137. löggjafarþing — 58. fundur,  27. ág. 2009.

ríkisábyrgð á lántöku Tryggingarsjóðs innstæðueigenda og fjárfesta.

136. mál
[11:05]
Horfa

Frsm. 1. minni hluta fjárln. (Kristján Þór Júlíusson) (S):

Virðulegi forseti. Ég mæli fyrir framhaldsnefndaráliti 1. minni hluta fjárlaganefndar um frumvarp ríkisstjórnar um ríkisábyrgð á skuldum gegnum Tryggingarsjóð innstæðueiganda og fjárfesta. Í nefndaráliti við 2. umr. málsins á Alþingi var færður fram ítarlegur rökstuðningur fyrir þeirri afstöðu 1. minni hluta að ríkisstjórnin hafi ekki farið að fyrirmælum Alþingis við úrvinnslu málsins. Til frekari rökstuðnings þessari skoðun er í framhaldsnefndaráliti 1. minni hluta gerð grein fyrir því hvernig fyrirmæli Alþingis voru virt að vettugi við samningsgerðina um Icesave-reikninga Landsbanka Íslands.

Enn fremur er gerð grein fyrir þeim breytingum sem Sjálfstæðisflokkurinn lagði höfuðáherslu á að næðu fram að ganga við meðferð málsins. Einnig tekur álitið á mögulegri skaðabótaábyrgð Evrópusambandsins vegna ágalla í evrópskri löggjöf um innstæðutryggingar. Og að lokum er fjallað um tengsl lánasamninga og ríkisábyrgðarinnar og hagsmuni íslenska ríkisins og afsal réttinda. Afstaða 1. minni hluta fjárlaganefndar til málsins í heild er svo dregin fram í lok framhaldsnefndarálitsins.

Icesave-samningarnir bera þess glöggt merki að íslenska samninganefndin hafi verið ofurliði borin af hálfu Hollendinga og Breta þvert á það sem hin umsömdu viðmið gáfu fyrirheit um. Á því ber ríkisstjórnin alla ábyrgð.

Órói innan lands, alþjóðlegur þrýstingur, flækjustig málsins og gríðarmiklir hagsmunir áttu að gefa ríkisstjórninni tilefni til að vanda betur til samningagerðarinnar til að ná fram ásættanlegri niðurstöðu. Fjármálaráðherra kaus til að mynda að láta pólitískan samherja leiða samningaviðræðurnar fyrir Íslands hönd í stað þess að fá aðila með viðamikla þekkingu á alþjóðlegri samningagerð til að gegna því starfi.

Staðfesting þess að niðurstaða viðræðnanna hafi verið óásættanleg birtist m.a. í ósamkomulagi innan ríkisstjórnarinnar eftir að samningar voru undirritaðir og mikilli tregðu við að kynna samningana með viðhlítandi hætti fyrir utanríkismálanefnd og þingflokkunum.

Þessa sást einnig stað í ófullnægjandi aðgangi sem stjórnvöld veittu alþingismönnum að gögnum málsins við upphaf þinglegrar meðferðar.

Þær breytingar á frumvarpinu sem unnar hafa verið í fjárlaganefnd varpa ljósi á það hversu forkastanleg vinnubrögð ríkisstjórnarinnar hafa verið í þessu máli.

Í meðförum nefndarinnar hefur frumvarp ríkisstjórnarinnar tekið gríðarlegum breytingum og að því gefnu að breytingartillögur nefndarinnar hljóti staðfestingu má segja að við endanlega afgreiðslu Alþingis byggi afgreiðsla málsins á allt öðrum forsendum en þeim sem ríkisstjórnin lagði upp með. En þær voru, eins og alþjóð er kunnugt, að Alþingi samþykkti ríkisábyrgð án nokkurra takmarkana á þeim skuldbindingum sem Tryggingarsjóður innstæðueigenda og fjárfesta hafði gert, með staðfestingu fjármálaráðuneytisins.

Allur málatilbúnaður ríkisstjórnarinnar í aðdraganda framlagningar frumvarpsins þann 2. júlí 2009 ber vott um fljótræði og litla sem enga yfirsýn um innihald þeirra samninga sem ríkisstjórnin staðfesti að kvöldi 5. júní sl.

Þannig hélt forsætisráðherra því fram í fréttum sama dag og samningarnir voru undirritaðir að eignir Landsbanka Íslands mundu standa undir a.m.k. 95% þeirra skulda sem á Ísland kynni að falla vegna Icesave-reikninga bankans.

Tveim dögum áður sagði fjármálaráðherra að það væru algerar sögusagnir að til stæði að taka eitt risavaxið lán með himinháum vöxtum og að í sjónmáli væri mun hagstæðari samningur en áður hefði verið rætt um. Einnig gaf hann í skyn að samninganefndin, undir forustu Svavars Gestssonar, næði ,,glæsilegri niðurstöðu“ innan skamms. Þau orð voru síðan dregin til baka að nokkru leyti. Einnig lét formaður samninganefndarinnar hafa það eftir sér í fjölmiðlum að hann hefði ekki nennt að hafa málið lengur hangandi yfir sér.

Öll þau ummæli sem hér er vitnað til eru afar óviðeigandi svo ekki sé meira sagt. Því miður eru framangreindar tilvitnanir ásamt öðrum þeim upplýsingum sem fyrir liggja í gögnum málsins hjá fjárlaganefnd óræk staðfesting þess að höndum hafi verið kastað til við framlagningu frumvarpsins þar sem farið var fram á ríkisábyrgðina.

Það liggur fyrir, í ljósi þess sem síðar hefur verið upplýst, að þegar frumvarp ríkisstjórnarinnar var lagt fram hafi verið afar takmörkuð vitneskja innan stjórnarflokkanna um þær gríðarlegu skuldbindingar sem það fól í sér. Enda kom á daginn við vinnu fjárlaganefndar að gögn málsins voru gríðarleg að vöxtum og yfirferð þeirra krafðist mikillar vinnu, jafnt alþingismanna, sérfræðinga sem og hins almenna borgara landsins. Sífellt komu fram nýjar upplýsingar sem nauðsynlegt reyndist að vinna betur úr.

Ég þakka sérstaklega forustu fjárlaganefndarinnar, þeim hv. þm. Guðbjarti Hannessyni og Árna Þór Sigurðssyni gagngera og vandaða yfirferð yfir það afleita frumvarp sem til meðferðar var. Sú vinna og sú verkstjórn hefur skilað miklum árangri.

Eins og áður segir liggja fyrir mjög viðamiklar tillögur til breytinga á því frumvarpi sem fjármálaráðherra mælti fyrir á Alþingi 2. júlí. Í stað þeirrar galopnu og fáorðu heimildar sem frumvarpið mælti fyrir um hafa verið settir inn í það gildir fyrirvarar til að tryggja hagsmuni íslensku þjóðarinnar. Þessum fyrirvörum er ætlað að styrkja rétt Íslendinga í samskiptum við Breta og Hollendinga og sníða af ýmsar verstu afleiðingar þeirra samninga sem gerðir voru í umboði ríkisstjórnarinnar við þessar þjóðir. Breytingarnar munu m.a. stemma stigu við íþyngjandi fjárhagslegum afleiðingum samninganna, treysta aðkomu Alþingis að málinu við framkvæmd þess og setja sólarlagsákvæði á gildistöku ríkisábyrgðar vegna láns til Tryggingarsjóðs innstæðueigenda og fjárfesta.

Það er því ljóst mál að Alþingi fjallar nú um gjörbreytt frumvarp frá því að það var fyrst lagt fram. Í rauninni hefur ríkisstjórnin verið gerð afturreka með það frumvarp sem hún lagði upp með. Í ljós hefur komið að ríkisstjórnin gekk til samninga við Hollendinga og Breta þar sem forsendan var ríkisábyrgð til handa tryggingarsjóðnum, vitandi vits að hvorki samningarnir né ríkisábyrgðin nytu stuðnings meiri hluta Alþingis eða allra ráðherra ríkisstjórnarinnar.

Eðlilegast hefði verið, líkt og bent var á í nefndaráliti 1. minni hluta við 2. umr. málsins, að ríkisstjórnin hefði gengið að nýju til samningaviðræðna við Breta og Hollendinga til að reyna til þrautar að ná samningum þar sem aðilar tækju meira mið af hagsmunum Íslands en fyrirliggjandi samningar gera. Því miður var ríkisstjórnin ófáanleg til þess.

Það var við þessar aðstæður sem Alþingi gerði grundvallarbreytingar á málinu og lagaði það að vilja þingsins. Ef þessi málsmeðferð getur ekki orðið grundvöllur sáttar er það mat 1. minni hluta að rétt sé að láta á málið reyna fyrir dómstólum. Þær breytingar sem gerðar hafa verið og liggja fyrir við 3. umr. eru þessar helstar:

1. Verða lánasamningarnir nú túlkaðir í samræmi við hin umsömdu viðmið frá 14. nóvember, þar sem m.a. er gert ráð fyrir að tekið sé sérstakt tillit til erfiðra og fordæmislausra aðstæðna á Íslandi. Ljóst er af erindisbréfi að verkefni samninganefndar ríkisstjórnarinnar um Icesave var ekki skilgreint í samræmi við þessa ályktun.

2. Tryggt er nú að ekki verði hægt að gera aðför að eigum Íslands sem fullvalda ríkis. Í Icesave-samningunum eru ákvæði þar sem fallið er frá þessum friðhelgisrétti. Í þeim efnum var gengið miklu lengra en gerist og gengur í öðrum lánasamningum ríkisins. Því er snúið við í meðförum Alþingis.

3. Sett hefur verið inn nýtt ákvæði í frumvarpið sem tryggir með skýrum hætti, gagnstætt því sem var í málatilbúnaði ríkisstjórnarinnar, óskoruð yfirráð yfir náttúruauðlindum landsins og jafnframt rétt íslenskra stjórnvalda til að kveða á um nýtingu og skipan eignarhaldsins.

4. Áhrifum hinna efnahagslegu fyrirvara eru gerð ítarleg og góð skil í töflu sem fylgir nefndarálitinu. Þar kemur vel fram hve gríðarlega mikilvægu hlutverki þeir gegna við að lágmarka þann skaða sem af upphaflegu frumvarpi hefði að óbreyttu getað hlotist.

Þar kemur m.a. fram að miðað við óbreytt frumvarp hefði greiðslan á tímabilinu 2016–2024 getað orðið tæpir 868 milljarðar en miðað við fyrirvarana og miðað við gefnar forsendur Seðlabanka Íslands yrðu þessar greiðslur rétt tæpum 600 milljörðum lægri, þ.e. rúmir 280 milljarðar. Í versta tilfelli hins vegar sést ágætlega í töflunni hvernig þessir efnahagslegu fyrirvarar geta varið þjóðina mjög vel gegn þessum gríðarlega háu skuldbindingum ef svo ólíklega færi að við lentum í efnahagslegri ófæru.

Hafa ber í huga þegar við ræðum þetta að hagvöxtur hefur verið um 4% að meðaltali á Íslandi síðustu 10 árin, en einungis 1,98% 10 árin þar á undan.

Með frumvarpinu lagði ríkisstjórnin til að Alþingi samþykkti að Íslendingar mundu ábyrgjast án nokkurra takmarkana allar þær fjárhagslegu skuldbindingar sem af Icesave-samningunum leiddu. Með öðrum orðum fór fjármálaráðherrann fram á ríkisábyrgð á gríðarlega háum greiðslum tryggingarsjóðsins til Breta og Hollendinga án þess að fyrir lægi hvaða áhrif það kynni að hafa á íslenskt þjóðfélag.

Í meðförum Alþingis hafa að forgöngu sjálfstæðismanna verið gerðar grundvallarbreytingar í þessu efni. Reistar eru stífar skorður gegn því að fjárhagsleg byrði af ríkisábyrgðinni verði utan viðráðanlegra marka. Því verður hún miðuð við tiltekna hámarksgreiðslu úr ríkissjóði. Verður ríkisábyrgðin aldrei meiri en sem nemur 6% af vexti landsframleiðslunnar. Ekkert slíkt hámark var í upphaflegu frumvarpi.

5. Sett er inn sólarlagsákvæði á ríkisábyrgðina. Kveðið er á um að ríkisábyrgðin standi ekki lengur en til 5. júní 2024 án tillits til þess hvort fjárhæðin vegna Icesave hafi verið greidd að fullu. Alþingi eitt getur breytt þeirri ákvörðun. Engar slíkar takmarkanir var að finna í frumvarpi ríkisstjórnarinnar.

6. Ítrekað er að Ísland hafi ekki fallið frá rétti til málssóknar svo úr því fáist skorið hvort Íslendingum beri að greiða lágmarkstryggingu vegna Icesave-innstæðnanna. Komi í ljós að slík ábyrgð sé ekki fyrir hendi verður til fyrirvari um greiðslur sem er háður því að viðræður fari fram á milli Íslands, Hollands og Bretlands um áhrifin á lánasamningana og skuldbindingar ríkissjóðs. Leiði viðræðurnar ekki til niðurstöðu er unnt að takmarka ríkisábyrgðina.

7. Í samningi ríkisstjórnarinnar var gert ráð fyrir því að greiðslur vegna eigna úr búi Landsbankans gengju að jöfnu til Tryggingarsjóðs innstæðueigenda og fjárfesta hér á landi, Bretlandi og Hollandi. Því hefur nú verið breytt til samræmis við íslensk lög. Þannig hafa verið leiðrétt einhver afdrifaríkustu mistök íslenskra stjórnvalda við samningagerðina sem fyrirsjáanlega hefðu getað kostað íslenska skattgreiðendur mörg hundruð milljarða króna.

8. Með þeim breytingum sem samþykktar voru við 2. umr. málsins er tryggingarsjóðnum gert skylt að láta á það reyna fyrir þar til bærum úrlausnaraðilum hvort kröfur hans gangi við úthlutun framar öðrum vegna sömu innstæðu. Verði niðurstaðan á þann veg skal taka upp viðræður við viðsemjendur okkar. Leiði þær ekki til niðurstöðu getur Alþingi takmarkað ríkisábyrgðina. Þannig geta íslensk stjórnvöld einhliða takmarkað ábyrgðina á greiðslum og skuldbindingum tryggingarsjóðsins.

9. Fyrirvarar þeir og skilyrði sem sett hafa verið inn í frumvarpið um ríkisábyrgðina verða styrkt til muna við lokaafgreiðslu málsins og þannig tryggt að þau nái þeim tilætlaða árangri að reisa skorður við þeirri ríkisábyrgð sem veitt er vegna Icesave-lánasamninganna. Það er gert þannig að áður en ríkisábyrgðin verður veitt er gert að skilyrði að hollenskum og breskum stjórnvöldum verði kynntir fyrirvararnir og þeir fallist á þá með formlegum hætti. Jafnframt er það skilyrði sett að lánveitendur Tryggingarsjóðs innstæðueigenda og fjárfesta viðurkenni að skuldbindingar sjóðsins verði háðar sömu fyrirvörum og ríkisábyrgðin.

Með þessum hætti eru sett inn ákvæði í frumvarpið sem tryggja afdráttarlaust að skilyrði sem Alþingi setur fyrir ríkisábyrgðinni haldi gagnvart viðsemjendum okkar.

10. Alþingi getur ákveðið hvenær sem er að fram fari endurskoðun á lánasamningunum við Breta og Hollendinga. Alþingi hefur eftirlit með framkvæmdinni og fjármálaráðherra ber að veita þinginu árlegt yfirlit um hana.

Nefndin hefur á milli 2. og 3. umr. rætt hvort fyrirvararnir sem bætt hefur verið við frumvarpið rúmist innan samninganna. Það er óbreytt skoðun sjálfstæðismanna að niðurstaða um það komi til með að ráðast af viðbrögðum Breta og Hollendinga. Fyrirvararnir eru óaðskiljanlegur hluti af samþykkt Alþingis á ríkisábyrgðinni og því er breytingartillaga um að stjórnvöld leiti samþykkis breskra og hollenskra yfirvalda á fyrirvörunum áður en ríkisábyrgðin er veitt til verulegra bóta.

Um fyrirvarana er fjallað í áliti 1. minni hluta sem lagt var fram við 2. umr. Þar kemur fram að rekja má tilurð þeirra til óljósra en jafnframt verulega íþyngjandi ákvæða í samningunum sem lúta jafnt að efnahagslegum sem lagalegum atriðum. Samkvæmt orðanna hljóðan ríkir um það meiri háttar óvissa hvort íslenska ríkið geti staðið undir kröfum Breta og Hollendinga um samningsefndir án þess að það verði þjóðarbúinu ofviða og ógni fullveldi þjóðarinnar. Í þessum efnum gegna þeir þættir sem ég nefndi áðan um efnahagslegu viðmiðin lykilhlutverki og meiri hluti fjárlaganefndar hefur lagt til að verði óaðskiljanlegir ríkisábyrgðinni. Þeir hafa í för með sér að greiðsluferill lánanna verður annar en ef greitt væri eftir samningunum eins og ríkisstjórnin ætlaði sér upphaflega að gera. En jafnframt felst í þeim ákveðin öryggisregla sem breytir greiðsluferlunum einungis ef forsendur Seðlabankans bresta. Ég nefni enn og aftur þá töflu sem fylgir framhaldsnefndaráliti 1. minni hluta sem dregur mjög vel fram áhrif þess ef forsendur ríkisábyrgðarinnar og efnahagslegra viðmiða breytast.

Vinna fjárlaganefndar beindist að því að draga úr áhættu þjóðarbúsins sem gagnrýnendur benda á að sé samfara ríkisábyrgð vegna samninganna. Hefur nefndin við yfirferð sína tekið sérstakt mið, eins og áður sagði, af þingsályktunartillögunni sem liggur samningsumboði ríkisstjórnarinnar til grundvallar og þeim viðmiðum sem þar er vísað til frá 14. nóvember 2008.

Umrædd viðmið voru samþykkt á vettvangi Evrópusambandsins og því vekur það sérstaka undrun að aðkoma sambandsins að samningunum var engin. Rauði þráðurinn í samningunum er að ábyrgð íslenska ríkisins grundvallist á gölluðu regluverki Evrópusambandsins. Að mati 1. minni hluta fjárlaganefndar er það algjörlega óviðeigandi að íslenskur almenningur verði gerður ábyrgur fyrir vanbúnaði og ágöllum á evrópsku löggjöfinni um innstæðutryggingar. Eðlilegra væri að þeir sem á þeirri löggjöf bera ábyrgð beri hallann af þeirri réttaróvissu sem ríkir um gildi og inntak hennar.

Því telur 1. minni hluti fjárlaganefndar að verði frumvarp ríkisstjórnarinnar samþykkt sem lög frá Alþingi kunni þeir ágallar sem finna má á evrópskri löggjöf um innstæðutryggingar, og leitt hafa til tjóns fyrir íslenska ríkið, að leiða til þess að stofnast hafi skaðabótaréttur þess á hendur Evrópusambandinu. Vísar 1. minni hluti fjárlaganefndar í því sambandi til þeirra sjónarmiða sem fram koma í grein þeirra Lárusar Blöndals hæstaréttarlögmanns og Stefáns Más Stefánssonar lagaprófessors sem birtist í Morgunblaðinu 8. janúar 2009. Greinin fylgir framhaldsnefndaráliti okkar sem fylgiskjal og menn geta kynnt sér þau sjónarmið sem þar voru reifuð.

Þó svo að það frumvarp ríkisstjórnarinnar sem hér er til umfjöllunar fjalli fyrst og fremst um að heimila fjármálaráðherra, fyrir hönd ríkissjóðs, að veita ríkisábyrgð vegna lána Tryggingarsjóðs innstæðueigenda og fjárfesta frá breska og hollenska ríkinu telur 1. minni hluti fjárlaganefndar engu að síður ástæðu til að benda á og fjalla um nokkur ákvæði í lánasamningunum sjálfum. Það er nauðsynlegt í ljósi þeirra órjúfanlegu tengsla ríkisábyrgðarinnar sem frumvarpið mælir fyrir um annars vegar og lánasamninganna við Bretland og Holland hins vegar. Augljóst er að lánasamningarnir, sem ríkisstjórn Íslands og samninganefnd hennar gerði við Bretland og Holland, voru forsenda þess að frumvarp ríkisstjórnarinnar um ríkisábyrgðina var lagt fram.

Jafnljóst er að efni frumvarpsins og þær skuldbindingar sem það felur í sér fyrir íslenska ríkið markast af ákvæðum lánasamninganna sjálfra. Af þeirri ástæðu er ómögulegt að taka afstöðu til ríkisábyrgðarfrumvarpsins einangrað og án þess að ákvæði lánasamninganna sem hún byggist á séu tekin til athugunar.

Við blasir sú alvarlega staðreynd að ríkisstjórn Íslands og samninganefnd hennar féllust fyrirvaralaust á það í lánasamningunum, einkum við Bretland, að Ísland afsalaði sér að fullu öllum hugsanlegum rétti sem á kann að reyna í komandi framtíð í samskiptum þjóðanna tveggja vegna Icesave-samninganna. Á hinn bóginn kveða samningarnir á um algert ábyrgðar- og skaðleysi Bretlands gagnvart íslenska ríkinu vegna kostnaðar eða tjóns sem það kann að hafa orðið fyrir eða verður síðar fyrir vegna aðgerða breskra stjórnvalda. Það réttarafsal sem samningurinn kveður á um er svo víðtækt og alvarlegt að draga má í efa að ríkisstjórnin hafi að íslenskum lögum haft heimildir til að ganga svo langt í svipta íslenska ríkið réttindum sínum gagnvart Bretlandi. Í dæmaskyni nefni ég tvö ákvæði úr lánasamningnum milli Íslands og Bretlands.

Í fyrsta lagi staldra ég við 8. gr. lánasamningsins við Bretland, en þar segir, með leyfi forseta:

„Hvorki lánveitandi né breski tryggingarsjóðurinn munu verða ábyrgir fyrir neinum kostnaði, tapi eða skaða sem Tryggingarsjóður innstæðueigenda eða íslenska ríkið verða fyrir í tengslum við samning þennan eða uppgjörssamninginn eða á annan hátt í tengslum við Landsbankann fyrir undirritunardag þessa samnings.“

Eins og lesa má er í ákvæðinu að öllu leyti girt fyrir að breska ríkið eða breski tryggingarsjóðurinn verði gerður ábyrgur fyrir nokkrum kostnaði, tapi eða skaða sem íslenski tryggingarsjóðurinn eða íslenska ríkið kunna að verða fyrir vegna samningsins og uppgjörssamningsins sem honum fylgir. Með öðrum orðum samþykkti ríkisstjórn Íslands að íslenska ríkið og íslenski tryggingarsjóðurinn skyldu í framtíðinni vera réttlaus vegna alls skaða sem breska ríkið eða breski tryggingarsjóðurinn kynni að valda Íslendingum með aðgerðum sínum samkvæmt samningnum.

Það sem vekur þó sérstaka athygli er að í ákvæðinu er skýrt kveðið á um að hvorki breska ríkið né breski tryggingarsjóðurinn verði gerðir ábyrgir fyrir neinum kostnaði, tapi eða skaða sem íslenski tryggingarsjóðurinn eða íslenska ríkið verður fyrir ,,á annan hátt í tengslum við Landsbankann fyrir undirritunardag þessa samnings“.

Samkvæmt þessu ákvæði er m.a. ljóst að ríkisstjórn Íslands og samninganefnd hennar féllst fyrir sitt leyti í samningaviðræðum við Breta á að afsala rétti íslenska ríkisins til að halda uppi og sækja rétt sinn gagnvart breskum stjórnvöldum vegna þess tjóns sem þau ollu Íslendingum með beitingu hryðjuverkalaganna í októberbyrjun árið 2008.

Öllum má ljóst vera hversu gróflega ákvæðið gengur gegn hagsmunum íslenska ríkisins og er með öllu óviðunandi.

Í annan stað vil ég nefna grein 9 í lánasamningnum við Bretlandi. Í ákvæði 9.4.1. sem fjallar um skuldajöfnun og frádrátt segir, með leyfi forseta:

„Allar greiðslur, sem Tryggingarsjóði innstæðueigenda eða íslenska ríkinu ber að greiða samkvæmt þessum samningi, skulu reiknaðar út og inntar af hendi:

(a) án, og lausar undan frádrætti vegna, hvers konar takmarkana, gagnkrafna eða skuldajöfnunar, og

(b) án nokkurs frádráttar eða án þess að einhverju sé haldið eftir vegna skatta, álagningar, álaga (e. impost), tolla eða annarra gjalda af svipuðu tagi nema þess sé krafist að lögum.“

Á sama hátt stríðir þetta ákvæði samningsins milli Íslands og Bretlands að öllu leyti gegn hagsmunum Íslands. Það kveður á um að íslenska ríkinu og íslenska tryggingarsjóðnum sé skylt að greiða kröfur Breta að fullu og sé með öllu óheimilt að nýta hugsanlega gagnkröfur sem það kann að eiga á hendur Bretum við uppgjör. Verður ekki betur séð en að ákvæði samningsins fari þvert gegn meginreglu lokamálsliðar 1. mgr. 9. gr. laga nr. 98/1999, um innstæðutryggingar og tryggingakerfi fyrir fjárfesta, um skuldajafnaðar- og gagnkröfurétt íslenska tryggingarsjóðsins.

Í því lagaákvæði er kveðið skýrt á um að íslenska tryggingarsjóðnum sé heimilt að nýta sér kröfur viðkomandi fjármálafyrirtækis á hendur viðskiptamanni til skuldajafnaðar gegn kröfu viðskiptamanns á greiðslu andvirðis innstæðu.

Í nefndaráliti meiri hluta fjárlaganefndar er því hins vegar haldið fram að afgreiðsla Icesave-lánasamninganna hefði engin áhrif á rétt íslenskra aðila til þess að hafa uppi gagnkröfur á hendur breskum stjórnvöldum vegna þeirrar eignarýrnunar sem beiting hryðjuverkalaganna hafði í för með sér á eignasafn Landsbanka Íslands. Sú fullyrðing meiri hluta fjárlaganefndar er miklum vafa undirorpin. Því má halda fram að slíkur skuldajafnaðar- og gagnkröfuréttur sé útilokaður í lánasamningi Íslands og Bretlands, eins og sjá má í tilvitnuðu samningsákvæði. Í öllu falli má ljóst vera hversu mjög ákvæðið gengur gegn hagsmunum íslenska ríkisins.

Nefna má mörg önnur dæmi um ákvæði í lánasamningunum við Bretland og Holland sem stríða alvarlega gegn hagsmunum íslenska ríkisins og skaða samnings- og réttarstöðu þjóðarinnar til framtíðar. Þau dæmi sem þegar er getið um nægja hins vegar til að varpa ljósi á hversu andstæðir þessir samningar eru hagsmunum landsins.

Lánasamningarnir sjálfir og efni þeirra eru gerðir af núverandi ríkisstjórn og eru alfarið á hennar ábyrgð. Þeir eru jafnframt forsenda og grundvöllur þess frumvarps sem ríkisstjórnin hefur lagt fram og mælir fyrir um að fjármálaráðherra verði heimilað að veita ríkisábyrgð vegna þeirra skuldbindinga sem lánasamningarnir fela í sér fyrir íslenska ríkið. Af þeirri ástæðu er augljóst að efnisleg afstaða til ríkisábyrgðarfrumvarpsins verður ekki einungis byggð á efni þess heldur einnig á efni þeirra lánasamninga sem frumvarpið byggir á vegna þeirra augljósu og órjúfanlegu tengsla sem á milli þeirra eru.

Fulltrúar 1. minni hluta fjárlaganefndar hafa allt frá því að málið kom til meðferðar í nefndinni lagt sig alla fram um að gera tillögur til breytinga á því frumvarpi sem ríkisstjórnin lagði fram í upphafi. Sú viðleitni og tillöguflutningur höfðu fyrst og fremst það að markmiði að reyna að takmarka það tjón sem upphaflegt frumvarp ríkisstjórnarinnar hefði valdið íslenska ríkinu og íslensku þjóðinni. Það markmið hefur að mati 1. minni hluta fjárlaganefndar að miklu leyti náðst.

Í lánasamningunum eru þó ýmis ákvæði sem fela í sér skuldbindingar án þess að þær hafi stuðning í lögum. Á þetta t.d. við um afsal bótaréttar, gildandi lög o.fl. mætti telja til. Við viljum því af því tilefni árétta þann skilning okkar að skuldbindingar íslenska ríkisins takmarkist við ábyrgð á greiðslum tryggingarsjóðsins eins og að er stefnt og kemur fram í breytingartillögum meiri hluta fjárlaganefndar. Að öðru leyti muni samningarnir ekki skuldbinda íslenska ríkið beint.

Með þeim breytingartillögum sem samþykktar hafa verið á frumvarpi ríkisstjórnarinnar telja fulltrúar 1. minni hluta fjárlaganefndar sig hafa átt verulegan þátt í því að forða Íslandi frá þeim gríðarlega skaða sem hlotist hefði af óbreyttu upphaflegu frumvarpi.

Eftir standa engu að síður ákvæði þeirra lánasamninga sem rakin hafa verið. Ríkisábyrgð vegna gildistöku þeirra mun með breytingartillögum meiri hluta fjárlaganefndar verða sett ströng og ítarleg skilyrði. Jafnljóst er að efni frumvarpsins og þær skuldbindingar sem það felur í sér fyrir íslenska ríkið markast af ákvæðum lánasamninganna við Holland og Bretland. Ákvæði þeirra stríða svo augljóslega gegn hagsmunum Íslands að á þau verður ekki fallist að mati 1. minni hluta fjárlaganefndar.

Virðulegi forseti. Ég hef þá lokið máli mínu og vil að endingu þakka gott samstarf við fjárlaganefndarmenn alla og ekki síður við starfsfólk nefndarinnar sem hefur unnið frábært starf. Að því framhaldsnefndaráliti sem hér með hefur verið gerð grein fyrir standa auk mín þeir Ásbjörn Óttarsson og Einar Kristinn Guðfinnsson.