fæðingar- og foreldraorlof.
Frú forseti. Ég mæli fyrir nefndaráliti um fæðingar- og foreldraorlof þar sem hv. þm. Guðbjartur Hannesson er ekki á landinu. Ég geri það sem varaformaður félagsmálanefndar en ber kæra kveðju til þingheims frá honum. Eins og fram kom í máli hæstv. forseta er hér nefndarálit um fæðingar- og foreldraorlof, með síðari breytingum.
Nefndin hefur fjallað um málið og fengið á sinn fund Bjarnheiði Gautadóttur og Guðrúnu Sveinsdóttur frá félags- og tryggingamálaráðuneyti, Guðrúnu J. Jónsdóttur og Skúla Eggert Þórðarson frá ríkisskattstjóra og Halldór Grönvold frá ASÍ. Jafnframt bárust nefndinni umsagnir um málið frá ríkisskattstjóra, Alþýðusambandi Íslands og nokkrum einstaklingum.
Með frumvarpinu eru lagðar til breytingar á ákvæðum laga um fæðingar- og foreldraorlof, með síðari breytingum. Viðamesta efnisbreyting frumvarpsins varðar það viðmiðunartímabil sem lagt er til grundvallar útreikningum á greiðslum úr Fæðingarorlofssjóði þar sem það er stytt og fært nær töku fæðingarorlofsins.
Núverandi fyrirkomulag hefur sætt nokkurri gagnrýni og því er sú breyting lögð til að miðað verði við meðaltal heildarlauna foreldris yfir tólf mánaða samfellt tímabil sem lýkur sex mánuðum fyrir fæðingardag barns eða þann dag sem barn kemur inn á heimili við frumættleiðingu eða töku í varanlegt fóstur. Þó er gert ráð fyrir að viðmiðunartímabil vegna foreldra sem eru sjálfstætt starfandi einstaklingar verði tekjuárið á undan. Sú breyting mun hafa í för með sér raunhækkun á greiðslu úr Fæðingarorlofssjóði en jafnframt er aukin heimild til að taka mið af öðrum greiðslum en atvinnutekjum. Frumvarpið gerir einnig ráð fyrir að forsjárlausir foreldrar geti öðlast rétt til fæðingarstyrks, sem og að atriði er varða rétt námsmanna til fæðingarstyrks, sem eingöngu hefur verið kveðið á um í reglugerð, verði færð í lög. Í frumvarpinu er jafnframt gert ráð fyrir að eftirlit með framkvæmd laganna verði fært frá skattyfirvöldum til Vinnumálastofnunar.
Nefndin telur rétt að árétta það sem fram kemur í kostnaðarumsögn með frumvarpinu að þær breytingar sem frumvarpið gerir ráð fyrir fela í sér aukin útgjöld fyrir ríkissjóð en ætla má að árleg útgjöld muni aukast samtals um 180–320 millj. kr. á ári. Útgjöldin á árinu 2008 eru áætluð 110–190 millj. kr. og bent er á að ekki er gert ráð fyrir þessum útgjöldum í fjárlögum 2008. Við umfjöllun nefndarinnar kom fram að svigrúm er fyrir þessa aukningu á útgjöldum sjóðsins innan markaðra tekna hans.
Á fundum sínum ræddi nefndin sjónarmið um aðgang Vinnumálastofnunar að gögnum skattyfirvalda en ákvæðið er sambærilegt ákvæði í lögum nr. 22/2006, um greiðslur til foreldra langveikra eða alvarlega fatlaðra barna, og í lögum um atvinnuleysistryggingar, nr. 54/2006. Telur nefndin nauðsynlegt að gætt sé meðalhófs við framkvæmd slíkra ákvæða og að persónuvernd sé tryggð. Leggur nefndin því til breytingar á b-lið 13. gr. frumvarpsins í þá veru að fram komi á umsókn um fæðingarorlof upplýsingar til umsækjanda um að hann samþykki jafnframt að skattyfirvöld láti Vinnumálastofnun í té upplýsingar sem nauðsynlegar eru eftirlitinu með framkvæmd laganna, enda sé það forsenda bótanna.
Nefndinni barst erindi þar sem meðal annars var bent á að samkvæmt frumvarpinu væri ekki litið á það sem þátttöku á vinnumarkaði á viðmiðunartímabilinu ef foreldrar hefðu fengið tekjutengdar greiðslur vegna langveikra eða alvarlega fatlaðra barna samkvæmt III. kafla laga um greiðslur til foreldra langveikra eða alvarlega fatlaðra barna. Nefndin telur mikilvægt að slíkar greiðslur verði taldar til þátttöku á vinnumarkaði — þetta er mjög mikilvægt — líkt og gert er varðandi greiðslur úr Atvinnuleysistryggingasjóði og fleiri greiðslur samkvæmt 8. og 9. gr. frumvarpsins og leggur í því skyni til breytingar á fyrrnefndum greinum frumvarpsins.
Loks ræddi nefndin ósk er kom fram í umsögn og á fundum nefndarinnar um að orlofsgreiðslum yrði bætt ofan á greiðslur til foreldra í fæðingarorlofi og leggur til að það verði skoðað í tengslum við fyrirhugaða lengingu á fæðingarorlofi á kjörtímabilinu.
Nefndin leggur til að frumvarpið verði samþykkt með framangreindum breytingum sem gerð er tillaga um í sérstöku þingskjali.
Hv. þm. Árni Johnsen var fjarverandi við afgreiðslu málsins. Hv. þm. Ögmundur Jónasson og Birkir J. Jónsson skrifa undir álit þetta með fyrirvara.
Þrátt fyrir það vil ég taka fram að almennt séð er mjög mikil samstaða um frumvarpið í nefndinni og ekki er hægt að segja annað en nefndin sem slík hafi unnið vel saman að málinu. Ég vil hins vegar vekja athygli á því að í ljósi þeirra breytinga sem orðið hafa á íslensku efnahagslífi og þeim skakkaföllum sem við verðum nú fyrir vegna erlendrar lánsfjárkreppu er mjög hætt við að krafturinn í atvinnulífinu verði ekki sá sami og verið hefur undanfarin ár. Mig langar því að benda þingheimi alveg sérstaklega á það að þetta kostar 180–320 millj. kr. Þetta er eitt af þeim frumvörpum sem við höfum lagt fram á þessu þingi sem fela í sér aukinn kostnað en umrædd umbreyting í efnahagslífinu hefur verið að gerast á til þess að gera fáum vikum. Ég held því að þingheimur þurfi alltaf að hugsa mjög varlega um að þetta verði vonandi að veruleika. Við verðum að hafa það hugfast í framhaldsstörfum þingsins að við munum ekki sjá fram á jafngríðarlega tekjuaukningu hjá ríkissjóði og verið hefur undanfarin ár. Við verðum að hafa það í huga.
