Utanríkismál, munnleg skýrsla utanríkisráðherra.
Hæstv. forseti. Ég vil byrja á því að þakka fyrir góðar móttökur hér á þinginu. Á það bæði við starfsmenn þingsins sem og þingmenn sjálfa hvar í flokki sem þeir standa. En ég verð samt að vekja athygli á þeirri stöðu sem fatlaðir eru settir í við kjör til Alþingis.
Í dag er hefð fyrir því á Alþingi að tala úr ræðustól, að fara úr sæti sínu í salnum og í ræðustól er ákveðin athöfn sem undirstrikar mikilvægi máls. Þeim sem notast við hjólastól er meinað um þessa áherslu. Nú þegar Alþingi hefur verið gert aðgengilegt öllum sem vilja fylgjast með af þingpöllum er það ekki forsvaranlegt að ekki sé gert ráð fyrir öllum alþingismönnum hvernig sem þeirra líkamlega ástand er. Hér er um mannréttindi að ræða og ljóst að á næstu árum mun koma á þing eðlilegur hluti samfélagsins, fólk í öllum regnbogans litum, hver með sínu lagi. Alþingi hefur nú þegar fengið smjörþefinn af þessu; blindu, heyrnarleysi og nú hreyfihömlun.
Við teljum okkur heilbrigð en höfum við einhverja skerðingu að stríða og erum því óhress með að samfélagið bregði fyrir okkur fæti að óþörfu. Ég treysti því að því mikla og góða starfi sem þegar hefur verið unnið í endurbótum á þessu fagra húsi sem við öll erum svo stolt af verði haldið áfram svo það megi sem lengst halda sínu hlutverki þrátt fyrir breytt viðhorf.
Frú forseti. Skýrsla utanríkisráðherra er allrar athygli verð. Má þar nefna að í sambandi við sextugsafmæli Sameinuðu þjóðanna hafi verið komið á fót friðaruppbyggingarnefnd til að bæta endurreisnarstarf í stríðshrjáðum ríkjum. Einnig að íslensk stjórnvöld telja að miklu skipti að stofnað verði öflugt mannréttindaráð sem eins og ráðherra orðaði það, með leyfi forseta: „fylgist með mannréttindum og gagnrýni einarðlega ríkisstjórnir sem ekki virða þau“. Á að skilja það svo að nú muni hæstv. utanríkisráðherra taka á sig rögg og mótmæla af krafti hvernig stjórnvöld í Bandaríkjunum fara með þá fanga sem þau kalla meinta hryðjuverkamenn og svo mjög hafa verið í fréttum?
Ég fagna þeirri áherslu sem ríkisstjórn Íslands leggur á þátttöku í kosningaeftirliti á vegum ÖSE og starfi í þágu kvenna á vegum UNIFEM í Kosovo. Ég tel að slíkt starf eigi að efla og leggja mun meiri áherslu á en að reyna að troða sem flestum í einkennisbúninga og hengja á þá titla með vopnaburði sem ekki sæmir mönnum frá friðelskandi og herlausu landi.
Frú forseti. Sagt er að þegar menn komist í miklar álnir verði þeir nískir í öfugu hlutfalli við ríkidæmið. Getur verið að það eigi líka við um ríki eða ríkisstjórnir? Íslenska þjóðin er rík. Því er okkur ekki sæmandi að standa ekki við það markmið Sameinuðu þjóðanna að veita a.m.k. 0,7% af vergri þjóðarframleiðslu til þróunarmála. Við ættum að taka frændur okkar á öðrum Norðurlöndum okkur til fyrirmyndar en þau hafa veitt jafnvel heilt prósent til þessara mála. Ljóst er að eitthvað fleiri molar falla nú af gnægtaborði ríkisstjórnarinnar til þróunarmála en fyrr samkvæmt fjárlagafrumvarpi 2006 en betur má ef duga skal.
Ég er viss um að við getum lagt mikið af mörkum til alþjóðasamfélagsins, ekki bara með þekkingu okkar á fiskveiðum og hitaveitu heldur ekki síður á sviði félagslegrar uppbyggingar í löndum sem átt hafa við stríðshörmungar eða aðra óáran að stríða, þar sem innviðir samfélagsins eru hrundir eða í alvarlegu lamasessi eins og við fáum fréttir af á hverjum degi, til að mynda frá Afganistan og Írak. Ég legg til að við fylgjum fordæmi annarra Norðurlanda og fáum samtök fatlaðra í lið með stjórnvöldum að aðstoða fatlaða í þessum löndum við að byggja upp samtök sín og styðja þau við að ná rétti sínum á grundvelli mannréttindasáttmála Sameinuðu þjóðanna með stuðningi af grunnreglum Sameinuðu þjóðanna um jafna þátttöku fatlaðra í samfélaginu. Með því að leggja okkar lóð á vogarskálar Sameinuðu þjóðanna og stofnana innan þeirra styrkjum við þau samtök sem best eru fallin til að vinna að varanlegum friði í heiminum því að það verður ekki gert í hernaðarbandalagi sem hættir til að vilja leysa öll deilumál með hervaldi, sem er skiljanlegt þar sem það er þeirra helsta verkfæri og til þess eru menn þar þjálfaðir.
Undir lok ræðu sinnar sagði ráðherra, með leyfi forseta:
„Áhersla er lögð á stuðning við vel skilgreind verkefni sem falla að meginatriðum í stefnu Íslands.“
Og síðar, með leyfi forseta:
„Frjáls félagasamtök vinna ómetanlegt starf í þróunarlöndum. Í samræmi við markmið um að efla samstarf við íslensk félagasamtök er nú unnið að þróun verklagsreglna er lagðar verða til grundvallar auknu samstarfi.“
Frú forseti. Öryrkjabandalag Íslands vann á sínum tíma nokkur verkefni í Afríku á þeim nótum sem ég ræddi hér um á undan. Því miður hefur bandalagið ekki þá fjárhagslegu burði að geta staðið í slíkum verkefnum eitt og óstutt en væri kjörinn vettvangur til slíkra verkefna með fjárhagslegum stuðningi ríkisins. Ekki er aðeins þörf fyrir slíkt starf í Afríku heldur ekki síður í Suður-Ameríku og Austur-Evrópu.
Árið 1999 kom ég til Albaníu og átti þar fund með stjórn félags mænuskaðaðra sem er ótrúlega lifandi félag. Eftir 1990 var slíkt upplausnarástand í Albaníu að ekki stóð steinn yfir steini og þeir sem áður höfðu haft vinnu þrátt fyrir litla orku voru nú atvinnulausir eins og svo stór hópur þjóðarinnar. Félagið hafði fengið stuðning til að setja á fót hjólastólaframleiðslu þar sem unnu fimm eða sex félagar og settu saman stóla eftir pöntunum og höfðu vart undan. Það sem skorti helst var eigið húsnæði og aðstoð við frekari félagslega uppbyggingu. Allt um kring í höfuðborginni Tirana stóð ónotað húsnæði sem vel hefði mátt laga til og nýta með dyggri aðstoð.
Ég nefni þetta, frú forseti, sem dæmi um það að ekki þurfi alltaf mikið fé heldur vilja og mannlega samkennd. Ég tel einsýnt að besta framlag okkar til þessara mála ætti að vera friðsamlegt félagslegt starf sem miðaði að því að styrkja mannréttindi og félagslegan jöfnuð í þeim löndum sem við tökum að okkur. Mannréttindi og hvers konar friðarmál eru þau mál þar sem við eigum og getum mest lagt af mörkum.