Rannsóknir og nýting á auðlindum í jörðu.
Hæstv. forseti. Ég mæli fyrir frumvarpi til laga um breytingu á lögum um rannsóknir og nýtingu á auðlindum í jörðu.
Á síðasta þingi lagði ég fram frumvarp til laga um rannsóknir og nýtingu á jarðrænum auðlindum sem ætlað var að leysa af hólmi lög um rannsóknir og nýtingu á auðlindum í jörðu. Afgreiðslu frumvarpsins var frestað en hins vegar lagði iðnaðarnefnd fram nýtt frumvarp til laga um breytingu á lögum um rannsóknir og nýtingu á auðlindum í jörðu þar sem kveðið var á um rannsóknir á vatnsaflsvirkjunum. Frumvarp iðnaðarnefndar hlaut ekki afgreiðslu en er nú lagt fram að nýju með þeirri breytingu að ákvæði til bráðabirgða er fellt niður.
Í því ákvæði var kveðið á um að iðnaðarráðherra skyldi skipa nefnd sem í ættu sæti fulltrúar allra þingflokka auk þriggja fulltrúa frá Samorku og tveggja fulltrúa sem skipaðir væru af iðnaðarráðherra. Hlutverk nefndarinnar átti að vera að gera tillögur um með hvaða hætti valið er á milli umsókna um rannsóknar- og nýtingarleyfi á grundvelli laganna og marka framtíðarstefnu um nýtingu þeirra auðlinda sem lögin ná til. Í bráðabirgðaákvæðinu var jafnframt kveðið á um að iðnaðarráðherra skyldi skipa starfshóp sérfróðra manna sem skyldi vera nefndinni til aðstoðar við greiningu á atriðum sem máli skipta við val á umsóknum um rannsóknar- og nýtingarleyfi á grundvelli laganna. Starfshópurinn hefur nú þegar verið skipaður og mun á næstunni skila áfangaskýrslu. Í kjölfarið verður skipuð nefnd sem mun gera tillögur um með hvaða hætti valið verði milli umsókna um leyfi á grundvelli laganna.
Eins og fram kemur í greinargerð frumvarpsins var samkeppni í vinnslu raforku innleidd hér á landi við gildistöku raforkulaga, nr. 65/2003. Var ráðherra jafnframt veitt vald til að veita virkjunarleyfi á grundvelli laganna en fyrir gildistöku þeirra var vald ráðherra bundið því skilyrði að Alþingi hefði áður með sérstökum heimildarlögum veitt honum heimild til slíks. Fyrir gildistöku raforkulaga hafði Landsvirkjun jafnframt forgang til virkjunar vatnsafls í samræmi við skyldu sína til að sjá öllum sem þess óskuðu fyrir raforku. Nú þegar þessi forgangur Landsvirkjunar er ekki lengur til staðar hafa fleiri orkufyrirtæki sýnt vatnsaflsvirkjunum áhuga. Samkvæmt gildandi lögum hefur sá sem stundar rannsóknir á vatnsafli hins vegar ekki forgang til nýtingar, öfugt við það sem á við um jarðvarma, eða tryggingu fyrir því að fá rannsóknarkostnað sinn endurgreiddan komi til þess að annar aðili fái nýtingar- eða virkjunarleyfi á viðkomandi svæði. Eru orkufyrirtækin tregari til að stunda rannsóknir á vatnsafli vegna þessa en heppilegt getur talist. Er því talið nauðsynlegt að tryggja að aðeins einn aðili fái rannsóknarleyfi á hverju svæði og jafnframt að hann geti fengið rannsóknarkostnað sinn endurgreiddan ef nýtingar- og virkjunarleyfi er veitt öðrum aðila. Einnig verður að ætla að það sé þjóðhagslega óhagkvæmt að fleiri en einn aðili kosti sams konar rannsóknir á sömu stöðum þegar ljóst er að aðeins einu virkjunarleyfi verður úthlutað.
Í samræmi við framangreint er lagt til að gerðar verði eftirfarandi breytingar á lögum nr. 57/1998, um rannsóknir og nýtingu á auðlindum í jörðu:
Í fyrsta lagi að gildissvið laganna verði víkkað þannig að lögin taki til rannsókna á vatnsafli til raforkuframleiðslu. Við þessa breytingu munu ákvæði laganna, einkum ákvæði í III. kafla, um rannsóknir og leit, taka til slíkra rannsókna eftir því sem við á.
Í öðru lagi er samhliða þessu í 2. gr. frumvarpsins gert ráð fyrir að rannsóknarleyfi séu veitt einum aðila með þeirri undantekningu að hafi aðilar sammælst um rannsóknir og sæki sameiginlega um rannsóknarleyfi skuli heimilt að veita þeim það sameiginlega. Dæmi eru um slíkt varðandi jarðhita og líklegt talið að slíkt geti komið upp varðandi rannsóknir á vatnsorku. Er því talið rétt að taka af tvímæli um að heimilt sé að veita rannsóknarleyfi sameiginlega til fleiri en eins aðila standi þeir saman að umsókn og hafi áður gert samkomulag sín á milli um kostnaðarskiptingu.
Loks er í 3. gr. frumvarpsins mælt fyrir um endurkröfurétt þeirra sem fengið hafa rannsóknarleyfi og lagt í kostnað við rannsóknir en fá af einhverjum ástæðum ekki leyfi til nýtingar á viðkomandi auðlind. Gert er ráð fyrir að sá kostnaður sem endurgreiða beri sé í samræmi við rannsóknaráætlun og í beinum og efnislegum tengslum við fyrirhugaða nýtingu. Í 7. gr. gildandi laga er einungis kveðið á um að landeigandi geti krafið nýtingarleyfishafa um sannanlegan kostnað sem landeigandi eða aðilar á hans vegum hafi haft af rannsóknum á auðlindum á eignarlandi hans. Rétt er að slíkur endurkröfuréttur eigi við um alla þá sem fengið hafa rannsóknarleyfi og lagt í kostnað á grundvelli þess enda geti rannsóknarniðurstöður nýst nýtingarleyfishafa.
Hæstv. forseti. Ég tel ekki ástæðu til að rekja nánar efni frumvarpsins og vænti þess að því verði að lokinni þessari umræðu vísað til 2. umr. og hv. iðnaðarnefndar.
