hvalir.

Frú forseti. Ég mæli hér fyrir frumvarpi á þingskjali 141, 112. mál, en um er að ræða frumvarp til laga um hvali.

Þann 10. mars 1999 ályktaði Alþingi að hefja skyldi hvalveiðar hið fyrsta hér við land. Í kjölfar þeirrar ályktunar voru ýmis skref stigin að þessu markmiði. Ber þar m.a. að nefna kynningu á málstað Íslands erlendis, endurinngöngu í Alþjóðahvalveiðiráðið, virka þátttöku innan Alþjóðahvalveiðiráðsins við tilraunir til að koma þar á stjórnkerfi fyrir hvalveiðar í atvinnuskyni sem og málflutning á vettvangi samningsins um alþjóðaverslun með tegundir villtra dýra og plantna sem eru í útrýmingarhættu, virka þátttöku innan Norður-Atlantshafssjávarspendýraráðsins og viðamiklar talningar á hvalastofnum og framkvæmd hrefnuhluta vísindaáætlunar Hafrannsóknastofnunar. Það var síðan þann 17. október 2006 sem þáverandi sjávarútvegsráðherra lýsti því yfir á Alþingi að atvinnuveiðar á hrefnu og langreyði mundu hefjast að nýju hér við land eftir tuttugu og eins árs hlé. (Gripið fram í.)

Frá því í febrúar sl. hefur verið unnið að því í sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytinu að yfirfara og endurmeta ákvörðun fyrrverandi ráðherra sem heimilaði veiðar á langreyði og hrefnu næstu fimm ár með útgáfu reglugerðar og fjögurra veiðileyfa þann 27. janúar sl. Víðtækt samráð hefur átt sér stað við fulltrúa mismunandi hagsmuna og sjónarmiða, sem og við Hafrannsóknastofnunina auk þess sem leitað var til hæstaréttarlögmanns til þess að meta lagalega stöðu málsins. Niðurstaða í málinu var sú að ákvörðun fyrrverandi sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra um hvalveiðar í atvinnuskyni skyldi standa óbreytt fyrir yfirstandandi ár. Á hinn bóginn var tekið fram að hvalveiðimenn geta ekki gengið að því sem vísu að ákvörðun hans standi hvað varðar veiðar næstu fjögur ár. Stjórnvöld munu fylgjast grannt með framvindu veiðanna og málum þeim tengdum og áskilja sér allan rétt til að grípa inn í verði breytingar á forsendum. Þá mun grundvöllur hvalveiða verða endurmetinn og því starfi mun verða lokið fyrir undirbúning vertíðar ársins 2010. Það endurmat felst m.a. í rannsókn á þjóðhagslegri þýðingu hvalveiða þar sem vegnir verða og metnir mismunandi hagsmunir. Sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytið gerði samning við Hagfræðistofnun Háskóla Íslands í apríl sl. um að taka að sér að leggja mat á þjóðhagsleg áhrif hvalveiða við Ísland. Í matinu verður litið til áhrifa hvalveiða á atvinnustig, fjárfestingar og útflutningstekjur auk afleiddra áhrifa á ferðaþjónustu og önnur hugsanleg áhrif á aðrar atvinnugreinar. Í því skyni verður beitt kostnaðar- og nytjagreiningu til að vega saman jákvæð og neikvæð áhrif af hvalveiðum fyrir þjóðarhag.

Í kjölfar ofangreindrar athugunar skipaði sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra nefnd til að gera tillögu að endurskoðun laga um hvalveiðar, nr. 26/1949. Í skipunarbréfinu sagði að lögin bæru sterk kennimerki liðins tíma og þörfnuðust endurskoðunar með hliðsjón af breyttum aðstæðum í þjóðfélaginu. Var nefndinni ætlað að hafa hliðsjón af öðrum lögum um nýtingu sjávarauðlinda í því skyni að tryggt yrði, eftir því sem kostur væri, að samræmis og jafnræðis væri gætt við framkvæmd laganna. Í samræmi við skipunarbréf sitt endurskoðaði nefndin lög nr. 26/1949, um hvalveiðar, og hefur nú skilað af sér frumvarpi því sem hér er mælt fyrir.

Frumvarpið byggir á þeirri meginforsendu að verði hvalveiðar stundaðar hér við land verði það gert á ábyrgan og sjálfbæran hátt. Það er á valdi sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra hvort hvalveiðar eru stundaðar og í hve miklum mæli. Hafrannsóknastofnun gerir tillögur til ráðherra um nýtingu hvalastofnanna í upphafi árs. Ráðherra kynnir þessar tillögur og forsendur þeirra og gefur þeim sem það kjósa frest til að koma athugasemdum sínum á framfæri vegna þeirra. Að þeim fresti liðnum tekur ráðherra ákvörðun um hvaða tegundir hvala skuli veiða og hve marga af hverri tegund. Þetta gefur ráðherra færi á að taka tillit til rökstuddra athugasemda um hagsmunaárekstra og önnur sjónarmið við aðrar atvinnugreinar svo sem hvalaskoðun.

Þegar fyrir liggur hvort veiða megi hvali á sjálfbæran hátt og þá hvaða hvali megi veiða og hve marga af einstökum tegundum tekur ráðherra ákvörðun um það með hvaða hætti þeim veiðum er stjórnað. Hann getur valið milli aðferða í því efni samkvæmt frumvarpinu. Honum væri heimilt að skipta leyfilegum fjölda dýra eða hluta þeirra á milli skipa og við það taka mið t.d. af reynslu þeirra eða stærð. Hann getur einnig ákveðið að veiðar skyldu frjálsar uns tiltekinn heildarfjöldi dýra væri veiddur eða ákveðið að takmarkanir yrðu á fjölda veiddra hvala á tilteknum tíma. Þá eru í frumvarpinu ýmis ákvæði sem lúta að skilyrðum fyrir veitingu leyfa til hvalveiða en þar er gert ráð fyrir að mun ítarlegar verði kveðið á um þau í reglugerðum.

Auk þess sem frumvarpið opnar víðtæka möguleika við stjórn hvalveiða og eftirlit með þeim til að tryggja m.a. mannúðlega aflífun eru í frumvarpinu ákvæði sem tryggja eiga að fullkomnum veiðitækjum sé beitt og að aðilar sem veiðarnar stundi hafi þjálfun í meðferð veiðitækja. Að lokum má nefna að ráðherra hefur heimildir til þessa að binda hvalveiðar við ákveðin svæði, m.a. í því skyni að tryggja að þær trufli ekki hvalaskoðun.

Nauðsynlegt er að frumvarp þetta verði samþykkt nú á þessu sumarþingi til þess að afla megi heimilda m.a. fyrir hvalveiðigjaldi til þess að mæta kostnaði eftirlitsaðila, sem engar fjárheimildir eru nú fyrir.

Frú forseti. Að öðru leyti vísa ég til þeirra athugasemda sem fylgja frumvarpinu og fylgiskjals með því sem hefur að geyma kostnaðarumsögn fjármálaráðuneytisins. Ég vil minnast á hér að undirbúningi þessa frumvarps hefur verið hagað með þeim hætti að drög að frumvarpinu hafa verið um allnokkurn tíma aðgengileg á vef eða heimasíðu sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytisins þar sem allir sem þess hafa óskað hafa getað komið athugasemdum og ábendingum á framfæri varðandi þau efnisatriði sem frumvarpið mætti innihalda.

Ég legg ríka áherslu á að þetta frumvarp lýtur að fjölþættri umgjörð sem hið opinbera getur verið ábyrgt fyrir varðandi hvali í lögsögu Íslands og þess vegna er mjög mikilvægt að þetta mál komist sem fyrst til meðferðar þingsins af þeim ástæðum sem ég hef greint frá áður, að færa hin gömlu lög um hvalveiðar til nútímahorfs í þeim efnum en líka til þess að hinir ýmsu aðilar sem vilja koma ábendingum og athugasemdum á framfæri geti í meðförum þingsins fengið þar beinan aðgang að. Það er því mjög brýnt að málið fái meðferð í þinginu til þess að taka á atriðum sem eru löngu orðin úrelt í lögunum frá 1949 sem gilt hafa um hvalveiðar.

Ég legg því til, frú forseti, að að lokinni þessari umræðu verði málinu vísað til hv. sjávarútvegs- og landbúnaðarnefndar og 2. umr.