framleiðsla, verðlagning og sala á búvörum.
Frú forseti. Ég mæli fyrir nefndaráliti um frumvarp til breytinga á lögum nr. 99/1993, um framleiðslu, verðlagningu og sölu á búvörum, með síðari breytingum. Nefndarálitið er frá sjávarútvegs- og landbúnaðarnefnd. Frumvarpið var lagt fram af hæstv. sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra eftir umfjöllun í ríkisstjórn og með samþykki hennar lagt hér fram.
Nefndin hefur fjallað um málið. Sambærilegt frumvarp var rætt í nefndinni á 136. löggjafarþingi. Þá mættu á fundi nefndarinnar Ólafur Friðriksson, Sigurgeir Þorgeirsson og Jóhann Guðmundsson frá sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytinu, Páll Gunnar Pálsson frá Samkeppniseftirlitinu, Ólafur Magnússon og Hróbjartur Jónatansson frá Mjólku, Stefán Úlfarsson frá Alþýðusambandi Íslands, Elín Björg Jónsdóttir frá BSRB, Þórólfur Sveinsson frá Samtökum kúabænda og Pálmi Vilhjálmsson frá Samtökum afurðastöðva í mjólkuriðnaði. Ítarlegra umsagna var leitað og málið tæmt að mínu mati.
Samkvæmt 1. gr. búvörulaga er tilgangur þeirra meðal annars að stuðla að jöfnuði á milli mjólkurframleiðenda hvað varðar afurðaverð og markað. Þannig er afurðastöðvum skylt að haga greiðslu fyrir innlagðar búvörur til samræmis við ákvæði laganna eða samninga sem gerðir eru á grundvelli þeirra. Það er sem sagt í gildi jöfnuður, jafnræði sem fylgt er og fylgja ber í anda og í samræmi við jafnræðisreglu stjórnarskrárinnar.
Taki mjólkursamlag við mjólk af framleiðanda umfram greiðslumark hans og hún verður utan heildargreiðslumarks við lokauppgjör skal samsvarandi magn mjólkurafurða markaðsfært erlendis á ábyrgð mjólkursamlags og framleiðanda. Þó getur framkvæmdanefnd búvörusamninga heimilað sölu þeirra innan lands ef gengið hefur á birgðir og skortur á mjólkurvörum er því fyrirsjáanlegur.
Í VII. kafla búvörulaga eru svo ákvæði er varða stjórn búvöruframleiðslunnar og eru þau sett fram í anda framangreinds tilgangs laganna. Ákvörðun um heildargreiðslumark mjólkur er byggð á neyslu innlendra mjólkurvara sem farið hafa um afurðastöðvar undanfarið tólf mánaða tímabil og áætlun Bændasamtaka Íslands fyrir komandi verðlagsár, að teknu tilliti til birgða. Verði sala mjólkurafurða undir heildargreiðslumarki ársins þannig að birgðir aukist kemur mismunur til lækkunar á heildargreiðslumarki næsta árs. Á sama hátt hækkar heildargreiðslumark ef sala eykst. Ég vil ítreka það að framleiðsla mjólkur umfram greiðslumark skal samkvæmt 52. gr. laganna fara á erlendan markað á ábyrgð hvers framleiðanda og viðkomandi afurðastöðvar. Það er algjörlega skýrt í núgildandi lögum. Af öllu framangreindu liggur fyrir að sala mjólkurafurða á íslenskum markaði umfram greiðslumark er bönnuð og umframframleiðsla verður aðeins seld erlendis.
Markmið þessa frumvarps er að fylgja eftir skýrum ákvæðum laganna um framleiðslu, verðlagningu og sölu á búvörum og varðveita núverandi framleiðslustýringarkerfi á meðan annað og betra kerfi hefur ekki litið dagsins ljós. Þetta markmið er útfært á þann hátt að í frumvarpinu er kveðið á um heimild ráðherra til að sekta rekstraraðila afurðastöðva fyrir að taka við mjólk frá framleiðanda sem ekki hefur greiðslumark en markaðsfæra hana á innanlandsmarkaði í trássi við ákvæði gildandi laga. Þó er gert ráð fyrir að komið sé verulega til móts við framleiðendur sem sjálfir geta unnið mjólk á eigin býli með undanþágu til markaðsfærslu samkvæmt frumvarpinu innan lands fyrir allt að 10 þúsund lítra. Það er mín skoðun að þetta ákvæði feli m.a. í sér verulegan stuðning, m.a. við verkefnið „Beint frá býli“, en það hefur þegar skilað miklum árangri í að efla fjölbreytta heimavinnslu mjólkurafurða. Þessi undanþága er einnig til þess fallin að auka samkeppni í mjólkuriðnaði.
Á fundum nefndarinnar á 136. löggjafarþingi kom meðal annars fram að með því frumvarpi er þá lá fyrir væru tekin af öll tvímæli um réttarstöðu þeirra sem framleiddu mjólk bæði innan og utan greiðslumarks. Þannig þyrfti að liggja ljóst fyrir hvort greiðslumarkskerfi búvörulaga væri virkt eða ekki. Brýnt væri að ekki yrði hróflað við núgildandi greiðslumarkskerfi sem hefur reynst einkar vel, reyndar afar vel. Á móti var það sjónarmið nefnt að greiðslumarkskerfi búvörulaga hamlaði samkeppni í mjólkuriðnaði. Það frumvarp er fyrir lægi mundi loka enn frekar fyrir mögulega aðkomu frumkvöðla að mjólkuriðnaði og þannig tryggja að frekara leyti einokunarstöðu stærstu afurðastöðvarinnar.
Skilningur nefndarinnar er að með fyrirliggjandi frumvarpi sé verið að tryggja heildarhagsmuni mjólkuriðnaðar og framleiðenda enda hafa aðrar, og ég ítreka það, afurðastöðvar aðgang að hrámjólk til vinnslu á eðlilegum kjörum. Sú á raunin að vera, hún er það meðal annars með opinberri verðlagningu og eftirliti á hrámjólkinni þannig að ekki er hægt að misnota þetta kerfi. Ljóst sé að sala mjólkurvara á innanlandsmarkaði hafi farið minnkandi frá haustinu 2008. Leiði gildandi greiðslumarkskerfi búvörulaga til þess að markaðshlutdeild þeirra framleiðenda sem framleitt hafa innan greiðslumarks minnkar á meðan þeir framleiðendur sem kunna að framleiða mjólk utan greiðslumarks verða ekki fyrir sambærilegri skerðingu er það brot á jafnræðisreglu stjórnarskrárinnar.
Nefndin telur að með frumvarpinu sé verið að varðveita grundvöll greiðslumarkskerfisins, tryggja jafnræði ásamt því að gefa framleiðendum eðlilegan og sjálfsagðan möguleika á heimavinnslu afurða og tryggja að á grundvelli búvörulaga verði mögulegt að ná þeim markmiðum er þau stefna að með heildarhagsmuni í huga en ekki sérhagsmuni þeirra sem vilja ganga gegn gildandi lögum, án tillits til samfélagslegra hagsmuna.
Ég sagði í upphafi ræðu minnar að frumvarpið hefði verið samþykkt frá ríkisstjórn. Við meðferð málsins hefur síðar komið í ljós að ýmsir þingmenn annars stjórnarflokksins, Samfylkingarinnar, hafa lagst gegn málinu og leitast við að hefta framgang þess. Það finnst mér mjög miður vegna þess að ég lít svo á að hér á Alþingi sé meiri hluti fyrir málinu. Það er stuðningur við málið innan sjávarútvegs- og landbúnaðarnefndar bæði frá hv. þingmönnum Sjálfstæðisflokksins og hv. þingmönnum Framsóknarflokksins.
Ég verð líka að minna á það að á þeim sama fundi og við í nefndinni tókum út þetta frumvarp komu fyrir nefndina tveir fulltrúar svínaræktenda á Íslandi. Þar er ekkert eftirlitskerfi, ekkert framleiðslustýringarkerfi eða neitt í gangi, fyrirkomulagið er í nokkuð mikilli rúst, það verður að segjast eins og er. Í því tilviki stefnir í að einn aðili nái milli 55 og 65% markaðshlutdeild á Íslandi og það er af því að ekki er stýring á kerfinu.
Fram hafa komið efasemdir innan nefndarinnar um að frumvarpið gangi gegn ákvæðum stjórnarskrárinnar um atvinnufrelsi. Af því tilefni vil ég vísa til fyrirliggjandi álits sjávarútvegs- og landbúnaðarráðuneytis frá 28. júlí 2009. Það er afdráttarlaus niðurstaða í því áliti, sem styðst m.a. við hæstaréttardóm frá árinu 2003 bls. 4476, að svo sé ekki, það er afdráttarlaus niðurstaða í máli sem fjallaði ekki beinlínis um þetta en var hliðstætt mál.
Ég verð líka að taka það fram að gefnu þessi tilefni að slík framleiðslustýringarkerfi eins og hér eru í gildi eru í gildi á öllu Evrópska efnahagssvæðinu. Þau hafa verið í gildi í Noregi frá árinu 1999, ég veit ekki betur en að þau séu í líka í gildi á Nýja-Sjálandi og í öðrum löndum sem hafa farið í meiri frjálsræðisátt í þessum efnum sem öðrum. Við erum því ekki að skapa neina nýja reglu heldur erum við að varðveita og festa í sessi reglur sem gilda á hinu Evrópska efnahagssvæði, það er ekkert flóknara.
Nefndin leggur til að frumvarpið verði samþykkt með þeirri breytingu að í stað orðanna „10.000 lítrum“ í 2. málsl. 2. efnismgr. 2. gr. komi: 15.000 lítrum.
Undir nefndarálitið rita eftirtaldir hv. þingmenn Atli Gíslason, Ásmundur Einar Daðason, Ögmundur Jónasson, Einar K. Guðfinnsson, Jón Gunnarsson, með fyrirvara, Ólína Þorvarðardóttir, með fyrirvara, og Sigurður Ingi Jóhannsson.
Hv. þingmenn Helgi Hjörvar og Róbert Marshall gátu ekki fallist á nefndarálitið.
