lokafjárlög 2006.
Herra forseti. Ég mæli fyrir frumvarpi til lokafjárlaga fyrir árið 2006 sem dreift hefur verið á þskj. 794.
Uppbygging frumvarpsins er með sama hætti og verið hefur undanfarin ár. Uppgjör og ráðstöfun á stöðu fjárheimilda í árslok byggjast í meginatriðum á sömu vinnureglum og áður.
Í fylgiskjali 2 með frumvarpinu er birt yfirlit yfir talnagrundvöll þess. Yfirlitið sýnir uppruna allra fjárheimilda ársins 2006, fyrir ríkissjóð í heild og einstök viðfangsefni, þ.e. fluttar stöður fjárheimilda frá fyrra ári, fjárveitingar í fjárlögum og fjáraukalögum, millifærðar heimildir innan ársins og breytingar á fjárheimildum vegna frávika ríkistekna samkvæmt þessu frumvarpi. Því næst eru tilgreind útgjöld samkvæmt ríkisreikningi og loks staða fjárheimilda í árslok, þ.e. mismunur fjárheimilda og reikningsfærðra útgjalda.
Heildarfjárheimildir ársins 2006 námu 353 milljörðum króna en útgjöld samkvæmt reikningi voru 340,2 milljarðar og er fjárheimildastaða í árslok því jákvæð um 12,8 milljarða króna. Í frumvarpinu er að vanda lagt til að stöður fjárheimilda í árslok verði annað hvort felldar niður, sbr. 2. gr. frumvarpsins, eða fluttar til næsta árs, samanber fylgiskjal 1.
Í 1. gr. frumvarpsins eru lagðar til breytingar á fjárheimildum stofnana og verkefna vegna frávika ríkistekna frá áætlun fjárlaga og fjáraukalaga, samanber nánari skiptingu í sundurliðun 1. Alls er lagt til að fjárheimildir hækki um 962,6 millj. kr. samkvæmt þessu uppgjöri á fjármögnun verkefna með ríkistekjum.
Nánar tiltekið er hér leitað eftir heimild Alþingis til að breyta fjárheimildum stofnana með því að ráðstafa mörkuðum skatttekjum og öðrum ríkistekjum þeirra, ýmist í samræmi við það hverjar tekjurnar urðu samkvæmt ríkisreikningi eða hver metin fjárþörf reyndist vera við skil ríkistekna.
Almennt gildir að útgjaldaheimildir fjárlagaliða hækka hafi lögboðnar ríkistekjur til fjármögnunar á útgjöldunum reynst vera meiri en áætlað var í fjárlögum en lækka hafi tekjurnar reynst vera minni. Þetta á þó ekki alltaf við því ekki eru lagðar til breytingar á fjárheimildum stofnana af þessum sökum í þeim tilvikum þegar ekki er beint samband milli útgjaldaþarfar og fjármögnunar á þann veg að breytingar í tekjum hafi beinlínis áhrif á kostnað.
Í 2. gr. frumvarpsins er sótt um heimildir til að fella niður stöður fjárheimilda í árslok. Er þar bæði um að ræða ónýttar fjárveitingar og gjöld umfram heimildir. Nánari skipting á niðurfelldum stöðum fjárheimilda er sýnd í sundurliðun 2. Gert er ráð fyrir að á rekstrargrunni falli niður alls 5.619,6 millj. kr. umframgjöld en á greiðslugrunni falli niður 3.110,7 millj. kr. afgangsheimildir. Þessi munur milli rekstrargrunns og greiðslugrunns stafar að stærstum hluta af því að niður falla umframgjöld á fjárlagaliðum sem ekki hafa áhrif á útgreiðslur, svo sem á liðum lífeyrisskuldbindinga og afskrifaðra skattkrafna.
Í samræmi við ákvæði 37. og 45. gr. laga nr. um fjárreiður ríkisins, nr. 88/1997, er í fylgiskjali 1 með frumvarpinu birt yfirlit yfir stöðu fjárheimilda í árslok 2006 sem færast yfir til ársins 2007. Gert er ráð fyrir að í heildina tekið flytjist tæplega 18,5 milljarða króna jákvæð fjárheimildastaða yfir til ársins 2007.
Tilgangur með yfirfærslu á heimildastöðum yfir áramót er einkum sá að hvetja ráðuneyti og stofnanir til aðhalds og styrkari fjármálastjórnar til lengri tíma litið. Leitast er því við að fækka þeim liðum þar sem staða er að jafnaði felld niður í árslok, a.m.k. í þeim tilfellum þar sem mögulegt er talið að gera megi ráðstafanir til að bregðast við frávikum í útgjöldum.
Ráðstafanir á stöðu fjárheimilda í árslok byggja á viðmiðunarreglum þar sem einkum er litið til þess hvort útgjöld eru bundin, t.d. af lagaákvæðum eða samningum, eða frekar á ábyrgð tiltekins stjórnsýsluaðila. Í sumum tilvikum kann að vera álitamál hvort fella beri niður stöður einstakra fjárlagaliða eða flytja til næsta árs og við gerð sérhvers lokafjárlagafrumvarps þarf að leggja mat á þessi tilvik. Ræðst niðurstaðan m.a. af því hvort talið sé að viðhafa megi stýringu á útgjöldum liðarins þrátt fyrir að tilefni útgjaldanna séu þess eðlis að þau teljist lögbundin. Sem dæmi um slíka fjárlagaliði má nefna liðinn 06-231 Málskostnaður í opinberum málum og liðinn 06-232 Opinber réttaraðstoð en útgjöld þessara liða byggjast í mörgum tilvikum á ákvörðunum og mati þeirra aðila sem fara með forræði viðkomandi mála fyrir hönd ríkisins, t.d. um úthlutun gjafsókna til einstaklinga, fremur en að vera beinlínis fastbundin í tilteknum lagaákvæðum. Staða þessara liða hefur fram til þessa verið felld niður í lokafjárlögum en með hliðsjón af því að gera má ráð fyrir að mögulegt sé að hafa meiri stjórn á útgjöldunum þykir koma til álita að breyta þeirri tilhögun og flytja árslokastöðu þeirra yfir á næsta ár. Sama gildir um fleiri liði fjárlaga þar sem árslokastöður hafa verið felldar niður í lokafjárlögum svo sem liðinn 08-206 Sjúkratryggingar þar sem útgjöld ráðast að miklu leyti af samningum um kaup á þjónustu þar sem tilgreint er bæði magn og verð. Ekki er í þessu frumvarpi lagt til að breyting verði á meðhöndlun þessara liða en reikna má með að framvegis verði lögð áhersla á að fækka þeim liðum þar sem staða er nánast sjálfkrafa felld niður í þeim tilfellum þar sem mögulegt er talið að bregðast megi við frávikum í útgjöldum. Þegar staða í árslok er jafnan felld niður er tilhneiging til þess að slík útgjöld vaxi ár frá ári án þess að hugað sé nægilega vel að því að að stemma stigu við þeim eða leita að hagkvæmari úrlausnum. Gera verður ráð fyrir að þessi mál séu stöðugt til skoðunar.
Með því að flytja afgangsheimildir stofnana yfir áramót hefur horfið sú tilhneiging sem gætti í eldra kerfi, að forstöðumenn leituðust við að eyða öllum fjárheimildum fyrir árslok. Áætlanagerð hefur batnað og stjórnendur litið til lengri tíma en eins árs við stefnumörkun sína. Þessi breyting hefur þó ekki verið gallalaus, því svo virðist sem sumar stofnanir hafi velt halla af rekstri sínum yfir áramót ár eftir ár og treyst á það að á endanum verði vandinn það mikill að óhjákvæmilegt verði að taka á honum í fjáraukalögum. Ekkert þarf að vera óeðlilegt við það að halli verði á einu ári í rekstri stofnunar, enda sé tekið á honum á næsta fjárhagstímabili. En þegar halli safnast upp ár eftir ár, ber viðkomandi ráðuneyti og forstöðumanni að taka á vandanum.
Í árslok 2006 voru 70 fjárlagaliðir með uppsafnaðan halla sem nam meira en 4% af fjárheimildum og hjá 42 þessara liða var hallinn yfir 10% af fjárheimildum. Þessum liðum hefur fækkað nokkuð frá því sem var í árslok 2005 en þá voru 82 fjárlagaliðir með halla umfram 4% og 65 liðir með halla yfir 10%. Ljóst er þó að taka verður þennan vanda föstum tökum, ekki síst ef um er að ræða halla á hefðbundnum rekstri ríkisstofnana, og mikilvægt er að forstöðumenn og ráðuneyti grípi til aðgerða strax og ljóst er að rekstur stefnir umfram fjárheimildir. Við undirbúning fjárlaga þurfa ráðuneytin einnig að búa svo um hnútana að tekið sé á vanda þeirra stofnana sem fara ár eftir ár fram úr fjárveitingum, annaðhvort með endurskipulagingu á rekstri eða breytingum í forgangsröðun fjárveitinga.
Ég hef hér, herra forseti, farið yfir helstu þætti frumvarpsins. Með því eru lagðar fyrir Alþingi niðurstöður úr rekstri ríkissjóðs gagnvart fjárheimildum á árinu 2006, og vísast í því sambandi til greinargerðar um meginatriði í framvindu ríkisfjármálanna og helstu frávik í tekjum og gjöldum, bæði í fjáraukalögum og ríkisreikningi. Þá hefur Ríkisendurskoðun lagt fyrir Alþingi skýrslu um endurskoðun ríkisreiknings 2006 og um hana hefur verið fjallað í fjárlaganefnd. Ég tel því ekki ástæðu til að fara yfir einstök atriði í frumvarpinu og legg til að málinu verði vísað til 2. umr. og hv. fjárlaganefndar.
