær reglur sem einkenna viðkomandi hluta. Ef kaupandi ákveður hins vegar að skipta innkaupunum ekki upp og gerir einn stakan samning um mismunandi teg­undir innkaupa skulu þær almennu innkaupareglur sem fram koma í þessu frumvarpi gilda, þ.e. fara skal eftir reglum útboðstilskipunarinnar. Þetta á þó ekki við þegar um er að ræða blandaða samninga sem varða innkaup á sviði öryggis- og varnarmála, sbr. 6. gr. Í þeim tilvikum sem ekki er hægt að aðskilja mismunandi hluta tiltekins samnings skal fara eftir þeim innkaupareglum sem gilda um þá teg­und innkaupa sem einkennir meginefni samnings.

Um 6. gr.


    Greinin svarar til 16. gr. tilskipunarinnar sem er nýmæli. Ákvæðið fjallar um blandaða samninga á sviði varnarmála. Sama meginregla gildir hér og í 5. gr. frumvarpsins um að fara skuli eftir þeim reglum eða ákvæðum sem gilda um meginefni samnings. Hins vegar eru rýmri heimildir til að fara eftir þeim innkaupareglum sem fram koma í tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2009/81/EB sem fjallar um innkaup á sviði varnar- og öryggismála.

Um 7. gr.


    Greinin svarar til 15. gr. tilskipunarinnar og er efnislega sambærileg 5. og 9. gr. gildandi laga. Ákvæði 1. mgr. er óbreytt frá 9. gr. gildandi laga. Það sem fram kemur í 2.–4. mgr. er efnislega sambærilegt við 5. gr. gildandi laga.
    Samkvæmt 3. mgr. er gert ráð fyrir að tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2009/81/EB sem fjallar um innkaup á sviði varnar- og öryggismála verði innleidd með reglugerð en sú tilskipun hefur þegar verið innleidd með reglugerð nr. 845/2014 á grundvelli reglugerðarheimildarinnar í núgildandi lögum. Reglugerðir sem settar hafa verið á grundvelli núgildandi laga halda gildi sínu þar nýjar verða settar.

Um 8. gr.


    Greinin svarar til 9. og 17. gr. tilskipunarinnar og er efnislega sambærileg við 10. gr. gildandi laga. Ákvæði 1. og 2. mgr. eru óbreytt frá gildandi lögum. Ákvæði 3. mgr. er efnislega sambærilegt við gildandi ákvæði en orðað með ítarlegri hætti til samræmis við 2. mgr. 9. gr. tilskipunarinnar.

Um 9. gr.


    Greinin svarar til 7. gr. tilskipunarinnar og er efnislega sambærileg 7. gr. gildandi laga. Í greininni kemur fram að hinar almennu innkaupareglur þessa frumvarps gildi ekki um þau innkaup sem fara fram í samræmi við þær reglur sem koma fram í tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2014/25/ESB (veitutilskipuninni) sem fjallar um innkaup aðila sem annast vatn­sveitu, orkuveitu, flutninga og póstþjónustu. Hins vegar líkt og í gildandi lögum er áfram gert ráð fyrir því að XI. og XII. kafli frumvarpsins, þ.e. ákvæði um málskot til kærunefndar útboðsmála og um gildi samninga og skaðabætur, gildi um þau innkaup sem falla undir veitutilskipunina.
    Samkvæmt 3. mgr. er gert ráð fyrir að veitutilskipunin verði innleidd með reglugerð sem sett verður á grundvelli heimildar í frumvarpi þessu.

Um 10. gr.


    Greinin svarar til 8. gr. tilskipunarinnar og er efnislega óbreytt frá 8. gr. gildandi laga.

Um 11. gr.


    Greinin svarar til 10. gr. og 14. gr. tilskipunarinnar og er einnig efnislega sambærileg við 6. gr. gildandi laga en undanþágurnar sem eru í 6. gr. gildandi laga halda sér að mestu óbreyttar. Greinin nær einnig að vissu leyti yfir 21. gr. gildandi laga sem fjallar um kaup á þjónustu sem tilgreind er í II. viðauka B. Í nýju tilskipuninni er ekki lengur gerður greinarmunur á „A-þjónustu“ og „B-þjónustu“ en skv. 21. gr. gildandi laga eru samningar um „B-þjónustu“ ekki útboðsskyldir. Vegna þessara breytinga í tilskipuninni eru fleiri undanþágur tilgreindar í 10. gr. tilskipunarinnar sem ná yfir vissar teg­undir „B-þjónustunnar“. Hinn hluti „B-þjónustunnar“ sem ekki er tilgreindur í 10. gr. tilskipunarinnar mun hins vegar falla undir VIII. kafla sem fjallar um sérreglur um félagsþjónustu og aðra sértæka þjónustu. Samkvæmt þeim kafla verður þjónustan auglýsingaskyld ef hún er yfir viðmiðunarfjárhæðum en ekki útboðsskyld samkvæmt almennum reglum frumvarpsins. Með þessu ákvæði er í raun verið að fækka þeim undanþágum sem eru í gildandi lögum.
    Til nánari skýringar á i-lið 1. mgr. er átt við fjármálaþjónustu og fjármálagerninga í skilningi tilskipunar Evrópuþingsins og ráðsins 2004/39/EB, þjónustu seðlabanka og aðgerðir á vegum Evrópska fjármálastöðugleikasjóðsins og Evrópska stöðugleikakerfisins. Varðandi l-lið 1. mgr. þá er fyrst og fremst átt við þjónustu sem tengist almannavörnum eins og slökkviliðsstarfi, brunavörnum og björgunarstörfum, sbr. tilvísun til sam­eigin­lega innkaupaorðasafnsins (CPV) í h-lið 10. gr. tilskipunarinnar. Varðandi o-lið 1. mgr. þá svarar sá liður til 14. gr. tilskipunarinnar og er efnislega sambærilegur f-lið 1. mgr. 6. gr. gildandi laga. Skv. o-lið 1. mgr. munu almenn ákvæði frumvarpsins aðeins gilda um opinbera þjónustusamninga tengda rannsóknum og þróun þegar ávinningurinn fer ein­göngu til nota í eigin starfsemi kaupanda og endurgjaldið fyrir þjónustuna, sem veitt er, kemur einnig alfarið frá kaupandanum.
    Í 2. mgr. greinarinnar er áfram gert ráð fyrir því, líkt og í gildandi lögum, að ráðherra hafi svigrúm til að ákveða að ríkisstofnanir og ríkisfyrirtæki hagi innkaupum sínum samkvæmt reglum frumvarpsins þegar um er að ræða innkaup sem að öðrum kosti teldust undanþegin gildissviði laganna.

Um 12. gr.


    Greinin, þ.e. 1. mgr., svarar til 11. gr. tilskipunarinnar og er efnislega óbreytt frá 12. gr. gildandi laga. Í 2. mgr. kemur fram nýmæli sem felur í sér að almennu ákvæði frumvarpsins munu ekki taka til gerðar sérleyfissamninga og er það í samræmi við nýja tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2014/23/ESB sem ein­göngu fjallar um slíka samninga. Skv. 3. mgr. er gert ráð fyrir að sú tilskipun verði innleidd með reglugerð sem sett verður á grundvelli heimildar í frumvarpi þessu. Gert er ráð fyrir því að XI. og XII. kafli frumvarpsins, þ.e. ákvæði um málskot til kærunefndar útboðsmála og um gildi samninga og skaðabætur, gildi um samninga sem falla undir sérleyfistilskipunina.

Um 13. gr.


    Greinin svarar til 12. gr. tilskipunarinnar sem nýmæli til nánari skýringar á „innanhússamningum“ milli opinberra aðila. Af 4. gr. gildandi laga hefur almennt verið talið að lögin taki aðeins til samninga sem opinberir aðilar gera við fyrirtæki. Almennu innkaupareglurnar taka því ekki til ráðstafana sem gerðar eru „innanhúss“ (e. in-house), þ.e. ráðstafanir sem hinn opinberi aðili tekst á hendur sjálfur án afskipta utanaðkomandi. Opinberum aðila er frjálst að ákveða að framleiða vöru sjálfur, annast þjónustu eða framkvæma verk og er þá ekki um opinber innkaup að ræða í skilningi laganna. Greinin kemur til vegna ákveðinnar óvissu um það að hve miklu leyti samningar sem gerðir eru á milli aðila innan opinbera geirans ættu að falla undir reglur um opinber innkaup. Dómaframkvæmd Evrópudómstólsins á þessu sviði hefur verið túlkuð með ólíkum hætti og af þeim sökum er greinin sett fram með ítarlegum hætti þar fram koma hvaða skilyrði þurfa að vera til staðar svo að samningur falli hér undir.
    Í 1. og 2. mgr. kemur fram hvaða skilyrði þurfa að vera til staðar svo samningur teljist „innanhússamningur“ í lóðréttum skilningi, þ.e. þegar opinber aðili heyrir undir annan opinberan aðila. Samningur milli tveggja sjálfstæðra opinberra aðila, t.d. tveggja ­sveitarfélaga, mundi hins vegar almennt séð ekki vera undanþeginn lögunum nema við ákveðnar aðstæður. Í 3. mgr. kemur fram hvaða skilyrði þurfa að vera uppfyllt til að samningur milli tveggja sjálfstæðra aðila mundi teljast vera „innanhússamningur“ í láréttum skilningi og þar með undanþeginn gildissviði laganna.

Um 14. gr.


    Greinin svarar til 13. gr. tilskipunarinnar og er efnislega óbreytt frá 13. gr. gildandi laga. Til nánari skýringar á því hvers konar mannvirkjagerð átt er við í 1. mgr. vísast til upptalningar í II. viðauka tilskipunarinnar.

Um 15. gr.


    Greinin svarar til 18. og 24. gr. tilskipunarinnar og er efnislega sambærileg 14. gr. gildandi laga. Í greininni koma fram þær grunnreglur sem gilda í opinberum innkaupum, þ.e. að gæta jafnræðis, gagnsæis og meðalhófs gagnvart fyrirtækjum og mismuna þeim ekki. Þar af leiðandi skal innkaupunum ekki vísvitandi hagað þannig að þau falli utan gildissviðs frumvarpsins eða takmarki samkeppni óeðlilega. Litið skal svo á að samkeppni sé takmörkuð óeðlilega ef innkaupunum er hagað þannig að það sé í þágu eða beint gegn tilteknum fyrirtækjum.
    Þá kemur einnig fram nýmæli í lokamálslið 1. mgr. sem svarar til 24. gr. tilskipunarinnar. Í þessu felst að kaupandi skal gera viðeigandi ráðstafanir til að koma í veg fyrir, greina og lagfæra hagsmunaárekstra sem rísa í innkaupaferli til þess að forðast röskun á samkeppni og til að tryggja jafna meðferð allra fyrirtækja. Það telst vera hagsmunaárekstur þegar starfsfólk kaupanda, eða veitanda innkaupaþjónustu sem kemur fram fyrir hönd kaupanda, sem tekur þátt í framkvæmd innkaupaferlis eða getur haft áhrif á útkomu þess, hefur beinna eða óbeinna fjárhagslegra eða annars konar persónulegra hagsmuna að gæta sem eru til þess fallnir að hafa áhrif á hlutleysi þeirra og sjálfstæði í tengslum við innkaupaferli. Viðeigandi ráðstafanir að hálfu kaupanda að þessu leyti gætu m.a. falið í sér setningu siðareglna við framkvæmd innkaupa.

Um 16. gr.


    Greinin er efnislega óbreytt frá 15. gr. gildandi laga og þarfnast ekki skýringar.

Um 17. gr.


    Greinin svarar til 21. gr. tilskipunarinnar og er efnislega sambærileg 17. gr. gildandi laga. Í 2. mgr. kemur fram nýmæli um að heimilt sé að leggja kröfur á fyrirtæki sem miða að því að varðveita trúnað um mikilvægar upplýsingar sem eru gerðar tiltækar meðan á innkaupaferlinu stendur.
    Ákvæðið hefur ekki áhrif á skyldu aðila til að leggja fram gögn samkvæmt ákvæðum upplýsingalaga, nr. 140/2012, en í þessu felst m.a. að kaupanda ber að upplýsa um heildartilboðsfjárhæð og samningsfjárhæð vegna innkaupa. Þrátt fyrir það skal kaupanda ekki vera skylt að afhenda gögn sem eru til þess fallin að raska samkeppni eða skaða við­skipta­hagsmuni fyrirtækis og farið hefur fram á að gætt sé trúnaðar um slík gögn í innkaupaferli. Er hér t.d. átt við upplýsingar um einingarverð eða sérstakar tæknilausnir sem bjóðandi leggur fram í innkaupaferli. Ekki er æskilegt að viðkvæmar viðskipta- og fjárhagsupplýsingar um fyrirtæki verði gerðar aðgengilegar samkeppnisaðilum vegna þátttöku í opinberum innkaupum og er slík framkvæmd til þess fallin að raska samkeppni á markaðnum sem gengur gegn almennu markmiði laganna. Allar takmarkanir á almennum upplýsingarétti ber þó að túlka þröngt enda mikilvægt að gagnsæis sé gætt í opinberum innkaupum.

Um 18. gr.


    Greinin svarar til 20. gr. tilskipunarinnar sem er efnislega sambærileg 18. gr. gildandi laga og þarfnast ekki frekari skýringar.

Um 19. gr.


    Greinin svarar til 38. gr. tilskipunarinnar sem er nýmæli. Almennt hefur verið litið svo á að opinberum aðilum sé heimilt að standa sam­eigin­lega að innkaupum, þá einkum til að ná fram aukinni hagkvæmni í opinberum rekstri. Með sam­eigin­legum innkaupum er hægt að nota stærðarhagkvæmni hins opinbera og stuðla að betri nýtingu fjármuna. Meginreglan er áfram sú að hver og einn kaupandi ber ábyrgð á sínum eigin innkaupum en ekki annarra. Sérhver opinber aðili ber sjálfstæða ábyrgð á sínum innkaupum og eftir atvikum að þau fari fram í samræmi við gildandi innkaupareglur hverju sinni. Þá kemur einnig fram að ráðherra sé heimilt að kveða á um í reglugerð að ráðuneyti og ríkisstofnanir skuli standa sam­eigin­lega að tilteknum innkaupum. Markmið þessarar heimildar er að gefa ráðherra rýmri möguleika á að ná fram betri nýtingu á fjármunum ríkissjóðs og stuðla að betri samhæfingu við innleiðingu sam­eigin­legrar innkaupastefnu.
    Sameiginleg innkaup í skilningi þessarar greinar ná til allra innkaupaferla sem fram koma í frumvarpi þessu, þ.m.t. innkaupa sem fara fram samkvæmt skilmálum rammasamninga.

Um 20. gr.


    Greinin svarar til 39. gr. tilskipunarinnar og felur í sér breytingar frá 18. gr. a gildandi laga. Í greininni kemur fram að kaupanda sé heimilt að bjóða út innkaup á vöru eða þjónustu á Evrópska efnahagssvæðinu í gegnum miðstýrða innkaupastarfsemi, t.d. á vegum miðlægrar innkaupastofnunar, í öðru ríki. Þá kemur einnig fram að Ríkiskaupum sé heimilt að bjóða út innkaup á vöru, þjónustu eða verki í nánara samstarfi við erlenda aðila eða miðlægar innkaupastofnanir. Með ákvæðinu eru heimildir opinberra aðila rýmkaðar til að nota miðlæga innkaupastofnun í öðru ríki á Evrópska efnahagssvæðinu. Jafnframt eru veittir auknir möguleikar fyrir innlenda aðila til að standa sam­eigin­lega að innkaupum með erlendum aðilum, til að mynda vegna innkaupa á lyfjum eða innkaupa á búnaði fyrir lögreglu.
    Á undanförnum árum hefur átt sér stað nokkur umræða um nauðsyn á sam­eigin­legum útboðum á erlendum mörkuðum, einkum með aðilum á Norðurlöndum. Slík sam­eigin­leg útboð gera mögulegt að ná fram aukinni stærðarhagkvæmni ásamt því að afla tilboða frá fleiri fyrirtækjum og stuðla þannig að virkari samkeppni við innkaup opinberra aðila en mögulegt er við útboð hérlendis.
    Markmiðið með ákvæðinu er að gera opinberum aðilum kleift að njóta hámarksávinnings af þeim möguleikum sem felast í aðild Íslands að sam­eigin­legum markaði EES þegar litið er til stærðarhagkvæmni og áhættu- og hagnaðarskiptingar. Megintilgangur ákvæðisins er að stuðla að betri nýtingu á almannafé og betri hagræðingu í innkaupum hins opinbera. Opinberir aðilar ættu því einkum að nota heimild til að bjóða út erlendis þegar um er að ræða innkaup á vörum sem ófullnægjandi samkeppni ríkir um á innlendum markaði, t.d. vegna einokunar eða fákeppni. Þá er talin ástæða til að opinberir aðilar nýti sér heimildina þegar um er að ræða mjög sérhæfðar vörur og búnað sem aðeins hið opinbera kaupir að öllu jöfnu. Hér má nefna björgunar- og lögreglubúnað og sérhæfð lyf, svo sem krabbameinslyf. Opinberir aðilar ættu því síður að nýta sér heimildina við almenn innkaup sem samkeppni ríkir um á innlendum markaði.
    Í fyrrnefndu ákvæði tilskipunarinnar er skýrt tekið fram að óheimilt er að meina kaupanda að nýta sér miðlæga innkaupastofnun sem staðsett er í öðru ríki og hafa Norðurlöndin innleitt ákvæðið án sérstakra takmarkana. Af þeim sökum er þörf á að breyta núgildandi ákvæði laganna er gerir ráð fyrir staðfestingu Samkeppniseftirlitsins á samkeppnismati innkaupastofnunar. Hins vegar er sett skilyrði um að kaupandi, eða eftir atvikum Ríkiskaup, upplýsi Samkeppniseftirlitið um fyrirhuguð innkaup og veiti rökstuðning fyrir beitingu heimildar skv. 1. mgr. ákvæðisins og eftir atvikum afhendi afrit af samningi í kjölfar útboðs. Með þessum hætti getur Samkeppniseftirlitið haft yfirsýn yfir innkaup á grundvelli ákvæðisins. Jafnframt er gerð krafa um að Samkeppniseftirlitið sé upplýst um ástæður fyrir því að bjóða þurfi innkaup út í öðru ríki í stað þess að gera það með almennum hætti á innlendum markaði. Almennt eða einfalt mat um áhrif á innlendan markað er því hluti af slíkum rökstuðningi sem kaupanda ber að afhenda Samkeppniseftirlitinu. Samkeppniseftirlitið mun ekki geta komið í veg fyrir að innkaup samkvæmt ákvæðinu fari fram, sbr. það sem fram kemur í 39. gr. tilskipunarinnar. Ákvæðinu er á hinn bóginn ætlað að stuðla að því að Samkeppniseftirlitið geti sinnt því hlutverki sem því er ætlað að gegna skv. c-lið 1. mgr. 8. gr. samkeppnislaga, nr. 44/2005, gagnvart opinberum aðilum, og þeim aðgerðum sem því er falið að lögum að grípa til hafi athafnir opinberra aðila skaðleg áhrif á samkeppni, sbr. 16. gr. samkeppnislaga, um eftirlit með samkeppnishömlum.
    Um innkaup, sem fara fram með heimild skv. 1. mgr. 20. gr. frumvarpsins, gilda reglur viðkomandi ríkis sem ætti almennt séð ekki að vera vandkvæðum bundið enda eru reglur á Evrópska efnahagssvæðinu um opinber innkaup í verulegum mæli samræmdar.

Um 21. gr.


    Greinin svarar til 23. gr. tilskipunarinnar og er efnislega sambærileg 18. tölul. 2. gr. gildandi laga. Með sam­eigin­legu innkaupaorðasafni er átt við það safn sem samþykkt hefur verið í reglugerð framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins (EB) nr. 2195/2002, með síðari breytingum. Innkaupaorðasafnið hefur verið innleitt með reglugerð nr. 411/2008 á grundvelli heimildar í núgildandi lögum.

Um 22. gr.


    Greinin svarar til 22. gr. tilskipunarinnar og felur í sér breytingar frá 68. gr. gildandi laga. Í 1. mgr. er gerð sú breyting að öll samskipti og upplýsingagjöf skulu að jafnaði fara fram með rafrænum aðferðum í stað skriflegra samskipta. Í 2. mgr. kemur hins vegar fram að heimilt sé að nota aðrar samskiptaaðferðir en rafrænar við ákveðnar aðstæður. Meginreglan verður því sú að framvegis fari samskipti fram með rafrænum aðferðum. Eins og segir í 125. gr. frumvarpsins munu 1. og 2. mgr. 22. gr. gilda fyrir miðlægar innkaupastofnanir þann 18. apríl 2017 og þann 18. október 2018 fyrir alla aðra opinbera aðila. Eru þessar tímakröfur í samræmi við skilyrði í tilskipuninni. Með því að fresta gildistökunni gefst opinberum aðilum kostur á að hefja nauðsynlegan undirbúning við innleiðingu á rafrænum kerfum sem geta fullnægt þeim kröfum sem fram koma í greininni um rafræn samskipti.
    Í þeim tilvikum þar sem krafa er um fullgilda rafræna undirskrift skv. c-lið 8. mgr. skulu kaupendur taka á móti útfærðum rafrænum undirskriftum sem studdar eru fullgildu vottorði, að teknu tilliti til þess hvort þessi vottorð eru gefin út af vottunarþjónustu sem er á traustlista sem tilgreindur er í ákvörðun Evrópusambandsins nr. EB/2009/767, hvort sem hún er gerð með öruggum undirskriftarbúnaði eða ekki, háð því að eftirfarandi skilyrðum sé fullnægt:
    i. Kaupandi verður að styðja þau snið fyrir útfærðar rafrænar undirskriftir sem krafist er í ákvörðun Evrópusambandsins nr. EB/2011/130 og skal gera nauðsynlegar tæknilegar ráðstafanir til að geta tekið á móti rafrænum undirskriftum samkvæmt því. Í þeim tilvikum þar sem annað snið af rafrænum undirskrifum er notað skulu upplýsingar um aðferðir til sannprófunar fylgja rafrænu undirskriftinni sem gerir kaupandanum mögulegt að staðfesta að undirskriftin sé útfærð rafræn undirskrift studd fullgildu vottorði. Slík staðfesting þarf að vera möguleg með tölvusamskiptum og án endurgjalds.
    ii. Þegar tilboð er undirritað með stuðningi fullgilds vottorðs sem er á traustlista má kaupandi ekki gera neinar viðbótarkröfur sem gætu hindrað notkun bjóðandans á þessum undirskriftum.
    Neytendastofa hefur það hlutverk hér á landi að halda utan um traustlista (e. Trusted list) fyrir vottunarþjónustur sem er ætlað að auka traust á rafrænum skilríkjum á Evrópska efnahagssvæðinu. Listinn inniheldur lágmarksupplýsingar um vottunaraðila sem gefa út fullgild vottorð til almennings og eru undir eftirliti Neytendastofu. Markmiðið með listanum er að unnt sé að staðfesta með fljótvirkum og áreiðanlegum hætti fullgildar rafrænar undirskriftir af hálfu útgefanda.

Um III. kafla.


    Þriðji kafli frumvarpsins fjallar um viðmiðunarfjárhæðir sem ákvarða hvenær opinberir aðilar eru útboðsskyldir í samræmi við þær innkaupareglur sem fram koma í frumvarpinu. Kaflinn svarar að miklu leyti til IV. kafla 2. þáttar gildandi laga. Í samræmi við stefnumörkunina í gildandi lögum er að meginstefnu tekið mið af ákvæðum tilskipunarinnar. Þær reglur sem gilda um innkaup innan lands eru af þessum sökum að miklu leyti þær sömu og gilda um innkaup á Evrópska efnahagssvæðinu. Frávikin varða fyrst og fremst að aðrar reglur sem gilda um tilkynningar og auglýsingar, þ.e. tímamörk vegna innkaupa sem fara fram á Evrópska efnahagssvæðinu. Töluverð breyting er hins vegar gerð á gildissviði almennu innkaupareglnanna undir erlendum viðmiðunarfjárhæðum fyrir Evrópska efnahagssvæðið. Samkvæmt núgildandi lögum gilda innlendu viðmiðunarfjárhæðirnar ekki um sveitarfélög og ná því aðeins til ríkisins og stofnana á vegum þess. Í frumvarpi þessu er sú breyting lögð til að sömu innlendu viðmiðunarfjárhæðir gildi um ríki og sveitarfélög og stofnanir á þeirra vegum eins og almennt tíðkast annars staðar á Norðurlöndum. Mikilvægt er að sömu reglur gildi um opinbera aðila þegar kemur að opinberum innkaupum enda fara bæði ríki og sveitarfélög með fjármuni skattgreiðenda. Af þessum sökum er ekki talin ástæða til að gera mikinn greinarmun á þeim útboðsreglum sem gilda um allar stofnanir ríkisins, óháð stærð, og hins vegar sveitarfélögum landsins.

Um 23. gr.


    Greinin er sambærileg 20. gr. gildandi laga. Eins og fram kemur í umfjöllun um þriðja kafla eru gerðar breytingar á gildissviði ákvæðisins og innlendu viðmiðunarfjárhæðirnar í 1. mgr. ná framvegis bæði yfir innkaup ríkis og sveitarfélaga. Til að koma til móts við ­sveitarfélögin er lagt til að innlendu viðmiðunarfjárhæðirnar verði einfaldaðar og hækkaðar að einhverju leyti. Útboðsskylda vegna innkaupa á vörum fer úr 12 m.kr. í 15,5 m.kr. Útboðsskylda vegna þjónustukaupa verður óbreytt, 15,5 m.kr. Þá er lagt til að útboðsskylda á verkframkvæmdum hækki úr 29 m.kr. í 49 m.kr. Viðmiðunarfjárhæðirnar sem fram koma í greininni eru án virðisaukaskatts.
    Ákvæði 2. og 4. mgr. eru sambærileg 20. gr. gildandi laga. Í 3. mgr. kemur fram nýmæli þar sem lagt er til að ráðherra verði heimilt að kveða á um lægri viðmiðunarfjárhæðir en skv. 1. mgr. um ríkisstofnanir og aðra opinbera aðila á vegum ríkisins. Með hliðsjón af almennum valdheimildum sveitarfélaga er ekki lagt til að sú heimild ráðherra nái einnig til sveitarfélaga og stofnana á vegum þeirra. Sveitarfélögum er hins vegar frjálst að kveða á um slíkt að eigin frumkvæði. Líkt og í gildandi lögum er við það miðað að ráðherra skv. 4. mgr. birti viðmiðunarfjárhæðir samkvæmt EES-samningnum í reglugerð, en þessar fjárhæðir ber að uppfæra á tveggja ára fresti til samræmis við gengi íslensku krónunnar gagnvart evrunni. Við ákvörðun viðmiðunarfjárhæða fyrir Evrópska efnahagssvæðið í íslenskum krónum skal taka tillit til breytinga sem kunna að hafa verið gerðar á tilskipuninni, enda hafi hlutaðeigandi gerðir verið teknar upp í EES-samninginn.

Um 24. gr.


    Greinin er efnislega sambærileg 22. gr. gildandi laga. Mikilvægt er að kaupandi leggi mat á það í hverju tilviki fyrir sig hvort almenn auglýsing sé nauðsynleg til að tryggja þau markmið sem fram koma í greininni. Þótt innkaup séu undir viðmiðunarfjárhæðum eiga grunnreglur laganna allt að einu við. Því þykir rétt að taka af tvímæli um að virða skuli jafnræði fyrirtækja og fara að almennum reglum frumvarpsins um tæknilýsingar þannig að ekki sé um tæknilegar við­skipta­hindranir að ræða við þessi opinberu innkaup. Þótt ekki sé kveðið á um skyldu til að auglýsa undir viðmiðunarmörkum þarf að gæta að þeim grunnreglum sem gilda um opinber innkaup. Þannig verður kaupandi að meta í hvert og eitt skipti hvort samningur kunni að vera þess eðlis (fyrst og fremst vegna verðgildis) að hann kynni að vekja áhuga fleiri fyrirtækja þannig að eðlilegt sé að auglýsa hann (á sam­eigin­lega útboðsvefnum) eða þá hvort hann ákveður að bjóða tilteknum hópi bjóðenda að leggja fram tilboð þannig að samkeppni sé tryggð. Við slíkar aðstæður verður kaupandi einnig að beita hlutrænum aðferðum við mat á tilboðum þannig að jafnræði sé tryggt. Hér má til hliðsjónar vísa til leiðbeininga framkvæmdastjórnarinnar um innkaup undir viðmiðunarfjárhæðum frá 1. ágúst 2006 (2006/C 179/02).

Um 25.–32. gr.


    Í þessum greinum frumvarpsins er að finna ákvæði sem svara í flestum tilvikum efnislega til 5. gr. tilskipunarinnar, þó þannig að forðast hefur verið að breyta þeirri framsetningu sem er að finna í 23.–29. gr. gildandi laga.
    Við 25. gr. sem fjallar um útreikning á virði samnings bætist ný málsgrein, þ.e. 5. mgr., sem nánar tiltekið varðar útreikning á heildarverðmæti samninga þegar kaupandi skiptist í nokkrar sjálfstæðar skipulags- eða rekstrareiningar. Almennt skal meta heildarverðmæti innkaupa tiltekins opinbers aðila nema í þeim tilvikum þegar um er að ræða skipulagseiningu sem ber sjálfstæða ábyrgð á innkaupum sínum. Samkvæmt þessu er heimilt að meta verðmæti innkaupa út frá aðskilinni rekstrareiningu, t.d. skóla eða leikskóla, ef viðkomandi eining ber sjálfstæða ábyrgð á innkaupum sínum. Almennt má ætla að skilyrðið sé uppfyllt þegar sérstök rekstrareining sér sjálf um innkaupaferlin og tekur ákvarðanir um kaup, er sjálf með sérstakan fjárhagslið vegna innkaupanna, gerir sjálf samninginn og fjármagnar hann af fjárveitingu sem hún hefur yfir að ráða. Ef opinber aðili skipuleggur innkaupin aðeins með dreifstýrðum hætti mætti hins vegar ætla að skilyrðið sé ekki til staðar. Kaupendur á vegum ríkisins skiptast með tiltölulega skýrum hætti í sjálfstæða opinbera aðila. Mun algengara er að sveitarfélögin séu með sjálfstæðar rekstrareiningar þótt um einn opinberan aðila sé að ræða í skilningi laganna. Almennt verður að skoða hvert tilvik fyrir sig til að hægt sé meta hvort einingin sé nægilega sjálfstæð í skilningi ákvæðisins. Þá gildir einnig áfram sú meginregla að óheimilt er að skipta innkaupum upp í því skyni að innkaup verði undir viðmiðunarfjárhæðum nema slíkt sé réttlætanlegt á grundvelli hlutlægra ástæðna, sbr. 4. mgr. 25. gr. Slík hlutlæg ástæða væri talin vera fyrir hendi ef skilyrði 5. mgr. eru fyrir hendi.
    Takmörkun á hámarksverðmæti einstakra samningshluta sem heimilt er að gera án útboðs skv. 2. mgr. 29. gr. mun koma fram í reglugerð sem sett verður á grundvelli heimildar í frumvarpinu, sbr. 122. gr.
    Í 32. gr. er að finna nýmæli sem varðar áætlun virðis á nýsköpunarsamstarfi sem er nýtt innkaupaferli sem nánar er kveðið á um í IV. kafla frumvarpsins. Að öðru leyti er ekki þörf á frekari skýringum.

Um 33. gr.


    Greinin svarar til 26. gr. tilskipunarinnar og felur í sér breytta framsetningu á þeim meginreglum sem gilda við val á innkaupaferli. Eins og fram kemur í 30. gr. gildandi laga er almenna meginreglan sú að opinber innkaup eiga að fara fram með almennu eða lokuðu útboði að undangengnu forvali. Einnig er heimilt að bjóða til nýsköpunarsamstarfs sem er nýmæli, kaupa inn á grundvelli rammasamnings eða samkvæmt svokölluðu gagnvirku innkaupakerfi.
    Í 2. mgr. kemur fram hvenær heimilt er að nota önnur sveigjanleg innkaupaferli eins og samkeppnisútboð, sem er nýtt innkaupaferli, og samkeppnisviðræður. Í samræmi við það sem fram kemur í almennu athugasemdunum er eitt af markmiðum tilskipunarinnar að auka sveigjanleika fyrir kaupanda í innkaupum. Af þeim sökum er kaupanda heimilt við fleiri aðstæður að beita innkaupaferlum sem fela í sér samningsviðræður í stærri innkaupum, einkum þegar þörf er á því að aðlaga lausnir, um er að ræða hönnun eða ekki er með einföldum hætti hægt að skilgreina tæknilýsingar með nægilegri nákvæmni. Mikil þörf hefur verið fyrir kaupanda að hafa meiri sveigjanleika við val á innkaupaferli þegar aðstæður eru með þeim hætti að erfiðlega gengur að skilgreina leiðir til að uppfylla eigin þarfir eða meta hvað í boði er á markaðnum. Auknir möguleikar á því að fara í samningsviðræður geta einkum verið gagnlegar þegar um er að ræða verk sem felur í sér hönnun eða nýstárlegar lausnir. Þá getur notkun slíks innkaupaferlis einnig gagnast vel þegar um er að ræða flókin kaup, t.d. á háþróaðri vöru, hugverkaþjónustu, ráðgjafarþjónustu, arkitektaþjónustu eða verkfræðiþjónustu eða ef í hlut eiga stór upplýsinga- og fjarskiptatækniverkefni. Í slíkum tilvikum geta samningsviðræður verið nauðsynlegar til að tryggja að vörurnar eða þjónustan, sem um er að ræða, svari þörfum kaupanda. Þegar um er að ræða staðalþjónustu eða hilluvöru, sem mörg fyrirtæki á markaðnum geta veitt, ætti almennt ekki að nota samkeppnisútboð og samkeppnisviðræður. Kaupandi verður að geta rökstutt það með viðhlítandi hætti að þau skilyrði sem fram koma í a–e-lið 2. mgr. séu fyrir hendi sem heimila beitingu þessara innkaupaferla. Skilyrði geta verið til staðar þegar um sérlega flókna samninga er annars vegar að ræða eða þegar ekki er mögulegt með hlutlægum hætti að skilgreina þau tæknilegu atriði sem fullnægt geta þörfum eða markmiðum kaupanda. Hér er átt við að kaupandi geti ekki, án þess að honum verði um það kennt, áttað sig á því hvort og með hvaða hætti fyrirtæki á markaði geti fullnægt þörfum og markmiðum hans, t.d. þegar um er að ræða flókin sam­göngumannvirki eða tölvukerfi. Honum er því erfitt eða ómögulegt að setja fram nákvæma útboðslýsingu. Samningur getur einnig talist sérlega flókinn þegar kaupandi getur ekki skilgreint lagalega eða fjárhagslega gerð samnings. Þetta mundi eiga við þegar um er að ræða flókin fjárhagsleg og lagaleg atriði í samningi sem erfitt eða ómögulegt er að slá föstum í upphafi, t.d. þegar óljóst er hver eigi að reka mannvirki sem á að reisa. Ákvörðun um hvort um sérlega flókinn samning er að ræða verður að byggjast á heildarmati á innkaupum hverju sinni. Þá verður kaupanda einnig heimilt að beita þessum innkaupaferlum þegar ógild tilboð eða tilboð sem ekki uppfylla skilmála innkaupaferlis berast í almennu eða lokuðu útboði. Skilyrði er að nýtt innkaupaferli nái aðeins til þeirra sem uppfylltu hæfisskilyrði og tóku þátt í upphaflegu útboði. Í 82. gr. frumvarpsins er nánar skilgreint hvenær tilboð teljast vera ógild.
    Heimildin til að nota önnur innkaupaferli sem fela í sér samningsviðræður er samt sem áður undantekning frá meginreglunni í 1. mgr. sem alla jafna ber að skýra þrengjandi. Þótt hér sé um undantekningarreglu að ræða ber að hafa í huga að með ákvæðum tilskipunarinnar um samkeppnisútboð og samkeppnisviðræður er verið að skapa aukinn sveigjanleika í opinberum innkaupum. Ganga því rök ekki endilega í þá átt að skýra heimildir til samkeppnisviðræðna eins strangt og heimildir til samningskaupa án undangenginnar auglýsingar.
    Í 4. mgr. er vísað til þess ákvæðis sem fjallar um samningskaup án undangenginnar birtingar auglýsingar en aðeins í þeim sérstöku tilvikum og við þær aðstæður sem getið er um í 39. gr. frumvarpsins er kaupanda heimilt að ganga til slíkra samningskaupa án auglýsingar.

Um 34. gr.


    Greinin svarar til 1. mgr. 27. gr. tilskipunarinnar. Ekki er um efnislegar breytingar að ræða.

Um 35. gr.


    Greinin svarar til 1. og 2. mgr. 28. gr. tilskipunarinnar. Ekki er um efnislegar breytingar að ræða þótt greinin sé sett fram með ítarlegri hætti en verið hefur í núgildandi lögum.

Um 36. gr.


    Greinin svarar til 29. gr. tilskipunarinnar sem er nýmæli. Samkeppnisútboð er nýtt innkaupaferli sem kemur að einhverju leyti í stað samningskaupa án undangenginnar birtingar útboðsauglýsingar sem hafa verið felld brott úr tilskipuninni. Eins og kemur fram í athugasemdum við 33. gr. frumvarpsins er eitt af markmiðum tilskipunarinnar að auka sveigjanleika fyrir kaupanda í innkaupum við vissar aðstæður þegar erfitt er að skilgreina ákveðna lausn fyrir fram. Notkun samkeppnisútboðs eða samkeppnisviðræðna er talin hagkvæm við ýmsar aðstæður þar sem ólíklegt er að opið eða lokað útboð án samningsviðræðna muni leiða til viðunandi niðurstöðu við innkaup. Þá er einnig talið mikilvægt að kaupanda sé gefinn kostur á að nýta sér samkeppnisútboð ef almennt útboð eða lokað útboð skilar aðeins ógildum tilboðum eða tilboðum sem ekki uppfylla skilmála innkaupaferlis. Ef svo ber undir er því heimilt að fara í samningsviðræður með það að markmiði að afla gildra tilboða sem uppfylla skilmála innkaupaferlis. Samkeppnisútboð er því innkaupaferli sem felur í sér ákveðna teg­und forvals og svipar mjög til samkeppnisviðræðna. Kaupanda er frjálst að ákveða hvort hann notar samkeppnisútboð eða samkeppnisviðræður þar sem sömu skilyrði þurfa að vera fyrir hendi til að nota bæði innkaupaferlin. Helsti munurinn á þessum tveimur innkaupaferlum er að í samkeppnisútboði eru settar fram lágmarkskröfur og er kaupanda heimilt að ganga að upphaflegu tilboði án samningsviðræðna uppfylli tilboðið lágmarkskröfurnar. Kaupandi þarf því að tilgreina fyrir fram þær lágmarkskröfur sem eru einkennandi fyrir innkaupin og ekki er heimilt að breyta þeim í samningsviðræðunum. Valforsendur og vægi þeirra ættu þar af leiðandi að vera óbreyttar meðan allt ferlið varir og ættu ekki að vera umsemjanlegar til að tryggja jafna meðferð. Samningsviðræður í samkeppnisútboði hafa það markmið að bæta tilboðin og gera kaupanda þannig kleift að kaupa verk, vörur og þjónustu sem eru nákvæmlega aðlöguð sértækum þörfum hans. Viðræður geta varðað öll einkenni keyptra verka, vara og þjónustu, einnig hvað varðar t.d. gæði, magn, við­skipta­ákvæði, sem og félags-, um­hverfis- og nýsköpunartengda þætti, að svo miklu leyti sem þeir falla ekki undir lágmarkskröfur. Rétt er að taka fram að lágmarkskröfur kaupanda eru þau skilyrði og einkenni (einkum efnisleg, hagnýt og lagaleg), sem sérhvert tilboð ætti að uppfylla eða bera með sér, svo að kaupanda sé unnt að gera samning í samræmi við valforsendur. Til að tryggja gagnsæi og rekjanleika í ferlinu ætti að skjalfesta öll stig í samkeppnisútboði á tilhlýðilegan hátt. Enn fremur ætti að leggja fram skriflega öll tilboð meðan á ferlinu stendur.
    Munurinn á samkeppnisútboði og samkeppnisviðræðum er í fyrsta lagi sá að í samkeppnisútboði setur kaupandi fram lágmarkskröfur sem ekki er hægt að víkja frá. Meðan á viðræðum stendur í samkeppnisútboði er kaupanda einnig heimilt, hafi hann áskilið sér rétt til þess í útboðsgögnum, að ganga að upphaflegu tilboði. Ekki er skilyrði um að slíkar lágmarkskröfur séu settar fram í samningsviðræðum skv. 37. gr. Í öðru lagi geta forsendur fyrir vali á tilboði í samkeppnisútboði byggst á lægsta verði, minnsta kostnaði eða besta hlutfalli milli verðs og gæða. Forsendur fyrir vali á tilboði í samningsviðræðum geta hins vegar aðeins byggst á besta hlutfalli milli verðs og gæða, sbr. 3. tölul. 1. mgr. 79. gr. Í þriðja lagi eru frestir til að taka við þátttökubeiðnum og tilboðum í samkeppnisútboði þeir sömu og gilda um lokuð útboð, sbr. það fram kemur í 59. gr. Engir fyrir fram ákveðnir frestir til að taka við tilboðum gilda hins vegar í samningsviðræðum en í því innkaupaferli er gert ráð fyrir að viðræður haldi áfram þar til fundist hefur lausn eða lausnir sem geta uppfyllt þarfir kaupanda. Í samningsviðræðum skal kaupandi samt sem áður tilkynna þátttakendum um að viðræðum sé lokið og gefa þeim kost á að leggja fram endanlegt tilboð á grundvelli þeirrar lausnar eða lausna sem kynntar hafa verið meðan á viðræðum stóð.

Um 37. gr.


    Greinin svarar til 30. gr. tilskipunarinnar og er efnislega sambærileg 31. gr. gildandi laga. Notkun samkeppnisviðræðna hefur aukist í seinni tíð og hefur sýnt sig að þær eru gagnlegar þegar kaupendur geta ekki skilgreint leiðir til að uppfylla eigin þarfir eða metið hvað í boði er á markaðnum af tæknilegum, fjárhagslegum og lagalegum lausnum. Þessi staða getur einkum komið upp í tengslum við framkvæmd stórra samþættra verkefna á sviði grunnvirkja í flutningum, stórra tölvuneta eða verkefna sem fela í sér flókna og skipulagsbundna fjármögnun. Tilgangur samkeppnisviðræðna er að auka samkeppni á markaði. Með þessari innkaupaaðferð er einnig leitast við að skapa meiri sveigjanleika við gerð stærri og flóknari samninga þar sem ólíklegt er að opið eða lokað útboð án samningsviðræðna muni leiða til viðunandi niðurstaðna innkaupanna. Sérhverju fyrirtæki er heimilt að leggja fram þátttökutilkynningu í kjölfar útboðstilkynningar.
    Í stað þess að kaupandi gangi frá útboðsgögnum er gert ráð fyrir því í 2. mgr. að hann skilgreini þarfir sínar og aðrar kröfur í útboðsauglýsingu eða skýringargögnum. Í þessum gögnum verða forsendur fyrir vali tilboðs einnig að koma fram, sbr. 8. mgr., og leiðbeinandi tímarammi. Gilda um þessar forsendur almennar reglur, sbr. 79. gr. frumvarpsins. Í upphafi tekur kaupandi afstöðu til þess hverjir fái að taka þátt í samkeppnisviðræðum. Er þessi áfangi samningskaupa fyllilega sambærilegur við forval vegna lokaðs útboðs, sbr. 78. gr. frumvarpsins. Að loknum þessum áfanga taka hinar eiginlegu samkeppnisviðræður við. Kaupandi getur ákveðið að þetta ferli fari fram í fleiri áföngum, sbr. 5. mgr. Við þessar aðstæður verður að gæta þess vandlega að forsendum fyrir tilboðum sé ekki raskað svo að gengið sé gegn jafnræði, sbr. til hliðsjónar þau viðmið sem fram koma í lokaorðum 7. mgr. Val á þátttakendum á milli áfanga verður að byggjast á þeim valforsendum sem tilkynntar voru í upphafi. Þegar kaupandi hefur afmarkað þá lausn sem hann telur geta fullnægt þörfum sínum, sbr. 6. mgr., lýsir hann viðræðum lokið og þátttakendur leggja fram tilboð. Um þennan síðasta áfanga innkaupaferlisins gilda sambærilegar reglur og um útboð almennt, sbr. 7. og 8. mgr. Þátttakendum er þó heimilt að skýra, skilgreina og laga til tilboð sín eftir beiðni kaupanda, en slíkar athugasemdir mega ekki fela í sér breytingar á grundvallarþáttum tilboðs þannig að samkeppni sé raskað eða um mismunun verði að ræða. Velja ber tilboð á grundvelli upphaflegra valforsendna í samræmi við 79. gr. frumvarpsins, sbr. 8. mgr. Forsendur fyrir vali á tilboði í samningsviðræðum skulu byggjast á besta hlutfalli milli verðs og gæða, sbr. 3. tölul. 1. mgr. 79. gr. Valforsendur þessa innkaupaferlis geta því ekki byggst á lægsta verði eða minnsta kostnaði ein­göngu en slíkt er aftur á móti heimilt í samkeppnisútboði.
    Við framkvæmd samkeppnisviðræðna væri það í samræmi við góða stjórnsýsluhætti að halda sérstaka fundargerð um alla fundi þar sem fram kæmu upplýsingar t.d. um hverjir hafi setið fundi, efni fundarins og hvaða gögn og upplýsingar hafi verið kynnt fundarmönnum. Vanræksla á að halda slíka fundargerð gæti haft það í för með sér að sönnunarstaða opinbers aðila yrði erfið ef lögmæti framkvæmdar samkeppnisviðræðna yrði vefengd.
    Varðandi hver meginmunur er á samkeppnisútboði og samningsviðræðum vísast til umfjöllunar um 36. gr.

Um 38. gr.


    Greinin svarar til 31. gr. tilskipunarinnar sem er nýmæli. Eins og fram kemur í almennum athugasemdum frumvarpsins er mikil áhersla lögð á leiðir til að efla nýsköpun. Af þessum sökum er lagt til að nýtt innkaupaferli, þ.e. svokallað nýsköpunarsamtarf, komi inn í frumvarpið sem er ætlað að hvetja opinbera aðila til að nýta opinber innkaup til að efla nýsköpun þegar nauðsynlegar lausnir eru ekki til staðar á markaðnum. Þessu tiltekna innkaupaferli er því ætlað að auka möguleika opinberra aðila að þróa nýsköpunarvöru eða þjónustu og þar með styðja enn frekar við verðmætasköpun í samfélaginu.
    Ef lausnir sem þegar eru fyrir hendi á markaði eru ekki fullnægjandi til að koma til móts við þörfina á að þróa nýsköpunarvöru eða -þjónustu eða nýsköpunarverk og eftirfylgjandi kaup á vörum, þjónustu eða verkum sem af því leiðir ætti að skoða hvort ástæða sé til að beita hinu sérstaka innkaupaferli sem felst í nýsköpunarsamstarfi. Þetta sérstaka ferli heimilar kaupanda að stofna til langtíma nýsköpunarsamstarfs fyrir þróun og eftirfylgjandi kaup á nýrri nýsköpunarvöru, -þjónustu eða -verkum að því tilskildu að unnt sé að afhenda slíka nýsköpunarvöru, -þjónustu eða -verk á því nothæfisstigi og fyrir þann kostnað, sem samþykktur var, án þess að þörf sé á sérstöku innkaupaferli vegna kaupanna. Nýsköpunarsamstarfið á að byggjast á málsmeðferðarreglum sem gilda um samkeppnisútboð en forsendur fyrir vali á tilboði eiga þó aðeins að byggjast á besta hlutfalli milli verðs og gæða, sem talin er hentugasta aðferðin við að gera samanburð á tilboðum vegna nýsköpunarlausna. Hvort sem um er að ræða mjög stór verkefni eða nýsköpunarverkefni, sem eru smærri í sniðum, ætti að skipuleggja nýsköpunarsamstarfið þannig að það gefi þann „markaðstogkraft“ sem þarf og sé hvetjandi fyrir þróun á nýsköpunarlausn en virki þó ekki útilokandi fyrir markaðinn. Innkaup geta með þessum hætti einnig stuðlað að nýsköpun í atvinnulífinu. Þannig gætu kaupendur að opinberri þjónustu leitað eftir nýjum lausnum og gefið bjóðendum tækifæri til að þróa slíkar lausnir sem til lengri tíma leiði til aukinnar hagræðingar og ar á þjónustu á hinum almenna markaði.
    Kaupandi á hins vegar ekki að nota nýsköpunarsamstarf á þann hátt að það komi í veg fyrir, takmarki eða raski samkeppni. Í sérstökum tilvikum gæti stofnun nýsköpunarsamstarfs með nokkrum samstarfsaðilum haft í för með sér að komist yrði hjá slíkum áhrifum.

Um 39. gr.


    Greinin svarar til 32. gr. tilskipunarinnar og er efnislega sambærileg 33. gr. gildandi laga. Í greininni kemur fram sérstök undantekning frá meginreglunni um að innkaupaferli eigi ávallt að vera opið og gagnsætt. Samningskaup án undangenginnar auglýsingar eru til þess fallin að raska samkeppni og af þessum sökum ber að skýra þessa heimild með þrengjandi hætti og aðeins nota hana í undatekningartilvikum við sérstakar aðstæður eins og fram kemur í greininni. Þessi undantekning takmarkast við tilvik þegar birting er ýmist ekki möguleg vegna þess að bráð nauðsyn hefur skapast vegna atburða sem kaupandi gat ekki séð fyrir. Við vissar aðstæður er auglýsing ekki til þess fallin að ýta undir samkeppni eða hagkvæm innkaup einkum þegar aðeins einn aðili getur framkvæmd tiltekinn samning. Slík myndi t.d. eiga við listaverk þegar það er listamaðurinn sjálfur sem ákvarðar einstakt eðli og virði listmunarins. Telja verður að kaupandi þurfi að geta rökstutt það með tilhlýðilegum hætti að nauðsynlegt hafi verið að beita þessu innkaupaferli og að aðrir raunhæfir valkostir hafi ekki geta komið til greina.
    Þess er einnig vart að geta að í greininni er ekki lengur að finna heimild til að gera samning án auglýsingar um viðbótarverk eða viðbótarþjónustu, sbr. a-lið 4. mgr. 33. gr. Sú heimild er hins vegar í nýju ákvæði sem varðar breytingar á samningi á gildistíma, sbr. 90. gr. frumvarpsins. Einnig hefur verið gerð lítilleg breyting á a-lið 1. mgr. þar sem ekki er lengur að finna skilgreiningu á ógildu tilboði. Slík skilgreining er hins vegar í sérstöku ákvæði, 82. gr. Tilboð telst almennt ekki gilt ef það hefur ekki tengsl við samninginn og dugir bersýnilega ekki, án verulegra breytinga, til að mæta þörfum kaupanda eða kröfum eins og þær eru tilgreindar í útboðsgögnum. Þátttökutilkynning telst ekki gild ef viðkomandi fyrirtæki er eða gæti verið útilokað skv. 66. gr. eða ef það uppfyllir ekki hæfiskröfur skv. 67.–70. gr.

Um 40. gr.


    Greinin svarar til 33. gr. tilskipunarinnar og er að mestu efnislega óbreytt frá 34. gr. gildandi laga. Þess er þó rétt að geta að ekki er lengur skilyrði að fyrirtæki séu a.m.k. þrjú í rammasamningi. Að öðru leyti vísast til skýringa við 34. gr. gildandi laga.

Um 41. gr.


    Greinin svarar til 34. gr. tilskipunarinnar og er efnislega sambærileg 35. gr. gildandi laga.
    Samkvæmt 1. mgr. er ekki heimilt að takmarka eða fækka fjölda bjóðenda að gagnvirku innkaupakerfi ef þeir uppfylla þau hæfisskilyrði sem farið hefur verið fram á.
    Samkvæmt 2. mgr. er heimilt að skipta innkaupakerfinu niður í flokka vara, verka og þjónustu sem eru skilgreint á hlutlægan hátt á grundvelli eiginleika þeirra innkaupa sem gera á innan viðkomandi flokks. Slíkir eiginleikar geta verið tilvísanir til mestu leyfilegu stærðar samninga eða til tiltekins landsvæðis þar sem tilteknir samningar, sem af þessu leiðir, verða framkvæmdir.
    Samkvæmt 6. mgr. er ekki lengur gert ráð fyrir hámarksgildistíma gagnvirks innkaupakerfis. Að öðru leyti er ekki þörf á frekari skýringum.

Um 42. gr.


    Greinin svarar til 35. gr. tilskipunarinnar og er efnislega sambærileg 70. gr. gildandi laga. Kaupanda er heimilt að nota rafræn uppboð einkum þar sem nýtt og lægra verð og/eða nýtt verðgildi tiltekinna þátta í tilboðum er sett fram með rafrænum aðferðum. Í þessu skyni skal kaupandi skipuleggja rafræna uppboðið sem endurtekið rafrænt ferli sem hefst eftir að full afstaða hefur verið tekin til tilboðanna í upphafi og gerir mögulegt að flokka þau með sjálfvirkum matsaðferðum. Ekki þykir henta að bjóða upp með rafrænum aðferðum tiltekna opinbera þjónustusamninga og verksamninga, sem fela í sér framkvæmd á sviði hugverka, svo sem hönnun verka, sem ekki er hægt að meta með sjálfvirkum matsaðferðum.

Um 43. gr.


    Greinin svarar til 36. gr. tilskipunarinnar sem er nýmæli. Rafrænn vörulisti er ákveðið snið fyrir kynningu og skipulag upplýsinga á formi sem sammerkt er öllum bjóðendum sem taka þátt og hentar vel til rafrænnar meðferðar. Lagt er til að kaupanda verði gert kleift að gera kröfu um rafræna vörulista í öllum tiltækum ferlum þar sem krafist er notkunar rafrænna samskiptaaðferða. Meðferð rafrænna vörulista þarf þó alltaf að vera í samræmi við meginreglur um jafna meðferð og samkeppni. Þannig ætti notkun rafrænna vörulista við kynningu á tilboðum ekki að hafa þann möguleika í för með sér að fyrirtæki láti nægja að senda einungis almennan vörulista. Fyrirtæki ættu enn sem fyrr að breyta almennum vörulistum sínum með tilliti til innkaupaferlisins. Þess háttar breyting tryggir að vörulistinn, sem sendur er vegna tiltekins innkaupaferlis, innihaldi einungis vörur, verk eða þjónustu sem fyrirtæki mátu, að viðhöfðu virku mati, að samsvaraði kröfum kaupanda. Um leið ætti að heimila fyrirtækjum að afrita upplýsingar úr almenna vörulistanum sínum en þeim ætti ekki að vera heimilt að leggja fram almenna listann sem slíkan.

Um 44. gr.


    Greinin svarar til 78.–82. gr. tilskipunarinnar og er efnislega sambærileg 37. gr. gildandi laga.

Um 45. gr.


    Greinin svarar til 40. gr. tilskipunarinnar sem er nýmæli. Kaupanda er heimilt að gera markaðskannanir sem einkum hafa það markmið að vanda undirbúning innkaupa. Með þessari heimild er hægt að kanna hvort áhugi sé til staðar hjá fyrirtækjum til að bjóða í tiltekin innkaup áður en farið er af stað með innkaupaferli. Með heimildinni gefst kaupanda kostur á að vanda áætlunargerð sína með betri undirbúningi sem einkum ætti að nýtast vel þegar um er að ræða sérhæfð innkaup eða kostnaðarsamt innkaupaferli. Kaupanda er heimilt að leita til sjálfstæðra sérfræðinga, fyrirtækja, annarra félaga eða samtaka á markaði. Einnig er heimilt að leita til yfirvalda eða annarra opinberra aðila sem veita slíka þjónustu. Skilyrði fyrir beitingu markaðskannana og annarrar ráðgjafar er að samkeppni sé ekki raskað og að gætt sé að meginreglum um jafnræði og gagnsæi í opinberum innkaupum. Að öðru leyti er ekki þörf á frekari skýringum umfram það sem kemur fram í athugasemdum við 46. gr. frumvarpsins.

Um 46. gr.


    Greinin svarar til 41. gr. tilskipunarinnar sem er nýmæli. Í greininni kemur fram að kaupandi skuli gera nauðsynlegar ráðstafanir til að tryggja að undanfarandi aðkoma fyrirtækis að undirbúningi innkaupa, skv. 45. gr. frumvarpsins, raski ekki samkeppni. Með fyrirtæki í þessum skilningi er átt við þann aðila sem aðstoðaði kaupanda að undirbúa innkaup eða veitti annars konar ráðgjöf í tengslum við innkaupin. Ráðstafanir skulu m.a. felast í því að láta öðrum þátttakendum og bjóðendum í té upplýsingar sem máli skipta og sem skipst var á í tengslum við eða sem leiddi af aðkomu fyrirtækis í undirbúningi innkaupaferlisins og með því að viðhafa hæfilegan frest til að taka við tilboðum.

Um 47. gr.


    Greinin er efnislega sambærileg 38. gr. gildandi laga.

Um 48. gr.


    Greinin er efnislega óbreytt frá 1. mgr. 39. gr. gildandi laga og þarfnast ekki skýringar.

Um 49. gr.


    Greinin svarar til 42. gr. tilskipunarinnar og er efnislega sambærileg 40. gr. gildandi laga. Breyting hefur verið gerð á hugtakanotkun í ákvæðinu og annars staðar í frumvarpinu þar sem hugtakið tækniforskrift kemur fram. Þess í stað hefur verið ákveðið að styðjast frekar við hugtakið tæknilýsing (e. Technical Specification) í stað tækniforskriftar (e. Technical Regulation). Með tæknilýsingu er átt við lýsingu á þeim eiginleikum eða gæðum sem kaupandi fer fram á að vara, verk eða þjónusta uppfylli, þ.e. lýsingu á andlagi innkaupa. Kaupandi skilgreinir með þessu þær þarfir sem innkaup eiga að uppfylla, m.a. með tilvísun í staðla, viðmiðanir eða aðrar forskriftir. Hugtakið tæknilýsing þykir ná betur yfir inntak ákvæðisins en hugtakið tækniforskrift sem gefur til kynna að kröfurnar byggist alltaf á fyrir fram ákveðnum staðli í stað lýsingar sem kaupandi setur fram.
    Þá hafa einnig smávægilegar breytingar verið gerðar á framsetningu til samræmis við tilskipunina og kröfur sem lúta að um­hverfislegum eiginleikum hafa verið færðar í nýtt og ítarlegra ákvæði, sbr. 50. gr. frumvarpsins.

Um 50. gr.


    Greinin svarar til 43. gr. tilskipunarinnar og er efnislega sambærileg 6. og 7. mgr. 40. gr. gildandi laga. Í greininni kemur fram að heimilt er að taka tillit til fleiri samfélagslegra þátta en áður við innkaup með vísan til viðurkennds merkis. Samkvæmt þessu er heimilt að fara fram á sérstakar kröfur sem lúta að um­hverfis- og félagslegum þáttum í samræmi við þau skilyrði sem koma fram í ákvæðinu. Skilyrði er að kröfur sem gerðar eru um merki tengist inntaki samnings og að þær byggist á hlutlægum grunni.
    Í 3. mgr. kemur fram að kaupandi skuli samþykkja önnur viðeigandi sönnunargögn ef fyrirtæki hafði bersýnilega ekki möguleika á að afla sér merkis. Slík sönnunargögn geta t.d. verið tæknilegar skýrslur frá framleiðanda.

Um 51. gr.


    Greinin svarar til 44. gr. tilskipunarinnar og er efnislega sambærileg 8. mgr. 40. gr. gildandi laga. Greinin er þó sett fram með ítarlegri hætti í samræmi við framsetningu tilskipunarinnar. Samræmismatsstofa samkvæmt ákvæðinu er stofnun sem annast samræmismat, þ.m.t. kvörðun, prófun, vottun og eftirlit, sem hlotið hefur faggildingu í samræmi við reglugerð nr. 566/2013 um markaðseftirlit, faggildingu o.fl. Reglugerð Evrópuþingsins og ráðsins (EB) nr. 765/2008 sem vísað er til í tilskipuninni hefur öðlast lagagildi hér landi með áðurnefndri reglugerð nr. 566/2013.

Um 52. gr.


    Greinin svarar til 45. gr. tilskipunarinnar og er efnislega sambærileg 41. gr. gildandi laga.

Um 53. gr.


    Greinin svarar til 46. gr. tilskipunarinnar sem er nýmæli. Eins og fram kemur í almennu athugasemdunum er áhersla lögð á það í tilskipuninni að liðka fyrir þátttöku lítilla og meðalstórra fyrirtækja (SME) í opinberum innkaupum. Í þessu skyni og til að auka samkeppni eru kaupendur hvattir til að skipta niður stórum samningum þannig að stærð samninga henti betur getu lítilla og meðalstórra fyrirtækja. Kaupanda er frjálst að ákvarða stærð og efni hlutanna í samræmi við viðeigandi reglur um útreikning á virði samnings. Ef kaupandi ákveður að ekki sé heppilegt að skipta samningi niður í hluta á að koma fram í útboðsgögnum eða samningsskýrslu, sbr. 92. gr. frumvarpsins, hvaða meginástæður eru fyrir því vali. Sem dæmi gætu ástæðurnar verið að kaupandi álíti að slík skipting gæti valdið hættu á að hamla samkeppni eða að hætta sé á að framkvæmd samningsins verði tæknilega séð óhóflega erfið eða kostnaðarsöm. Aðeins þarf að tilgreina þessar ástæður sérstaklega þegar innkaup eru yfir EES-viðmiðunarfjárhæðum. Ef samningum er skipt í hluta er kaupanda heimilt til að viðhalda samkeppni eða tryggja áreiðanleika afhendingar að takmarka fjölda hluta sem fyrirtæki getur gert tilboð í og jafnframt takmarka fjölda hluta sem getur komið í hlut einhvers tiltekins bjóðanda.

Um 54. gr.


    Greinin svarar til 48. gr. tilskipunarinnar. Efnisákvæði greinarinnar hafa ekki komið með beinum hætti fram í núgildandi lögum en hins vegar er vísað með almennum hætti í efnislega sambærilegt ákvæði eldri tilskipunar í 1. mgr. 79. gr. gildandi laga.
    Í 1. mgr. kemur fram að opinberum aðilum er heimilt að kynna fyrirhuguð innkaup á tilteknu tímabili með forauglýsingu. Slík forauglýsing er til þess fallin að gefa fyrirtækjum kost á að undirbúa sig betur áður en innkaupaferlið hefst formlega. Þá er opinberum aðilum jafnframt heimilt að hafa styttri tilboðsfrest, sbr. 35. gr. frumvarpsins, þegar forauglýsing hefur verið notuð til að kynna innkaup á fyrra stigi en það á þó aðeins við þegar innkaup eru yfir viðmiðunarfjárhæðum fyrir Evrópska efnahagssvæðið.
    Í 2. mgr. kemur fram að vissum opinberum aðilum eins og ríkisfyrirtækjum og ­sveitarfélögum er heimilt að kynna lokað útboð og samkeppnisútboð með forauglýsingu þegar ákveðin skilyrði eru til staðar. Þessum opinberu aðilum er þá einnig heimilt að hafa styttri tilboðsfrest, sbr. 59. gr. frumvarpsins, þegar innkaup eru yfir viðmiðunarfjárhæðum fyrir Evrópska efnahagssvæðið. Þeir opinberu aðilar sem ekki geta nýtt sér þessa heimild eru ríkisaðilar, þ.e. einkum ráðuneytin og ríkisstofnanir.
    Forauglýsingar þurfa að vera gerðar í samræmi við það sem kemur fram í A- og B-hluta V. viðauka tilskipunarinnar sem verður sérstaklega birtur í reglugerð eins aðrir viðaukar sem vísað er til í frumvarpinu.

Um 55. gr.


    Greinin svarar til 49. gr. tilskipunarinnar og er efnislega sambærileg 55. gr. gildandi laga. Í greininni kemur þó fram nýmæli um að öllum opinberum aðilum samkvæmt frumvarpi þessu verði skylt að auglýsa innkaup sem eru yfir viðmiðunarfjárhæðum á sam­eigin­legum vettvangi (utbodsvefur.is) þar sem hægt verður að nálgast öll útboð sem falla undir innkaupareglurnar á einum og sama stað. Innkaup opinberra aðila sem eru yfir innlendum viðmiðunarfjárhæðum og viðmiðunarfjárhæðum fyrir Evrópska efnahagssvæðið skal því auglýsa á einum sam­eigin­legum stað til aukins hagræðis fyrir bjóðendur. Á útboðsvefnum verður einnig heimilt að auglýsa innkaup sem eru undir viðmiðunarmörkum. Með því að tryggja bjóðendum aðgang að miðlægum vettvangi er verið að fella hindranir og auka möguleika bjóðanda á þátttöku í opinberum innkaupum auk þess að stuðla að auknu jafnræði og gagnsæi við innkaup. Að öðru leyti er opinberum aðilum frjálst að ákveða með hvaða hætti útboð eru auglýst að því gefnu að það sé gert með áberandi hætti.

Um 56. gr.


    Greinin svarar til 51. og 52. gr. tilskipunarinnar. Í greininni kemur fram með hvaða hætti kaupandi skal standa að auglýsingum og tilkynningum þegar innkaup eru yfir viðmiðunarfjárhæðum fyrir Evrópska efnahagssvæðið. Þá skal kaupandi einnig geta sýnt fram á það hvaða dag auglýsing eða tilkynning er send til útgáfuskrifstofunnar (TED). Staðfesting á mótttöku frá útgáfuskrifstofunni mun vera talin fullnægjandi sönnun. Kaupanda er einnig heimilt að birta tilkynningu innan lands áður en hún er birt erlendis ef útgáfuskrifstofan hefur ekki birt tilkynninguna með fullnægjandi hætti innan tveggja daga (48 klst) frá staðfestingu á móttöku tilkynningarinnar.

Um 57. gr.


    Greinin svarar til 47. gr. tilskipunarinnar og er efnislega sambærileg 57. og 62. gr. gildandi laga. Meginreglan er að frestur til að skila tilboði skal vera nægjanlega langur til að bjóðendur geti undirbúið tilboð. Það er því mat sem þarf að fara fram hverju sinni eftir því hversu flókin fyrirhuguð innkaup eru. Þar af leiðandi getur við vissar aðstæður verið nauðsynlegt að hafa lengri fresti en fram koma í 58. og 59. gr. sem eru í raun þeir lágmarksfrestir sem kaupandi skal styðjast við í innkaupaferli.
    Samkvæmt 4. mgr. getur kaupandi þurft að framlengja frest til að taka við tilboðum ef mikilvægar viðbótarupplýsingar eru afhentar á stigum innkaupaferlis. Lengd framlengingar skal almennt vera í réttu hlutfalli við mikilvægi upplýsinga eða breytinga. Enn fremur hafi ekki verið beðið um viðbótarupplýsingar með góðum fyrirvara eða ef mikilvægi þeirra í sambandi við undirbúning svartilboða er óverulegt þá er ekki litið svo á að kaupanda sé skylt að lengja frestina.
    Í samræmi við áherslur um rafræn samskipti í frumvarpinu kemur fram að lengja skuli lágmarksfresti til að leggja fram tilboð þegar ekki er unnt að veita rafrænan aðgang án endurgjalds að útboðsgögnum, sbr. það fram kemur í 60. gr. frumvarpsins.

Um 58. gr.


    Greinin er efnislega sambærileg 58. og 60. gr. gildandi laga. Breyting er gerð á framsetningu ákvæðisins til samræmis við framsetningu í 27. gr. tilskipunarinnar en ekki er um efnislegar breytingar að ræða. Þeir útboðsfrestir sem gilda fyrir Evrópska efnahagssvæðið koma því einnig fram í ákvæðinu í stað þess að vísa til þeirra í tilskipuninni.
    Í samræmi við áherslur um rafræn samskipti í frumvarpinu kemur fram í 3. mgr. að kaupendum sé heimilt að stytta tilboðsfrest um fimm daga í almennu útboði ef leggja má fram tilboð með rafrænum aðferðum hvort sem innkaup eru í innlendum viðmiðunarfjárhæðum eða viðmiðunarfjárhæðum fyrir Evrópska efnahagssvæðið. Þá er kaupendum einnig heimilt að stytta tilboðsfrest vegna innkaupa sem eru yfir viðmiðunarfjárhæðum fyrir Evrópska efnahagssvæðið niður í 15 daga þegar forauglýsing skv. 54. gr. hefur verið notuð til að kynna fyrirhuguð innkaup.
    Ákvæði 4. mgr. svarar til 60. gr. gildandi laga sem fjallar um skilyrði hraðútboðs. Þess er vert að geta að hér er um undantekningu að ræða frá þeim lágmarksfrestum sem gilda í almennu útboði sem skýra ber með þrengjandi hætti. Þá þarf kaupandi einnig að geta rökstutt það með tilhlýðilegum hætti að brýn þörf sé til staðar sem krefst þess að beita þurfi skemmri frestum.

Um 59. gr.


    Greinin er efnislega sambærileg 59. og 60. gr. gildandi laga. Breyting er gerð á framsetningu ákvæðisins til samræmis við framsetningu í 28. gr. tilskipunarinnar. Þeir útboðsfrestir sem gilda fyrir Evrópska efnahagssvæðið koma því einnig fram í ákvæðinu í stað þess að vísa til þeirra í tilskipuninni. Frestir til að skila þátttökubeiðnum og tilboði eftir forval eru að öðru leyti óbreyttir frá 59. gr. gildandi laga vegna innkaupa sem eru yfir innlendum viðmiðunarfjárhæðum.
    Í samræmi við áherslur um rafræn samskipti í frumvarpinu kemur fram að kaupanda sé heimilt að stytta frest til að leggja fram þátttökubeiðni í forvali skv. 1 mgr. um fimm daga ef heimilt er að leggja slíka beiðni fram með rafrænum aðferðum þegar um er að ræða innkaup yfir innlendum viðmiðunarfjárhæðum.
    Einnig er heimilt að hafa styttri fresti eftir forval til að taka við tilboðum vegna innkaupa yfir viðmiðunarfjárhæðum fyrir Evrópska efnahagssvæðið ef forauglýsing hefur verið notuð til að kynna fyrirhuguð innkaup. Þá er einnig heimilt að stytta frestinn ef leggja má fram tilboð með rafrænum aðferðum. Þess ber að geta að áðurnefndar heimildir til að hafa styttri fresti til að leggja fram tilboð í forvali ná ekki til innkaupa sem eru yfir innlendum viðmiðunarfjárhæðum.
    Ákvæði 6. mgr. svarar til 60. gr. gildandi laga sem fjallar um skilyrði hraðútboðs. Þess er vert að geta að hér er um undantekningu að ræða frá þeim lágmarksfrestum sem gilda sem skýra ber með þrengjandi hætti. Þá þarf kaupandi einnig að geta rökstutt það með tilhlýðilegum hætti að brýn þörf sé til staðar sem krefst þess að beita þurfi skemmri frestum.
    Í 7. mgr. kemur fram að vissum opinberum aðilum eins og ríkisfyrirtækjum og ­sveitarfélögum er heimilt að komast að samkomulagi við bjóðendur sem valdir hafa verið í forvali um styttri frest til að skila inn tilboði. Ef ekki næst samkomulag við bjóðendur skal fresturinn eðli máls samkvæmt vera að lágmarki tíu dagar frá því að útboðsgögn eru send út.

Um 60. gr.


    Greinin svarar til 53. gr. tilskipunarinnar. Í samræmi við 22. gr. frumvarpsins er meginreglan sú að við innkaup skuli stuðst við rafræn samskipti. Í þessari grein kemur fram að kaupandi skal að öllu jöfnu veita beinan aðgang að útboðsgögnum með rafrænum aðferðum án endurgjalds frá og með birtingu auglýsingar, sem er breyting frá þeim þriggja daga fresti sem mælt er fyrir um í 61. gr. gildandi laga.
    Í samræmi við 2. og 3. mgr. er kaupanda þó heimilt að takmarka rafrænt aðgengi við vissar aðstæður en þá skal í staðinn veita lengri tilboðsfrest. Þegar um viðbótarupplýsingar er að ræða verður að telja eðlilegast að kaupandi veiti einnig rafrænt aðgengi að slíkum upplýsingum þegar því verður við komið.
    Ákvæði 4. mgr. er efnislega sambærilegt við það sem fram kemur í 2. mgr. 63. gr. gildandi laga. Ef óskað er eftir ítarlegri gögnum eða nánari skilgreiningu á útboðsgögnum eða öðrum gögnum tengdum útboði skal fyrirspurn vera komin til kaupanda eða umsjónarmanns útboðs, skal það gert með hæfilegum fyrirvara þannig að kaupanda gefist kostur á að taka saman gögn ef þörf er á viðbótarupplýsingum. Telji kaupandi tilefni til að senda ný gögn eða svara fyrirspurnum skal almennt senda gögnin eða fyrirspurnina ásamt svörum við henni til allra sem hafa óskað eftir og fengið send útboðsgögn.

Um 61. gr.


    Greinin svarar til 54. gr. tilskipunarinnar og þarfnast ekki frekari skýringar.

Um 62. gr.


    Greinin er efnislega óbreytt frá 64. gr. gildandi laga og þarfnast ekki skýringar.

Um 63. gr.


    Greinin er efnislega óbreytt frá 65. gr. gildandi laga og þarfnast ekki skýringar.

Um 64. gr.


    Greinin er efnislega óbreytt frá 66. gr. gildandi laga og þarfnast ekki skýringar.

Um 65. gr.


    Greinin er efnislega sambærileg 69. gr. gildandi laga en breytt framsetning tekur mið af auknum áherslum um rafræn samskipti. Að öðru leyti er ekki þörf á frekari skýringum.

Um 66. gr.


    Greinin svarar til 56. gr. tilskipunarinnar og er efnislega sambærileg 71. gr. gildandi laga en tekur þó mið af breyttri framsetningu á ákvæðinu í tilskipuninni. Til þess að tilboð komi til efnislegrar skoðunar þarf það þannig í fyrsta lagi að vera í samræmi við útboðsskilmála eða fela í sér gilt frávikstilboð og hafa borist borist innan fresta. Í annan stað verður það að hafa borist frá bjóðanda sem ekki bar eða var heimilt að vísa frá. Í þriðja lagi verður tilboð að hafa borist frá bjóðanda sem uppfyllir almennar hæfiskröfur og valinn hefur verið til að leggja fram tilboð, ef um forval var að ræða.
    Í 3. mgr. kemur fram að kaupanda er heimilt að hafna gerð samnings við bjóðendur sem leggja fram hagkvæm tilboð uppfylli þeir ekki skilyrði almennra kjarasamninga, löggjöf um um­hverfisvernd eða félagsleg réttindi. Kaupandi verður þó að geta sýnt fram á með viðhlítandi hætti að slík skilyrði séu til staðar sem réttlæta beitingu heimildarinnar.
    Í 4. mgr. kemur fram mikilvæg regla sem heimilar kaupanda að meta tilboð efnislega áður en kannað er hvort það uppfyllir almennar form- og hæfiskröfur sem gerðar hafa verið í almennu útboði. Kaupanda er samt sem áður skylt að láta fara fram óhlutdrægt og gagnsætt mat á því að tilboð uppfylli almennar kröfur áður en gengið er endanlega til samninga.
    Það sem kemur fram í 5. mgr. er efnislega sambærilegt 53. gr. gildandi laga sem er þó gert með ítarlegri hætti í frumvarpinu í samræmi við tilskipunina. Kaupanda er samkvæmt þessu heimilt að gefa bjóðanda kost á að bæta úr tilteknum gögnum sem t.d. innihalda smávægilegar villur, innan hæfilegs frests með því skilyrði að slíkt leiði ekki til mismununar milli fyrirtækja í innkaupaferli. Eðlilegt getur verið að gefa bjóðanda kost á að leiðrétta ákveðin gögn sem annars gæti leitt til þess að tilboð kæmi ekki til greina. Í ákvæði felst þó ekki sérstök leiðbeiningarskylda hjá kaupanda gagnvart bjóðanda.

Um 67. gr.


    Greinin svarar til 19. gr. tilskipunarinnar og er efnislega óbreytt frá 46. gr. gildandi laga.

Um 68. gr.


    Greinin svarar til 57. gr. tilskipunarinnar og er efnislega sambærileg 47. gr. gildandi laga. Í 1. mgr. bætast þó við tvær ástæður til útlilokunar sem varða hryðjuverk eða brot sem tengjast hryðjuverkastarfsemi, eins og það er skilgreint er í 1., 3. og 4. gr. rammaákvörðunar ráðsins 2002/475/DIM, og barnaþrælkun eða annars konar mansal, eins og skilgreint er í 2. gr. tilskipunar Evrópuþingsins og ráðsins 2011/36/ESB. Í 2. mgr. kemur fram nýmæli um að útilokunarástæður í 1. mgr. ná einnig til einstaklinga sem stýra viðkomandi fyrirtæki og því ber að útiloka fyrirtæki frá innkaupaferli ef stjórnandi fyrirtækis, sem hefur heimild til fyrirsvars, ákvörðunartöku eða yfirráða í því, hefur verið sakfelldur með endanlegum dómi fyrir þau brot sem fram koma í 1. mgr.
    Samkvæmt 3. mgr. er skylt að útiloka fyrirtæki frá innkaupaferli ef það hefur ekki staðið skil á greiðslu opinberra gjalda og lífeyrissjóðsiðgjöldum ef því hefur verið slegið föstu með endanlegum dómi eða úrskurði. Hér er fyrst og fremst átt við greiðslu skatta, framlaga til almannatrygginga og annarra sambærilegra lögákveðinna gjalda. Ef ekki liggur fyrir endanleg niðurstaða um brot fyrirtækis er kaupanda skv. 4. mgr. hins vegar heimilt að útiloka fyrirtækið frá innkaupaferli ef hægt er að sýna fram á brotið með öðrum fullnægjandi hætti. Í slíkum tilvikum hvílir sönnunarbyrðin á kaupanda að hann geti sýnt fram slíkt. Í 5. mgr. er kaupanda enn fremur heimilt að veita undanþágu frá útilokun vegna vangreiðslu á opinberum gjöldum skv. 3. og 4. mgr. ef aðrir veigameiri hagsmunir eru til staðar. Hér er um undantekningarreglu að ræða sem skýra ber þrengjandi.
    Í 6. mgr. koma fram aðrar heimildir fyrir kaupanda að vísa fyrirtæki frá innkaupaferli en ekki er um skyldu að ræða. Þær útilokunarástæður sem koma fram í a-, e-, f-, g-, h- og j-lið eru nýmæli í samræmi við það sem kemur fram 4. mgr. 57. tilskipunarinnar og þarfnast að öðru leyti ekki frekari skýringar.
    Samkvæmt 9. mgr. er fyrirtækjum gert kleift á að sýna fram á að þau hafi gripið til nauðsynlegra ráðastafana til að bæta fyrir það brot sem kom upp hjá viðkomandi fyrirtæki (e. self-cleaning). Fyrirtæki skal í þessum tilgangi sanna að það hafi greitt eða skuldbundið sig til að greiða bætur vegna alls tjóns sem orðið hefur vegna refsilagabrotsins eða misferlisins, útskýrt málsatvik og málavexti með heildstæðum hætti með virkri samvinnu við yfirvöld og hafi gripið til raunhæfra tæknilegra og skipulagslegra ráðstafana og ráðstafana varðandi starfsfólk sem eru til þess fallnar að koma í veg fyrir frekari refsilagabrot eða misferli. Ráðstafanirnar, sem fyrirtæki grípa til, skulu metnar með tilliti til alvarleika refsilagabrotsins eða misferlisins og þeirra tilteknu aðstæðna sem voru fyrir hendi þegar það átti sér stað. Þegar ráðstafanirnar eru ekki taldar duga skal fyrirtæki fá í hendur rökstuðning fyrir þeirri ákvörðun. Fyrirtæki skal ekki hafa möguleika á að nýta sér þá heimild sem fram í kemur í 9. mgr. meðan útilokunartímabil varir sem hefur verið ákvarðað með endanlegum dómi.

Um 69.–72. gr.


    Þessar greinar svara til 58. gr. tilskipunarinnar og er efnið sambærilegt við það sem fram kemur í 48.–50. gr. gildandi laga. Framsetning ákvæðanna er í samræmi við ákvæði tilskipunarinnar og efnislegar kröfur gildandi laga eru að mestu óbreyttar. Helsta breytingin er að sönnunarkröfurnar sem koma fram í 49. og 50. gr. gildandi laga hafa verið færðar í 74. gr. frumvarpsins.

Um 73. gr.


    Greinin svarar til 59. gr. tilskipunarinnar sem er nýmæli. Í greininni kemur fram að bjóðendur skulu leggja fram uppfærða eigin yfirlýsingu, þ.e. hæfisyfirlýsingu (e. European Single Procurement Document), til einföldunar og hagsbóta bæði fyrir kaupanda og fyrirtæki. Með þessu er verið að draga úr hindrunum, ekki síst fyrir lítil og meðalstór fyrirtæki, til að taka þátt í opinberum innkaupum. Fyrirtækjum verður því ekki skylt að afla þann umtalsverða fjölda vottorða og annarra skjala sem tengjast útboði strax við upphaf innkaupaferlis. Megintilgangur þessarar greinar er að draga úr skriffinnsku með þeim hætti að aðeins sá sem hlýtur opinberan samning þarf að standa skil á öllum skjölum og vottorðum til sönnunar á hæfni. Kaupanda er þó heimilt hvenær sem á innkaupaferli stendur að kalla eftir öllum skjölum og gögnum ef það er talið nauðsynlegt til að tryggja að ferlið fari rétt fram en slíkt gæti einkum átt við þegar forval er notað í innkaupaferli. Til að ná fram enn frekari einföldun bæði fyrir kaupanda og fyrirtæki er ráðuneytinu gert að gefa út staðlað eyðublað fyrir hæfisyfirlýsinguna. Slíkt eyðublað verður þá jafnframt samræmt fyrir Evrópska efnahagssvæðið.

Um 74. gr.


    Greinin svarar til 60. gr. tilskipunarinnar og er sambærileg við það sem fram kemur um sönnunargögn í 3. og 4. mgr. 47. gr., 1. mgr. 49. gr. og 1. mgr. 50. gr. gildandi laga. Ekki er þörf á sérstökum skýringum að öðru leyti.

Um 75. gr.


    Greinin svarar til 62. gr. tilskipunarinnar og er efnislega sambærileg 51. og 52. gr. gildandi laga. Reglugerð Evrópuþingsins og ráðsins (EB) nr. 1221/2009 sem vísað er til í tilskipuninni hefur verið innleidd hérlendis með reglugerð nr. 344/2103 frjálsa þátttöku fyrirtækja og stofnana í um­hverfisstjórnunarkerfi Evrópusambandsins (EMAS).

Um 76. gr.


    Greinin svarar til 63. gr. tilskipunarinnar og er sambærileg við það sem kemur fram í 3. og 4. mgr. 49. gr. og 2. og 3. mgr. 50. gr. gildandi laga. Greinin er sett fram með ítarlegri hætti í samræmi við framsetningu ákvæðisins í tilskipuninni.

Um 77. gr.


    Greinin svarar til 64. gr. tilskipunarinnar og er sambærileg 54. gr. gildandi laga.

Um 78. gr.


    Greinin svarar til 65. og 66. gr. tilskipunarinnar og er efnislega samhljóða 56. gr. gildandi laga.

Um 79. gr.


    Greinin svarar til 67. gr. tilskipunarinnar og er sambærileg 45. og 72. gr. gildandi laga. Breyting er gerð frá ákvæðum gildandi laga til samræmis við þær breytingar sem gerðar eru á ákvæði tilskipunarinnar. Greinin fjallar um forsendur fyrir vali tilboðs sem er eitt af mikilvægustu ákvæðum frumvarpsins sem ákvarðar með hvaða hætti velja skal tilboð í innkaupaferli. Til að stuðla að einfaldri framsetningu er notað hugtakið „fjárhagslega hagkvæmasta tilboðið“ sem yfirhugtak enda ættu öll tilboð sem að lokum eru valin að vera í samræmi við það sem kaupandi telur að sé fjárhagslega besta lausnin af þeim sem í boði eru. Eins og fram kemur í almennum athugasemdum frumvarpsins er áhersla lögð á hagkvæm innkaup. Til að hvetja til meiri áherslu á gæði í opinberum innkaupum er mælst til þess að takmarka notkun verðs ein­göngu eða kostnaðar ein­göngu við mat á því hvaða tilboð er fjárhagslega hagkvæmast eftir því sem við á. Framsetning greinarinnar tekur mið af þessum áherslubreytingum og því kemur ekki lengur fram að það tilboð sem er lægst að fjárhæð sé ávallt hagkvæmasta tilboðið nema það endurspegli jafnframt besta hlutfallið milli verðs og gæða. Af þessum sökum er mælst til þess að nota í auknum mæli orðalagið „besta hlutfall milli verðs og gæða“ við val á fjárhagslega hagstæðasta tilboðinu. Skv. 1. mgr. er kaupanda heimilt að ákveða forsendur fyrir val á fjárhagslega hagkvæmasta tilboði út frá þremur þáttum, þ.e. lægsta verði, minnsta kostnaði eða besta hlutfalli milli verðs og gæða. Kaupandi skal samkvæmt þessu ákveða fyrir fram hvaða forsendur verða lagðar til grundvallar í einstöku innkaupaferli. Ef greiðsla fyrir tiltekna þjónustu ræðst af ákvæðum laga eða er ákveðin í föstu verði fyrir tilteknar vörur ætti að koma skýrt fram að áfram er unnt að meta hlutfall gæða og verðs á grundvelli annarra þátta en einungis verðsins eða greiðslunnar. Eftir því hvaða þjónustu eða vöru er um að ræða gætu slíkir þættir m.a. verið skilmálar um afhendingu og greiðslu, atriði varðandi þjónustu eftir sölu (t.d. umfang ráðgjafar- og endurnýjunarþjónustu) eða um­hverfislegir eða félagslegir þættir (t.d. hvort bækur voru prentaðar á endurunninn pappír eða pappír úr sjálfbærum viði, kostn­aður sem skrifast á um­hverfisleg úthrif eða hvort ýtt hafi verið undir félagslega aðlögun einstaklinga sem falið er að framkvæma samninginn).
    Hvenær sem hæfni starfsfólks skiptir máli varðandi framkvæmd samnings er kaupanda heimilt að nota slíkt sem valforsendu, þ.e. hæfni og reynslu þess starfsfólks sem falið er að framkvæma umræddan samning. Þetta getur t.d. átt við um samninga um hugverkaþjónustu á borð við ráðgjafar- eða arkitektaþjónustu. Kaupandi, sem nýtir sér þennan möguleika, ætti að tryggja með viðeigandi leiðum að starfsfólkið, sem falin er framkvæmd samnings, uppfylli í raun þá gæðastaðla, sem tilgreindir eru, og að einungis megi ráða annað starfsfólk í stað þess sem fyrir er með samþykki kaupanda sem getur þá staðfest að nýtt starfsfólk sé með sambærilega hæfni.
    Mikilvægt er að gætt sé að meginreglum um gagnsæi, jafnræði og virka samkeppni við val á tilboði. Af þessum sökum ætti kaupandi að tilgreina fyrir fram forsendur fyrir vali tilboðs og hvert er hlutfallslegt vægi hverrar forsendu. Kaupanda er þó heimilt í undantekningartilvikum að víkja frá þeirri skyldu að tilgreina vægi forsendna þegar gildar ástæður eru fyrir því, sem kaupandi þarf að geta rökstutt, og ekki er unnt að meta vægið fyrir fram, einkum þegar um er að ræða flókna samninga. Í slíkum tilvikum ætti kaupandi að tilgreina forsendurnar í forgangsröð eftir mikilvægi.
    Við mat á besta hlutfallinu milli verðs og gæða á kaupandi að ákvarða fjárhagslegar viðmiðanir og gæðaviðmiðanir sem tengjast efni samningsins. Þessar viðmiðanir ættu því að gefa færi á samanburðarmati á því nothæfisstigi, sem boðið er, í sérhverju tilboði í ljósi þess hvert efni samningsins er eins og skilgreint er í tæknilýsingum. Með tilliti til besta hlutfalls milli verðs og gæða er í frumvarpinu settur fram listi, sem ekki er tæmandi, um mögulegar valforsendur og þar koma m.a. fram um­hverfislegir og félagslegir þættir. Með þessu getur kaupandi valið valforsendur sem gera honum kleift að fá verk, vörur og þjónustu sem samrýmast þörfum hans sem best.
    Forsendur fyrir vali tilboðs eiga þó ekki að hafa þau áhrif að veita kaupanda ótakmarkað ákvörðunarvald. Forsendunum er fyrst og fremst ætlað að tryggja möguleikann á virkri samkeppni og þeim skulu fylgja forskriftir sem gera kleift að athuga upplýsingar frá bjóðendum á skilvirkan hátt til að meta hversu vel tilboðin uppfylla forsendur fyrir vali tilboðs. Í vafatilvikum skal kaupandi athuga á skilvirkan hátt áreiðanleika upplýsinga og sönnunargagna frá bjóðendum. Til að ákvarða hvaða tilboð er fjárhagslega hagstæðast ætti ákvörðunin um samningsgerð ekki að byggjast ein­göngu á forsendum sem ekki tengjast kostnaði. Þess vegna ætti kostnaðarviðmiðun að fylgja gæðaviðmiðunum og gæti það annaðhvort falist í nálgun sem byggist á verði eða kostnaðarhagkvæmni, svo sem útreikningi á vistferilskostnaði, eftir því sem kaupandi ákveður.

Um 80. gr.


    Greinin svarar til 68. gr. tilskipunarinnar sem er nýmæli. Ef mat er ekki einungis gert á grundvelli verðs er kaupanda heimilt að ákveða að forsendur fyrir vali á fjárhagslega hagkvæmasta tilboði skuli grundvallast á aðferð sem byggist á útreikningi á vistferilskostnaði. Útreikningur á vistferliskostnaði tekur til alls kostnaðar á vistferli verka, vöru eða þjónustu. Hér er átt við innri kostnað, t.d. vegna rannsókna sem gera skal, þróunar, framleiðslu, flutninga, notkunar, viðhalds og kostnaðar við förgun við lok vistferlis. Kostn­aður getur einnig tekið til um­hverfislegra úthrifa, eins og mengunar af völdum hráefna sem notuð eru í vörunni eða af völdum vörunnar sjálfrar eða vinnslu hennar, að því tilskildu að unnt sé að verðleggja og greina áhrifin. Þær aðferðir sem kaupandi notar við mat á kostnaði sem skrifast á um­hverfisleg úthrif á jafnframt að ákvarða fyrir fram á hlutlægan hátt og án mismununar og vera aðgengilegar öllum hlutaðeigandi aðilum. Þessar aðferðir má ákvarða á lands-, svæðis- eða staðarvísu en til að koma í veg fyrir röskun á samkeppni með hjálp sérsniðinna aðferða ættu þær að vera almennar í þeim skilningi að ekki ætti að koma þeim á fót sérstaklega fyrir tiltekið innkaupaferli.

Um 81. gr.


    Greinin svarar til 69. gr. tilskipunarinnar og er efnislega sambærileg 73. gr. gildandi laga.

Um 82. gr.


    Um er að ræða nýmæli en greinin svarar að hluta til þess sem fram kemur í b-lið 4. mgr. 26. gr. og a-lið 2. mgr. 32. gr. tilskipunarinnar. Í núgildandi lögum er ekki að finna nákvæma skilgreiningu á því henær tilboð telst ógilt eða ófullnægjandi. Tilboð telst almennt ekki gilt ef það hefur ekki tengsl við fyrirhugaðan samning og dugir bersýnilega ekki, án verulegra breytinga, til að mæta þörfum kaupanda eða kröfum eins og þær eru tilgreindar í útboðsgögnum. Þátttökutilkynning telst jafnframt ekki gild ef viðkomandi fyrirtæki er eða gæti verið útilokað skv. 68. gr. eða ef það uppfyllir ekki hæfiskröfur skv. 69.–72. gr.

Um 83. gr.


    Greinin er efnislega óbreytt frá 74. gr. gildandi laga.

Um 84. gr.


    Greinin svarar til 50. gr. tilskipunarinnar. Í greininni kemur fram að kaupandi skal tilkynna um gerð samnings eigi síðar en 30 dögum eftir gerð hans þegar um er að ræða innkaup sem eru yfir viðmiðunarfjárhæðum fyrir Evrópska efnahagssvæðið. Slíkar tilkynningar skulu innihalda upplýsingar sem fram koma í D-hluta V. viðauka tilskipunarinnar sem verður birtur í reglugerð, sbr. 122. gr. frumvarpsins. Þá skal kaupandi senda tilkynningar til útgáfuskrifstofu Evrópusambandsins í samræmi við 56. gr. frumvarpsins.

Um 85. gr.


    Greinin svarar til 55. gr. tilskipunarinnar og er efnislega sambærileg 75. gr. gildandi laga. Nýr d-liður bætist við 4. mgr. sem felur í sér að upplýsa þurfi bjóðendur sem leggja fram gild tilboð um framkvæmd og framvindu samningsviðræðna. Að öðru leyti er ekki þörf á frekari skýringum.

Um 86. gr.


    Greinin er efnislega sambærileg 76. gr. gildandi laga. Til að koma til móts við ­sveitarfélögin vegna breytinga á útboðsskyldu þeirra er gerð breyting á 1. mgr. sem felur það í sér biðtími vegna innkaupa yfir innlendum viðmiðunfjárhæðum er styttur niður í 5 daga frá birtingu tilkynningar um val á tilboði. Biðtími vegna innkaupa yfir viðmiðunarfjárhæðum fyrir Evrópska efnahagssvæðið er hins vegar áfram óbreyttur, þ.e. 10 dagar. Sveitarfélögin hafa kallað eftir styttri biðtíma vegna minni framkvæmda, einkum t.d. yfir sumartímann þegar framkvæmdatíminn er stuttur. Að öðru leyti eru ekki gerðar breytingar á greininni.

Um 87. gr.


    Greinin svarar til 70. gr. tilskipunarinnar og er efnislega sambærileg 43. gr. gildandi laga.

Um 88. gr.


    Greinin svarar til 71. gr. tilskipunarinnar og er efnislega sambærileg 42. gr. gildandi laga. Í 4. mgr. kemur fram nýmæli um að kaupanda sé heimilt að greiða vangoldnar launagreiðslur beint og milliliðalaust til undirverktaka hafi aðalverktaki ekki staðið skil á slíkum greiðslum. Skilyrði er að kaupandi taki það fram í útboðsgögnum standi verktaki ekki í skilum með launagreiðslur til þeirra sem við verkið vinna sé verkkaupa heimilt að greiða sannanlega vangoldin laun á kostnað verktaka. Þá getur einnig verið ástæða fyrir kaupanda að tilgreina í útboðsgögnum að kaupandi geti krafið verktaka um staðfestingu á stöðu uppgjörs við undirverktaka, áður en verkkaupi og verktaki ganga frá lokauppgjöri og að verkkaupa sé heimilt að greiða sannanlega vangoldnar kröfur til undirverktaka á kostnað verktaka.

Um 89. gr.


    Greinin er efnislega óbreytt frá 77. gr. gildandi laga.

Um 90. gr.


    Greinin svarar til 72. gr. tilskipunarinnar sem er nýmæli. Með þessari grein er kaupanda innan vissra marka heimilt að kveða á um breytingu á einstökum samningum á grundvelli endurskoðunarákvæðis eða ákvæðis um valmöguleika í samningi. Nauðsynlegt er að samningsákvæði sem heimila breytingar á gildistíma séu vel afmörkuð og orðuð með skýrum hætti.
    Til nánari skýringar á b-lið 1. mgr. þegar um er að ræða viðbótarinnkaup skal verðhækkun þó aldrei vera hærri en sem nemur 50% af verðmæti upphaflega samningsins. Þegar nokkrar breytingar eru gerðar í röð, hver á eftir annarri, skulu þessi takmörk gilda um verðmæti hverrar breytingar. Slíkar breytingar, sem gerðar eru hver á eftir annarri, skulu ekki gerðar í þeim tilgangi að sniðganga þær reglur sem koma fram í frumvarpi þessu. Til að koma til móts við sveitarfélögin vegna breytinga á útboðsskyldu þeirra eru skilyrði um samningsfjárhæðir vegna breytinga á samningum skv. b- og c-lið 1. mgr. takmarkaðar við fjárhæðir vegna innkaupa yfir viðmiðunarfjárhæðum fyrir Evrópska efnahagssvæðið. Þar af leiðandi eru rýmri heimildir til staðar vegna innkaupa sem eru undir viðmiðunarfjárhæðum skv. 4. mgr. 23. gr.
    Til nánari skýringar á d-lið 1. mgr. þá verður að telja að slík endurskipulagning á fyrirtæki, þegar annað fyrirtæki gengur inn í stöðu upphaflegs samningsaðila, sé til staðar t.d. við yfirtöku, samruna, kaup eða ógjaldfærni tiltekins fyrirtækis.
    Að öðru leyti er ekki þörf á frekari skýringum umfram það sem fram kemur í greininni sjálfri.

Um 91. gr.


    Greinin svarar til 73. gr. tilskipunarinnar sem er nýmæli. Í greininni kemur fram að kaupanda skuli vera heimilt að slíta gagnkvæmum samningi án þess að baka sér bótaskyldu við vissar aðstæður. Í samræmi við almennt skuldbindingargildi samninga í íslenskum rétti er eðlilegt að ákvæðið sé skýrt þrengjandi. Að öðru leyti er réttast að ákvæðið mótist betur í stjórnsýslu- og dómaframkvæmd.

Um VIII. kafla.


    Í þessum kafla frumvarpsins eru lagðar til sérstakar reglur um gerð opinberra samninga um félagsþjónustu og aðra tiltekna þjónustu. Allur þessi kafli er nýmæli en með honum er mælt fyrir um sérreglur um tilgreinda þjónustu sem er undanþegin útboðsskyldu skv. 21. gr. gildandi laga, sbr. II. viðauka B með tilskipun 2004/18/EB. Nánar tiltekið er aðgreining þjónustusamninga í flokka A og B lögð niður og tekin upp léttari málsmeðferð til að koma á samningum um tiltekna þjónustu á sviði heilbrigðis-, félags- og menningarmála. Mælt er fyrir um það í 74. gr. tilskipunarinnar, sjá samsvarandi 92. gr. frumvarpsins, að opinberir samningar um félagsþjónustu og aðra sértæka þjónustu, sem talin er upp í XIV. viðauka, sem skal birtur í reglugerð, skuli gerðir í samræmi við þennan kafla ef verðmæti samninganna er jafnhátt eða hærra en viðmiðunarfjárhæð skv. 4. mgr. 23. gr. frumvarpsins. Lagt er til að kaupanda verði heimilt að nota hvaða innkaupaaðferð sem lýst er í lögum þessum en honum beri að ákveða hana fyrir fram og auglýsa í samræmi við þær reglur sem fram koma í 93. gr. Þá er lagt til að ákvæði XI. og XII. kafla laga þessara skuli gilda um innkaup skv. 1. mgr. Að öðru leyti en fram kemur í þessum kafla taka lögin ekki til slíkra innkaupa nema annað sé tekið fram.

Um 92.–95. gr.


    Í 93. gr. er lögð til innleiðing á 75. gr. tilskipunarinnar og mælt fyrir um að kaupandi sem hyggst gera opinberan samning um þá þjónustu sem um getur í 92. gr. skuli láta vita um fyrirætlan sína með einhverjum þeim hætti sem segir í greininni. Þar er einnig lagt til að geri kaupandi samning um þjónustu skv. 92. gr. skuli hann upplýsa um niðurstöðu innkaupaferlisins með tilkynningu um samningsgerð, sem skal innihalda upplýsingarnar sem um getur í J-hluta V. viðauka, sem skal birtur í reglugerð.
    Með 94. gr. frumvarpsins er lögð til innleiðing á 76. gr. tilskipunarinnar og felst tillagan aðallega í því að kaupandi skuli við gerð samninga um þessa þjónustu gæta að meginreglum um jafnræði og gagnsæi skv. 15. gr. frumvarpsins. Þá er sérstaklega mælt fyrir um hvaða sérstöku sjónarmiða kaupanda er heimilt að taka tillit til við samningsgerðina.
    Þá er að lokum lagt til í 95. gr. frumvarpsins að 77. gr. tilskipunarinnar verði innleidd varðandi takmarkanir í sérstökum tilfellum á aðgengi að innkaupaferlum um tiltekna þjónustu. Um er m.a. að ræða þjónustusamninga um stjórnsýslu á sviði menntamála, heilbrigðismála, félagsmála og húsnæðismála, heimaþjónustu, hjúkrunarþjónustu, þjónustu heilbrigðisstarfsfólks, fræðslustarfsemi, sjúkraflutningaþjónustu, félagsþjónustu, íþróttastarfsemi og menningarstarfsemi.

Um 96. gr.


    Greinin svarar til 84. gr. tilskipunarinnar. Greinin hefur ekki komið fram með beinum hætti í núgildandi lögum en hins vegar er vísað með almennum hætti í efnislega sambærilegt ákvæði eldri tilskipunar í 1. mgr. 79. gr. gildandi laga.

Um 97. gr.


    Greinin felur í sér innleiðingu á 83. og 85. gr. tilskipunarinnar sem varðar skyldur ríkisins gagnvart Eftirlitsstofnun EFTA og ESB. Áréttað er að ráðherra geti með reglugerð kveðið á um skyldu kaupenda til að senda ráðuneytinu skýrslur ákveðins efnis svo að unnt sé að fullnægja skyldum ríkisins samkvæmt tilskipuninni.

Um 98. gr.


    Greinin er efnislega óbreytt frá 83. gr. gildandi laga.

Um 99. gr.


    Greinin er efnislega sambærileg 85. og 88. gr. gildandi laga. Ríkiskaup teljast ótvírætt vera miðlæg innkaupastofnun í skilningi tilskipunarinnar. Í greininni kemur fram að sé hlutverk Ríkiskaupa að annast innkaup fyrir ríkisstofnanir með gagnsæjum og hagkvæmum hætti. Þá skal stofnunin einnig beita sér fyrir samræmdum og sam­eigin­legum innkaupum meðal ríkisaðila til að stuðla að aukinni hagkvæmni. Ríkiskaup munu einnig þurfa í samræmi við auknar kröfur um rafrænar samskiptaaðferðir að standa að þróun innkaupakerfa sem uppfylla kröfur frumvarpsins að þessu leyti. Stofnuninni er einnig ætlað að sinna ákveðnu leiðbeiningarhlutverki um innkaupamál með almennum hætti eftir því sem þörf krefur.
    Í frumvarpinu er ekki að finna sérstaka heimild fyrir ýmsa sjálfstæða opinbera aðila, t.d. ­sveitarfélög, til að setja á fót miðlægar innkaupastofnanir enda er slík heimild óþörf með hliðsjón af almennum valdheimildum þeirra. Tekið skal fram að miðlæg innkaupastofnun verður að vera til þess hæf að bera réttindi og skyldur að lögum. Þá er það skilgreiningaratriði að hún þjóni fleiri opinberum aðilum. Innkaupadeildir stofnana eða innkaupastofnanir einstakra sveitarfélaga geta af þessari ástæðu ekki talist miðlægar innkaupastofnanir í skilningi frumvarpsins.
    Öðrum opinberum aðilum, þ.m.t. opinberum fyrirtækjum og sveitarfélögum, er að þessu leyti heimilt að nýta sér þjónustu Ríkiskaupa að því marki sem þessir aðilar telja sig þurfa.

Um 100. gr.


    Greinin er efnislega óbreytt frá 86. gr. gildandi laga.

Um 101. gr.


    Greinin er efnislega óbreytt frá 89. gr. gildandi laga. Í greininni kemur fram að gjaldskrá Ríkiskaupa sem ráðherra setur skal almennt miðast við að tekjur standi undir rekstri stofnunarinnar. Ráðherra er eftir sem áður heimilt að breyta fjármögnun stofnunarinnar. Meðal annars kæmi til greina að ráðuneytið gerði samning við Ríkiskaup um framkvæmd ákveðinna verkefna sem fjármagnaður væri með framlögum af fjárlögum.

Um 102. gr.


    Greinin er efnislega óbreytt frá 90. gr. gildandi laga.

Um XI. og XII. kafla.


    Ekki hafa verið gerðar efnislegar breytingar á ákvæðum XI. kafla um kærunefndina og XII. kafla um gildi samninga, óvirkni, önnur viðurlög og skaðabætur. Ákvæði þessara kafla byggjast á annarri tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2007/66/EB (eftirlitstilskipunin) að því er varðar aukna skilvirkni í meðferð kærumála vegna gerðar opinberra samninga sem innleidd var með lögum nr. 58/2013, um breytingar á lögum nr. 84/2007, um opinber innkaup (aukin skilvirkni í meðferð kærumála). Þeim ákvæðum sem eru í þessum tveimur köflum voru því endurskoðuð árið 2013 og ekki er ástæða til gera efnislegar breytingar þeim reglum sem hér að finna. Almenna útboðstilskipunin sem er til endurskoðunar í frumvarpi þessu fjallar ekki um kæruleiðir og réttarúrræði vegna brota á innkaupareglum. Þar af leiðandi hafa aðeins minni háttar breytingar verið gerðar á ákvæðum kafla­nna og nær ein­göngu vegna lagfæringar á millitilvísunum í önnur lagaákvæði frumvarpsins. Þess ber þó að geta að breytingar eru gerðar á gildissviði innlendra viðmiðunarfjárhæða sem hefur jafnframt áhrif á hvaða innkaup eru kæranleg til kærunefndarinnar. Sveitarfélögum og öðrum opinberum aðilum á þeirra vegum ber samkvæmt frumvarpinu framvegis að bjóða út innkaup sem eru yfir innlendum viðmiðunarfjárhæðum. Kærunefnd útboðsmála mun af þessum sökum fjalla um lögmæti innkaupa hjá öllum þeim opinberu aðilum sem eru útboðsskyldir samkvæmt frumvarpi þessu hvort sem um er að ræða ríki eða sveitarfélög, sbr. breytingar á 5. mgr. 103. gr. frumvarpsins. Að öðru leyti vísast til frumvarps sem varð að lögum nr. 58/2013 til nánari skýringar á einstökum ákvæðum.

Um 120. gr.


    Greinin þarfnast ekki skýringar.

Um 121. gr.


    Greinin er efnislega óbreytt frá 103. gr. gildandi laga.

Um 122. gr.


    Í greininni er yfirlit yfir þær reglugerðir sem ráðherra setur samkvæmt frumvarpinu.

Um 123. gr.


    Meginreglan um rafrænar samskiptaaðferðir tekur gildi 18. apríl 2017 fyrir Ríkiskaup og svo 18. október 2018 fyrir alla aðra opinbera aðila. Frestun á gildistöku þessa hluta laganna er í samræmi við heimildir í tilskipuninni. Fram að þessum tímamörkum skulu innkaup fara fram með bréflegum samskiptum.
    Til að koma til móts við sveitarfélögin vegna breytinga á útboðsskyldu þeirra er gert ráð fyrir um þriggja ára aðlögunartíma áður en þau verða útboðsskyld vegna innkaupa yfir innlendum viðmiðunarfjárhæðum. Fram að þeim tíma, í samræmi við bráðabirgðaákvæði frumvarpsins, ber sveitarfélögunum hins vegar að auglýsa með almennum hætti öll innkaup sem eru yfir innlendum viðmiðunarfjárhæðum frá 1. janúar 2017. Með því að seinka gildistöku á innlendri útboðsskyldu sveitarfélaga gefst þeim rúmur tími til að laga útboðsferla sína að breyttum reglum.
    Samkvæmt ákvæðinu skulu sveitarfélög auglýsa öll innkaup sem eru yfir innlendum viðmiðunarfjárhæðum frá 1. janúar 2017. Með þessu verða innkaup sveitarfélaga gerð auglýsingaskyld í samræmi við 55. gr. frumvarpsins þar til eiginleg útboðsskylda samkvæmt almennum ákvæðum frumvarpsins tekur gildi 31. maí 2019. Á þessu tímamarki er þar af leiðandi aðeins gerð krafa um að innkaup séu auglýst en önnur formákvæði taka gildi síðar.
    Miðað er við að kærunefndin fylgi ákvæðum X. og XI. kafla laganna við úrlausn á kæru sem berst eftir að lögin taka gildi, jafnvel þótt um efnislega úrlausn kærunnar fari samkvæmt lögum nr. 84/2007.



Fylgiskjal.


Fjármála- og efnahagsráðuneyti,
skrifstofa stjórnunar og umbóta:


Mat á áhrifum frumvarpsins á fjárhag sveitarfélaga
skv. 129. gr. sveitarstjórnarlaga, nr. 138/2011.

    Frumvarpi þessu er ætlað að tryggja jafnræði fyrirtækja við opinber innkaup, stuðla að hagkvæmni í opinberum rekstri með virkri samkeppni og efla nýsköpun og þróun við innkaup hins opinbera á vörum, verkum og þjónustu. Í frumvarpinu er mælt fyrir um ný heildarlög um opinber innkaup sem taka mið af tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins 2014/24/ESB um innkaup opinberra aðila á vörum, verkum og þjónustu sem kemur í stað eldri tilskipunar, 2004/18/EB, um sama efni. Lög um opinber innkaup, nr. 84/2007, byggjast á eldri tilskipuninni frá 2004 og því kallar innleiðing nýju tilskipunarinnar á heildarendurskoðun núgildandi löggjafar.
    Að mati Sambands íslenskra sveitarfélaga er talið að frumvarpið hafi stjórnsýslu- og fjárhagslegar afleiðingar fyrir sveitarfélög. Í frumvarpinu er stuðlað að meiri sveigjanleika við innkaup með auknum möguleikum á innkaupaferlum með samningsviðræðum til að opinberir aðilar geti betur aðlagað lausnir að þörfum sínum, einkum við stærri og flóknari innkaup. Auknar kröfur um rafræn samskipti í útboðsferlinu mun fela í sér aukinn kostnað meðan á innleiðingunni stendur, einkum vegna stofnkostnaðar. Til lengri tíma skilar innleiðingin hagræðingu fyrir opinbera aðila sem leiðir til bættrar þjónustu og minni útboðskostnaðar. Þá er gert ráð fyrir að útboðsaðilar nýti sér staðlaðar lausnir sem eru nú þegar í boði.
    Í frumvarpinu kemur fram það nýmæli að öllum opinberum aðilum verði skylt að auglýsa innkaup sem eru yfir viðmiðunarfjárhæðum á sam­eigin­legum vettvangi (utbodsvefur.is) þar sem hægt verður að nálgast öll útboð sem falla undir innkaupareglurnar á einum og sama stað. Ekki er gert ráð fyrir að opinberir aðilar þurfi að greiða fyrir birtingu útboðsauglýsinga á vefnum og að hann verði í staðinn fjármagnaður með framlagi af fjárlögum.
    Í frumvarpinu er gert ráð fyrir að sveitarfélögin undirgangist þær skyldur sem kveðið er á um í 2. þætti núgildandi laga um opinber innkaup undir viðmiðunarfjárhæðum EES. Við setningu núgildandi laga var ákveðið að veita sveitarfélögum það svigrúm að ákveða sjálf hvort þau mundu undirgangast þær skyldur sem felast í 2. þætti laganna og gilda um innkaup ríkisstofnana. Að öðrum kosti bar sveitarfélögum að setja sér innkaupareglur en engar samræmdar reglur gilda um innihald slíkra reglna og ekkert úrræði er fyrir fyrirtæki vegna brota á slíkum eigin reglum sveitarfélaga. Þessar breytingar á gildissviði laganna munu hafa stjórnsýslulegar afleiðingar fyrir sveitarfélögin.
    Í samræmi við breytingar á gildissviði innlendra viðmiðunarfjárhæða er kæruheimild fyrirtækja rýmkuð vegna hugsanlegra brota sveitarfélaga á innkaupareglum, sbr. 5. mgr. 103. gr. og 105. gr. frumvarpsins. Kærunefnd útboðsmála mun því geta fjallað um lögmæti innkaupa hjá sveitarfélögum sem eru yfir innlendum viðmiðunarfjárhæðum sem er breyting frá núgildandi lögum þar sem er aðeins hægt að kæra innkaup sveitarfélaga sem eru yfir EES-viðmiðunarfjárhæðum. Hugsanlegt er að auknir möguleikar fyrirtækja til að fá hnekkt ákvörðunum á sviði opinberra innkaupa muni leiða til fjölgunar á kærum. Erfitt er að meta að hve miklu leyti þessar breytingar muni leiða til fjölgunar kærumála á hendur ­sveitarfélögum. Í greinargerð með frumvarpinu er vikið að því að mál sem fara til kærunefndarinnar áður en þau koma til kasta dómstóla séu mun líklegri til að vera betur undirbúin og hljóta vandaðri meðhöndlun. Í einhverjum tilvikum kann að vera um slíkt að ræða en jafnframt ber að horfa til þess að dómsmeðferð mála af þessum toga er jafnan kostnaðarsöm, m.a. vegna matsgerða. Að einhverju marki gæti þessi útgjaldaauki haft ákveðin varnaðaráhrif, þ.e. hvatt til þess að bæta undirbúning ákvarðana og afla ráðgjafar fyrir fram um atriði sem ella kynni að reyna á í kærumáli. Slík áhrif eru hins vegar til þess fallin að auka umsýslukostnað vegna hvers máls, en eins og áður segir má ætla að mála- eða ákvarðanafjöldinn sé síst minni hjá sveitarfélögunum en ríkisaðilum.
    Þá er einnig erfitt að leggja mat á hvað áhrif krafa um formbundið innkaupaferli muni hafa á innkaup sveitarfélaga á ársgrundvelli. Aukin rýni á form útboðsgagna og það ferli sem fylgja ber, verði frumvarpið að lögum, gæti haft töluverð áhrif á umsýslukostnað ­sveitarfélaga vegna innkaupa. Það kann að vera að meiri formfesta leiði til aukins kostnaðar, a.m.k. fyrst um sinn, og að það muni kalla á fjölgun stöðugilda í stjórnsýslu sveitarfélaga. Sum sveitarfélög gætu einnig í stað fjölgunar starfsmanna keypt aukna sérfræðiráðgjöf en ­sveitarfélögum mun m.a. áfram standa til boða að reiða sig á ráðgjöf frá Ríkiskaupum að því marki sem þau kjósa og eru mörg þeirra nú þegar aðilar að rammasamningum ríkisins. Samband íslenskra sveitarfélaga telur að krafa um formbundið innkaupaferli muni hafa íþyngjandi kostnaðaráhrif fyrir sveitarfélög þótt að svo stöddu sé ekki hægt að áætla hver sá kostn­aður verður. Gera má ráð fyrir að breytingar á gildissviði viðmiðunarfjárhæða hafi ólík áhrif á sveitarfélögin innbyrðis en sum þeirra hafa þegar ákveðið að fylgja þeim viðmiðunarfjárhæðum sem gilda um ríkisaðila. Sveitarfélögunum er jafnframt veittur um þriggja ára aðlögunartími til að laga innkaupaferli sín að þeim innkaupareglum sem fram koma í frumvarpinu. Þá hefur verið leitast við að koma til móts við þarfir sveitarfélaga með því að draga úr einstökum formkröfum vegna minni samninga ásamt því að innlendu viðmiðunarfjárhæðirnar eru hækkaðar frá núgildandi lögum að einhverju marki. Þótt meiri formkröfur leiði ekki sjálfkrafa til hagstæðari innkaupa er til lengri tíma litið mögulegt að aukinn agi í ferlinu vegna stífari formkrafna leiði til ávinnings. Af þessum sökum er erfitt að leggja mat á hver heildaráhrifin verða að lokum þegar útboðsskylda sveitarfélaga tekur gildi árið 2019.