þingsköp Alþingis.
Hæstv. forseti. Í frumvarpi því sem ég mæli hér fyrir er gert ráð fyrir breytingum á lögum um þingsköp Alþingis sem snúast um breytingar á skipulagi fastanefnda Alþingis, fjölda þeirra og þeim málaflokkum sem undir þær heyra.
Fastanefndir eru 12 en samkvæmt frumvarpinu verða þær sjö. Eftirfarandi eru heiti nefndanna og málaflokkar sem gert er ráð fyrir að undir þær heyri samkvæmt frumvarpinu:
1. Allsherjar- og menntamálanefnd. Undir hana heyri dóms- og kirkjumál, menntamál, menningarmál, stofnanir Alþingis, Stjórnarráðið o.fl.
2. Atvinnumálanefnd. Undir hana heyri iðnaðar- og orkumál, landbúnaðarmál og sjávarútvegsmál, byggðamál og ferðamál.
3. Efnahags- og viðskiptanefnd. Undir hana heyri skattamál, verslunar-, viðskipta- og bankamál og efnahagsmál almennt.
4. Fjárlaganefnd. Undir hana heyri tekjur og gjöld ríkissjóðs.
5. Heilbrigðis- og félagsmálanefnd. Undir hana heyri heilbrigðismál, almannatryggingar og félagsþjónusta, húsnæðismál og vinnumál.
6. Umhverfis- og samgöngunefnd. Undir hana heyri umhverfismál, vega-, hafna- og flugmál, siglingar, fjarskipti og sveitarstjórnarmál.
7. Utanríkismálanefnd. Undir hana heyri utanríkismál, varnar- og öryggismál og málefni Evrópska efnahagssvæðisins.
Við síðustu breytingar á lögum um þingsköp Alþingis voru gerðar nokkrar lagfæringar á störfum og starfsumhverfi fastanefnda Alþingis. Breytingarnar miðuðu að því að efla starf nefndanna, m.a. með því að ráðherrar komi oftar á fundi þingnefndanna. Samhliða breytingunum var gert samkomulag á milli þeirra flokka sem stóðu að breytingunum sem m.a. miðaði að því að aðstoða minni hluta í nefndum og efla eftirlitshlutverk nefndanna sem er mjög mikilvægt að gerist. Eftir að þessar breytingar tóku gildi 1. janúar 2008 beitti ég mér fyrir því á vettvangi forsætisnefndar Alþingis að samþykkja reglur um opna nefndafundi en bráðabirgðareglur um slíka fundi voru samþykktar á vettvangi forsætisnefndar í júní og nýjar reglur síðan afgreiddar af hálfu forsætisnefndarinnar nú í janúar.
Sú endurskipulagning á fastanefndum Alþingis sem lögð er til í þessu frumvarpi er að nokkru leyti framhald af síðustu breytingum sem gerðar voru á störfum nefndanna. Markmið breytinganna er að styrkja og efla nefndastarfið enn frekar ásamt því að gefa nefndunum meira og betra svigrúm til starfa. Önnur helstu rökin fyrir breytingunum vil ég tilgreina hér á eftir:
Í fyrsta lagi munu breytingarnar efla löggjafarstarfið. Fastanefndirnar verða færri og mun hver nefnd fjalla um fleiri málaflokka en er í dag. Það gefur nefndarmönnum m.a. meiri möguleika á að hafa heildaryfirsýn yfir tengd málasvið. Slíkt mun jafnframt styrkja eftirlitshlutverk þingsins. Það er í samræmi við þá stefnu sem forsætisnefnd þingsins mótaði með skipun sérstakrar nefndar sem vinnur að því að undirbúa tillögur um breytingar sem eiga að styrkja og efla eftirlitshlutverk Alþingis og hefur borið vinnuheitið eftirlitsnefndin.
Í öðru lagi munu breytingarnar fela í sér hagræðingu í störfum fastanefndanna. Með fækkun fastanefnda gefst tækifæri fyrir nefndirnar til að funda oftar og lengur ef þörf krefur. Það hefur oft verið erfitt að komast hjá því að fundir nefndanna skarist þegar fjöldi þeirra er svo mikill, en með fækkun þeirra í sjö mun draga úr þessum árekstrum og auðveldara verður að skipuleggja fundi nefndanna. Þá munu skapast betri tækifæri og tími til að halda opna nefndafundi, en slíkir fundir krefjast oft meiri tíma en hefðbundnir nefndafundir.
Þingmenn eiga oft sæti í fleiri en einni nefnd og jafnvel fjórum, en með fækkun og stækkun nefnda munu þingmenn almennt sitja í einni nefnd en nokkrir þeirra þó í tveimur nefndum. Slíkt mun einfalda skipulag nefndastarfsins og leiða til betri nýtingar á fundartíma nefndanna. Sérstaklega mun þetta eiga við á nefndadögum. Æskilegt mun t.d. vera að nefndarmenn í fjárlaganefnd sitji ekki í öðrum nefndum.
Rétt er að geta þess að nefndastarfið, eins og nú háttar til og varðar hina opnu nefndafundi, er mjög mikilvægt og ég vil undirstrika að með því að fækka nefndum skapast skilyrði til þess að hafa fleiri opna nefndafundi og gefa þannig þjóðinni færi á að fylgjast með störfum nefndanna á Alþingi.
Í þriðja lagi munu breytingarnar leiða til þess að skipulag starfa á nefndasviði Alþingis verður einfaldara og aukið svigrúm gefst til þess að hver fastanefnd geti haft yfir að ráða öflugum hópi sérfræðinga og annars starfsfólks. Þannig verður hægt að veita hverri nefnd meiri aðstoð og betri þjónustu en nú er hægt að gera.
Það er sannfæring mín að eftirlitshlutverk fastanefnda Alþingis muni aukast á næstu árum og ljóst að með möguleika á opnum fundum muni það eftirlit verða opnara og öllum aðgengilegra, líkt og á þingfundum. Mikilvægt er að styrkja nefndastarfið, skipulag þess og starfsaðstöðu áður en þessi þróun fer af stað að marki.
Reiknað er með að tímatafla með fundartímum nefndanna verði ákveðin fyrir fram, með nægilegu svigrúmi þó til aukafunda, þannig að enginn þingmaður sé settur í þá stöðu að vera á fundum á tveimur stöðum samtímis.
Loks er þess að geta að flokkarnir eiga samkvæmt frumvarpinu að tilnefna varamenn í nefndum, allt að þeim fjölda sem þeir eiga af aðalmönnum. Þetta fyrirkomulag er einfaldara í sniðum en nú viðgengst með þá einu nefnd sem hefur fastákveðna varamenn, en formlegra en það fyrirkomulag staðgengla nefndarmanna sem unnið er eftir í öðrum nefndum, sbr. 3. mgr. 17. gr. þingskapa, þar sem þingflokki er heimilt að tilnefna varamann um stundarsakir í forföllum aðalmanns. Þetta auðveldar boðun funda í nefndum og er það fyrirkomulag sem tíðkast í nágrannaþingum.
Hæstv. forseti. Ég hef farið yfir helstu atriðin um breytingar á þingskapalögunum er varða skipan nefnda Alþingis. Mikilvægt er að okkur takist að ljúka þessu máli nú fyrir þingslit og kosningar til þess að gengið verði til skiptingar í nefndir á grundvelli þeirrar skipunar sem frumvarpið gerir ráð fyrir þegar nýtt þing kemur saman.
Að lokinni þessari umræðu legg ég til að frumvarpið gangi til 2. umr. og allsherjarnefndar en get þess í lokin að flutningsmenn að þessu frumvarpi með mér eru hv. þingmenn Valgerður Sverrisdóttir og Jón Magnússon.
