vatnalög.

Virðulegi forseti. Við ræðum hér frestun gildistöku vatnalaga nr. 20/2006. Fyrirkomulag vatnsréttinda hefur að mestu verið með sama hætti frá landnámi, eins og fram kemur í Grágás, Jónsbók og vatnalögunum frá 1923. Hefðin hefur verið sú að almannahagsmunir hafa verið tryggðir en myndast hefur séreignarréttur hjá landeigendum. Þannig segja lögin frá 1923, sem nú eru í gildi, að landeigendur hafi afnot og nýtingarrétt af vatni á landi sínu, þrátt fyrir að vatn sé almannagæði. Dómaframkvæmd síðastliðinna 90 ára hefur verið sú að meðhöndla vatn sem sérgæði. Þetta hefur m.a. komið fram í því að landeigendum hafa verið dæmdar eignarnámsbætur þegar vatn er tekið eignarnámi á landi þeirra. Bestu dæmin um eignarnámsbætur eru þær bætur sem Landsvirkjun hefur þurft að greiða landeigendum, til að mynda vegna virkjunar Blöndu, vegna Kárahnjúka og vegna Þjórsár. Jafnframt hafa einkaaðilar sem vilja nýta vatn á jörðum landeigenda í stórum stíl, til að mynda vegna útflutnings, þurft að greiða fyrir afnotin.

Vatnalögin ollu miklum deilum á Alþingi þegar þau voru sett vorið 2006. Deilurnar má ekki síst rekja til breytts orðalags á ákvæði um eignarráð yfir vatni, í stað þess að tala um afnota- og nýtingarrétt á vatni kváðu lögin á um eignarrétt landeiganda og það var gert til að skýra þá dómaframkvæmd sem tíðkast hafði og ég rakti hér áðan. Um þetta eru helstu eignarréttarsérfræðingar okkar Íslendinga sammála. Réttur almennings breyttist í engu við orðalagsbreytinguna en ákvæðið varð tvímælalaust skýrara. Um þetta snerust deilurnar. Sagt var að verið væri að einkavæða vatnið með breytingunni sem er að sjálfsögðu alrangt. Lögin kveða skýrt á um að heimilisnotkun njóti forgangs, þar á eftir notkun til búrekstrar og þar á eftir notkun sveitarfélaga.

Við 2. umr. um frumvarpið náðu þingflokkar samkomulagi um meðferð þess og gerði þáverandi iðnaðarráðherra grein fyrir því samkomulagi 15. mars 2006. Fól samkomulagið í sér að iðnaðarráðherra mundi, eftir að frumvarpið hefði verið samþykkt, skipa nefnd sem taka skyldi til skoðunar samræmi laganna við önnur ákvæði íslensks réttar sem varða vatn og vatnsréttindi. Samkomulagið fól jafnframt í sér að gildistöku vatnalaga yrði frestað til 1. nóvember 2007 en þá mundu eldri vatnalög frá 1923 jafnframt falla úr gildi. Nefndin var ekki skipuð og var gildistöku enn frestað til 1. nóvember 2008. Nefndin var loks skipuð þverpólitískt 15. janúar 2008 og skilaði hún af sér 215 blaðsíðna skýrslu þann 9. september 2008. Ein af fjórum tillögum nefndarinnar var að fresta skyldi gildistöku vatnalaganna frá 2006 og að ný nefnd yrði skipuð sem hefði það hlutverk að vinna að endurskoðun laganna. Eða eins og segir í skýrslu vatnalaganefndar, með leyfi forseta:

„Í fjórða lagi leggur vatnalaganefnd til að gildistöku vatnalaga nr. 20/2006 verði frestað tímabundið meðan nefnd sem skipuð verði á vegum iðnaðarráðherra, og í samráði við umhverfisráðherra og forsætisráðherra, vinni að endurskoðun laganna í samræmi við tillögur vatnalaganefndar.“

Í kjölfarið var gildistöku vatnalaganna frestað til 1. júlí 2010. Þann 1. júlí 2009 var vatnalaganefnd 2 skipuð, ef hana má kalla svo, en nú bar svo við að ekki var leitað eftir fulltingi stjórnarandstöðunnar. Þann 1. desember 2009 skilaði nefndin drögum að frumvarpi um ný vatnalög til iðnaðarráðherra. Það er skemmst frá því að segja að iðnaðarnefnd voru ekki kynnt drög að frumvarpinu heldur var nefndinni í staðinn sent frumvarp um afnám vatnalaganna frá 2006, sem ætlunin var að gera að lögum nú fyrir þinglok. Þetta var skýlaust brot á samkomulaginu sem birtist í skýrslu vatnalaganefndar 1 sem kvað á um að nýtt frumvarp mundi leysa vatnalögin frá 2006 af hólmi. Ljóst er að rjúfa átti þá sátt sem náðst hafði og stefna Alþingi til ófriðar með þessu háttalagi.

Í stað þessarar málsmeðferðar hefur stjórnarandstaðan að Hreyfingunni undanskilinni lagt til að vatnalögum frá 2006 verði frestað og að tíminn verði notaður til að ná pólitískri sátt um þetta mikilvæga mál og að í framhaldinu verði lögfest frumvarp sem leysi lögin frá 2006 af hólmi.

Nú er þetta frumvarp komið fram þar sem vatnalögum er frestað til 1. október 2012.

Það er ánægjulegt að nú á lokametrum þessa þings hafi stjórnarflokkarnir fallist á að málsmeðferð sú sem við sjálfstæðismenn höfum lagt áherslu á sé líklegust til sátta í þessu mikilvæga máli. Nú tekur við frumvarpssmíð þar sem sjónarmið verða vonandi sætt, þannig að málið sé úr sögunni.

Þetta var það sem ég vildi segja um þetta mál. Þar sem ég á örlítinn tíma eftir ætla ég aðeins að minnast á stórfrétt sem var að berast hér inn á borð.

Nú hafa bílalánin með erlendu gengistengingunum verið dæmd ólögleg og ljóst er að gríðarleg vinna liggur fyrir við það að koma því máli í horf, vegna þess að þetta mun snerta gríðarlega marga. Þetta mun snerta bankana og náttúrlega bíleigendur, þá sem tóku lánin o.s.frv., en ljóst er að Alþingi þarf að bregðast fljótt og vel við og því er kannski óviðeigandi að við séum nú á síðasta degi þingsins. Spurning er hvort ekki þurfi að framlengja þingið.