Ferill 398. máls. Aðrar útgáfur af skjalinu: PDF - Word Perfect.


153. löggjafarþing 2022–2023.
Þingskjal 437  —  398. mál.




Álit stjórnskipunar- og eftirlitsnefndar


um skýrslu Ríkisendurskoðunar um Landeyjahöfn.


    Með bréfi, dags. 31. maí 2022, sendi forseti Alþingis skýrslu Ríkisendurskoðunar um Landeyjahöfn til umfjöllunar stjórnskipunar- og eftirlitsnefndar í samræmi við 2. gr. reglna um þinglega meðferð skýrslna Ríkisendurskoðunar, sbr. 8. tölul. 1. mgr. 13. gr. laga um þingsköp Alþingis. Í skýrslunni er að finna niðurstöður úttektar Ríkisendurskoðunar á framkvæmda- og rekstrarkostnaði Landeyjahafnar. Úttektin var unnin að frumkvæði ríkisendurskoðanda.
    Nefndin hefur fjallað um skýrsluna á fundum sínum. Fyrir nefndina komu Guðmundur Björgvin Helgason ríkisendurskoðandi og Magnús Lyngdal Magnússon frá Ríkisendurskoðun, Ólafur Kr. Hjörleifsson skrifstofustjóri, Ingilín Kristmannsdóttir skrifstofustjóri og Árni Freyr Stefánsson frá innviðaráðuneyti, Bergþóra Þorkelsdóttir forstjóri og Fannar Gíslason frá Vegagerðinni og Íris Róbertsdóttir bæjarstjóri Vestmannaeyjabæjar.

Meginniðurstöður skýrslunnar.
    Landeyjahöfn var opnuð formlega í júlí 2010. Strax fyrsta rekstrarár hafnarinnar kom í ljós að dýpkunarframkvæmdir þyrftu að vera mun umfangsmeiri en gert var ráð fyrir og stafaði það af miklum sandburði inn í höfnina og því að ferjan Herjólfur III var enn í notkun þrátt fyrir að höfnin hefði ekki verið hönnuð fyrir hana. Árlegur kostnaður við Landeyjahöfn felst aðallega í viðhaldsdýpkun sem þó er ekki færður sem rekstrarkostnaður heldur fjárfestingarkostnaður. Að mati Ríkisendurskoðunar hafa „allar áætlanir um rekstur Landeyjahafnar reynst mjög vanáætlaðar og munar þar mestu um stóraukinn kostnað vegna viðhaldsdýpkunar“. Þó kemur fram í skýrslunni að aurburður hafi minnkað mjög frá opnun og að nýr Herjólfur hafi gjörbreytt dýpkunarþörf hafnarinnar með betri stjórnhæfni og risti ekki eins djúpt. Gamla ferjan sem notast var við allt fram í júlí 2019 var óhentug fyrir höfnina, risti djúp og þurfti litla ölduhæð til að stoppa ferðir hennar inn í höfnina.
    Á grundvelli úttektarinnar setur Ríkisendurskoðun fram þrjár tillögur til úrbóta. Fjalla þær um að færa beri kostnað við viðhaldsdýpkun sem rekstrarkostnað Landeyjahafnar, að ráðast þurfi í heildstæða úttekt á nauðsynlegum úrbótum og að vanda þurfi undirbúning kostnaðarsamra fjárfestinga.

Umfjöllun stjórnskipunar- og eftirlitsnefndar.
    Líkt og áður er rakið er það mat Ríkisendurskoðunar að áætlanir um rekstur Landeyjahafnar hafi reynst mjög vanáætlaðar og munar þar mestu um stóraukinn kostnað vegna viðhaldsdýpkunar. Fyrir nefndinni kom fram að forsendur hafa að einhverju leyti breyst með gosi í Eyjafjallajökli og hærri ölduhæð en áður hafi þekkst. Í skýrslunni kemur einnig fram að aurburður hafi minnkað mjög frá því að höfnin var opnuð. Í skýrslunni kemur fram að kostnaður vegna viðhaldsdýpkunar Landeyjahafnar hafi ekki verið færður sem rekstrarkostnaður heldur sem fjárfestingarkostnaður hafnarinnar þar sem fjárveitingar til dýpkunarinnar koma undir fjárfestingarliðnum í fjárlögum. Þetta gagnrýnir Ríkisendurskoðun og bendir á að kostnað vegna viðhaldsdýpkunar beri að færa sem rekstrarkostnað hafnarinnar. Fyrir nefndinni kom fram að dýpkun hafna sé almennt bókfærð sem fjárfestingarkostnaður þar sem dýpkunarframkvæmdir hafi fremur einkenni verklegrar framkvæmdar þar sem þær fela í sér ákveðnar endurbætur á höfn. Innviðaráðuneytið og Vegagerðin taka undir ábendingar Ríkisendurskoðunar hvað það varðar. Nefndin telur rétt að dýpkunarframkvæmdir verði framvegis færðar sem rekstrarkostnaður.
    Að mati Ríkisendurskoðunar er nauðsynlegt að ráðist sé í heildstæða úttekt á Landeyjahöfn svo fá megi úr því skorið hvað raunverulegar endurbætur kosta og hvort fýsilegt sé að ráðast í umfangsmiklar aðgerðir til þess að bæta nýtingu hafnarinnar í stað þess að kosta miklu til viðhaldsdýpkunar á ári hverju. Árið 2020 var framkvæmd óháð úttekt á Landeyjahöfn í samræmi við þingsályktun nr. 12/150. Á grundvelli þeirrar úttektar fól innviðaráðuneytið Vegagerðinni að vinna sérstaka rannsóknaráætlun vegna verkefnisins. Fyrir nefndinni kom fram að stefnt sé að því að ljúka gerð rannsóknaráætlunarinnar fyrir lok 2022. Nefndin tekur undir sjónarmið Vegagerðarinnar um að vinnan þurfi að vera hnitmiðuð og beinir því til innviðaráðuneytisins og Vegagerðarinnar að vanda verði vel til verka enda ljóst að margar áætlanagerðir í tengslum við Landeyjahöfn hafa ekki reynst nægilega ígrundaðar.
    Ríkisendurskoðun gerir athugasemd við undirbúning Vegagerðarinnar á kaupum og fyrirhugaðri uppsetningu á botndælubúnaði. Í skýrslunni kemur fram að Vegagerðin hefði þurft að ígrunda betur kaup á botndælubúnaðinum. Fljótlega eftir komu búnaðarins til landsins hafi komið í ljós að afköst hans hefðu verið ofmetin. Þá var ekki tekið tillit til tímans sem færi í að koma búnaðinum fyrir við hverja dælingu en ekki væri hægt að geyma búnaðinn ásamt krana út á garðsendum vegna veðurálags og ágangs sjávar.
    Í skýrslunni og fyrir nefndinni benti Vegagerðin á að kaupin á botndælubúnaði hefðu verið hluti af stærra verkefni sem miðaði að nauðsynlegum endurbótum á Landeyjahöfn. Markmiðið með endurbótunum var að auka öryggi í höfninni og gera nýjum Herjólfi kleift að sigla oftar til Landeyjahafnar en gamli Herjólfur hafði gert.
    Ljóst er að kaup og uppsetning á botndælubúnaði var hluti af stærra verkefni sem miðaði að því að auka öryggi Landeyjahafnar og að greiða fyrir siglingum Herjólfs. Þó að botndælubúnaðurinn hafi ekki reynst sem skyldi hafi margt annað komið að gagni og ýmsar framkvæmdir verkefnisins muni nýtast til frambúðar. Að mati nefndarinnar verður þó ekki litið fram hjá því að um umtalsverða fjárfestingu var að ræða en búnaðurinn ásamt fylgihlutum var keyptur fyrir tæpar 100 m.kr. Nefndin tekur því undir þá ábendingu Ríkisendurskoðunar að vanda verði betur til undirbúnings verka.
    Nefndin tekur að öðru leyti undir þær ábendingar sem fram koma í skýrslu Ríkisendurskoðunar.

Alþingi, 10. október 2022.

Þórunn Sveinbjarnardóttir,
form.
Sigmar Guðmundsson. Steinunn Þóra Árnadóttir.
Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir. Ásthildur Lóa Þórsdóttir. Berglind Ósk Guðmundsdóttir.
Elsa Lára Arnardóttir. Hildur Sverrisdóttir. Iða Marsibil Jónsdóttir.