húsaleigubætur.
Hæstv. forseti. Hv. fyrirspyrjandi Jóhanna Sigurðardóttir nefndi hér dæmi um að húsaleigubætur hafi ekki hækkað í takt við húsaleigu á undanförnum árum. Ég hef fullan skilning á þessu máli og þekki sjálfur dæmi um einstaklinga í svipaðri stöðu og hv. þingmaður nefndi áðan.
Ég tel í upphafi rétt að geta þess að með lögum nr. 133/2001, um breyting á lögum um tekju- og eignarskatt, nr. 75/1981, voru húsaleigubætur undanþegnar tekjuskatti. Þessi breyting var mikil réttarbót fyrir bótaþega og tók gildi í ársbyrjun 2002. Sá hópur sem á rétt á húsaleigubótum hefur einnig farið stækkandi. Að auki hafa fáein sveitarfélög sýnt lofsvert frumkvæði með því að taka upp greiðslu sérstakra húsaleigubóta til mjög tekjulágra einstaklinga. Meðaltalsfjárhæðir húsaleigubóta hafa hækkað umtalsvert á því tímabili sem þingmaðurinn nefnir og bótaþegum hefur einnig fjölgað mikið. Vegna þessarar miklu þenslu í málaflokknum hefur ekkert svigrúm verið til að hækka grunnfjárhæðir húsaleigubóta.
Á árunum 2000–2006 hafa útgjöld sveitarfélaga til húsaleigubóta hækkað verulega að raunvirði. Heildargreiðslur hækkuðu þannig um ríflega 110% að raunvirði milli áranna 2000 og 2005.
Eftirfarandi þættir eru einkum taldir skýra þessa útgjaldaaukningu:
1. Ýmsar laga- og reglugerðarbreytingar sem m.a. hafa aukið rétt námsmanna og fatlaðra. Einnig má nefna sameiginlegt átak ríkis og sveitarfélaga til fjölgunar leiguíbúða, hækkun tekjumarka bótaþega, skattfrelsi húsaleigubóta og breytingar á skattlagningu leigutekna, sem í heild hafa leitt til mikillar fjölgunar bótaþega.
2. Bætt upplýsingagjöf um húsaleigubætur hefur að líkindum gert leigjendur meðvitaðri um rétt sinn til húsaleigubóta og þar af leiðandi fjölgað bótaþegum.
3. Mikil hækkun á fasteignaverði undanfarin ár hefur ásamt aukinni eftirspurn eftir leiguhúsnæði, einkum á höfuðborgarsvæðinu, einnig leitt til þess að húsaleiga á almennum markaði hefur hækkað umfram almennt verðlag, sem aftur hefur haft í för með sér hækkun húsaleigubóta. Jafnframt hafa sum sveitarfélög, til að mynda Reykjavíkurborg, hækkað leigu á félagslegum leiguíbúðum til þess að færa hana nær raunkostnaði af rekstri húsnæðisins. Áhrif þess eru þau að í stað beinnar niðurgreiðslu sveitarfélaga af húsaleigu er leigjendum beint rakleitt í húsaleigubótakerfið.
Í samkomulagi ríkis og sveitarfélaga um breytingu á fjármálalegum samskiptum ríkis og sveitarfélaga 4. des. 2002 var m.a. fjallað um húsaleigubætur. Í því samkomulagi var ákvæði um að reglugerð um húsaleigubætur, þar sem m.a. komu fram grunnfjárhæðir húsaleigubóta, skyldi haldast óbreytt til 30. júní 2004. Á sama tíma var gerð breyting á fjármögnun húsaleigubóta sem nú tekur mið af föstu hlutfalli tekna Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga. Með þeirri breytingu var fjármögnun húsaleigubóta alfarið færð á hendur sveitarfélaga og jöfnunarsjóðsins.
Hv. þingmaður spyr hve mikið grunnfjárhæðir hefðu átt að hækka á tímabilinu og hve háar fjárhæðir hafi sparast árlega með því að hafa grunnfjárhæðirnar óbreyttar. Ég hef þegar getið þess að framlög sveitarfélaga og Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga til húsaleigubóta hafa hækkað verulega að raunvirði auk þess sem meðaltalsbæturnar hafa hækkað og bótaþegum fjölgað. Af þeirri ástæðu er varla hægt að tala um sparnað í því samhengi sem hv. þingmaður gerir í fyrirspurn sinni. Réttara er að segja að útgjöld sveitarfélaga hefðu orðið enn meiri en raunin er ef grunnfjárhæðirnar hefðu verið hækkaðar.
Vísitala greiddrar húsaleigu samkvæmt mælingum Hagstofu Íslands hækkaði úr 140,7 í 225,5 frá desember 2000 til september 2006. Grunnfjárhæðir húsaleigubóta hefðu því hækkað um 58,1% ef þær hefðu fylgt vísitölunni. Ég tel mig ekki hafa forsendur til að reikna út af neinni nákvæmni hver árleg heildarfjárhæð húsaleigubóta væri á umræddu tímabili ef grunnfjárhæðir hefðu hækkað til samræmis við hækkun greiddrar húsaleigu enda er þar um flókna útreikninga að ræða. Ég tel hins vegar óhætt að upplýsa að útgjaldaauki sveitarfélaganna vegna slíkra breytinga er fljótur að hlaupa á hundruðum milljóna króna.
Hæstv. forseti. Ég er ekki tilbúinn að lofa því hér og nú að grunnfjárhæðirnar verði hækkaðar á næstunni. Ég tel hins vegar eðlilegt að ríki og sveitarfélög ræði þetta mál ásamt fleiri málum og ég hef reyndar farið yfir málin með nýjum formanni Sambands íslenskra sveitarfélaga. Ég sé ekki fyrir mér að komið geti til hækkunar nema í sátt við sveitarfélögin og það er nauðsynlegt að hafa í huga að eins og fjármögnun húsaleigubóta er nú háttað lenda allar kostnaðarhækkanir á sveitarfélögunum því framlag Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga til húsaleigubóta er ákveðið í lögum og því framlagi er síðan jafnað niður á sveitarfélögin.
Ég tel rétt að lokum að benda á að í allri umræðu um hve mikið væri sanngjarnt að hækka bæturnar verður að mínu mati að taka tillit til skattfrelsis bótanna, sem ég hef áður nefnt. Á þessu stigi tel ég hins vegar ótímabært að tjá mig frekar um hve mikil slík hækkun geti orðið eða hvort af henni getið orðið.
